Loi noi dau én va muc dich cua quyén sach.- Truyén Kiéu - Ban Duy Minh Thi 1872 (DMT 1872) do chung téi phién 4m, chu gidi va thao luan cé tén géc ghi 6 trang dau la Kim Van Kiéu tan truyén (do) “Tién Dién Lé Tham Nguyén Hau soan’, “Nham Than nién tan thuyén” va “Viét Dong Phat Tran Phuc Léc dai nhai Kim Ngoc Lau phat doai” va 6 trang chot la “Thién Tu van van tué - Tué tai Nham Than xuan Nam Viét Gia Dinh thanh Cu si Duy Minh Thi tring san”. Quyén sach nay cua chung tdi ra ddi vdi hy vong dua dén ban doc mét bén DMT 1872 dung véi chan dién muc va gia tri duong nhién cua nd, bang cach cé gang doc dung chi, ding ti, ding nghia ma Duy Minh Thi da cong bé bang nhiing chit Ném do thg Tau bén Quang Déng khic in, trong dé cé nhiéu chit khic sai, hoac khé doc, hoac khac la. Ban nay cé nguy co chim han vao quén lang néu Nguyén Tai Can khéng cong bé Tv liéu Truyén Kiéu - Ban Duy Minh Thi 1872 vao nam 2002", réi sau dé 8 nam, Nguyén Quang Tuan lai céng bé mét quyén mang tinh déi trong la Truyén Kiéu - Ban Nom Duy Minh Thi”. Nhung, theo ching ti thi, riéng vé viéc phién 4m, ca hai tac gid nay déu chua dem dén cho céng ching mé6t bén DMT 1872 thuc su dung vdi vi tri dich thuc cia no trong nén 1. Sach do Nxb Dai hoc Quéc gia Ha NOi 4n hanh. Sau quyén nay, Nguyén Tai Can con cé tigp NTC-I va NTC-II, khi cn cing c6 nhac dén, 2. Sch do Nxb Khoa hoc xa h@i én hanh nam 2010. 13ANU pmen am, cnu giat va thao lan Kiéu hoc cua Viét Nam, bdi cé nhiéu chit ma chung tdi cho la hai vi da doc khong dung, nhat 1a nha Kiéu hoc Nguyén Quang Tuan. Vi thé cho nén ching tdi sé theo sat hai tac gia nay dé thao luan trong moi trudng hgp can thiét. Nhiing ché khac nhau hoac dugc cho la bat cap dé sé dugc phan tich cy thé sau ky hiéu TL cua phan “Chu giai va Thao luan’. Vay DMT 1872 1a mot ban khac in nhw thé nao? Nhan dinh cia Nguyén Tai Can va nhiing cai sai cua ong.— Nguyén Tai Can viét: “Diéu dang luu y nhat la chd@ in sai cuc nhiéu, va in véi phong cach la cing rat nhiéu: ly do rat don gian la ban nay do thg Trung Quéc khiac. Nhiing ngudi thd nay khong biét tiéng Viét, khong quen véi chit Ném, chac thuéng chi khac mét cach may méc. Dé la chua ké kha nang co thé dé tam ly cua nguéi Han chen vao trong qua trinh khac van, vi du thay chit N6m ma tuong dé la chat Han bi viét nham, réi ty dong chiia lai”. “Thudng chi khac mét cach may méc” thi ching téi hoan toan déng y nhung “cé thé dé tam ly cua nguéi Han chen vao trong qua trinh khac van, vi du thay chit Nom ma tudng do 1a chit Han bj viét nham, réi ty dong chiia lai” thi chung téi cho la khéng dung. Da “khac mot céch may méc’” thi lam sao tu déng chia lai? Caing nhu khac tranh, 6 day, ngudi thg chi lam viéc nhu m6t cai may, “thay sao khac vay” ma théi. Con “thay chi Ném ma tuéng do la chi Han bi viét nham’, thi cai tim ly nay thudc vé ngudi viét nhiing to mau dé dua cho thg khac. Vay 6 day ngudi viét mau da viét theo mét ban in hay chép tay va do la ngudi Viét hay ngudi Hoa? Khong phai ngudi Viét. Day 1a mét diéu chac chan. Duy Minh ‘thi khéng thé giao cho 1. Nguyén Tai Cn, Sd, tr. 16 - 17.Truyen Kieu ban Duy Minn Thy 187z mot ngudi Viét ma kién thtic chit Nom va chit Han lai téi dén miic cé thé gay cho Hoang Xuan Han cai cam tudng rang dé la “m6t ngudi dét chép lai”. Duy Minh Thi khéng thé v6 trach nhiém dén mtic do. Day 1a mot diéu chac chan. Chung tdi cho rang 6ng da giao “tron goi” cho nha khac van va in 4n sau khi dua cho ho ban Kiéu mau dé lam chun. Vay day 1a mét ban mau nhu thé nao? Khac in hay chép tay? Chung tdi nghiéng vé phia chép tay. Day la mét ban chép tay trong dé cé thé cd ca nhiéu chit viét da thao. Ngay nhiing chit viét chan phuong ciing da la la mat d6i voi anh viét mau ngudi Tau réi, hudng chi la nhiing chit da thao. Chinh vi vay nén mdi sinh ra hién tugng “chi in sai cuc nhiéu, va in vdi phong cach la cing rat nhiéu. “In sai” di nhién phai dugc hiéu la “in tw nhiing chit khac sai” ma “khac sai” phai dugc hiéu 1a “do khic ti nhiing chit mau bi viét sai”. Vay hién tugng “cé thé dé tam ly cua ngudi Han chen vao” khong thé xuat hién trong qué trinh khac van, ma trong qua trinh viét (cing 1a chép) nhiing to mau. Con sau day la nhiing cdi sai trong cong viéc chinh cua Nguyén Tai Can. Ngoai nhiing cai sai cling kiéu véi Nguyén Quang Tuan (sé phan tich 6 mét phan dudi), Nguyén Tai Can con v6 dodn khang dinh rang “ban DMT 1872 ddy réy sai ldm (Chung t6i nhdn manh - AC), nhung khi dem né tring san nam 1879 va nam 1891 thi trong cdc ban mdi tring san nay cac sai lam ci van dé nguyén ven dung y nhu trudéc””. Nguyén Quang Tuan tin theo 1di khang dinh nay nén da dan né trong “Ldi ndi dau” quyén sach cia minh ma xem dé nhu 1a mét sy that... hién nhién! Nhung thuc ra thi van cé khac. Dudi day chi la mét s6 dan chting ma chung tdi tinh co nhat duge: 1. NTC-II, tr. 22.Aero poiereain, Cu gia vel Unto Hug - Chit tht 7 cha cau thi 2, ban 1872 khac [4<] con ban 1891 chi khac [45], khong cé dau nhay [<]. - Chit cdo cha cdu thi 7, ban 1872 khac theo b6 méc [A] thanh [4%] con ban 1891 thi khac theo b6 hoa [#] thanh [#8]. - Chit trén cha cau 196, ban 1872 khac trén thé [ +] dudi lién [€] con ban 1891 thi khac trén thdo [**] dudi lién [3#]. - Hai chit nao nao 6 cau 492 cha ban 1872 thi ban 1891 lai khac thanh hao hao [3% t] nén tré thanh v6 nghia (Chi [ &] cé nghia la “nhu trén” dé nhac lai chit [3%]). - Chit ngudi [F] 6 cau 558, ban 1872 khac dung con ban 1891 khac sai thanh cét [#] (nén Nguyén Quang Tuan