YAHUDILIK 101

OUTLINE

1. YAHUDILIK NEDIR ?
2. DINI ANLAMDA YAHUDILIK NEDIR
• YAHUDI OLMANIN SARTLARI
• NUHEVILER
• TANRININ ISIMLERI
• 10 EMIR
3. KUTSAL KITAPLAR
4. YAHUDILIKTE SIK DUYDUGUMUZ BAZI KAVRAMLAR
• AHIT
• MENORAH
• DAVUT YILDIZI
• MIKVA
• KOSHER
• SHABAT
5. YAHUDILIK TARIHI
• IBRAHIM-ISHAK-YAKUP-YUSUF
• MUSA-HARUN-SAMUEL-SAMSON-SAUL-DAVUD
• SOLOMON-BUYUK KUROS-2.TAPINAK
 • MACCABILER-1.YY YAHUDILIGI-ISYANLAR
• ISLAM TOLERANSI-HACLILAR-POGROMLAR
• 1492-DOGU AVRUPA GOCLERI-19.YY YAHUDILIGI
• HOLOCAUST-1949 ISRAILIN KURULUSU

DUNYADAKI HEM EN ZOR HEM DE EN KOLAY SORULARINDAN

BIRI;

YAHUDILIK NEDIR ?

BIR IRK MI?

BIR MILLET MI?
BIR DIN MI?

“…YAHUDILIK 4000 YILLIK TARIHI ILE EN ESKI

TEK TANRILI INANC SISTEMI VE GUNUMUZ
HRISTIYANLIGI VE ISLAM DININ DE BASLANGIC
NOKTASIDIR. AMA EN ONEMLISI SADECE BIR
DIN DEGIL;

YAHUDILIK …… TOPLUMSAL BIR KULTURDUR, BIR

UYGARLIKTIR VE TABIKI DE ORTAK BIR
COGRAFYASI VE DILI OLAN BIR MILLETTIR …”
ANCAK ;

YAHUDILIK ASLA AMA ASLA BIR IRK DEGILDIR !

ETOPYALI YAHUDILERDEN, AZERBEYCAN, AFGANISTAN ve

CIN’DEKI ASYALI YAHUDILERE, DEGISIK ETNIK KOKENLERDEN
COK CESITLI KARISIK BIR CEMAATE SAHIPTIR YAHUDILIK.
Yahudileri Seferad (İspanya), Aşkenaz (Alman), Hasidik (Doğu
Avrupa), Falaşa (Afrika), Karai (çoğu Türk kökenli olan grupların
oluşturduğu mezhep) gibi alt gruplara ayırmamız mümkün.
Bunları farklı kılan unsurlarsa dilden inanç temellerine kadar
geniş bir alana yayılır.

GUNUMUZDE TUM DUNYAYA YAYILMIS YAKLASIK 15 MILYON

YAHUDI VARDIR.

BUNLARIN 6,5 MILYONU ISRAIL’DE

5,7 MILYONU ABD’DE
2 MILYONU AVRUPA’DA
GERISI AFRIKA, AVUSTRALYA VE ASYA’DA YASAMAKTADIR.
TURKIYE’DEKI NUFUS YAklasık 16.000 – IRAN DA DAHI 7000’E
YAKIN YAHUDI YASAMAKTA. BIZDEKI DOGUM ORANI 100 e 1
maalesef ! SEBEBI OLUM VE GOCLER. 250 YILDIR DEVAM EDEN
DUZENLI BIR AZALMA EGILIMIMIZ VAR..

YAHUDILER DUNYA COGRAFYASINDA COK DOLASMIS BIR HALK

AMA BUNUN SEBEBI KESIFLER, TICARET YA DA FETIHLER DEGIL.
TARIHTE EN COK KIYIM UGRAMIS TOPLULUKTUR YAHUDILER !

ANTIK MISIRDAN BABILILERE, ROMALILARDAN HACLILARA,

ENGIZISYON MAHKEMELERINDEN, UKRAYNA POLONYADAKI
POGRAMLARA VE TABIKI SHOAH yani HOLOKOSTTA SUREKLI
OLARAK EZIYET GORMUS , SURGUNE GONDERILMIS AMA
HEPSINDEN SAYILARI EKSILSE DE TEKRAR YUKSELMISLERDIR.

ORNEGIN 2. DUNYA SAVASINDAN ONCE DUNYADA YAHUDI

NUFUSU YINE 15 MILYON …

AMA;

AVRUPA’DA 9 MILYON, AMERIKA’DA 5 MILYON, ASYA’DA 800

BIN, AFRIKA’DA 600 BIN YAHUDI YASIYORDU.
SHOAH’TA 6 MILYON YAHUDI KATLEDILMIS VE ANCAK 85 SENE
SONRA ANCAK O ESKI DONEME GELEBILDI NUFUS OLARAK.

YAHUDILIK BIR AHIT-SOZLESME DINIDIR.

TANRI RAB IBRAHIM, ISHAK VE YAKUP ILE BIR ANLASMA

YAPMISTIR.

TANRI BU SOZLESME ILE KENDINE IMAN EDILMESI

DURUMUNDA, IBRAHIMOGULLARINA KUTSAL TOPRAKLARI
VAAD ETMISTIR. BUNUN KARSILIGINDA DA TUM CEMAATTEN
BUNU TASTIK ETMELERI ICIN SUNNETI SART KOSMUSTUR
( SUNNETIN ANLAMI BUDUR-BEN BU ANLASMAYA RAZIYIM
DEMEKTIR )

TORAH’A GORE TANRI RAB ILE ANLASMA YAPMALARI, ONLARIN

SECILMIS OLDUGUNU GOSTERIR. ANCAK BU USTUN KILINMAK
DEGIL, TANRININ MESAJINI EN DOGRU SEKILDE ILETECEK
OLMALARINDANDIR. AYRICALIK YOK TAM TERSI, RAB ONLARI
ZORLUYOR, ZOR DURUMA SOKUYOR VE CEZALANDIRIYOR
( MUSA VE TAKIPCILERININ COLDE 40 YIL DOLASMASI )

YAHUDI OLMANIN SARTLARI : VE-VEYA

1. YAHUDI BIR AILEDE DOGMAK.
2. YAHUDI BIR ANNEDEN DOGMAK.
3. DIN DEGISTIRMEK.( ABD CALIFORNIA DAKI YAHUDI
CEMMATININ % 20si DIN DEGISTIREREK
YAHUDILESENLERDIR )
YAHUDILIGIN, HRISTIYANLIK VE ISLAMDAN COK ONEMLI BIR
FARKI VARDIR.
. CENNETE GITMEK VE KURTULMAK
ICIN YAHUDI OLMAK ZORUNDA DEGILSIN.

NUHILER yani MUSLUMANLIK VE HRISTIYANLIKTA KURTULUS

ICIN PROSELITIZE OLMAN GEREKIR ! KURTULUS ICIN SADECE IYI
INSAN OLMAK GEREKIR KI BUDA NUH PEYGAMBERE TANRI
TARAFINDAN VERILEN 7 KURAL ILE OLUR.

• CALMAYACAKSIN
• OLDURMEYECEKSIN
• AHLAKINI YUKSEK TUTACAKSIN
• KURALLARA UYACAKSIN
• ALLAHA INANACAKSIN
• HAYVANLARA IYI DAVRANACAKSIN
• YASLILARA HEP ILGI GOSTERECEKSIN

TANRININ FARKLI ISIMLERI VARDIR YAHUDILIKTE ;

 TANRINI 72 ISMI VARDIR .
ELOHIM, RAB, TETRAGRAMMATION aka YHWH
Orthodoks Yahudiler Tanrının ismini asla kullanmazlar.
My Lord havasındaki ADONAY kullanılır cok …

….YAHUDILIGIN ASLINDA 613 MITZVAHI ( yani yasası var ) AMA

BUNLARINDA EN SUZGECTEN GECIRILMISI MUSA PEYGAMBERE
GELEN 10 EMIR ya da 10 TEMEL AHLAK TASI !

