Hoäi Nghò Cô Hoïc Toaøn Quoác Laàn Thöù 6/2001

PHAÂN TÍCH ÑOÄNG LÖÏC HOÏC VAØ CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH
HÖÔÛNG ÑEÁN DAO ÑOÄNG CUÛA THAÙP TRUYEÀN HÌNH CAO 150M
Löông Vaên Haûi, Ñoã Kieán Quoác
Boä Moân Söùc Beàn-Keát Caáu, Ñaïi Hoïc Baùch Khoa Tp.HCM
Abstract
The vibration frequencies of television towers have the strong effects to the signal analysis. Besides,
they not only transfer communication but also make up the beauties in the surrounding area. They are admired
constructions. Thus, it is necessary to exactly calculate the vibration frequencies and all the optimum factors
for these structures as wide legs, the horizontal and diagonal braces, etc… in the research.
In this article, the theory of structural dynamics is applied for analysis of television tower under wind
load.
Toùm taét
Ñoái vôùi thaùp truyeàn hình thì taàn soá dao ñoäng aûnh höôûng raát nhieàu ñeán vieäc xöû lyù tín hieäu khi thu vaø
phaùt. Ngoaøi ra, thaùp truyeàn hình khoâng nhöõng truyeàn taûi vaø thu nhaän thoâng tin lieân laïc maø coøn coù chöùc naêng
taïo neùt ñeïp vaø giaù trò thaåm myõ cho khu vöïc maø noù ñöôïc xaây döïng, laø coâng trình ñöôïc moïi ngöôøi chieâm
ngöôõng.. Vì vaäy, xaùc ñònh chính xaùc taàn soá dao ñoäng vaø caùc thaønh phaàn toái öu cho thaùp nhö beà roäng chaân, heä
keát caáu giaèng ñöùng vaø ngang,..laø moät yeâu caàu caàn ñöôïc tính toaùn trong quaù trình nghieân cöùu.
Trong baøi baùo naøy, aùp duïng lyù thuyeát ñoäng löïc hoïc keát caáu ñeå phaân tích phaûn öùng cuûa thaùp truyeàn hình
coù hình daïng thay ñoåi khi chòu taùc duïng taûi troïng gioù.
1. Cô sôû lyù thuyeát
Thaùp truyeàn hình ñöôïc moâ hình nhö moät heä keát caáu coù nhieàu baäc töï do. Phöông trình
dao ñoäng heä coù nhieàu baäc töï do trong tröôøng hôïp toång quaùt [5,6,7] :
MV  CV  KV  P (t ) (1)
trong ñoù:
M, C, K laàn löôït laø caùc ma traän khoái löôïng, caûn vaø ñoä cöùng cuûa keát caáu
V,V ,V , P (t ) laàn löôït laø caùc vectô gia toác, vaän toác, chuyeån vò vaø taûi troïng nuùt
Do tính chaát tuaàn hoaøn neân choïn nghieäm coù daïng: V ( t )  V sin( t   )
V(t )   2V sin( t   )
trong ñoù: V(t) theå hieän daïng dao ñoäng ; V laø bieân ñoä dao ñoäng
Thay vaøo phöông trình treân ta coù:   2 MV sin( t   )  KV sin( t   )  0
Hay: ( K   2 M )V  0 (2)
Vì V  0 , neân ñònh thöùc cuûa ma traän vuoâng N x N phaûi trieät tieâu:
det( K   2 M )  0 (3)
Ñaây laø heä phöông trình ñaïi soá baäc N, do ñoù coù N nghieäm  ,  , ...,  .. Vaø ta coù vectô
2
1
2
2
2
N

taàn soá rieâng nhö sau:

  1  2   n 
T

Töø i ta seõ tìm ñöôïc chu kì hay taàn soá dao ñoäng töï nhieân cuûa coâng trình:
2 1
T vaø f 
 T
Phaân tích hình daïng mode cuûa dao ñoäng [1,2]
Vôùi moãi taàn soá  n ta coù moät vectô rieâng Vn , vì ñònh thöùc (3) trieät tieâu, neân haïng cuûa
ma traän chæ coøn N-1, do ñoù chæ coù N-1 thaønh phaàn cuûa Vn ñoäc laäp. Thöôøng choïn thaønh phaàn
ñaàu tieân V1n  1 , khi ñoù vectô chuyeån vò trôû thaønh:
V n  v1n v 2 n  v Nn   1 v 2 n  v Nn 
T T