m6i doc ca cau thanh “Con vé con nhé dén cét hom nay”!); - Nghia phu cia hai chit bom ba & cau 882 déu la nit [+] nhung ban 1872 khac gan gidéng chit cling [1] con ban 1891 thi khac gan gidng chit muc [8 J. - Chit cd [#] cia cau 1107, ban 1872 khac thanh hanh [4], ban 1891 lai khac thanh bi [@]; - Chit dau cha cau 1159, ban 1872 khac thanh [#7], ban 1891 lai khac thanh chén [i]; - Phan gitia cha chit dé/ré 6 cau 2326, ban 1872 khac b6 thi [A] con ban 1891 thi khac b6 méc [A]; - Chit dat[Z] cha cau 2414, ban 1872 khac thanh hé[C] ma ban 1891 lai khac thanh vong [t] (nén Nguyén Quang Tuan mdi doc ca cau thanh “Ldi su da day vong thi chang sai”); v.v.. Cd nhu trén thi, di 1a “cé khi stia van con sai (?)” nhung van la cé stta. Ma day chi la do tinh cé thay duge chit néu “cang” ra thi chua biét la con bao nhiéu trudng hgp nia. 16‘Truyén Kieu ban Duy Minh Thy 1872 Ngoai ra, hai chit “sai lm” cla Nguyén ‘lai Can con 1a mét cach ndi mo h6. Ong dang lam van ban hoc vé Truyén Kiéu ma chi dung hai tiéng “sai lam” gon lon thi sé khién cho ngudi ta phan van: Day 1a “sai lam” vé mat chit (van ty), vé tt ngit hay la vé y ti? Néu la “sai lam” vé tl ngit hoac y tii (theo y cla 6ng) thi day lai hoan toan cé thé la chuyén di ban. Con néu 1a sai lim vé mat chi thi ta cing nén than trong trudc hai tiéng “day ray”. Hai tiéng nay rat ndng né. Co thé cé nhiing chit bi Nguyén Tai C&n cho 1a sai nhung lai 1a chit Nom Mién Nam ma chinh 6ng khéng biét, hoac chua tling dugc quyén tu dién chit Ném nao thu thap, déng thoi cing cé thé co nhiing chii viét theo phong cach riéng cha Duy Minh Thi, ma chinh Nguyén Tai Can da cho la viét “véi mét phong cach la. Tham chi, cé truéng hop Duy Minh Thj hoan toan dung nhung cing bi Nguyén Tai Can ng& 1a sai, nhu hai chit dich t6i 6 cau 898, Nom khac han hoi 1a [4&4 4%] nhung da bi éng cuGng ché thanh téi nguoi (Co phan tich ky 6 muc TL). Vay, theo chung téi thi, tuy ban DMT 1872 cé nhiéu chi viét sai nhung cé dén mic “day ray” hay khong thi can cd mét su khdo sat va phan tich can ké d6i véi nhiéu chit la mat, hoac nhiing chit ma chinh Nguyén Tai Can cting khéng biét. Do a cai sai tht nhat. Cai sai thit hai cla Nguyén Tai Can thuc ra la m6t cai 16i lon: 6ng da bép méo va thém that cui liéu trong khi bién luan. Chang han lién quan dén ba chit ban mdy cong cha cau 2118, 6ng da khang dinh: “Tw dién Viét B6 La cua A. de Rhodes lai con cho biét thém mét nghia néfa cia chit MAI: do 1a cdi que dai vot bang tre ding dé u6n thanh cai vanh I6én, duéi cling cia chiéc non”, Day qua la mt Idi giang thu vi nhung rat tic 1a cuén tu dién cua A. de Rhodes khéng hé cé mot 1éi giang nao riéng 1. NTC-I, tr. 575.An Chi phidn fim, chi gidi va thio Luan cho chit mdi, nhu chung téi da phan tich rat ky tai muc TL. Réi lién quan dén chit ky [#3] cla cau 2230, Nguyén Tai Can con ghi chu: “Ban nay khac chit thudng doc 1a XI hoac THI (tic cha [43] - AC) véi nghia la ‘canh chim. Nhung Qudng Van lai cho biét chit nay con cé cach phat am 1a KI, van véi nghia ay” Day 1a mot loi khang dinh v6 can ct vi ching ti da kiém ching ca 6 ban Qudng van quen thudc lan Tan hiéu hé chu Tong ban Quang van cia Du Nai Vinh [4838 X] thi tuyét déi khong thay chi [48] . Nghia 1a n6 khong hé tén tai trong Quang van (Xin xem phan tich chi tiét 6 muc TL). Trén day chi la hai trudng hop tiéu biéu, chit khéng phai la tat ca, khién chung tdi nghi ng@ tinh trung thuc cia mét sé ctf ligu ma Nguyén Tai Can dua ra. Con trudng hgp sau day thi chiing t6i chua khang dinh, nhung vi no rat té nhj va thd vi nén cing xin dua ra dé cac nha van ban hoc xem xét. D6 1a vé ch thu 7 cia cau thtt 2: chi [4&<], tlic chit két [45] c6 ddu nhdy [<]. Nguyén Tai Can doc la cot. Nhin chung, ban DMT 1872 it dung dau nhdy [<] gan vao bén phai cua mét chit Han “chinh chia” dé bao rang do 1a mét chi Ném, tuy van cé dung, nhu trudng hgp cia cac chit: luc [A <], cau 194; no [4x<], céu 1586; rdp [ 3L<], cu 1612; vv.. Trong ban DMT 1872, chit /vic xuat hién hon 10 lan nhung chi 6 cau 194 mdi cé xai dau nhay [<] ma viét thanh [*<], con & nhiing cau khac thi chi viét [7], tham chi chit 6c 6 cau 1212 ciing chi viét bang chit [*\] tron tru ma khéng can ddu nhdy. Cu nhu trén thi hién nhién viéc dung ddu nhdy [<] khéng phai la mot théi quen thuéng thay trong ban DMT 1872 cho nén hién tugng chit tht 7 cha cau thi 2 lai viét cé ddu nhdy [<] thanh [4 <] phai la chuyén ma nha van ban hoc can dé mat toi. Ma da dé mat ti mdi thay rang, cing 6 vi tri tht 7 cia cau 2 thi ban Thién Bao Lau 1891 lai chi khac cé chit két [4] tron tru ma thdi, chit khong cé ddu nhdy [<]. La ky! Néu chi trong ban 18Trayén Kieu - ban Duy Minh Th) 1872 Chir LUC 6 cau 194 (trong vong trdn tring). Chit NO 6 céu 1586 (trong vong tron tring) 19Chit RAP 6 cau 1612 (trong vong tron tring). Chit COT ctia Nguyén Tai Can (GHET ctia An Chi) 6 céu thir 2 (trong vong tron trang). 