RAB DAN BASKA KIMSEYE TAPMAYACAKSIN.

KENDIN VE BASKALARI ICIN OYMA PUT YAPMAYACAKSIN.
ALLAHIN ISMINI BOS YERE ANMAYACAKSIN.
CUMARTESI GUNU HIC IS YAPMAYACAKSIN
BABANA VE ANANA HURMET EDECEKSIN
ADAM OLDURMEYECEKSIN
ZINA ETMEYECEKSIN
CALMAYACAKSIN
YALAN SAHITLIK YAPMAYACAKSIN
KOMSUNUN MALINA GOZ DIKMEYECEKSIN.
 YAHUDILERIN KUTSAL KITAPLARININ TAMAMINA
TANAKH denir
3 kısmı vardır
1. TEVRAT
2. NEBILLER
3. KETUVNIM

TEVRAT : TORAH ya da Pentatuch olarakta bilinir. Musa

peygambere inmiş 5 ana metnin bütünüdür.

1. TEKVIN / YARATILIS / GENESIS

2. CIKIS / EXODUS
3. LEVILER / LEVITIUS
4. SAYILAR ya da COLDE SAYIM / NUMBERS
5. TESNIYE / YASANIN DEVAMI
PEYGAMBERLER: 21 Tane peygamberın metınlerının tamamıdır.

KETUVNIM : YAZILAR diye de geçer. Bilgisel, şiirsel ve tarihsel

anlatimlardir.
ZEBUR ( PSALM) : BIRCOGU KRAL DAVUT VE OGLU SULEYMAN
TARAFINDAN YAZILMIS, I.O 6 yy DA KITAP HALINE GETIRILMIS
ILAHI FORMATINDAKI 151 SIIRDEN IBARETTIR. ISLAMDAKI 4
ANA KITAPTAN BIRIDIR.TANRIYA SUREKLI OVGULER VE DUALAR
VARDIR. COK SANATSALDIR, BATI EDEBIYATINI OZELLIKLE SIIR
SANATINI COK ETKILEMISTIR.

TALMUD : YAHUDI MEDENI KANUNU, TOREN VE LITURJIK

KURALLARI VE EFSANELERI KAPSAYAN DINI METINLERDIR. 38
FARKLI KITAPTAN OLUSUR. YAKLASIK 1400 SENE DEVAM ETMIS
SOZEL GELENEKLERIN, 2 BUYUK ROMA ISYANI SONUCU
YIKILMIS TAPINAK VE ETKISIZ KALMIS SANHEDRIN ( YASLILAR
MECLISININ) YUZUNDEN YAZIYA GECIRILEREK KORUNMASIN
AMACIYLA OLUSMUS BIR KITAPTIR – DONEMI MARCUS ARELIUS

YAHUDI YASAM REHBERI VE HADISLERIDIR. OZELLIKLE MISNA

DENEN KISMI YAHUDI MEDENI KANUNU ve CEZA
KANUNLARININ ANA KAYNAGIDIR.

TANAKH genel olarak cok alegorik yani sembolik anlatima

sahiptir. MESAJI SENİN ALİP ONDAN DERS CIKARMAN
GEREKIYOR.
O YUZDEN DILI COK AKICI … DERS VERMEKTEN COK
HIKAYELEME VAR …CUNKU TANAKH’TA TANRININ VARLIGINI
ISPAT ETMEK GIBI BIR KAYGI YOKTUR. AMA INCIL VCE
KURANDA SUREKLI BIR TANRI VARLIGINI ISPAT CABASI VARDIR,
COK DIREK MESAJLAR VARDIR.

MESELE TORAH DA GECEN “DISE DIS GOZE GOZ “ UN TALMUD

YORUMU COK FARKLIDIR. KELIME ANLAMLARINA TAKILMAMAK
GEREK ;
TALMUD DER KI , EGER SEN DE ONUNGOZUNU CIKARIRSAN, 2
KOR NE YAPACAKSINIZ, HIC KIMSEYE FAYDASI YOK, AMA
SUCLUYA OYLE BIR BEDEL CIKARIRSIN KI , HEM MADURU
DESTEKLER, HEM DE TOPLUMA KATKIYA DEVAM EDER. WIN TO
WIN

KITABI MUKADDES NEDIR

(HRISTIYANLIGIN ANA KITABI-HOLLY BIBLE )

ESKI AHIT ( OLD TESTAMENT ) Tanakh’tan 38 kitap dahil

edilmiştir.

YENI AHIT ( NEW TESTAMENT )

• INCILLER ( GOSPELS )
• MEKTUPLAR ( LETTERS )
• AYDINLANMA ( REVELATION )

