AYIRMA İŞLEMLERİ

DOLGULU KOLONLARIN DİZAYNI

Dolgu Yüksekliğinin Hesaplanması
Örnek Çözümü

Prof. Dr. Ayşegül Aşkın Doç. Dr. Fatma Tümsek

Mühendislik Mimarlık Fakültesi

Kimya Mühendisliği Bölümü

05.05.2021
ÖRNEK: Bir reaktörden çıkan gazların içerisinden NH3 absorplanacaktır. Karışımdaki inert
bileşen hava olup, absorpsiyon 20 °C’de yapılmaktadır. Absorplayıcı olarak kullanılan suyun
debisi 100 kmol/st, toplam gaz debisi 85 kmol/st’dir. Girişte gaz akımı %4 mol kesri NH 3
içermekte, çıkışta bu değerin % 0,5 olması istenmektedir. Kolon çapı 2 m’dir. Seyreltik sıvı
çözeltisinde elde edilen korelasyonlara göre ortalama HL=0,85 ve HG=1,6 m’dir.

Denge verileri (mol kesri NH3):

x 0,0208 0,0309 0,0503

y 0,0158 0,0240 0,0418

a) Operasyon ve denge eğrilerini çiziniz.

b) Verilen transfer ünitesi yüksekliği değerlerini 𝑘𝑦′ . 𝑎 ve 𝑘𝑥′ . 𝑎 çeviriniz ve ara yüzey
derişimlerini bulunuz. Buradan da NG ve z’yi bulunuz.
c) Logaritmik ortalama itici güç kavramını kullanarak z’yi bulunuz.

ÇÖZÜM:
a)

V2 Su
y2 = 0,005 L2 = 100 kmol/st = L’
2 x2 = 0

D=2m

1
NH3 + hava
L1, X1
V1 = 85 kmol/st
y1 = 0,04

Hava (inert) debisini hesaplayalım:

kmol
V ′ = V1 (1 − y1 ) = 85(1 − 0,04) = 81,6 hava debisi (inert)
st

2
Kolonu terk eden sıvı akımının derişimini (x1) hesaplarsak:
x2 y1 x1 y2
L′ ( ) + V′ ( ) = L′ ( ) + V′ ( )
1 − x2 1 − y1 1 − x1 1 − y2
0 0,04 x1 0,005
100 ( ) + 81,6 ( ) = 100 ( ) + 81,6 ( )
1−0 1 − 0,04 1 − x1 1 − 0,005

x1=0,0291

Kolon tepesi derişimler (x2 , y2 ) ≡ (0; 0,005)

Kolon tabanı derişimler (x1 , y1 ) ≡ (0,0291; 0,04)
Operasyon eğrisini çizebilmek için y1 ile y2 arasındaki y değerleri için x değerleri aşağıdaki
gibi hesaplanır.
y=0,01 olsun
x 0,04 0,0291 0,01
100 ( ) + 81,6 ( ) = 100 ( ) + 81,6 ( )
1−x 1 − 0,04 1 − 0,0291 1 − 0,01
x=0,0042

y=0,02 olsun
x 0,04 0,0291 0,02
100 ( ) + 81,6 ( ) = 100 ( ) + 81,6 ( )
1−x 1 − 0,04 1 − 0,0291 1 − 0,02
x=0,0124

y=0,03 olsun
𝑥 0,04 0,0291 0,03
100 ( ) + 81,6 ( ) = 100 ( ) + 81,6 ( )
1−𝑥 1 − 0,04 1 − 0,0291 1 − 0,03
x=0,02064

(0 ; 0,005)
(0,0042 ; 0,01)
(0,0124 ; 0,02) Artık 5 nokta ile operasyon eğrisi çizilebilir.
(0,02064 ; 0,03)
(0,0291 ; 0,04)