20‘Truyén Kieu bain Duy Minh Thi 1872 1872 la két | 4 | rdi chit trong ban 1891 lai la [4] (cé ddu nhay) thi ta cé thé hiéu rang do lan trudéc khac thiéu nét nén lan sau phai bé sung. Dang nay... day la chuyén ban lan trudc du thia nén ban lan sau phai bé di. Vay ta phai dat vin dé vé su hién dién ca ddu nhdy [<] & chit dang xét trong ban 1872. Nguyén Tai Can noi vé cdi dau nhay nay: “Cha COT (ttic [4<] - AC) lai von do chit KET (titc [4] - AC) mdi thém dau phu (tic dau nhay [<] - AC), chifa Iai? Nhung cai “déu phy mdi thém, chita lai” nay lai bi ban 1891 bo di. Diéu nay chiing to rang no la mét cdi ddu thita. Vi thé nén chung tdi mdi can cté vao ban 1891 ma hiéu dinh chit [4<] cia ban 1872 dé doc chit tht 7 ctia cau thi 2 thanh ghét (Cha tai chit sc khéo la ghét nhau). Xin noi thém rang trong Truyén Kiéu ban DMT 1872, chit cgt chi dugc dung cé 1 lan (cudi phan cot son, cau 1591) va duge ghi bang chit khéu [7] phia trén bén trai va chit kiét [9] bén phai, chu khong phi bang [#5<]. Cudi cing, trong 4 chit cé ddu nhdy dang ban, chung téi thay nhiing dau nhay trong ba chit lic, no va rap tu nhién hon dau nhay trong chit cot cua Nguyén Tai C4n nén khéng biét bén trong va phia sau dé cé chuyén gi bi an hay khong. Vi 1a ké ngoai dao nén chi xin dua anh lén dé cdc nha van ban hoc xem xét. Chinh vi nhitng ché thiéu minh bach nhu trén nén chung téi cho rang cong trinh cua Nguyén Tai Can can phai dugc xem xét mot cach ti mi, thuc su khdch quan va cuc ky chat ché chit mic d6 kha tin cia né dit khoat khéng phai 14 100%. Ngay ca 6 rat nhiéu ché ma Nguyén Tai C4n cho rang Nguyén Du da tham gia sta chi, stia tit trong Truyén Kiéu cua minh thi chung toi cting cho 1a 6ng da khang dinh mot cach vé doan. 21AN UM - pmien am, cnu gial va tnao 1uan Con mét vai cai sai khac nifa cla Nguyén Tai Can thi sé duge phan tich chung 6 mét muc bén du6i. Nhan dinh cia Nguyén Quang Tuan va nhiing cai sai cla 6ng.- Nguyén Quang Tuan da béc 16 rat nhiéu cai sai cua chinh minh trong khi ché bai ban DMT 1872. Ong viét: “Ban ay tii nam 1872 dén gitta thé ky thi XX khéng hé duge ai nhac dén vi cé qua nhiéu sai lam [...] Ban dy do mét ngudi Minh huong, but hiéu la Cu si Duy Minh Thi, tén thyc la Tran Quang Quang da tan san va dua in 6 tinh Quang Dong Trung Quéc, th Trung Quéc lai khéng gidi, chi Ném khac sai da danh, chi Han nhu cdc chit PHUC, LOC, THO ciing khic sai thi trach nao chang cé nhiéu sai lam [...] Ban Duy Minh Thi da sai lam nhu vay, trong khi cac ban Kim Van Kiéu tan truyén cha Liéu Van dudng, Thinh My dung, Quan Van duéng, Phuc Van dung [...] lai khong dugc tran trong”. R6i Nguyén Quang Tuan két luan chic nich: “Nhu vay cac ban Phudng khac in 6 Ha N6i, ngay tai trong nudéc minh, via dung, viia dep ma minh lai khong tin, cit di dé cao mot ban Truyén Kiéu do ngudi Minh huong sao chép, stia chiia lai, do nhiing ngudi the Trung Quéc khéng biét chit Nom khic sai di rat nhiéu - ké cd chit Han nifa - thi lam sao ma tin cho dugc, lam sao ma lai bao 1a “ban dy qui nhdt” cho duge”. Nguyén Quang Tuan da ché Duy Minh Thi va ban DMT 1872 nhu vay con ching tdi thi xin chi ra nhiing diém bat cap cia 6ng nhu sau. Cai sai dau tién ma 6ng da pham phai a 6 bia sach 6ng chi dé “Ban Nom Duy Minh Thi” ma khong ndi r6 né duge khac in 1, Nguyén Quang Tuan, Sdd, tr. 44. 2. Nguyén Quang Tuan, Sdd, tr. 47. 22Hruyen nieuw pan vuy win ap tore, nam nao vi DM'I' co dén 4 ban cua 4 nha khac nhau vao nhiing nam khac nhau, nhu chinh ong da cho biét. Cua 6ng 1a ban Thién Bao Lau 1891 con ctia Nguyén Tai Can la ban Kim Ngoc Lau 1872, ma 6ng cho biét la “khéng dugc 16 va lai bi lem ban qua nhiéu, cé nhiéu chit khong doc duge”. Thé thi cong phu danh ra dé doc cho bang dugc ban DMT 1872 cia Nguyén Tai Can phailén hon céng phu ma Nguyén Quang Tuan bé ra dé doc ban DMT 1891 va néu 16 ra Nguyén Tai Can cé doc sai thi cing dé théng cam hon. Ay 1a ndi cho cing ky ly chit, vé nguyén tac thi, ngay ti dau, & bia ngoai quyén séch ca minh, Nguyén Quang Tuan phai ghi r6 14 “Ban Ném Duy Minh Thj 1891”. Nha xuat ban Khoa hoc xa hdi déng tinh cho in m6t cai bia nhu thé cing la da vi pham m6t nguyén tac nghiém khac cua van ban hoc. Cai sai thi hai cua Nguyén Quang Tuan Ia, dé vién ly cho viéc minh sti dung ban 1891, éng da nghe theo Nguyén Tai Can ma khang dinh rang gitta ban nay va ban 1872, “cac sai lém ci van dé nguyén ven dung y nhu truéc”. Nguyén Quang Tuan da “viét theo” ma khéng kiém chiing chit thyc ra thi van cé khac, nhu da dan chting 6 phan ndi vé Nguyén Tai Can. Cai sai tht ba cua Nguyén Quang Tuan 1a 6ng da viét rang “Ban dy tli nim 1872 dén giiia thé ky tht XX khéng hé dugc ai nhac dén vi cé qua nhiéu sai lam.” Thé 1a 6ng da noi qua Idi, ma cting khéng dung véi thuc té. “Ai” 6 day la cdc si phu Bac Ha, ttic “cdc nha nghién cttu Truyén Kiéu 6 Mién Bac” va thoi diém ma Kim Ngoc Lau phat doai ban DMT 1872 thi giao thong va giao luu Nam Bac dau da thuan Igi va thudng xuyén nhu 6 cai thoi @ nay. Chang thé ma 6 Nam Ky, Nguyén Trong Quan da cho ra mat quyén Truyén Thdy Lazaro Phién, “viét theo 16i mdi” 1. Nguyén Quang Tuan, Sdd, tr8. 2. Chit cia Nguyén Quang Tuan, “Lai néi dau’, Sd, tr. 7. 23OnE pruen am, cnu gia va tao an tiv nam 1886 ma 6 Mién Bac cé ai hay biét dau, vi ngudi ta chi biét cd Séng chét mac bay cha Pham Duy Ton, cing “viét theo 16i mdi” nhung ra doi sau do dén 32 nam. Vay thi cé ai biét mat mii cia ban DMT 1872 dau ma “nhac dén” hoac lam lo. Chinh Nguyén Quang Tuan cing da khang dinh: “Ban dy chi dugc phé bién 6 Mién Nam”. Ngay ca héi 1971, khi Va Van Kinh dung né lam tai liéu dé bién soan Doan trudng tan thanh khdo luc 6 Mién Nam thi no cing khéng hé gay thanh du luan gi trong gidi Kiéu hoc. N6 chi thuc su duge chu y dén cach day 17 nam, sau khi Nguyén Tai Can cho ra mat Tw ligu Truyén Kiéu - Ban Duy Minh Thi 1872. Chinh vi thé nén 1éi khang dinh trén day cha Nguyén Quang Tuan 1a hoan toan v6 can cti. Cai sai thi tu cla Nguyén Quang Tuan - rat cé hai vi ky thi vé thanh phan dan téc - 1a 6ng da phan biét “Minh huong” véi “chanh géc”. Chung téi xin thua