YAHUDILIK’TE SIK DUYDUGUMUZ BAZI KAVRAMLAR

1. AHIT : TANRI ve AVRAM ARASINDA YAPILAN ANLASMA
SOZLESMEDIR ( COVENANT )
2. AHIT SANDIGI : INANISA GORE AKASYA AGACINDAN
YAPILAN, ICI VE DISI ALTINLA KAPLANMIS, IKI TARAFINDA
DA ALTINDAN YAPILAN HALKALAR VARDIR. ON EMIR VE
TORAH BURADA SAKLANIRMIS… ( ARCH of COVENANT )
3. MENORAH : ISIGI TANRIYI SIMGELEYEN 7 KOLLU SAMDAN
.
• BAZI KAYNAKLAR MUSA’YA SINA DAGINDA YANAN CALI
HALINDE DIREK KONUSAN TANRIYI SIMGELEDIGINI
SOYLERLER.
• DIGER BIR YAZIMDA EVRENIN 6 GUNDE YARATILIS VE
SABATH GUNU DINLENISI SEMBOLIZE EDER.
• KABALACILAR, 7 TEMEL BILIMI SIMGELER ( aritmetik,
geometri, astroloji, retorik,müzik, etik ve simya )
4. SUNNET : TANRI ILE AVRAM ARASINDAKI ANLASMANIN
SUREKLI KILINIP BUNUN GELECEK NESILLERDE DE DEVAM
EDECEGININ SOZUNUN CANLI FIZIKSEL KANITIDIR.
SUNNETIN SONUNDA COCUGUN ADI VERILIR ADET
OLARAK ( BRIT MILLA ) .
5. DAVUT YILDIZI : MAGEN DAVID – DAVUT YN KALKANI
OLARAKTA GECER. IO 6yy DAN BERI KULLANILMIS AMA
YENIDEN DOGUSU 18yy SONU PRAG DA YASAYAN DOGU
AVRUPA ASKANEZI YAHUDILERI ILEDIR.
6. SADAKA ( KIZBE ) : YAHUDI GELENEGININ ONEMLI BIR
PARCASIDIR . ISLAMDAKI ZEKATIN COK BENZERIDIR.
TORAHTA BAHSEDILEN MITZVA YANI YASALARDAN
BIRIDIR. BU EMRE GORE TARLALARIN KOSELERININ
 HASADI HER ZAMAN GELIRI AZ FAKIR AILELERE URUN
OLARAK VERILECEKTIR.
7. MESIH :TANAKH’TA MESIH INANCI VARDIR. MESIH
GELDIGINDE YASAYIP OLOMUS TUM YAHUDILER DIRILECEK
VE 3.TAPINAGI TEKRARDAN INSA EDECEKLERDIR.
YAHUDILER TUM VUCUT PARCALARI ILE GOMULMEK
ISTERLER AMPUTE OLARAK DEGIL VE KESINLIKLE
KREMASYON YOK …
8. CENNET CEHENNEM TANIMI TAM OLARAK OLMASA DA
RUHLARIN TOPLANDIGI SHOEL DENEN BIR MEKAN VARDIR.
CENNET YHWH’nin YASADIGI BIR YERDIR.
9. SHABAT : YAHUDILERIN EN ONEMLI GUNUDUR. FIZIKSEL
VE SPRITUEL CANLANMAK, DINLENMEK ICINDIR.
MUSA’nın KANUNLARINDA SHABAT GUNU
• CALISMAK
• PARA HARCAMAK
• ARABA KULLANMAK
• ELEKTRIK KULLANMAK
• EV ISLERI
• ALISVERIS YASAKTIR. DUA ve KUTSAL TORAH
OKUMALARI TAVSIYE EDILER
10. KOSHER : YAHUDI YEMEKLERININ
REGULASYONUDUR.
• TUM SEBZE, MEYVE,BAKLAGILLER,TAHILLAR VE
YEMISLER KOSHERDIR.
• GEVIS GETIREN HAYVANLAR USULUNE GORE KESILIRSE
KOSHERDIR
 • BU HAYVANLARIN KESIMI COK ONEMLIDIR, HAYVAN ANI
BIR SEKILDE OLMELI, ACI CEKMEMELIVE KANI
AKITILMALIDIR.
• KABUKLU DENIZ MAHSULLERI, ETOBUR KUSLARIN
ETLERI ve MEMELI DENIZ HAYVANLARININ TUKETILMESI
YASAKTIR
11. SINAGOG : 2.TAPINAGIN YIKILMASINDAN SONRA
SINAGOGLAR YAHUDI IBADETLERININ MERKEZI
OLMUSTUR. HER SINAGOGTA EL YAZIMI SEFER TORAH
VARDIR. SERVIS SIRASINDA BIMAH IN UZERINE KONULUR
VE OKUNUR. RABBI : YAHUDILIK YASASI VE TORAH IN
YORUMCUSUDUR. EVLILIK, SUNNET, BAR ve BAT
MITZVALARI YONETIR. IBADETIN OLMASI ICIN BAR MITZVA
SINI YAPMIS 10 ERKEGIN BIR ARAYA GELMESI
GEREKMEKTEDIR ( MINYON )
12. SOFAR: YAHUDILIKTE ROSASANA VE YOM KIPUR
BAYRAMLARINDA CALINAN KOC YA DA KECI
BOYNUZUNDAN YAPILMIS BIR BORUDUR. OZEL BVIR
NOTALAMA ILE CALINIR.
• BUYUK BAS BOYNUZU KULLANILMAZ
• HICBIR ZAMAN BOYANMAZ
• UZERINDE DELIK BULUNMAZ
13. KIPPA : YAHUDI ERKEKLERIN DUA ETMEK SIRASINDA
SINAGOGTA YA DA DISARIDA BASLARINI ORTMEK ICIN
KULLANDIKLARI KUCUK TAKKE
14. MEZUZA : IBRANICE KAPI PERVAZI DEMEKTIR. HER
YAHUDI EVININ GIRISINDE KAPININ SAG PERVAZINA
YERLESTIRILIR. ICINDE TEVRATTAN PASAJLAR VARDIR.
 YAHUDILIKTE AYIN SISTEMI
GUNDE 3 KEZ IBADET VARDIRB SABAH OGLEN VE AKSAM
OLMAK UZERE ( SIDUR ISIMLI DUA KITABI OKUNUR )

TALLIT : YAHUDI ERKEKLERIN SABAH IBADETINDEN ONCE

TAKTIKLARI BEYAZ UZERI MAVI CIZGILI SAL. BUNUN
PUSKULLERINDEKI DUGUM SAYISI “ YHWH “ NIN RAKAMSAL
KARSILIGIDIR. ISRAIL BAYRAGI TELLIT SEKLINDEN VE
RENGINDEN ESINLENMISTIR.

TEFILIN: Tefilin veya tefillin, Musevi erkeklerinin bayram ve

cumartesileri hariç, sol kol ve başlarına taktıkları, içlerinde
Tevrat'tan bölümler içeren deriden yapılmış iki küçük kübik
kutucuk. Ayrıca bu kutucuğun takılma törenine verilen isim.
Sol kolda kalbin hizasına ve başta iki gözün arasında alına
takılan bu kutucukların içerisinde, deri üzerine el ile yazılmış
Tevrat'tan bölümler bulunur. (Tesniye 4-9, Tesniye 13-21, Çıkış
13: 1-10 ve Çıkış 13: 11-16)
Tefilin, Cumartesi ve bayram sabahları dışında 13 yaşını
doldurmuş her erkek Musevi tarafından, özel bir dua ile takılır.
Tefilin'in Sembolik Anlamı
Tanrı'nın adının geçtiği bu tomarları kalp hizasında koluna ve
gözleri arasında alnına bağlayan bir Musevi; Kalbini, ellerini ve
gözlerini kötü düşünce ve eylemlerden korumuş olur.

YAHUDI BAYRAMLARI ;
Musevi dini bayramları ve kutsal günleriyle Musevi dinine ilişkin
öteki anma, kutlama ve oruç günleri İbrani Takvimi esasına göre
düzenlenmiş olup bu takvime göre her yıl aynı tarihte ve
dolayısıyla aynı mevsim içinde kutlana gelmektedir.
Musevi inanç disiplininin temel kutsal günü "Şabat"tır. İbrani
Takvimine göre Pazar günüyle başlayan haftanın 7.günü
"Şabat"; tanrısal irade uyarınca kutsal kılınan bir gün olarak,
bireyin dünyasal kaygılarına ara verip ibadet ve Tevrat tetkikleri
yoluyla kendini Tanrı'ya özgürleştirmesinin ve maneviyatını
güçlendirmesinin beklendiği bir gündür. "Şabat" günü fiziki güç
harcanacak herhangi bir iş yapılması dinen yasaklanmış olup, bu
günün kendine özgü koşullar altında yaşanması esastır. "Şabat"
koşulları Cuma günü gün batımıyla başlayıp, cumartesi günü
gün batımı sonrasına kadar devam eder.
Bunun dışında her takvim ayının ilk günü kimi ayların son
gününden başlamak üzere "Ay Başlangıcı" olarak kutlanır. Bu
günlerde sıradan günlerdeki ibadete ek olarak özel dualar
yapılıp girmekte olan yeni ay için iyi dileklerde bulunulur.

Buna göre İbrani takvimine takvime uygun sırasıyla:

ROŞ AŞANA: Takvim yılının ilk ayı olan Tişri ayının ilk ve ikinci
günleri "Roş Aşana/Yılbaşı" olarak özel bir öneme sahiptir. Bu
günler, Musevi inançlısının geçmiş olan yıla ilişkin olarak
yaşamını gözden geçirmesinin, yanlışlarının bilincine ulaşarak
bunları gelecekte yinelememe iradesini gösterip davranışlarını
olgunlaştırmasının, işlediği günahların bağışlanması adına
tanrıya yakarmasının ve başlamakta olan yıl için; kendisi, yakın
ve uzak çevresi ve nihayet insanlık ve dünya için iyilik ve hayır
dileklerinde bulunmasının beklendiği günlerdir.
YOM KİPUR: 10 Tişri günü "Yom Kipur" olarak Musevi inançlıları
için çok büyük bir önem taşır. Bu günde özel olarak düzenlenmiş
bulunan dualarla sinagoglarda Tanrı'ya yakarılarak günahların
bağışlanması için dua edilir. Yom Kipur Musevi bireyin bir
yandan olumsuz davranışlarda bulundukları hemcinslerinden
özür dileyerek kendilerini bağışlattıkları, bir başka yandan da
Tanrı'ya karşı geldikleri için O'nun merhametine ve
bağışlayıcılığına sığındıkları bir gündür.