Ñaët: E ( n )  K   n2 M . Phöông trình (2) ñöôïc vieát laïi:

 Hoäi Nghò Cô Hoïc Toaøn Quoác Laàn Thöù 6/2001
e11( n )  e1(Nn )   1  0
(n)
e 22
 (n)    
e 21  e 2( nN)   v 2 n  0
(n)
e 22
    = 
       

 (n) (n)  
e N 1  e NN  v Nn  0
(n)
eN 2
Vieát laïi phöông trình daïng kí hieäu duøng ma traän con:
 e11( n ) [ E10( n ) ]  0   0 
 (n) (n)    =  
[ E 01 ] [ E 00 ] [v 0 n ] [0]
Töông ñöông vôùi 2 phöông trình:
( n)
[ E 01 ]  [ E 00
(n)
][v 0 n ]  [0]
e11( n )  [ E10( n ) ][v 0 n ]  0
Giaûi heä phöông trình treân ta ñöôïc: [v 0 n ]  [ E 00
( n ) 1 (n)
] [ E 01 ]
Daïng dao ñoäng thöù N ñöôïc ñònh nghóa bôûi vectô (khoâng thöù nguyeân)
 1n   1 
   
  1 v 2n 
[ n ]   2 n  =   vôùi v kn laø thaønh phaàn (chuyeån vò) moác
   v kn   
 Nn  v Nn 
Ma traän daïng dao ñoäng laø taäp hôïp cuûa N vectô daïng dao ñoäng:
 11 12  1 N 
  22   2 N 
[ ]  1  2   n    21
     