3
 Operasyon eğrisi

Denge eğrisi

b) (HG)ort=1,6 m

Giriş gaz akımındaki inert madde miktarı: V’= 81,6 kmol/st

𝑉𝑜𝑟𝑡 𝑉𝑜𝑟𝑡
(𝐻𝐺 )𝑜𝑟𝑡 = ′
= 𝜋
𝑘𝑦 . 𝑎. 𝑆 𝑘𝑦′ 𝑎 ( 𝐷2 )
4
Vgiriş = V1 = 85 kmol/st
𝑉′ 81,6
𝑉ç𝚤𝑘𝚤ş = 𝑉2 = = = 82 𝑘𝑚𝑜𝑙/𝑠𝑡
1 − 𝑦2 1 − 0,005

𝑉𝑔𝑖𝑟𝑖ş + 𝑉ç𝚤𝑘𝚤ş 85 + 82
𝑉𝑜𝑟𝑡 = = = 83,5 𝑘𝑚𝑜𝑙/𝑠𝑡
2 2

Vort 83,5 kmol

k ′y a = = π = 16,6
π
(HG )ort ( D2 ) (1,6)(4 22 ) m3 st. mol kesri
4

(HL)ort = 0,85 m

4
 Lort
HL ort =
k ′x aS
Lgiriş = L2 = 100 kmol/st
𝐿′ 100
𝐿ç𝚤𝑘𝚤ş = 𝐿1 = = = 103 𝑘𝑚𝑜𝑙/𝑠𝑡
1 − 𝑥1 1 − 0,0291

100 + 103
Lort = = 101,5 kmol/st
2

𝐿𝑜𝑟𝑡 101,5 𝑘𝑚𝑜𝑙

𝒌′𝒙 𝑎 = = = 38 3
𝐻𝐿 𝑜𝑟𝑡 𝑆 0,85 (𝜋) 22 𝑚 𝑠𝑡 𝑚𝑜𝑙 𝑘𝑒𝑠𝑟𝑖
4

Arayüzey derişimlerini şimdi hesaplayabiliriz.

k ′x . a
− ⁄(1 − x)
iLo
𝑒ğ𝑖𝑚 = ′
ky . a
⁄(
1 − y)iLo

(1 − 𝑥 ) − (1 − 𝑥𝑖 ) (1 − 𝑦𝑖 ) − (1 − 𝑦)
(1 − 𝑥)𝑖𝐿𝑜 = (1−𝑥)
(1 − 𝑦)𝑖𝐿𝑜 = (1−𝑦 )
𝑙𝑛 (1−𝑥 ) 𝑙𝑛 (1−𝑦)𝑖
𝑖

1. Varsayım
y = yi = 0,04
x = xi = 0,0291 olsun

(1-y)iLo = (1-0,04) = 0,960

(1-x)iLo = (1-0,0291) = 0,9709

(−38)/(0,9709)
eğim = = −2,26
(16,6)/(0,960)

(0,0291 ; 0,04) noktasından eğimi -2,26 olan doğru çizilerek denge eğrisini kestiği noktanın
koordinatları belirlenir.

5
 (0,0291; 0,04)

yi=0,027 (xi, yi)

xi= 0,035

Grafikten: xi=0,035
yi=0,027

2. Varsayım
y = yi = 0,027
x = xi = 0,035 olsun

(1-y)ilo=0,966
(1-x)ilo=0,968

(−38)/(0,968)
𝑒ğ𝑖𝑚 = = −2,28
(16,6)/(0,966)

Eğim bir önceki tahminde elde edilen değere çok yakındır, bu nedenle grafikten yaklaşık aynı
değerler okunur o halde;

x = 0,0291 noktası için xi = 0,035 bulunur.