SUKOT: Tişri ayının 15. günü başlayan ve "Çardaklar Bayramı"

olarak da bilinen adıyla; Sukot; Musevi inançlıların, kırk yıl
boyunca göçebe olarak yaşadıkları çölde çardaklar altında
barınmalarını anma ve bu dönem içinde gördükleri Tanrısal
korumaya bir kez daha şükretme adına kutladıkları bir
bayramdır. "Sukot" birtakım meyvelerle bağ ürünleri ve
zeytinlerin olgunlaşması dönemine de rastladığı için "Hag
Aasif/Hasat Bayramı" olarak da anılır.

HANUKA: Kislev ayının 25. günü kutlanmaya başlanan "Hanuka"

8 gün sürer. Musevi inançlıların, Selefkilere karşı
ayaklanmalarının anısına 8 gün boyunca ve sayısı her gün bir
adet artırılarak yakılan mumlarla kutlanan "Hanuka" bu
niteliğiyle "Hag Ameorot/Işıklar Bayramı" adıyla da bilinir.

PURİM: Bağlantılı olduğu "Taanit Ester"in hemen ertesi günü,

Adar ayının 14. ve 15. günü kutlanan "Purim" tam anlamıyla
neşeli bir bayramdır. Pers ülkesinde bulunan Musevi inançlıların
sırf inançlarından ötürü acımasız bir soykırıma tabi
tutulmalarının eşiğine gelmişken tanrısal bir mucize sonucu
bundan kurtulmaları yanında bu soykırımı hazırlayanların Pers
İmparatoru tarafından ölümle cezalandırılmaları anısına
kutlanır.
PESAH: İbrani takvimine göre Nisan ayının 15. günü kutlanmaya
başlanan ve sekiz gün süren Pesah, ilk İbranilerin "İsrail
Oğulları" kolunun Mısır köleliğinden tanrısal irade gereği
kurtulmalarının yıldönümü olarak kutlanan ve Musevi inanç
sistemiyle toplumsal yapılanmasının ekseni niteliğini taşıyan bir
bayramdır.

Mısır'dan acil çıkış nedeniyle halkın hamurlarını

mayalayamadan fırınlamak zorunda kalmış olmaları anısına
Pesah bayramı süresinde sekiz gün boyunca mayalı hamur
ürünleri yenmediği gibi bu tür gıda malzemelerinin ev ve
çalışılan yerlerde bulundurulması dini kurallar gereğince men
edilmiş bulunmaktadır.

Bir başka yönüyle Lag Baomer; Musevi gizemciliğinin en önemli

kimliği olarak tanımlanan Ribi Şimon Bar Yohay'ın ölüm
yıldönümüne rastlamaktadır. Ribi Şimon Bar Yohay ölümüyle
ilgili olarak talebelerine yas tutmak yerine kutlamalara yer
vermelerini vasiyet ettiğinden Lag Baomer Musevi takviminde
buruk bir kutlama günü olarak tanımlanır.
ŞAVUOT: İbrani takvimine göre Sivan ayının 6. ve7. günleri
kutlanan Şavuot bayramı tanrısal irade gereği "/Israil Oğullar"na
Peygamber Moşe aracılığıyla Tevrat'ın omurgası niteliğindeki
"On Emir"in verilişinin yıldönümü olarak kutlanır. İbranilerin
Mısır köleliğinden kurtuluşlarından itibaren 7 haftalık sürenin
tamamlanmasından itibaren kutlanan bu bayramın 7 haftalık
döneme gönderme yapma adına "Haftalar Bayramı", kutlandığı
dönemde ilk turfanda ürünlerin olgunlaşarak yenecek hale
gelmesi nedeniyle de "Turfandalar Bayramı" olarak da bilinir.
Bir sevinç ve şükür bayramı olarak kutlanan Şavuot'ta süt
ürünleri ve sütlü tatlılar yeme geleneği vardır.
ŞİVA ASAR BETAMUZ: Musevilerin yaşamakta oldukları kutsal
toprakların, dönemin güçlü devleti olan Babil kuvvetleri
tarafından kuşatılmış olmasının yıldönümü olan "Şiva Asar
Betamuz", oruçla geçirilen bir yas günüdür.

TİŞA BEAV: MÖ. 586'da I. Mabedin Babil kuvvetleri tarafından,

MS. 70'te de II. Mabedin Roma İmparatorluğu orduları
tarafından yıkılması ve Musevi inançlıların 20 asır sürecek olan
diaspora yaşamalarının başlangıcı da dahil olmak üzere, Musevi
inançlıların tarihinde modern zamanlarda da sayıları pek fazla
olan felaketlerin çakışmış bulunduğu tarih olan Tişa Beav, oruç
tutma ve ibadetle geçirilen bir gündür.

KABALACILIK ?

Basitçe ‘Yahudi mistisizmi’ diye tanımlayabileceğimiz Kabala,

kelime anlamı olarak ‘kabul edilmiş’ veya ‘gelenekselleşmiş’
demektir. Yahudi tarihinde ana akımlardan farklı gelişmiş, mistik
ağırlıklı bir anlayışı ifade ettiğini ekleyelim.
Yahudilikteki konumu tasavvufun İslamdaki konumuna oldukça
benzeyen Kabalacılık, bazı dönemlerde geleneksel Yahudilikle
özdeşleştirilirken, konjonktüre bağlı olarak heretik (sapkın) bir
hareket olarak algılandığı da olmuştur.

Sistemin temel doktrini, yaradılışın nasıl vuku bulduğu

problemini çözmeye adanmış fikirler içerir. Kabalacılığının
yaratılış, yaratılanlar ile Tanrı arasındaki ilişki, kötülüğün kaynağı,
Tevrat’ın şifreleri gibi felsefî meseleleri vardı. Münzevî bir hayatı
hedefliyorlardı. Daha kurumsallaşmış bir hareket olarak bu
dönem Kabalacılığı, geleneksel Yahudilikten uzaklaşmaya
başlamış olup bu eğilim modern zamanlara kadar devam
edecektir.

Tarihine kuşbakışı göz attığımız Kabalacı Yahudi yorumu felsefî

olarak neler söyler peki? Kabalacılığın en önemli felsefî doktrini
Sefirot’tur (âlemler). Kabalacılığı İslamdaki ‘vahdet-i vücud’
doktrinine yaklaştıran bu teoriye göre mutlak ve tek Tanrı kendi
cevherinden 10 farklı âlem oluşturarak kozmik bir varoluş süreci
gerçekleştirmiştir. Sürekli aşağı doğru bir düşüş anlamına gelen
10 Sefirot, İslam felsefesinde ‘sudûr’ kavramına tekabül eder.
YAHUDILIK TARIHI HZ IBRAHIM ILE BASLATILIR. TEVRATIN 1.
KITABI TEKVINDEKI 3 ANA KURUCU PEYGAMBERDEN ILKI VE
ATALARIDIR.

ILK ADI AVRAMDI.

TANRI RAB ONUN ADINI ULUYSLARIN BABASI ANLAMINA GELEN

ABRAHAM ILE DEGISTIRMISTIR. NUH SOYUNDAN TERAHIN
OGLUDUR. KARISI ( aynı baba farkli anneden olan kardeşi )
SARAH ILEN ONCE UR DAN HARRANA ORADAN DA TANRIDAN
ALDIGI EMIRLE KENAN BOLGESINE GITMISTIR TAKIPCILERI ILE.
KITLIK YUZUNDEN MISIRA GOCTU. ORADA ZENGINLESTI VE
KENAN BOLGESINE GERI DONDU.