 
 N 1  N 2   NN 
Nhö vaäy khi xaùc ñònh ñöôïc  i ta seõ bieát ñöôïc hình daïng dao ñoäng cuûa mode thöù i.
Aùp duïng cô sôû lyù thuyeát treân ñeå phaân tích ñoäng löïc hoïc thaùp truyeàn hình chòu taûi
troïng gioù. Taùc duïng cuûa taûi troïng gioù thöôøng ñöôïc moâ phoûng döôùi daïng caùc xung theo thôøi
gian, tuøy thuoäc vaøo chu kyø dao ñoäng cuûa baûn thaân coâng trình maø coù daïng vaø thôøi gian taùc
duïng cuûa taûi gioù. Tuy nhieân vieäc giaûi heä phöông trình tuyeán tính raát phöùc taïp vaø khoái
löôïng tính toaùn cuõng khaù lôùn, vì vaäy thöôøng thích hôïp khi phaân tích baèng maùy tính. Trong
baøi baùo naøy chuû yeáu söû duïng phaàn meàm keát caáu Sap2000 ñeå khaûo saùt dao ñoäng.
2. Tính toaùn soá
Phaân tích phaûn öùng coâng trình THAÙP TRUYEÀN HÌNH BOÄ NOÄI VUÏ – HAØ NOÄI cao
150m chòu taùc duïng cuûa hai loaïi taûi troïng: gioù vaø ñoäng ñaát. Moâ hình keát caáu cuûa thaùp khaù
phöùc taïp bao goàm 6264 thanh vaø 2120 nuùt lieân keát khoâng gian. Trong baøi baùo naøy chæ ñeà
caäp ñeán möùc ñoä aûnh höôûng cuûa taûi troïng gioù[3]. Taûi troïng gioù goàm 2 thaønh phaàn :
 Thaønh phaàn aùp löïc gioù taùc duïng vaøo coâng trình goïi laø thaønh phaàn tónh Wt
 Thaønh phaàn laø löïc quaùn tính cuûa khoái löôïng coâng trình sinh ra do dao ñoäng cuûa coâng
trình (dao ñoäng töï do) goïi laø thaønh phaàn ñoäng Wñ
Bieåu thöùc toång quaùt cuûa taûi troïng gioù vaøo coâng trình laø: W = Wt + Wñ
Ban ñaàu chia thaùp thaønh 13 ñoaïn, trong moãi ñoaïn coù theå xem nhö aùp löïc gioù khoâng
ñoåi vaø giaû söû taát caû caùc thanh cuûa thaùp ñeàu coù tieát dieän 100 x 7 ñeå coù sô boä thaønh phaàn
tónh vaø ñoäng cuûa taûi troïng gioù. Duøng Sap2000 tính ñöôïc taàn soá dao ñoäng rieâng vaø noäi löïc
cuûa laàn tính sô boä ñaàu tieân, duøng chöông trình naøy thieát keá tieát dieän cho caùc thanh cuûa
thaùp. Laëp laïi quaù trình tính cho laàn hai vaø ba thì ñöôïc tieát dieän cuï theå cho töøng thanh [4].
 Hoäi Nghò Cô Hoïc Toaøn Quoác Laàn Thöù 6/2001
Caùc chu kyø vaø taàn soá dao ñoäng töï nhieân tìm ñöôïc cuûa caùc
mode:
Mode Taàn soá(s) Chu kyø(Hz) Heä soá (rad/s)
1 1.5645 0.6392 4.0161
2 1.4788 0.6762 4.2488
3 0.5952 1.6801 10.5564
Khaûo saùt aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá ñeán dao ñoäng cuûa thaùp
bao goàm: Aûnh höôûng beà roäng B cuûa chaân thaùp, söï thay ñoåi cuûa
caáu taïo caùc heä thanh giaèng ñöùng vaø heä giaèng ngang, söï aûnh
höôûng cuûa caùc thanh caùnh coù noäi löïc lôùn nhaát ñeán dao ñoäng toång
theå, söï thay ñoåi veà vò trí vaø khoái löôïng taäp trung treân thaùp (ñaøi
quan saùt).
a. Aûnh höôûng beà roäng B cuûa chaân thaùp
Yeáu toá ñoä roäng chaân thaùp coù theå noùi laø moät yeáu toá quan
troïng, quyeát ñònh cuûa thaùp. Vì ngoaøi nhieäm vuï taïo ñöôøng neùt
meàm maïi, uoán löôïn cho thaùp maø noù coøn aûnh höôûng raát nhieàu ñeán
söï dao ñoäng cuûa thaùp, ñeán söï phaân phoái laïi noäi löïc trong thaùp,
aûnh höôûng ñeán khaû naêng cung öùng vaät lieäu cho chaân thaùp, dieän
tích chieám ñaát taïi nôi xaây döïng vaø aûnh höôûng nhieàu ñeán khaû naêng
chòu löïc cuûa ñaát neàn,... Do ñoù khaûo saùt söï thay ñoåi beà roäng chaân
thaùp laø moät yeâu caàu khoâng theå thieáu, ñeå töø ñoù coù theå quyeát ñònh
ñoä roäng naøo laø giaûi phaùp toái öu nhaát vöøa ñaûm baûo khaû naêng chòu löïc, vöøa ñaûm baûo giaù
thaønh hôïp lyù khi xaây döïng vaø ñaûm baûo yeáu toá myõ quan.
Khaûo saùt phaïm vi thay ñoåi cuûa beà roäng khaù lôùn bao goàm: 17, 19.5, 22, 24.5, 27, 29.5,