vdi 6ng rang trong linh vic hoat dng van hoa, & day la viéc cho khac in Truyén Kiéu, thi Duy Minh Thi cing 1a con dan nudéc Viét ngang hang véi cht nhan cua cac nha Liéu Van dudng, Thinh My duéng, Quan Van dudng, Phuc Van dudng, v.v.. Ch: nhan cita cac nha nay khéng c6 dac quyén gi hon Duy Minh Thi ngoai cai Igi thé 1a sach cla ho dugc in 6 Bac Ha. Dé la ta con chua noi dén chuyén tiéu stt cua Duy Minh Thi chua dugc biét dén mét cach ré rang va chic chin. Tai muc “Duy Minh Thi la ai?”, chung t6i con cé ggi y “hay 6ng ta la ndi ton cua Trinh Hoai Diic” cing nén nifa. Du thé nao mac long, viéc 6ng ta dua Kiéu sang Quang Déng 1a mét viéc lam dang tran trong ma ta phai ghi cong chit dau cé phai dé cho Ong Nguyén Quang Tuan ché bai. Ta nén nhé lay nam long rang 1872 1a thoi diém ma Nho hoc va chit Ném bat dau suy tan & Nam Ky trong khi nén hanh chinh cua thuc dan Phap da hinh 1. Nguyén Quang Tuan, Sdd, “Léi néi dau’, tr. 7. 24Truyen men pan vuy mii any tore thanh va cung c6, réi theo cai da do, tiéng ‘Tay va chit quéc ngit dan dan lén ngéi. Trong mét hoan canh nhu vay thilam sao Nam Ky c6 thé cé nhiing nha khac ban va 4n loat danh cho chi Han va chi Ném? Duy Minh Thi co thuan gi 1a cé quan hé giao dich v6i mot s6 nha kinh doanh in an bén Phat Tran (Quang Déng) nén viéc 6ng ta dua Kiéu sang do dé khac in - nghia la dé quang ba - khéng phai la viéc khé hiéu néu khong ndi do 1a chuyén tat nhién. Vi vay cho nén ta phai thay rang viéc anh “Minh huong” Duy Minh Thi dua Kiéu sang Quang D6ng it nhat cing cé gia tri ngang hang vdi viéc lam cua cht nhan cdc nha Liéu Van dudng, Thinh My dudng, Quan Van dudng, Phuc Van dudng, v. v., 6 Bac Ha. Y kién ca Nguyén Quang Tuan trai ngugc han voi y kién cia Nguyén Tai Can. Ong C4n cho rang viéc lam cla nhém Duy Minh Thi thé hién “mét tinh than yéu nuéc rat cao, rat s6i néi 6 dia phuong cing nhu 6 ca toan quéc” nhung “theo mot con duéng khac: yéu nuéc bang cach lo lang bao vé, lo lang xay dap cho nén van hoa nuéc nha”, Cai sai thit nam cua Nguyén Quang Tuan Ia éng da khéng quan sat ky phong cach viét chit Nom cia ban DMT 1872 nén da ché “tho Trung Quoc lai khong gidi, chit Ném khac sai da danh, cha Han nhu nhiing chit PHUC, LOC, THO ciing khac sai”. Chang han, tai trang 22, ong da nhan xét rang “chai PHUC [48] da bi khac sai la [48]. Chung tdi xin luu y rang trong ban DMT 1872, mét sé b6 tha nhu ky [*, 4 ], ngén [SF], kim [4], v.v., c6 khi bi giam nét va dugc quy vé dang gidéng nhu bé tai gay [4 ] hoac chit na na chit xich [ 7 ]. Chit phiic [78] trong ban Nom géc dugc anh viét mau ngudi Tau chép thanh [28] 1a hién tugng b6 ky [a&, 4 ] dug viét thanh [ 4 ] cht khong phai la viét sai. Va lai, trong y thifc cla anh ta thi do dau cé phai la chit... 1. Nguyén Tai Cn, Sdd, tr. 14. 25AH CHE prien am, chu gia va uray tant Han. Chung téi cho rang day chinh 1a mét biéu hién cua “phong cach la” ma Nguyén Tai Can da noi dén. Huéng chi, chinh chit phic [4] con cé hang loat di thé: [#i], [8], [#8], [#8], [#2], [#4], (a), (M8), [98], [8], [72], [38], [Bl] , v. v. va v. v., nén ta phai tim hiéu that ky cang trudc khi khang dinh vé mot chi nao dé 1a no bi viét sai. Dé la con chua ké dén chuyén cé nhiing chit khac hoan toan dung ma Nguyén Quang Tuan van khang dinh 1a sai, nhu chai [44] la di thé ty cua chit uv [#], diing dé ghi 4m 4, cing bi ng cho 1a sai“. Cai sai thi sau cha Nguyén Quang Tuan 1a 6ng da tu minh mau thuan véi minh: Tai trang 36, dng da viét: “Duy Minh Thi da ghi 6 trang bia la Kim Van Kiéu tan truyén da dugc tan san. Nhu vay la éng da co sia chita m6t s6 cau [...]” R6i tai trang 40, 6ng con viét thém: “Qua nhiing thi du ké trén, chung ta da thay dugc phan nao sv sta chifa (Chung tdi nhdn manh - AC) cia Duy Minh Thi trong ban Truyén Kiéu cua Nguyén Du. Ong con stia ca mét doan 6 cau, tu cau 1067 dén cau 1072” Thé nhung tai trang 43 thi Nguyén Quang Tuan lai viét: “Ban ay da khéng duoc bién tap (Chung téi nhan manh - AC) gi vi qua ba lan tai ban van dé nguyén nhiing chit thiéu, khong khdc ma khéng dién vao [...]? O trén, 6ng noi ban DMT 1872 dugc sta chita, réi 6 dudi, ng lai ndi la no khong dugc bién tap. Vay cé lé nao sta chita lai khéng phai la bién tap? Huéng chi, tt ban 1872 dén ban 1891, it nhat cing da cé 10 ché khac nhau nhu chung téi da tinh co thay dugc va dan ra 6 mét phan trén. Cai sai thi bay cua Nguyén Quang Tuan, mot cai sai dac biét t6iky, 1a nhiing tt lay toan bé trong ban DMT 1872 déu bi ng ty y thay van déi 4m, nhu: - bat bat (cau 989) thanh ban bat; - canh canh (cau 246) thanh canh canh; - ddc dac (cau 2786 va 3236) 1. Nguyén Quang Tuan, Sd, tr.14. 26EUG Hien oman iy wvenie ny fore thanh dang dac; - léng long (cau 2381) thanh long léng; - mén mén (cau 1283) thanh mon mén; - ngay ngdy (cau 990) thanh ngay ngdy; - phdi phdi (cau 424) thanh phoi phdi; - sdt sat, (cau 913) thanh san sdt; - sap sap (cau 484) thanh sdm sdp; v.v.. Su tu y thay déi nay cha Nguyén Quang Tuan da di ngugc voi thuc té ngii 4m cua tiéng Viét thoi Nguyén Du (cho dén ca cudi thé ky XIX) vi nhiing tli lay toan b6 6 thoi do luén luén git dung trang thai ngit 4m géc cho ca hai tiéng (canh canh, léng long, bat bat, dac dac, v. v.) cht khéng hé thay déi thanh diéu hoac ca thanh diéu lan phy 4m cudi van cia tiéng trudéc (thanh canh canh, long long, ban bat, dang dic, v. v.). Huéng chi, cach doc “cuéng 4m” nay con hoan toan khéng dung véi mat chi Nom, chang han nhu hai tiéng dc ddc cha cu 2786 dugc khac Nom la [Xb] (6 