COCUGU OLMAYAN KARISININ ISRARI ILE MISIRDAN ALDIGI

CARIYE HACERDEN ILK OGLU ISMAIL DOGDU. KENDI 90 KARISI
75 YASINDAYKEN MUCIZEVI BIR SEKILDE SARAHTAN IKINCI
OGLU ISHAK ( HEP GULEN ANLAMINDADIR ) DOGDU. HACER VE
SARAHIN CEKISMESINDEN OTURU, HACER VE ISMAILI PARON
BOLGESINE YOLLADI ( GUNUMUZ SINA YARIMADASI ) ISMAIL VE
SOYU BURADA BUYUYUP URDUN, ARABISTAN BOLGELERINI ELE
GECIRDILER. ISMAILILILER ARAPLARIN ATALARIDIR.

IBRAHIMIN RAB TAN KORKUP KORKMADIGINI ANLAMAK ICIN

ONA YAPILAN SINAV TUM DINLERIN MITOLOJISINDE GECER
GEN:22 ‘DE ANLATILIR. KURAN’DA DA VARDIR KURBAN OLAYI.

175 YASINA KADAR YASADI VE HITITLI EFRON DAN ALDIGI

MAGARAYA GOMULDU KARISI SARAH ILE …
ISHAK PEYGAMBER ( 12 KABILENIN BUYUK BABASIDIR )

KISIR SARAHTAN MUCIZEVI OLARAK DOGMUS IBRAHIM’IN

2.OGLU KURAN’DA DA BAHSI GECEN PEYGAMBERLERDENDIR.
ISMININ ANLAMI GULEN GULEC OLAN ANLAMINDADIR.

YAHWEH’IN EMRI ILE ILK SUNNET OLANDIR DOGUMUNUN 7.

GUNUNDE. 40 YASINA KADAR BEKAR OLAN ISHAK’TA ASUR
BOLGESINDEN REBECA ILE EVLENMIS. UZUN YILLAR
ONLARINDA COCUKLARI OLMASA DA , 60 YASINDAKI IKIZ
OGULLARI ESSAU VE YAKUP DOGMUSTUR.
• HAYATININ TAMAMINI KENAN BOLGESINDE GECIRMIS
TEK PEYGAMBERDIR
• AKSAMUSTU DUASINI ISHAK PEYGAMBER
BASLATMISTIR.
•
ISHAK ARTIK YASLANMIS GOZLERI GORMUYOR VE NEBILIGI
BUYUK OGLU ESAU YA VERMEK ISTIYOR. ESAU AVCI, GUCLU ,
KILLI KOLLARI VAR VE LIDER KARAKTERLI. AMA REBECA KUCUK
OGLU YAKUP UN NEBILIGI ALMASINI ISTIYOR
- AV SONRASI CORBA YAKUBUN ILK OGULLUK HAKKINI
HILE ILE ALMASI HIKAYESI !!!
BABASI ISHAK TARAFINDAN HILE ILE NEBILIGI KUTSANAN
YAKUP OLDURULMEKTEN KORKTUGU ICIN ANNESININ ISRARI
ILE HARRAN’A GONDERILIR .

YAKUBUN RUYASI !!
HARRAN’A GITMEK ICIN YOLA CIKAN YAKUBUN UYKUSU GELIR.
BASININ TASA KOYUP UYUDUGUNDA ( KARIYE PARACLESSIONDA COK
GUZEL BETIMLENIR ) RUYASINDA GOGE UZANAN BIR MERDIVEN
GORUR. ORADAN MELEKLER INIP CIKIYORDU VE RAB ORADAN
YAKUBA SESLENIP DEDI KI : “ COK BUYUK BIR SOYUN OLACAK,
BU YATTIGIN YERLER HEP SENIN OLACAK, YERYUZUNDEKI TUM
HALKLAR SENIN SOYUN ARACILIGI ILE KUTSANACAK .” BU
UYKUYA DALDIGI YERE TANRININ EVI ANLAMINDAKI
BETHLEHEM ( BEYTULLAH ) ISMINI VERDILER…

YAKUP HARRAN DA DAYISI LABAN’IN 2 KIZI LEA VE RAHEL ILE

EVLENIR. RAELI DAHA COK SEVMESINE RAGMEN O KISIRDIR.
RAELDEN DOGAN 2 OGLU YUSUF VE BENJAMIN SONRADAN EN
KUVVETLI IKI KABILE OLMUSTUR VE GUNUMUZ YAHUDILIGININ
KOKENLERI BU IKI KABILEYE DAYANIR..

YAKUP KENAN ULKESINE DONMEK ISTER AMA HALA ESAU DAN

KORKMAKTADIR.

DONUS YOLUNDA GORDUGU BIR ADAMLA ONCE SOHBET

SONRADA GURESMEYE BASLARLAR. SABAHA KADAR
YENISEMEDILER. GUN ISIGINDA ADAM PES ETTI VE ADAM ONA
:” SENIN ISMIN ISRAIL OLSUN CUNKU SEN TANRI ILE GURESIP
ONU YENDIN.” DEDI. ISRAIL : TANRI ILE GURESEN DEMEKTIR.

DAHA SONRA AGABEYI ILE DOSTCA BULUSTU. BU

DONEMLERDE BETHLEHEM DE TANRIYA BIR SUNAK YAPTI. BU
DONEMDEN SONRA ARTIK YAKUP DEGIL ISRAIL OLARAK ANILDI
HEP. ISRAIL SON YILLARINI MISIR DA GUCLENE VE UNVAN
SAHIBI OLAN YUSUFUN YANINDA GECIRDI. KABILE OLARAK
TOPLUCA ORAYA GOCTULER VE ISRAILOGULLARI MISIRA
YERLESTI. YAKUP aka ISRAIL 147 YASINDA OLDU VE BABASI VE
DEDESININ MEZARINA GOMULDU.

YUSUF PEYGAMBER ;

YAKUBUN 11. Ve HEM TEVRAT HEM DE KURAN A GORE EN

FAVORI OGLUDUR. HER ZAMAN GUZEL YUZLU YUSUF OLARAK
TANIMLANMISTIR.

Yusuf’un GORDUGU BIR RUYA HAYATINI DEGISTIRIR. RUYADAN

SONRA BABASINA GIDER VE “ 11 YILDIZ VE GUNES BANA SECDE
ETTILER.” DER BU ASLINDA 11 KARDES VE BABA YAKUP aka
ISRAEL … BABA YUSUF’A KARDESLERINE RUYADAN
BAHSETMEMESINI TAVSIYE ETTI.

MAALESEF RUYAYI DUYAN 10 KARDES ( BENJAMIN COK KUCUK )

YUSUF’U BIR KUYUYA ATTILAR. YOLDAN GECEN BIR KERVAN
ONU BULDU VE MISIRA GOTURUP KOLE OLARAK SATTI.

FIRAVUNUN KOMUTANLARINDAN POTIFOR YUSUF’U SATIN

ALDI. YUSUF GUZELLIGI VE ZEKILIGI ILE ONE CIKTI. ZELIHA NIN
YUSUFA ASKI ( IRAN MITOLOJISININ VAZGECILMEZ
HIKAYELERINDENDIR )

HAPISTEYKEN FIRAVUN’UN RUYASINI YORUMLAYARAK 7 YIL

KITLIK 7 YIL BOLLUK OLACAGINI BILDIRIR VE BU SAYEDE
FIRAVUNUN UST DUZEY KOMUTANIN OLUR. DAHA SONRADA
FILISTINDE BULUNAN BABASI VE KARDESLERINI VE TUM
CEMAATLERINI MISIRA GETIRDILER. BOYLECE
ISRAILOGULLARININ TAMAMI MISIRA YERLESMIS OLDU.

YUSUF PEYGAMBER KURAN’DA EN COK BAHSEDILMIS

PEYGAMBERDIR. BIRCOK FARKLI SUREDE KENDINDEN
BAHSEDILDI.