y = 0,04 yi = 0,027

6
Diğer noktalar için de bulunursa,

x y yi xi 1/y-yi

Taban* 0,0291 0,04 0,027 0,035 76,9

0,02064 0,03 0,019 0,025 90,9
0,0124 0,02 0,012 0,0155 125
0,0042 0,01 0,005 0,0065 200
Tepe* 0 0,005 0,0015 0,002 286

yi=0,027

yi=0,019

yi=0,012

yi=0,005
yi=0,015

7
 (1 − 𝑦)𝑖𝐿𝑜 𝑦1
𝑑𝑦
𝑁𝐺 = [ ] ∫
(1 − 𝑦) 𝑜𝑟𝑡 𝑦2 (𝑦 − 𝑦𝑖)

(1 − 𝑦𝑖 ) − (1 − 𝑦)
(1 − 𝑦)𝑖𝐿𝑜 = (1−𝑦 )
𝑙𝑛 (1−𝑦)𝑖
Kolon tabanında;

(1 − 0,027) − (1 − 0,04) 0,013

(1 − 𝑦)𝑖𝐿𝑜 = (1−0,027)
= = 0,966
𝑙𝑛 0,01354
(1−0,04)

(1-y) = (1-0,04) = 0,960

(1 − y)İLO 0,966
[ ] =( ) = 1,00625
(1 − y) taban 0,960

Kolon tepesinde;

(1 − 0,0015) − (1 − 0,005)
(1 − y)İLO = (1−0,0015)
= 0,9967
ln (1−0,005)

(1-y) = (1-0,005)= 0,995

(1 − y)İLO 0,9967
[ ] = = 1,0017
(1 − y) tepe 0,995

(1 − y)İLO (1,00625 + 1,0017)

[ ] = = 1,004
(1 − y) ort 2

İntegralin değeri y’ ye karşı 1/(y-yi) grafiğinde eğrinin altında kalan alan hesaplanarak
bulunur. Alanın bulunması alttaki şekil üzerinde gösterilmiştir.
𝑦1
𝑑𝑦
𝐴𝑙𝑎𝑛 = ∫ = 4,7
(𝑦 − 𝑦𝑖)
𝑦2

y1
dy
𝑁𝐺 = (1,0041) ∫
(y − yi)
y2

NG = (1,004).(4,7) = 4,72

Z=HG.NG = (1,6).(4,72) = 7,55 m

8
Alanı hesaplamak için eğrinin altındaki birimkareler sayılır.

8 br2

31 br2

50 br2
Toplam 940 br2
30 br2

50 br2 90 br2
15 br2

50 br2 100 br2 100 br2

66 br2

50 br2 100 br2 100 br2 100 br2

y2y=0,005
2=0,005

y11=0,04
=0,04

1 br2 alanı= (0,001)*(5) =0,005

Eğrinin altındaki alan = (0,005) * (940) = 4,7

9
c) Burada kastedilen sistemi seyreltik ve denge -operasyon ilişkilerini doğrusal kabul ederek
çözüme gitmektir. Bu durumda, yukarıdaki ifadelerde yer alan integral işlemleri için de
grafiksel integrasyona gerek kalmaz, integral analitik olarak hesaplanır.

𝑉 (1 − 𝑦)𝑖𝐿𝑜 (𝑦1 − 𝑦2 )
𝑧=[ ′ ]
𝑘𝑦 . 𝑎. 𝑆(1 − 𝑦) 𝑜𝑟𝑡 (𝑦 − 𝑦𝑖 )𝑖𝐿𝑜

(𝑦1 − 𝑦1𝑖 ) − (𝑦2 − 𝑦2𝑖 )

(𝑦 − 𝑦𝑖 )𝑖𝐿𝑜 = (𝑦 −𝑦 )
𝑙𝑛 (𝑦1 −𝑦1𝑖 )
2 2𝑖

(0,04 − 0,027) − (0,005 − 0,0015)

(𝑦 − 𝑦𝑖 )𝑖𝐿𝑜 = (0,04−0,027)
= 0,0072
𝑙𝑛 (0,005−0,0015)

(83,5)(1,004) 0,04 − 0,005

𝑧=[ 𝜋
] = 𝟕, 𝟖 𝒎
(16,6) ( (22 )) 0,0072
4

10