day chit [ &] 1a mot ky hiéu, cé nghia 1a “nhu chi trén”) thi chit [4] lam gi cé 4m dang, hoac nhu hai tiéng san sdt cha cau 913 dugc khac Nom la [# &] thi chat [#] lam gi co am san, v.v.. Dai Nam qudc am ty vi cha Huinh-Tinh Paulus Cua da va chi ghi nhan bat bat, dac dac, long long, mén mén, phdi phii, v. v., chiing td kiéu lay nay van con t6n tai vao cudi thé ky XIX. Day la nhiing cif liéu rat quy va cén thiét cho viéc nghién cttu lich sti ngii 4m cua tiéng Viét. Néu ta ca tin vao Nguyén Quang Tuan thi ta sé di chéch huéng. Cai sai thi tam cua Nguyén Quang Tuan, rat té nhi, la trong khi ché bai ban DMT 1872 nhu da néu, thi chinh 6ng lai cong b6 no véi nhiéu chit ma ty minh doc sai nén v6 hinh trung da lam gidm di gia tri van chuong dich thuc cla nd, nhu ban doc sé thay tai rat nhiéu muc TL, chang han nhu ong da doc: - bay gid (cau 2801) thanh bay tt; - budm Ia ong loi (cau 1229) thanh buém ra ong loi ([44] 1a chit Nom Mién Nam dung dé ghi 4m 1d); - cdém té tam linh (cau 654) thanh kim tw tam linh; - chao thua (cau 2357) thanh chao so; - ché rdy chi (cau 1166) thanh ché 27ANCHE phien am, chu giat va thao lan lay chi; - chét ld (cdu 925) thanh tuyét ld; - chung quanh (cac cau 153, 1055, 2253, 2753) thanh déng quanh; - cui ddu (cau 1217) thanh goi dau; v. v. va v. v., nghia la rat nhiéu. Cai sai thé chin ctia Nguyén Quang Tuan 1a 6ng da cho rang Hoang Xuan Han va Nguyén Tai Can “khéng tin” va “khong tran trong” cac ban Kim Van Kiéu tan truyén ma ong da liét ké. Xin thua vdi 6ng rang hai vi nay tuyét déi khong hé bay td thai d6 hay tinh cam gi déi véi cac ban dé. Ho chi tap trung y kién vao ban DMT 1872 ma thdi. Cai sai cudi cing cua Nguyén Quang Tuan - va day mdi la cai sai co ban, bao trum - la 6ng da khéng hiéu 1di ndi cha Hoang Xuan Han va viéc lam chia Nguyén Tai Can. Déi vdi ho thi DMT 1872 mdi la ban qui nhdt cho viéc di tim nguyén tdc Truyén Kiéu cua Nguyén Du chit ho khong hé cho rang no 1a ban dep nhat, hay nhat vé gid tri nghé thuat, cing nhu dud¢c khac in “dang hoang”, so voi cac ban ma 6ng da liét ké. Chinh vi vay cho nén viéc 6ng cong bé céng trinh cua minh dé lam déi trong véi céng trinh ctia Nguyén Tai Can chi chting td rang éng da sai ngay ti vach xudt phat. Ngudi ta chi mu6n di tim dién mao cua ban géc, bat ké no dep, x4u ra sao con ong thi lai cé xu hudng tim cach t6 son trat phén thém cho nd. Khac nao muén di tim huyét thong cua Michael Jackson ma ct cham cham nhin vao anh chang Jackson da trang - ma thuc ra la xm x4m xanh xanh - thay vi cu ti Jackson da den. Nhiing cai sai cing kiéu cha Nguyén Tai Can va Nguyén Quang Tuan.- Cai sai dau tién 1a trong mét s6 truéng hgp, Nguyén Tai Can va Nguyén Quang Tuan da thay déi chit nghia cia Duy Minh Thi - nghia la cé thé cua ca Nguyén Du nia. Dién 1. Chiing tdi chi muGn dua ra m6t sy so sdnh thong thuéng va dé thay chit khong cé Ac cam va 4c y gi véi Michael Jackson. 28PEM Q HE IMOUE riser etsey sreeetes eae eeeeee hinh la 4 chit 3, 4, 5, 6 cla cau 2402. ‘Tuy van cut phai theo mat chit ma dgc thanh hae ndi may nhan nhung ca Nguyén Tai Can lan Nguyén Quang Tuan déu chinh thiic khang dinh trong phan ghi chu rang d6 1a hac néi may ngan. Day 1a mot 1di khang dinh hoan toan sai, nhu chung toi da phan tich rat ky trong phan “Chu giai va Thao luan”. Bén chit hac néi may nhan tling dugc nha Kiéu hoc Thé Anh khang dinh ti nam 2008 trén trang VUSTA. Hoac nhu hai chit dau cua cau 2614, Ném khic rat r6 rang 1a y than [A J ] - twong ting vi hai chit tém than cia mot s6 ban khac - nhung hai 6ng da cuGng ché thanh hodi than ma khéng biét rang y than la mot thuat ngi Phat hoc co nghia la... “tém than” con hoai than [1% 4 | thi lai cé nghia 1a “cé mang, cé bau, cé thai’, déng nghia véi hoai dung [Hf 44]. Hoac nifa, nhu hai chi 3 va 4 ctia cau 909 1a bat luy [44K] thi hai ong lai v6 dodn déi thanh gat lé, mac du bat luy la tiéng Mién Nam da dugc Huinh-Tinh Paulus Cua giang 1a “chii lau nudc mat”. Do Ia cai sai thi nhat. Cai sai thé hai 1a, ndi chung, trong viéc phién 4m, Nguyén Tai Can va Nguyén Quang Tuan da stia chit cha Duy Minh Thi - nghia la cia ca Nguyén Du? - vi thiéu hiéu biét vé tiéng Viét 6 Nam ky, tii ngit 4m cho dén tit vung va chit Nom Mién Nam, nhu ban doc cé thé thay qua m6t s6 muc trong phan “Chu giai va Thao luan”. Chang han, déi véi hai tiéng bom ba la bom thudc hang trum cia cau 882 thi ca Nguyén Tai Can lan Nguyén Quang Tuan déu tu tién stia thanh bom gid. Cha Nom 6 day han hoi la [4248] nén chit ba [4e] khong thé doc thanh gia dugc. Chac hai 6ng nghi rang ho Ma la “duc rua” nén khong thé 1a “bom ba” chang? Nhung xin thua rang bd 1a m6t ti cla phuong ngit Nam B6 ding dé chi y to lén, dau téu, nhu buom budm ba, éch ba, tréu ba, v. v., chit dau cé phai la mét tii chi gidi tinh. Hoac nhu hai tiéng chét Id cua cau 925 thi Nguyén Tai Can phién thanh Igi Id; con Nguyén Quang Tuan lai phién thanh tuyét Id. 29AWC prienam, cnu giat va tnao tan Nom khic 1a | 3] ma chi [H] thi khong thé nao doc thanh loi nhu Nguyén Tai Can da doc. Con doc thanh tuyét Id nhu Nguyén Quang Tuan thi hoan toan v6 nghia. Thuc ra, [S$] 1a chit Nom Mién Nam dung dé ghi 4m chét, nhu trong chd chét, chét nha. Hoac nhu hai tiéng hén lau cha cau 382 thi Nguyén Tai Cén doc thanh bdy lau con Nguyén Quang Tuan lai doc thanh nhan lau. O day hén dugc khic N6m bing chit nhan [i#]] va day la chuyén hoan toan binh thuéng, nhu Nguyén Quang Héng da ghi nhan trong 7 ngif canh khac nhau. Doc thanh nhan lau thi