32 vaø 34.5m. Keát quûa cho döôùi baûng vaø ñoà thò 1, 2, 3 sau:
Ñoä roäng Taàn soá(s) Chuyeån vò Löïc doïcmax
Chaân thaùp(m) T1 T2 T3 ñænh(mm) (Kg)
17 1.5761 1.4913 0.6981 1337.83 508,898.00
19.5 1.4568 1.3620 0.6217 1082.73 324,668.80
22 1.4424 1.3442 0.5803 1025.65 176,029.90
24.5 1.4836 1.3868 0.5784 1083.47 140,059.80
27 1.5645 1.4788 0.5952 1233.27 198,078.60
29.5 1.7015 1.6405 0.6215 1516.70 275,963.90
32 1.9176 1.8921 0.6504 2009.49 365,672.50
34.5 2.2425 2.2216 0.6762 2799.40 467,617.30
Neáu döïa vaøo bieåu ñoà taàn soá vaø chuyeån vò nhoû nhaát thì choïn B=22m, ngöôïc laïi neáu
döïa vaøo löïc doïc trong thanh nhoû nhaát thì choïn B=24.5m. Do ñoù chæ caàn toán theâm moät ít vaät
lieäu cho söï thay ñoåi B töø 22m leân 24.5m thì löïc doïc trong thanh seõ giaûm ñaùng keå (20.43%),
nghóa laø tieát dieän thanh seõ nhoû hôn. Maø ñieàu naøy quyeát ñònh quan troïng ñeán giaù thaønh khi
xaây döïng thaùp vì caùc thanh caùnh laø caùc thanh chieám haàu nhö phaàn lôùn khoái löôïng cuûa
thaùp.
b. Aûnh höôûng heä thanh giaèng ñöùng
TH1: Toaøn boä thaùp ñeàu coù heä thanh giaèng
TH2: Chæ coù ñoaïn coät taïi chaân thaùp khoâng coù heä thanh giaèng
TH3: Toaøn boä thaùp khoâng coù heä thanh giaèng
Keát quaû döôùi daïng bieåu ñoà vaø ñoà thò 4, 5 nhö sau:
 Hoäi Nghò Cô Hoïc Toaøn Quoác Laàn Thöù 6/2001
Tröôøng Taàn soá(s) Chuyeån vò Löïc doïc
Hôïp T1 T2 T3 Ñænh(mm) (Kg)
TH1 1.5645 1.4788 0.5952 1197.9684 198,078.60
TH2 1.6510 1.5862 0.6011 1356.9815 224,396.10
TH3 1.6952 1.6305 0.6364 1378.0954 240,251.80
c. Aûnh höôûng heä thanh giaèng ngang
Phaïm vi khaûo saùt caùc tröôøng hôïp bao goàm:
TH1: Toaøn boä thaùp ñeàu coù heä giaèng ngang
TH2: Chæ coù ñoaïn coät taïi chaân thaùp khoâng coù heä giaèng ngang
TH3: Toaøn boä thaùp khoâng coù heä giaèng ngang
Keát quaû döôùi daïng bieåu ñoà vaø ñoà thò 6 nhö sau:
Tröôøng Taàn soá(s) Chuyeån vò Löïc doïc
Hôïp T1 T2 T3 Ñænh(mm) (Kg)
TH1 1.5645 1.4788 0.5952 1233.266 198,078.60
TH2 1.5673 1.4849 0.5958 1239.325 199,254.70
TH3 1.5754 1.4910 0.5914 1250.037 199,885.10
d. Aûnh höôûng thanh caùnh coù noäi löïc lôùn nhaát
+ TH1: Coâng trình coù ñaày ñuû caùc thanh caùnh
+ TH2: Coâng trình khoâng coù thanh caùnh coù noäi löïc lôùn nhaát
Keát quaû döôùi daïng bieåu ñoà vaø ñoà thò 7, 8 nhö sau:
Tröôøng hôïp Taàn soá(s) Chuyeån vò Löïc doïc
T1 T2 T3 Ñænh(mm) (Kg)
TH1 1.5645 1.4788 0.5952 1150.48665 181,766.20
TH2 1.6013 1.5043 0.6078 1204.13564 185,675.00
Möùc thay ñoåi 2.35% 1.72% 2.12% 4.66% 2.15%
e. Aûnh höôûng vò trí vaø khoái löôïng ñaøi quan saùt
Ñeå khaûo saùt söï thay ñoåi ta ñaët ñaøi quan saùt taïi caùc vò trí coù cao ñoä töông öùng vôùi cao
ñoä cuûa heä giaèng ngang laø: 54.5m, 66.35m, 77.6m, 88.85m, 100m, 112.332m vaø 125.87m.
Keát quaû khaûo saùt söï bieán thieân vò trí cuûa ñaøi quan saùt vaø ñoà thò 10:
Cao ñoä Taàn soá(s)
ñaøi quan saùt (m) T1 T2 T3
54.5 1.5789 1.4935 0.6196
66.35 1.6069 1.5203 0.6353
77.6 1.6582 1.5682 0.6399
88.85 1.7317 1.6361 0.6296
100 1.8668 1.7607 0.6031
112.332 2.0978 1.9775 0.6082
125.87 2.3644 2.2321 0.709
Söï thay ñoåi khoái löôïng ñaøi quan saùt bao goàm: 10, 20, 30, 40, 50, 60 (T)..Keát quaû
khaûo saùt söï bieán thieân khoái löôïng cuûa ñaøi quan saùt vaø ñoà thò 9:
Khoái löôïng Taàn soá(s)
(T) T1 T2 T3
10 1.6213 1.5322 0.6084
20 1.6771 1.5847 0.6198
30 1.7317 1.6361 0.6296
40 1.7852 1.6865 0.6382
 Hoäi Nghò Cô Hoïc Toaøn Quoác Laàn Thöù 6/2001
50 1.8376 1.7358 0.6458
60 1.8889 1.7841 0.6524