KURAN 5 KOLLU BIR SAMDAN DAN BAHSEDER ;

1. KOL IBRAHIM’E RAB’IN DOSTU DER

2. KOL ISHAK’A RAB’IN KURBANI DER
3. KOL ISMAIL’E RAB’IN SAFI DER
4. KOL YAKUB’A RAB’IN ISRAIL’I yani GURESCISI DER
5. KOL YUSUF’A RAB’IN EN DOGRUSU ve DURUSTU DER ..

MUSA’NIN HIKAYESI

YUSUF PEYGAMBERDEN SONRA ISRAILOGULLARININ MISIR’DA

DURUMU KOTULESTI. KOLE OLARAK AGIR ISLERDE
KULLANILMAYA BASLADILAR. BU YAKLASIK 300 SENE DEVAM
ETTI.

DONEMIN FIRAVUNU GORDUGU RUYADA DOGACAK BIR

YAHUDI COCUGUN MISIRA FELAKET GETIRECEGINI GORDU.
BUNU UZERINE DOGACAK TUM ERKEK YAHUDI COCUKLARIN
KATLININ EMRINI VERDI .
ANNESI MUSA’YI PAPIRUS BIR SEPETIN ICINDE NIL NEHRINE
SALDI VE BUYUK BIR SANSLA FIRAVUN’UN KIZI BEBEK MUSA’YI
BULDU VE EVLAT EDINDI.

SARAYDA BIR MISIRLI GIBI YETISTI – MUHTEMELEN AKKAD

DILINI DE OGRENDI. BIR GUN YAHUDI BIR KOLEYE COK KOTU
DAVRANAN MISIRLIYI OLDURDUKTEN SONRA KACIP MEDYADA
SUAYIP PEYGAMBERIN YANINA GITTI.. UZUNCA BIR SURE
ORADA YASADI, EVLENDI . BIR GUN ORADA AILESI ILE BASKA
BIR YERE GIDERKEN HOREV DAGINDA YANAN BIR CALIDAN
TANRI ONA SESLENDI. “ GIT ISRAILOGULLARINI MISIR DA
ESARETTEN KURTAR VE ONLARI ORADAN CIKAR, SUT VE BALLARIN
ULKESI KENAN DIYARLARINA GETIR.” KARDESI HARUN ILE MISIRA
GERI DONER.

MUSA VE HARUN FIRAVUNDAN DEFALARCA

ISRAILOGULLARININ MISIRDAN CIKMASINA IZIN VERMESINI
ISTER, FAKAT FIRAVUN IZIN VERMEYINCE DE EXODUS YANI
MISIR’DAN CIKISTA BAHSEDILEN 10 BUYUK FELAKET ZINCIRI
BASLAR

1. NIL’IN RENGI KAN RENGINE DONER

2. KURBAGALAR NIL’I TERKEDIP SEHIRLERIO BASARLAR
3. TATAR SINEKLERININ SALDIRMASI
4. KARASINEK AKINI
5. HAYVANLARIN SARBONDAN OLMESI
6. CIBANLAR
7. HASAT ZAMANI DOLU YAGMASI
8. CEKIRGE SALDIRISI
9. UC GUNLUK KARANLIK
10. ILK DOGAN COCUKLARIN AYNI ANDA OLMESI

EXODUS’UN TARIHI

MUHTEMEL OLARAK ESKI AHIT TARIHCILERI M.O 1270

OLARAK HESAPLIYORLAR. EXODUS TA ISRAILLILERIN KOLE
OLARAK INSASINDA CALISTIGI IKI SEHIRDEN BAHSEDER
PITON VE RAMASES DIYE …BU DA BUYUK BIR IHTIMALLE
2.RAMSES TIR .

BUNLARI DESTEKLEYEN FIRAVUN MENENTAOPH A AIT

STELE VARDIR M.O 1213-1202 “ ISRAILLILER TERKL ETTI,
TOHUMLARI YOK OLDU .” DIYE.

MISIRI TERK ETTIKLERININ 3 AYINDA SINA ÇÖLUNE ULASTI

MUSA VE ISRAILOGULLARI. SINA DAGININ ETEKLERINDE
KAMP YAPARLARKEN MUSA DAGA CIKTI VE YAHWEH ILE
ANLASMA YAPARAK 2 TABLETTEKI ILK 10 EMRI ALDI. MUSA
NIN TAKIPCILERI, TANRININ SECILMIS INSANLARI
OLDUKLARINA VE TANRIYI DINLEYIP ONUN KURALLARINA
UYMAYI KABUL ETTILER.

ISRAILOGULLARI SIK SIK BU GOC SIRASINDA ISYAN EDIP

MUSA’YA ZORLUK CIKARDILAR. TANRI ONLARI ISYANLARI
OTURU BIRCOK DEFA CEZALANDIRDI. EN BUYUK CEZA
COLDE 40 YIL DOLASMALARIYDI. MUSA ICERISINDE
TANRININ VAHIY ETTIGI DIGER MITZVHA LARI BIR ARAYA
GETIRDI VE 2 TABLETLE BERABER BUNLARI MESHUR AHIT
SANDIGI ICINE KOYDU. BU SANDIK GOC YOLLARINDA
SUREKLI TASINDI.

MUSA DONEMINDE YAHUDILIK TAM ANLAMIYLA TESEKKUL

ETTI. ITIKAT, IBADET, AHLAK VE HUKUKLA ALAKLI
KANUNLAR BELIRLENDI. BU DONEMDE GOCEBE OLDUKLARI
ICIN , DURAKLADIKLARI YERDE IBADET YAPMALARI ICIN
OZEL KECI DERISINDEN YAPILMIS BIR CADIR TESHIS ETTILER.
KUTSAL CADIR YA DA BULUSMA CADIRI DENEN
TABERNACLE ICERISINDE KUTSAL AHIT SANDIGI VE
ALTINDAN YAPILMIS MENORAH VARDI .

MUSA 120 YASINDA NEBO DAGININ ETEKLERINDE

GOZLERINI YUMDU.MUSA DAN SONRA YERINE JOSHUA
GECTI. BU DONEMDE ISRAILOGULLARI VAADEDILMIS
KENAN DIYARLARINDA ILERLEDILER VE BIR COK SEHRI ELE
GECIRDILER .

KENAN DIYARININ GUNUMUZ SINIRLARI NERESIDIR ?

URDUN NEHRI ILKE AKDENIZ KIYILARI ARASINDAKI

TOPRAKLAR. COK BEREKETLI TOPRAKLAR. EN ONEMLISI SU
VAR ! ARPA, BUGDAY, ZEYTIN, INCIR, BAL, NAR COK
ONEMLI URUNLER. SUREKLI BIR BOLLUK VAR.

TEVRAT’IN TESNIYE BOLUMUNDE COK GUZEL ANLATILMIS.

HER YER DEMIR VE BAKIR YATAKLARI. CENNET
YAGMURLARINI ICEN TOPRAKLAR. BURASI AKDENIZ VE ÇÖL
IKLIMININ KESISIM NOKTASI. 2780 TANE FARKLI BITKI VAR
COK FARKLI AGAC TURLERI VE 113 MEMELI 350 FARKLI
CESIT KUS YASIYOR INANILMAZ BIR CENNETEN BIR KOSE !

JOSHUA ILE KENAN DIYARLARINA IYICE YERLESTI

ISRAILOGULLARI. ONUN OLUMUNDEN SONRA YARGICLAR
DEDIGIMIZ BIR DONEM 12 KABILENIN YONETIMINI YAPTI.
BUNLAR KLASIK YARGICTAN COK ISRAILOGULLARI
ARASINDA SORUMLULUK ALIP CIKAN HEM POLITIK HEM DE
DINI LIDERLERDIR. BU SORUMLULUĞU ALDIKLARI ICIN, RAB
ONLARA BAZI AYRICALIKLAR TANIMISTIR.