vd nghia. Con Nguyén Tai Cén thi chu thich rang do 1a “bdy lau khac khéng chuan” nhung hen lau trong tiéng Nam Ky lai co nghia 1a “bay lau”. Cai sai thi ba 1a, véi nhiéu chit khac sai, hai éng ct dé thé ma doc cht khéng hiéu dinh, nht la Nguyén Quang Tuan trong qua nhiéu truong hgp (riéng Nguyén Tai Can thi cé chu truong dinh ngoa nhung 6 day ong van bé sot nhiéu trudng hgp). Chang han nhu hai chit dng nghia cha cau 3233, Nguyén Tai Can doc thanh chit nghia con Nguyén Quang Tuan thi doc theo sat mat chi thanh si nghia. Si nghia thi di nhién 1a hoan toan v6 nghia con chit nghia thi rat xa mat chi. Nom khic chi truéc thanh si [2]. Day la mot chit bi khac sai tu chit [3], viét tat tit chit dng [2]. Ném cé khi choi odi om 1a chi lay mét phan cia thanh phu ma khong lay hét, thi dy chit sach [a], chi cd ba chém thuy [ 3 ] va chit chi [sk]. Tai sao? Vi chi [sk] 1a hinh thtic Nom viét tat cua chit lich [#£] (no la phan bén trong phia dudi) ma chit Han lich thi lai ding lam Nom dé ghi 4m sach. Cu nhu trén thi chang cé gi la néu [32] 1a dai dién “toan quyén” cia dng [4] trong trudng hgp cia cau 3233. R6i chinh chit dng [#4] nay lai bi khac sai thanh quyén/khuyén [3%] 6 cau 2941 (Gidn minh trong dng can qua) nhung Nguyén Tai Can va Nguyén Quang Tuan van doc thanh dng - va doc dung - cho hgp nghia véi ngit canh. 30Truyen Kieu ban Duy Minn inp 167Z Lai dén lugt chit quyén [#%] nay ding dé ghi quén (= vén) trong cau 3122 (Tan suong ddu ng6, quén/vén may giita trdi) thi ca hai 6ng lai déng thanh doc thanh dng! Do la cai vong lén quan buéc nha phién 4m phai hiéu dinh that ky cang, chi tiét chit khong thé “tha long” dugc. Tré lai voi chit dng cha cau 3233, xin ndi rang day 1a mét tt cé, nhu cé thé thay trong dng can qua, ang cong danh, ang loi nén danh, ang phong luu, v.v.. Con 6 day la dng nghia. Mot trudng hgp nia cing lién quan dén trudng hgp trén 1a hai chit chdi hoa cua cau 1310 ma Nom ghi la [4 76]. Nguyén Tai Can va Nguyén Quang Tuan déu doc thanh sgch hoa. Nhung sach hoa cé nghia la khong con hoa, cing nhu sach bui la khong con bui, sach gau la khéng con gau, sach rac la khong con rac, v.v.. Sach cling khong thé dugc hiéu nhu mé6t vi tu dong (déng tt), cé6 nghia 1a “lam cho sach” vi kiéu ndi nay (“sach hoa”) khéng phai la tiéng Viét. Hudng chi, Nom viét bang chit [4£] thi khong thé doc thanh “sach’, trl phi hiéu dinh dé khang dinh rang day 1a sach [at] bi viét sai. Odi oam 1a day lai khong phai chit sach, tic ba chém thuy [ 3 | cong véi chit lich [AB] viet tat (thanh [sE]), ma la nguyén mét chit Han cé 4m Han Vieét la chi, dung lam Nom dé ghi 4m chdi. Day 1a hién tugng dong ty di tu, khong phai la hiém thay trong linh vuc Han Ném. Xin nhé rang chdi la mt tit cling truéng nghia véi tam, nhu cé thé thay trong thanh ngit tém mua chdi gid ma Huinh-Tinh Paulus Cia da ghi nhan. Thanh ngi nay da dugc van dung trong Luc Van Tién 6 cau Tim mua chdi gid trong voi Han Giang. Cau nay lai co mot di ban 1a Tam mua géi gio [...] trong dé chdi da dugc thay bang géi. Cu nhu trén thi hién nhién tam, chdi, g6i la nhiing tu cling trudng nghia va cai trudng nghia do 1a viéc tam géi, chdi chuét. Vay cau 1310 la: 31An Uiu - prien am, cnu gial va thao luan Thang huong rut biic truéng hong chai hoa. Chdi hoa 1a tam dé chai chudt, o bé cho than hinh va lan da cua Kiéu. Ong Nguyén Quang Tuan da pham rat nhiéu cai sai loai nay, chang han: - dt thi chang sai 6 cau 2414 da bi ng doc thanh vong thi chang sai; - nding vi dng nghia cua cau 3233 bi ong doc thanh nang vi sit nghia; - dm sao hat ngoc Lam Dién cua cau 3204 da bi éng doc thanh manh sao hat ngoc...; - bdo on (dn) 6 cau 2332 da bi éng doc thanh ngdn dn; - bdo phuc 6 cau 2309 bi éng doc thanh ngdn phuc; - bay buéc & cau 585 da bi éng doc thanh bay béc; - bay sang lang giéng 6 cau 240 da bi 6ng doc thanh budc sang ngang doanh; v. v. va v.v.. Phién 4m mét van ban chit Nom tuyét déi khong hé don gian la chi don thuan can ctf vao mat chit dé doc, ma phai tim cho ra dung cai 4m, cai tiéng, cai tt’ ma tac gid muén dién dat. G6 cau 2414, chang han, Duy Minh Thi dau cé ngé ng4n, tham chi dét nat, dén ndi viét Loi su da day vong thi chang sai. Ngudi phién 4m chic chan phai biét vong la mot chi bi khac sai (tw chit dt) chit dau c6 phai la ch cua Duy Minh Thi nén phai tim cach doc dung réi cho cuéc chu dé nhan xét va phan tich cai chi sai dé. Day la chuyén “doc van qua chi” chit dau cé phai la “doc chit bat can van”. Day chinh 1a cai ché kho khan ma tha vi cua nghiép phién 4m va lam van ban hoc, cho du nha phién 4m cé thé khong phai la nha van ban hoc “chinh chi”. Cut “doc chit bat can van” nhu thé thi sé oan v6 cing tan cho anh “Minh huong” Duy Minh Thi vi bat anh ta phai ganh cai ng khic sai nang né cua may chu thg Tau. Vai tro cua Hoang Xuan Han.