Giaù trò(mm) SÖÏ THAY ÑOÅI CHUYEÅN VÒ TREÂN ÑÆNH Giaù trò(s) SÖÏ THAY ÑOÅI LÖÏC DOÏC MAX THANH CAÙNH
3000 560000

2800 520000

2600 480000
2400 440000
2200
400000
2000
360000
1800
320000
1600
280000
1400
240000
1200
200000
1000
800 Chuyeån vò 160000
Löïc doïc
600 120000

400 80000
Beà roäng
200 40000 Beà roäng
chaân(m)
chaân(m)
0 0
0.0 2.5 5.0 7.5 10.0 12.5 15.0 17.5 20.0 22.5 25.0 27.5 30.0 32.5 35.0 37.5 0.0 2.5 5.0 7.5 10.0 12.5 15.0 17.5 20.0 22.5 25.0 27.5 30.0 32.5 35.0 37.5

Ñoà thò 1 Ñoà thò 2

Giaù trò(s) SÖÏ THAY ÑOÅI TAÀN SOÁ SÖÏ THAY ÑOÅI LÖÏC DOÏC MAX THANH CAÙNH
Giaù trò(Kg)
2.4

2.2 260000
2.0 240000
220000
1.8
200000
1.6
180000
1.4 160000
1.2 140000
1.0 120000
100000
0.8 Taàn soá T1
80000
0.6 Taàn soá T2 Caùc tröôøng hôïp cuûa heä giaèng ñöùng
60000
Taàn soá T3
0.4 40000
Beà roäng
0.2 20000
chaân(m) Tröôøng hôïp
0.0 0

0.0 2.5 5.0 7.5 10.0 12.5 15.0 17.5 20.0 22.5 25.0 27.5 30.0 32.5 35.0 37.5 0 1 2 3 4

Ñoà thò 3 Ñoà thò 4

SÖÏ THAY ÑOÅI CHUYEÅN VÒ ÑIEÅM BIEÂN SÖÏ THAY ÑOÅI CHUYEÅN VÒ ÑIEÅM BIEÂN
Giaù trò(mm) Giaù trò(mm)

1400 1252

1380 1250
1360 1248
1340
1246
1320
1244
1300
1242
1280
1240
1260
Caùc tröôøng hôïp cuûa heä giaèng ñöùng 1238 Caùc tröôøn g hôïp cuûa heä giaèn g ngang
1240

1220 1236

1200 1234
Tröôøn g hôïp Tröôøn g hôïp
1180 1232

0 1 2 3 4 0 1 2 3 4

Ñoà thò 5 Ñoà thò 6

Giaù trò(mm) SÖÏ THAY ÑOÅI CHUYEÅN VÒ ÑIEÅM BIEÂN Giaù trò(Kg) SÖÏ THAY ÑOÅI LÖÏC DOÏC MAX THANH CAÙNH
1275 200000
1200
1125 180000

