KYM 312 KÜTLE AKTARIMI (UYGULAMA 8)

Soru:
Molce % 3 aseton içeren hava, aseton içeriğini molce % 0.5’e düşürmek için 1 bar ve 25 ºC’da zıt
yönlü akım prensibine göre çalışan bir dolgulu kolonda saf su ile yıkanacaktır. Gaz ve suyun kolona
giriş debileri sıra ile 300 kmol/h ve 690 kmol/h’tir.
a) İşletme doğrusu denklemini yazınız.
b) Gaz fazı toplam aktarım birimleri sayısını bulunuz.
Çalışma koşullarında asetonun hava ve su arasında denge dağılımı y=2.2 x ile verilebilir. Burada
y ve x asetonun gaz ve sıvı fazdaki mol kesirleridir.

Çözüm:
Kolona giren gazın derişimi (y1) %10’dan düşük olduğundan
sistem seyreltik kabul edilir.

y1 = 0.03
y2 = 0.005
x2 = 0 (saf su)
P=1 bar
T= 25 ºC

Seyreltik sistemlerde kolon boyunca akış hızı eşit alınabilir.

G1 = G2 = G = 300 kmol/h
L1 = L2 = L = 690 kmol/h

a) Üst işletme doğrusu (ÜİD):

L L
y= x + (y2 − x2 )
G G
kmol
690 kmol/h 690
y= ∗ x + (0.005 − h ∗ 0)
300 kmol/h kmol
300
h
y = 2.3 x + 0.005

Alt işletme doğrusu (AİD):

L L
y= x + (y1 − x1 )
G G
x1 değerini bulmak için tüm kolon etrafında bileşen kütle denkliği kurulur.
Gy1 + Lx2 = Gy2 + Lx1
(300 kmol/h)(0.03) + (690 kmol/h)(0) = (300 kmol/h)(0.005) + (690 kmol/h)(x1 )

x1 = 0.0109

AİD denklemi:
kmol
690 kmol/h 690
y= ∗ x + (0.03 − h ∗ 0.0109)
300 kmol/h kmol
300
h
y = 2.3 x + 0.0049
Seyreltik sistem olduğu için AİD ve ÜİD aynıdır.

b) Gaz fazı toplam aktarım birimleri sayısı:

y1
dy
(NTU)OG = ∫
y2 y − y∗

Denge ilişkisi y=2.2 x olarak verilmiş ve toplam aktarım birimleri sayısının hesaplanması
istenmiştir. Bunun için y* değerleri gereklidir. y=2.2 x denkleminde x (sıvı faz yığın derişimi) ile
dengede olen y değerleri y*’dır.
y*=2.2 x
y1
dy
(NTU)OG = ∫
y2 y − 2.2 x

Kolon boyunca farklı noktalardaki sıvı faz yığın derişimi İşletme Doğrusu Denkleminden çekilir.
(x yığın derişimi y cinsinden yazılır.)

İşletme Doğrusu Denklemi:

y = 2.3 x + 0.005
y − 0.005
x=
2.3
y1 0.03
dy dy
(NTU)OG = ∫ =∫
y2 y − 2.2 (
y − 0.005 0.005 0.043 y + 0.00479
)
2.3
1 (0.043)(0.03) + 0.00479
= ln
0.043 (0.043)(0.005) + 0.00479
(NTU)OG = 4.52
Soru:
Amonyak 293 K sıcaklık ve 1.013x105 Pa basınçta 0.747 m çapında bir dolgulu kolonda saf su ile
absorplanacaktır. Kolonun girişinde molce % 4 bileşimdeki amonyak miktarı çıkışta molce % 0.5’e
düşürülmek istenmektedir. Saf su giriş akış hızı 68 kmol/h, gaz akış hızı 57.8 kmol/h’dir. Bu sistem
için kütle aktarım katsayıları kya =0.0739 kmol/s.m3.mol kesri, kxa =0.169 kmol/s.m3.mol kesri
olarak verilmiştir.
Denge verileri aşağıda verilmiştir.

x 0 0.0208 0.0258 0.0309 0.0405 0.0503 0.0810

y 0 0.0158 0.0197 0.0239 0.0328 0.0416 0.0657

Buna göre kolon yüksekliğini

a) kya’yı kullanarak
b) Kya’yı kullanarak hesaplayınız.