- Lién quan dén céng trinh cua Nguyén Tai Cén, ta khong thé khong nhac dén vai tro cua Hoang Xuan Han ma Nguyén Tai Can da ghi nhan nhu sau: 32Truy@n Kieu ban Duy Mink Phy 18 7z “Cu Hoang Xuan Han 1a ngudi dau tién da di sau vao ban nay (DMT 1872 - AC) va cy da danh gid no rat cao. Theo cu, day la mot ban Nom rat qui, cé thé giup ich nhiéu trong viéc dé tim nguyén tac va trong viéc theo déi lich stt dién bién ctia van ban Truyén Kiéu’”), R6i xuyén suét cong trinh cua minh, Nguyén Tai Can mac nhién xem y kién cua Hoang Xuan Han nhu mét thi “Tu viét”. Vi tin vio Hoang Xuan Han mét cach “tu gidc tu nguyén” dén nhu thé nén Nguyén Tai Can da khong tranh dugc sai lam, tham chi a sai lam thé thién, nhu trudng hgp cua chi th 3 trong cau Kiéu tht 28, xuia nay van doc la doi con éng thi da theo Hoang Xuan Han ma doc thanh troi. Nhung véi su khao chiing day cui ligu chac chan cha Nguyén Tuan Cudng thi ta budc phai khang dinh rang do 1a doi chit troi chi 1a mot chit hoan toan lac long. Nguyén Tuén Cudng da chting minh rang “Doi mét dugc dich tit déc bé [48% 4] trong Han van’, di nhién 1a véi nhiing cif liéu hoan toan chic chin, cd trong Han van lan van Nom, budc ta phai tam phuc khaéu phuc®. Sau day xin néu thém mét thi du “nhe” ma cing té nhi: chit [4] 6 cau 92. Chung tdi doc 1a kiém con Nguyén Tai C&n thi doc thanh cam r6i bién luan trong NTC-II: “KIEM MOT VAI NEN HUONG dé lam gi? Khéng r6 muc dich! Cu Hoang Xuan Han doc CAM thicé co sé vita vé cach hiéu vita vé cach doc: da cé tién 1é doc IEM thanh AM [...] Cai TAM xia rang citing noi va viét la TIEM”” Cai “tién 1é doc IEM thanh AM” thi ching tdi tiing gap nhiéu khi lam tii nguyén nhung 6 day thi lai la chuyén khac. Trong 6 chit tam viét Nom 6 NQH thi ca 6 chit déu ding thanh phi tam []. Con ATVK cé ghi nhan tam viét Nom bang tiém [4%] nhung day la hién tugng mugn chit dé doc theo nghia thanh tam (ATVK cing da giang 1a “que xia rang”) nén khong thé thudc cai tién 1é do. 1. Nguyén Tai Cn, Sdd, tr. 5. 2. Nguyén Tuan Cudng, Ngudn géc cila tit ddi mot trong Truyén Kiéu, ban PDF. 33AW Chi phién Am, chu giat va thao tan Huéng chi, trong DM'T' 1872, chit kiém duge dung 7 lan (6 cac cau 92, 808, 966, 1188, 2099, 2144, 2762) ma déu viét bang chit kiém [6a hoac £i]]. V6i m6t hé thong nhat quan nhu thé thi cht thu 4 ctia cau 92 phai doc thanh kiém 1a diéu hgp ly. Day 1a noi vé cach doc. Bay gid xin noi vé cach hiéu. Nguyén Tai Can hdi van “kiém m6t vai nén huong dé lam gi?” Xin tra loi rang kiém la dé cam. Néu da biét dén cai béi canh tl cau 57 (Tré tré ndm dat bén dang) dén cau 132 (Géc cay lai vach mét bai cé thi) - tru phi khéng doc dén - ma con hoi nhu thé thi chi la lam chuyén ng6é ngan. Nhung tai sao lai phai “kiém”? Don gian 1a vi chi em Kiéu dau cé san: ho chi “sim stia b6 hanh choi xuan” nén dau cé dem huong, dem nén theo lam gi! Ban cua DDA ma Nguyén Tai Can da chon dé d6i chiéu cing ghi chi tht 4 cla cau 92 la kiém. Vay ca cau la: San day ta kiém mét vai nén huong. Hoang Xuan Han chi la m6t trong nhiing nha van hoa Ién cia nude nha chit dau cé phai 1a mot 6ng thanh. Ay thé nhung cé ngudi lai viét nhu sau: “Theo tdi nghi, bac (ttic Hoang Xuan Han - AC) la m6t bac Phu tu. Khi nao bac cé diéu gi muén ndi, thi cé 1é, nhiing ké ‘hau sinh’ nhu chung ta chi nén ‘nghe, va tranh ‘danh gid bac.” Noi thé ma nghe duge ké cing la vi hau sinh thi kha uy chit dau cé phai la nhiing ké né 1é vé tu twong. Day 1a biéu hién cua thdi sung bai c4 nhan dé hoi va hoan toan bat Igi cho su phat trién ctia hoc thuat dich thuc. Y kién va viéc lam ca Hoang Xuan Han cé nhiing diéu bat cap ma chung tdi cing da nhan xét 6 m6t s6 bai trong Cau chit Truyén Kiéu. Viéc lam va trach nhiém cia Duy Minh Thi.- Nguyén Quang Tuan da ché Duy Minh Thi va ban DMT 1872 con Nguyén Tai Can thi da dé cao su nghiép ctia 6ng, nhu da dan 6 trén. Nhung ta chua cé duge nhiing chi tiét can thiét va chinh xac vé cudc MMTruyen Kieu ban Duy Minn Ey 18 /z di cla 6ng, trong dé cd nhiing hoat dong van hoa va/hoac kinh doanh(?). Riéng 6 day, chung téi chi mudén noi dén trach nhiém cua Duy Minh Thi d6i véi ban DMT 1872, va theo do, di nhién la véi ca ba lan in lai. V6i ba Jan in lai nay, ta cing cé thé két luan rang day la mét quyén sdch thudc loai ban chay, cing cé nghia la, véi bén lan cho khac in, Duy Minh Thi da “lam an” duge voi nhiing quyén Kiéu in 6 bén Tau. Ciing cé nghia la cong chung 6 Nam Ky da ting nhiét tinh don nhan no. Nhiing ban Kiéu nay tuy dugc phat hanh 6 Chg Lén nhung ta c6 thé khang dinh rang céng ching cia no tuyét dai da s6, néu khong phai tat ca, chac chin déu la ngudi Viét. Thé la ong cing da cé cong phé bién nd dén cong chung 6 Nam Ky, néu xét vé mat hoat dong van hoa. Céng nay khéng hé nhé, nhit 1a, do diéu kién xa h6i Nam Ky cd nhiéu bién déng vé chinh tri va van hoa lam cho viéc in 4n chit Ném va chit Han ngay trong nudc gap kho khan, tré ngai, khién ong phai dem Truyén Kiéu sang tan Quang Dong dé té chtic khac in. Nhung dang tiéc, va rat dang trach, la 6ng da cung cdp cho déc gid nhiing ban Kiéu kém chat lugng vé mat van ty, noi cho 16 ra la cé nhiing chi la lam, hodc m6 nét, thiéu nét, tham chi sai han nét, khién cdc chuyén gia nhu Nguyén Quang Tuan, Nguyén Tai Can phai than phién va ché bai. Do dé ma nguéi doc binh thung chic cing da phai gap it nhiéu khé khan dé “giai ma” nhiing chit kho doc, lam cho viéc cam thy tac phém cia Lé Tham Nguyén Hau khéng dugc mudi phan suén sé. Chinh vi thé nén Hoang Xuan Han mdi nhan dinh: “Ban nay in sai rat nhiéu, cho nén khéng may ai dé y téi. Nhiéu khi ngudi ta cho 1a ban mot ngwoi dét chép lai, khong ai dé y” Ay 1a ndi di, chit néu ndi lai thi biét dau trong nhiing chit ma Hoang Xuan Han cho 1a do “mét ngudi dét chép la?’ lai cé nhiing di thé ty hoac nhiing chi viét theo “phong cach Duy Minh Thi” ma chinh 6ng Han cing khéng biét? 35An Chi - phién 4m, chu gidi va thao luan Nhan dinh va céng viéc cua An Chi.