BUNLARIN EN BILINENIN SAMSON VE SAMUEL’DIR

SAMSON O MUTHIS SAVASCI. RAB’IN GUCUNU O HIC

KESMEDIGI SACLARINDAN ALAN EFSANEVI KISILIK. DELILAH
OLAN ASKI VE BU ASKIN YARATTIGI ZAAFTAN DOLAYI GUC
KAYBETMESI ONEMLI DERSLERDEN BIRIDIR TANAKHTA …

SAMUEL KENDIN DONEMINDE FILISTINLILER VE KUZEYDEN

GELENLER ILE CIDDI MUCADELE YAPMIS DAHA SONRA DA
12 KABILEDEN GELEN BASKILAR SONUCU MONARSIYI
BASLATIP SAUL U YAHUDILERIN ILK KRALI YAPMISTIR.

SAUL DONEMINDE KUZEYDEN GELENLERLE BASARILI

MUCADELELERDE BULUNULMUS VE SAUL’UN MUZISYENI
YETENEKLI HARPCI DAVUD’UN KUZEYIN DEV SAVASCISI
GOLYATI SAPAN VE TASLA OLDURUP SAVASI KAZANMASI
ZAFERE KATKIDA BULUNMUS AMA SAUL’DE CIDDI BIR
KISKANCLIKTA YARATMISTIR.
SAUL’DEN BIR SURE KACAN DAVUD, SAUL VE OGLU
JONATHAN BIR SAVASTA OLDURULUNCE SAMUEL
TARAFINDAN YAGLA MESHEDILIR VE KRAL ILAN EDILIR.

YAGLANMAK ( ANOINMENT ) : YAG TANRININ MUSA’YA

VERDIGI SAYISIZ BEREKETIN BIR ISARETIDIR. TANRININ
HALKINA ADANMAYI KUTSAR VE ONAYLAR )

DAVUD KENANLILARA AIT SION KALESINI ELE GECIRIR VE

BURAYI SEHIR HALINE GETIRIP KENDINE BASKENT YAPAR KI
BU KUDUSTUR. KARIYE DE DE GORDUGUMUZ GIBI KUTSAL
AHIT SANDIGINI BURAYA GETIRIR. DAVUD BURAYA SANDIGI
KORUMAK ICIN BIR TAPINAK YAPMAK ISTESEDE
PEYGAMBER NATAN DAVUD’A BU GOREVIN OGLU
SULEYMAN TARAFINDAN YAPILACAGINI BILDIRIR.

DAVUT HITITLI BIR KADIN OLAN BETHSABE’YI SEVER VE

KOCASI URIYE YI OLDURUR VE ONUNLA EVLENIR. BU
YUZDEN TANRI TARAFINDAN LANETLENIR VE DOGAN
COCUKLARI 7 GUNLUKKEN OLUR.

ZEBUR UN BIR BOLUMU DAVUT UN BU OLAYDAKI

PISMANLIGINI SIIRSEL BIR DILDE ANLATIR.

SULEYMAN/ SOLOMON/ BARISCI – BARIS YAPAN

DEMEKTIR.

ISRAIL KRALLIGININ EN EFSANEVI KISILIGIDIR.

 FIRAT NEHRININ BATISINDAN AKDENIZE KADAR YAYILAN
GENIS BIR ALANI KONTROL ETMISTIR. YAHWEH’E ADANAN
1. TAPINAGIN HAMISIDIR. YAHWEH ONU BILGELIKLE
KUTSAMISTIR. TUM HAYVANLARIN DILINI
KONUSABILMEKTEDIR. 1001 GECE MASALLARI VE IRAN
MITOLOJISINDE COK GECER.

KADINLARA COK DUSKUN 700 KARISI VE 300 CARIYESI VAR.

AMA EN BUYUK ASKI ETHOPIA KRALICESI SHEBA ILE OLAN
( AFRIKALI ZENCI YAHUDI CEMAATI BU SAYEDE BASLIYOR.
FALASALAR DIYE DE BILINIRLER. GERCEK KESIFLERI 1862 DE
BOLGEYE GIDEN SORBON UNIVERSITESI PROFESORU JOSEPH HALE
TARAFINDAN IBRANICE KONUSAN ZENCI HALKLA TANISMASIYLA
OLUYOR. MUSA OPERASYONU ILE 1991 DE SOMALI DE YASAYAN
CEMAAT, BASKICI REJIMDEN KACIRILIYOR 15.000 KISI. )
GUNAHKAR BIER PEYGAMBER OLARAK TA BILINIR.

BEIT HAMIKDASH ( SULEYMAN TAPINAGI )

SULEYMAN’IN KUTSAL AHIT SANDIGINI KORUMAK ICIN

YAPTIRDIGI OZEL BIR TAPINAKTIR. INSAATI TEVRATA GORE 7
YILDA BITMISTIR. OZELLIKLE 1. KRALLAR 6:1-10 DA DETAYLI
TASVIRLERI YAPILMISTIR.

27 MT UZUNLUK, 9 MT GENISLIK VE 13,5 MT YUKSEKLIK ILE

YAPILMISTIR. YANLARDA VE ARKADA ANA SALONLARI CEVIREN 3
KATLI BIR YANASIK DUZEN DIS YAPISI DA VARDIR. BURALARI
SILAHLIK, HAZINE VE KUTUPHANE OLARAK KULLANILMISTIR.
GIRIS KISMINDA BRONZDAN YAPILMIS 8 MT YUKSEKLIGINDE 2
TANE SUTUN VARDIR ( JAKIN – GUC-, BOAZ-KUDRET) BU IKI
SUTUN TAROT VE HUR MASONLARIN SEMBOLLERINDE
KULLANILIR. MASONLUGUN KURUCUSU HIRAM USTANIN
YAPTIGI IKI ESERDIR ( KARAKOY ZIRAAT BANKASI HATIRLAT )

SULEYMANIN 931 DEKI OLUMUYLE ISRAIL KRALLIGI 2 YE

BOLUNDU. KUZEYDEKILER PAGANLIGA DONDULER ZAMAN
ICERISINDE VE 722 YILINDA ASURLULARIN SALDIRILARI ILE
YIKILDILAR.
GUNEYDEKI YAHUDA KRALLIGI 587 BABILLILERIN ISGALINE
KADAR DEVAM ETTI. NEBUKADNEZZAR HEM KRALLIGI HEM DE
SULEYMANIN TAPINAGINI YIKTI. BOYLECE 1. TAPINAK 400 YIL
VARLIGINI SURDUREBILDI.
BABIL’E SURULDU KUDUSTE YASAYAN BUYUK YAHUDI
CEMAATI. BU SURGUN 70 YIL SURER. 538 DE BUYUK CYRUS
BABILI ELE GECIRDIKTEN SONRA O MESHUR SILINDIRINDE
BAHSETTIGI GIBI YAHUDILERIN KUDUSE DONMESINE IZIN VERIP
TAPINAKLARINI TEKRAR INSA ETMEK ICIN FINANSAL DESTEKTE
BULUNUR. BU YUZDEN CYRUS’TAN “ ANOINTED ONE-
KUTSANMIS OLAN ” DIYE BAHSEDER JEREMIAH IN KITABINDA –
ILK ANOINTED GENTILE DIR CYRUS!

BU SURGUN ZAMANINDA BAZI YAHUDILER BATI ANADOLU

VE PELLEPONES YARIMADASINA YERLESMISLERDIR. DONUS
HAKKI OLDUGUNDA DA BAZI YAHUDILER BABIL VE GUNUMUZ
MODERN SURIYESININ KUZEY BOLGELERINDE KALMISLARDIR.
BOYLECE ILK DIASPORA YAHUDILERI BU DONEMDE ORTAYA
CIKMISTIR. 2. TAPINAGIN INSAATI 537 den 516 ya KADAR TAM
21 YIL SURMUSTUR. TAM KUUBETUL SAHRA NIN OLDUGU
YERDEDIR.
 YAHUDILER KUDUS VE CEVRESINDE BARIS ICERISINDE
YAKLASIK 200 SENE YASADILAR.