Çözüm:
Kolona beslenen gaz karışımında amonyak bileşimi < %10
olduğundan sistem seyreltiktir.

y1 = 0.04 < 0.10

y2 = 0.005
x2 = 0 (saf su)
x1 = ?
P = 1.013x105 Pa
T = 293 K
D = 0.747 m
kya =0.0739 kmol/s.m3.mol kesri
kxa =0.169 kmol/s.m3.mol kesri
G1 = G2 = G = 57.8 kmol/h
L1 = L2 = L = 68 kmol/h

Kolonun altından çıkan sıvı akımındaki amonyak miktarı x1 için:

Bileşen denkliği:
Gy1 + Lx2 = Gy2 + Lx1
(57.8 kmol/h)(0.04) + (68 kmol/h)(0) = (57.8 kmol/h)(0.005) + (68 kmol/h)(x1 )

x1 = 0.0298

Alt işletme doğrusu denklemi:

L L
y= x + (y1 − x1 )
G G
 kmol
68 kmol/h 68
y= ∗ x + (0.04 − h ∗ 0.0298)
57.8 kmol/h kmol
57.8
h
y = 1.1764 x + 0.0049

Üst işletme doğrusu denklemi:

L L
y= x + (y2 − x2 )
G G
kmol
68 kmol/h 68
y= ∗ x + (0.005 − h ∗ 0)
57.8 kmol/h kmol
57.8
h
y = 1.1764 x + 0.005

Alt ve üst işletme doğrularının eğim ve kayması aynı. Bu eğim ve kaymaya sahip bir işletme
doğrusu vardır. (Seyreltik sistem → AİD=ÜİD)

(İşletme doğrusu (x1, y1) ve (x2, y2) noktalarından geçen bir doğrudur. İki nokta birleştirildiğinde
elde edilen işletme doğrusu denkleminin eğimi 1.1764’tür.)

a)
y1
G dy
H= ∫ = (HTU)G (NTU)G
k y a S y2 y − yi

y dy
Kolon yüksekliğini bulmak için ∫y 1 y−y değerlerini hesaplamak gerekir. Bunun için arayüzey
2 i
bileşimlerine ihtiyaç vardır. Bu amaçla y1=0.04 ve y2=0.005 aralığında farklı y değerleri verilerek
eğimi (- kxa/kya) bilinen doğrular çizilerek denge eğrisini kestiği yerden yi’ler okunur. y’ye karşı
1/(y- yi) verileri oluşturulur.
kmol
kxa 0.169 3
Eğim = − =− m . s. mol kesri = −2.3
kya kmol
0.0739 3
m . s. mol kesri

y1=0.04 ve x1=0.0298 noktasından eğimi -2.3 olan doğru çizilir ve denge eğrisini kestiği noktadan
x1i=0.035 ve y1i=0.028 okunur.

y yi 1/(y-yi)
0.04 0.028 83.33
0.03 0.021 111.11
0.02 0.013 142.85
0.01 0.005 200.00
0.005 0.001 250.00
 y1
dy
(NTU)G = ∫
y2 y − yi

(NTU)G hesabı için y’e karşılık 1/(y-yi) değerleri grafiğe geçirilir ve eğri altında kalan alan
hesaplanır.

Alan = (NTU)G =5.0925

kmol 1h
G 57.8 ∗ 3600 s
(HTU)G = = h = 0.496 m
k y a S 0.0739 kmol π 2
∗ (0.747 m)
m3 . s. mol kesri 4

y1
G dy
H= ∫ = (HTU)G (NTU)G
k y a S y2 y − yi

H = (0.496 m)(5.0925) = 2.53 m

b) Kya cinsinden kolon yüksekliği;

H = (HTU)OG (NTU)OG
y1
G dy
H= ∫
K y a S y2 y − y ∗
y dy
Kolon yüksekliğini bulmak için ∫y 1 değerlerini hesaplamak gerekir. Bunun için denge
y−y∗
2
bileşimlerine ihtiyaç vardır. Çizilen grafikten okunabilir ve y’ye karşı 1/(y- y*) grafiği çizilir.
 y y* 1/(y-y*)
0.04 0.024 62.50
0.03 0.0175 80.00
0.02 0.0105 105.26
0.01 0.003 142.85
0.005 0 200.00

y1
dy
(NTU)OG = ∫
y2 y − y∗

(NTU)OG hesabı için y’e karşılık 1/(y-y*) değerleri grafiğe geçirilir ve eğri altında kalan alan
hesaplanır.

Alan = (NTU)OG =3.7870

y1
G dy
H = (HTU)OG (NTU)OG = ∫
K y a S y2 y − y ∗

Kya =?
1 1 m′
= +
Kya kya kxa

yi − y ∗ 0.028 − 0.024
m′ = = = 0.7692
xi − xL 0.035 − 0.0298
1 1 0.7692
= +
K y a 0.0739 kmol kmol
0.169 3
m3 . s. mol kesri m . s. mol kesri
kmol
K y a = 0.05530
m3 . s. mol kesri
 kmol 1h
G 57.8 ∗
(HTU)OG = = h 3600 s = 0.6628 m
K y a S 0.05530 kmol π 2
∗ (0.747 m)
m3 . s. mol kesri 4

H = (HTU)OG (NTU)OG = (0.6628 m)(3.7870) = 2.51 m