- DMT 1872 1a mét ban Kiéu mang sac thai tit vung cia tiéng Viét 6 Nam Ky, nhu cé thé thay qua mot sé ti ngit: bat luy, cau 909; bang ngay, cau 1723; bom ba, cau 882; do, cau 3112; van, cau 425, 684, 1328, 1369, 1840, 3130; hén ldu, cau 382; khiing khiéng, cau 1734; v.v.. Va khac véi chit quéc ngit “viét sao doc vay’, day la chit Nom nén viéc doc con phu thuéc vao dac diém ngtf 4m cua vung, mién. Nhiing chit nhu bach [@], ménh [47], nhdn [A], sinh [4], v. v. thi trong Nam doc thanh bd, mang, nhon, sanh, v.v.. Chinh vi vay nén chung tdi cing c6 gang doc no theo cach phat 4m cia dan Nam Ky thoi Duy Minh Thi, vdi truyén théng kiéng ky cia ho, chang han chit thi [#4], ma chinh Nguyén Du khong kiéng (vi viét trudc thdi Tu Diic), thi dan Nam Ky van ky ma doc thanh thdi. Mot than hitu da van: “Lam sao anh biét dan Nam Ky da doc y chang nhu thé?” Tra loi: “Téi dau co ndi dan Nam Ky doc. Day 1a toi doc theo kiéu cla dan Nam Ky,’ Tuy vay cing xin noi ré la An Chi khong “Nam Ky mot cach cic doan’, chang han v6i chit [] thi chung téi chi doc thanh kiéng 6 cau 259 (Bang khuang nhé kiéng nhoé ngudi) dé goi lai mét 16i ndi cé xua vé tinh cam chit 6 nhiing cu con lai thi chung téi van doc la cénh. Va nguyén tac t6i thugng cua chung tdi la triét dé can ct vao mat chit da dugc khac in tai chinh ban DMT 1872 ma doc, di cho nhiing chit dé cé khac, tham chi khdc nhiéu, khac han, so véi nhiing ban khac, dién hinh 1a truéng hgp chit thi nhat cua cau 1159 ma nhiing ban Kiéu dugc nhiéu ngudi biét dén van doc la bac (Bac tinh ndi tiéng ldu xanh). Chit nay, ban DMT 1872 khac la [47], Nguyén Tai Can doc thanh bac nhung chung tdi thi lai doc thanh den: Den tinh ndi tiéng lau xanh (Co bién luan that chi tiét tai TL). Tuy nhién, chung téi cing xin ndi ré 1a minh khong lam céng viéc khdo di nhu nhiéu nha khac vi muc dich chinh cua chung t6i chi la dua dén ban doc mét b6n DMT 1872 ma ching 36Eruyen kien pan buy Mann ony issZ tdi hy vong 1a sé dung voi chan dién muc va gia tri duong nhién ctia no. Chinh vi thé cho nén chi véi nhiing truéng hgp qua dac biét, chung t6i mdi phai d6i chiéu vdi mot vai ban khac dé tim cho ra 4m, ra tii ma thdi. Ban doc cing sé thay sdch tham khdo cia An Chi chi tao thanh mét thu muc “nghéo nan” vi nhu da ndi, chung t6i khéng cé tham vong lam céng viéc khao di, cang khong cé do tudng lam m6t cai gi “hoanh trang” vé Kiéu. Ching t6i chi mu6n ding cai nhum kién thitic it oi sin cé cla minh dé dua dén ban doc mét b6n DMT 1872 thuc su cé gia tri nhung chi vi cé nhiéu chit Ném do may cht thg Tau khic sai ma bi ché bai mét cach qua dang. Déng thoi, voi cong viéc nay, ching t6i cling muén tra vé cho Nguyén Du mot s6 ché ma chic chan la nhiing ngudi di trudc da doc sai, nhu hac ndi may nhan (thanh “hac ni may ngan”), dinh Hiép non Thdn (thanh “dinh Gidp non Than), chang han. Ching téi cing cai chinh nhiing ché ma nhiéu vj da giang sai, nhu non Than nao la “Than Chau’, “Than Son’, nao 1a “ba qua nui Béng Lai, Phuong Trugng va Doanh Chau” trong khi ma day han hoi la Than Na phong, di chung v6i dinh Hiép thanh mét cap déi hoan hao ngay tai mét ving dia ly cu thé 6 bén Tau. Ban DMT 1872 khéng phai la mét “nang Kiéu” cé sic dep quyén rai da qua tay nhiing bac si thm my ng6n ti’ nhung né lai gan véi ban géc cua Nguyén Du nhat, nhu Hoang Xuan Han da nhan dinh mot cach xac dang. No 1a mét ban Kiéu chdn that hon nhiéu ban Kiéu khac nén néu di ngugc vé nguén thi nhiéu ban khdc con thua no xa. Nhan day, xin nhac lai viéc GS Nguyén Van Hoan hoi chuyén gia Si-sin néu tim lai dugc nguyén tac cla Nguyén Du ma Idi van cé hon va khéng hay bang ban dang luu hanh thi sao. Ong Si-sin dap nhe ban tay hé phap xudng ban ma 37An Chi plién dm, chu gia va thao tudn noi: “Nguyén tac la vang”. Nhac chuyén nay chila dé nhén manh ma thdi chi du cho Ong Si-sin khéng ndi thi ban than nguyén tac duong nhién van la vang vi néu khong phai nhu thé thi van ban hoc t6n tai dé lam gi. Vay, xin khang dinh: Vé mat lich stt van ban, thi DMT 1872 la ban quy nhat. Con vé van chuong, nghé thuat thi sao? Thi no la ban it trai qua “dao kéo” nhat vi, noi chung, chinh no mdi la chi, 1a van, 1a tinh cam, la tu tuéng, la nghé thuat dich thuc cua Nguyén Du. Trudc quyén nay, chung t6i da cé quyén Cau chit Truyén Kiéu, nhu da ndi 6 trén. Néu cling m6t chii/tit/cau ma y kién ca ching toi trong quyén nay khdc voi quyén kia thi xin ban doc vui long xem y kién trong quyén nay mdi 1a chinh thiic. X6m Ga qué nha, t6i 25-3-2019 A.C. 1. “Trén duéng di tim nguyén tc Truyén Kiéu’, Tap chi Vain hoc, s6 6 nim 1996. 38Duy Minh Thila ai? To Nhitng nhan vat lich st¢ (vansu.vn) da viét vé nhan vat Trdn Quang Quang nhu sau: “Tén khac: Duy Minh Thi. “Nha van, vién chitc hanh chanh théi Phap mdi chiém Nam Ki, nguyén quan huyén Duy Minh (tén ci cla ph: Hoang An, tinh Vinh Long) sau 1a tinh Bén Tre ten Ném xua goi la Rach Nuéc Trong (nay thudc huyén Mo Cay, tinh Bén Tre) khéng r6 nam sinh, nam mat. “Thu nho dng hoc tap tai Gia Dinh ngu tai Xém Déu (An Binh) Cho Lén nén sau khi viét van con lay but danh la Phung Du Li (ngudi x6m Dau Phung). Cu nhu trang vansu.vn cho biét - va néu diéu nay dung - thi han 1a Duy Minh Thi da lay tén qué huong cia minh dé lam hiéu chit khéng cé y hiéu “Duy Minh’ la “riéng sang suét’, nhu Nguyén Tai Can da suy dién”. Nhung cé phai tén that cia 6ng 1a Tran Quang Quang hay khéng? Vé cai tén Tran Quang Quang nay, Nguyén Tai Can da to ra dé dat nén mdi viét “néu dung thuc nhu vay”), Ciing cé ngudi/nguén ndi rang ng la Trinh Duy Minh [8 1. Tulligu Truyén Kiéu ~ Ban Duy Minh Thi 1872, Nxb Dai hoc Quéc gia Ha NOi, 2002, tr 15. 2. Tu ligu Truyén Kiéu - Bdn Duy Minh Thi 1872, Nxb Dai hoc Quéc gia Ha NGi, 2002, tr. 15. 39