BU DONEMDE TUM DOGU AKDENIZDE TICARET SAYESINDE

CIDDI BIR HELENLESME BASLADI VE BU TICARI - KULTUREL VE
POLITIK AKIM, BUYUK ISKENDERIN O MUTHIS ASYA SEFERI ILE
DAHA DA GUCLENDI. BUYUK ISKENDERIN OLUMU ILE
TOPRAKLARINI PAYLASANLAR ARASINDAKI PTOMELIUS VE
SELEUKOS ARASINDA YAHUDA BOLGESI ICIN CIDDI BIR CEKISME
VARDI.

SEPTUAGINTA ( 70 LERIN KITABI ) : M.O 270 LERDE MISIR

HAKIMI 2. PTOMELY ISKENDERIYE DE DUNYANIN EN BUYUK
KUTUPHANESINI KURMAK ISTEDIGINDEN, DUNYA UZERINDEKI
TUM YAZILI BELGELERI YUNANCAYA CEVIRTMEKTEDIR.
TANAKH’IN DA BIR YUNANCA CEVIRISINI ISTEDIGINDEN 12
KABILEDEN 6 KISILIK KOMISYONLAR KURMUS VE 12 TANE
TANAKHIN CEVIRISI YAPILMIS YANI 72 KISI TARAFINDAN. 12
TERCUME DE BIRBIRLERININ AYNISI OLMUS VE BU SEBEPLE ESKI
AHIT’IN YUNANCA CEVIRISINE 70 LERIN KITAPI ANLAMINDA
SEPTUAGINTA DEMISLER

ANTIOCHUS EPIPHANES ve MACCABI SAVASLARI

M.O 175 TE SELEUCOSLARDA 4. ANTIOCHUS EPIPHANES

TAHTA CIKTI AMA HALK ONU EPIPHANES YANI GORKEMLI DEGIL
EPIMANES YANI YARI DELI OLARAK CAGIRIYORDU.
 BOZULAN EKONOMISINI SEFER VE GANIMETLERLE
DUZELTMEK ISTEYEN EPIPHANES HER NE KADAR PTOMELY
ULKESINE SALDIRMAK ISTESEDE ROMALILAR ENGELINE TAKILDI.
( DANIEL 11:25) GERI DONUSTE GANIMET OLARAK 2.
TAPINAKTAKI ALTIN KAPLAMALARI, GUMUS SUSLEMELERININ
TAMAMINA EL KOYDU.
DAHA SONRA DA AGRESIF BIR HELENIZASYON POLITIKASI
ILE TAPINAGIN HEMEN YANINA CIPLAK SPORCULARIN
ANTRENMAN YAPTIGI BIR GYMNASIUM VE PALESTRA YAPTIRDI.
BUNLARLA YETINMEYIP, KURBAN ADAMA, SHABAT,
BAYRAM GUNLERININ KUTLANMASI YASAKLANDI. SUNNET
YASAKLANDI. TAPINAGIN ICINE ZEUS ALTARI INSA EDILDI VE
TAPINAGIN ICINDEKI BU ALTARDA DOMUZ ETI ADANDI. DOMUZ
KANLARI TAPINAGIN HER TARAFINA SACILDI. ( ITIBAR SARSMA
CABASI VAR ! )
M.O 167’DE HELENLERE KARSI CIDDI BIR ISYAN BASLADI.
COHENLERE MENSUP MATHIYAS TARAFINDAN BASLAYAN
LIDERLIK DAHA SONRA ABISI JUDAS’A GECER KI ONU DA TAKMA
ADI MACCABI YANI CEKICTIR. ISYAN 25 YIL SURER VE BU SURE
ICERISINDE HELEN ORDUSU USTUSTE YENILGILER ALIR. ZATEN
DAHA ISYANIN 3. YILINDA KUDUS HELENLERDEN TEMIZLENIR.
BU BUYUK ZAFER VE TAPINAGIN TEMIZLENMESI DAHA SONRA
HANUKKAH OLARAK KUTLANMAYA BASLANDI. BUNUN
SONUCLARINDAN BIRI DE MACCABI AILESI 2. KRALLIGI KURDU
FAKAT BU DA COK UZUN SURMEDI, MO 63 YILINDA
ROMALILARIN BOLGEYE GELMESI ILE ROMANIN DOMINYONU
OLDUGU BIR YONETIME DONUSTULER.

HASMONIDLER DONEMINDE YAHUDILIGIN DURUMU

 BIRCOK YAHUDI HICBIR GRUBA BAGLI DEGILDI AMA
HEPSINE SAYGI DUYUYORLARDI.

SANHEDRIN: MACCABI ISYANININ SONUNDAN 425 YILINA

KADAR FAALIYETLERINI SURDURMUS YAHUDI YUKSEK
MAHKEMESI. DINI, YASAMA VE YARGI YETKILERI VE KARAR
ALMALARI GERCEKLESTIRIYOR. 71 BILGEDEN OLUSUR.
• SADDUSILER : TOPLAM SAYILARI 200 CIVARI OLAN ETKILI
TAPINAK RAHIPLERI VE BUNLARIN AILE UYELERINDEN
OLUSUR. HER ZAMAN ICIN YONETICI SINIFI
DESTEKLEMISLERDIR ( OZELLIKLE ROMALILARI )
• FARISILER : 2. TAPINAK DONEMINDE ORTAYA CIKAN
YAHUDI DUSUNCE OKULU VE SIYASI HAREKETIDIR. SOZEL
GELENEGIN, MISNA VE TALMUD’UN EN ONEMLI
SAVUNUCULARI IDI. HALKIN ICINDEN GELMISLERDI.
SAYILARI 6000 KISIYDILER. O DONEMLERDE GAMAIEL EN
BILINEN LIDERLERIYDI. GUNUMUZ RABBANIC
YAHUDILIGI BURADAN TUREMISTIR.
• ESSENILER ; BIR CESIT YAHUDI RUHBAN SINIFIYDI.HEM
SADDUCILERE HEM DE FARISILERE KARSI IDILER.
MONASTIK KOMUNITELER Halinde yasarlardi. Mallarını
ortak kullanırlar, köle almazlar, evlenecekler 3 yil nisanli
kalirlar, sürekli olarak ABDEST ALMA OZELLIKLERI VARDI
(MIKVA).

2. YAHUDİ AYAKLANMASI SIMON BAR KOHBA TARAFINDAN

BASLATILDI. KENDISINI MESIH OLARAK TANITIP TARAFTAR
TOPLADI. SAVAS 136 YILINDA ( HADRIAN DONEMINDE ) BITTI.
YAHUDILER ICIN COK BUYUK BIR KAYIPTI.
* 2.TAPINAK ve KUDUS TAMAMEN YIKILDI.
* 580.000 YAHUDI OLDURULDU.
* YAHUDI DIASPORASI BASLAMIS
* DININ MERKEZI BABIL’E KAYMIS, BIR GRUP YAHUDI FAS’A
YERLESMIS
* ROMALILARIN ESIR ALDIGI YAHUDILER GERMAN
TOPRAKLARINA YERLESMIS VE ORADAKI BARBAR GERMENLERE
MEDENIYETI OGRETMISLERDIR.
* EN ONEMLISI BU BOLGEYE BU TARIHTEN SONRA SURIYE
FILISTINI DENMISTIR.

ISLAM TOLERANS DONEMI – DOSTLUK VE PAYLASMA

HACLILAR DONEMI

1346-1353 KARAVEBA DONEMI

1492 ENGIZISYON

1520 KUDUS DUVAR INSAATI

17yy. DOGU AVRUPA GOCLERI VE ILK POGROMLAR

19yy AMERIKA ve BATI AVRUPA GOCLERI

20yy HOLOKOST