1050 Thanh caùnh chöa bò ñöùt

160000
975 Thanh caùnh bò ñöùt
900 140000
825
Thanh caùnh chöa bò ñöùt
750 Thanh caùnh bò ñöùt 120000
675
100000
600
525 80000
450
375 60000
300
40000
225
150 20000
75 Chieàu caothaùp
Chieàu caothaùp
0 0
0 15 30 45 60 75 90 105 120 135 0 25 50 75 100 125 150 175 200 225 250

Ñoà thò 7 Ñoà thò 8

 Hoäi Nghò Cô Hoïc Toaøn Quoác Laàn Thöù 6/2001

Giaù trò(s) SÖÏ THAY ÑOÅI TAÀN SOÁ Giaù trò(s) SÖÏ THAY ÑOÅI TAÀN SOÁ
2.02 2.6
1.89
2.4
1.76
2.2
1.64

1.51
2.0

1.39 1.8
1.26 1.6
1.13 Taàn soá T1
1.4
1.01
Taàn soá T2 1.2
0.88

0.76
Taàn soá T3 1.0

0.63 0.8 Taàn soá T1

0.50 0.6 Taàn soá T2
0.38
0.4
0.25 Cao ñoä
Khoái löôïng 0.2
0.13
ñaøi quan saùt(m)
0.00
ñaøi quan saùt(m) 0.0
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140

Ñoà thò 9 Ñoà thò 10

3. Keát luaän
Baøi baùo ñaõ ñöa ra ñöôïc beà roäng chaân naøo laø thích hôïp nhaát ñoái vôùi moät thaùp truyeàn
hình coù chieàu cao thieát keá cho saün, ñieàu naøy ñaõ traùnh ñöôïc söï laõng phí khoái löôïng lôùn vaät
lieäu vaø dieän tích ñaát xaây döïng.
Caøng leân cao thì beà roäng thaùp caøng thu heïp neân khoái löôïng thanh giaèng ñöùng vaø
ngang caøng ít maø möùc ñoä aûnh höôûng cuûa noù töông ñoái lôùn, nghóa laø neáu toán theâm moät
löôïng nhoû vaät lieäu ñeå laép theâm caùc thanh naøy thì ngoaøi yeáu toá taïo giaù trò thaãm myõ maø noù
coøn goùp phaàn giaûm noäi löïc ñaùng keå. Ngoaøi ra, heä giaèng ngang coù vai troø giaûm chieàu daøi
tính toaùn cho caùc thanh buïng, vì vaäy tuy gaàn nhö cuøng moät giaù trò noäi löïc nhöng chieàu daøi
tính toaùn khaùc nhau thì seõ daãn ñeán tieát dieän khi thieát keá khaùc nhau hoaøn toaøn.
Keát quaû cho thaáy möùc ñoä quan troïng cuûa caùc thanh caùnh coù noäi löïc lôùn ñoái vôùi dao
ñoäng vaø chuyeån vò cuûa coâng trình. Vì vaäy yeâu caàu caàn ñöôïc baûo döôõng, kieåm tra thöôøng
xuyeân, ñònh kyø hôn trong quaù trình söû duïng.
Khaûo saùt cho thaáy möùc ñoä nhaïy cuûa taàn soá ñoái vôùi vò trí vaø khoái löôïng ñaøi quan saùt,
vì vaäy qua ñoù coù theå bieát ñöôïc ñoä cao naøo vaø khoái löôïng naøo cuûa ñaøi quan saùt laø thích hôïp
nhaát vôùi coâng trình naøy döïa vaøo taàn soá dao ñoäng maø qui phaïm cho pheùp ñoái vôùi keát caáu
thanh maûnh daïng thaùp truï.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Phaïm Khaéc Huøng, Leàu Thoï Trình …, OÅn Ñònh Vaø Ñoäng Löïc Hoïc Coâng Trình, NXB
Ñaïi Hoïc vaø Trung Hoïc Chuyeân Nghieäp, Haø Noäi, 1974
2. Ñoã Kieán Quoác, Baøi Giaûng Ñoäng Löïc Hoïc Coâng Trình, Ñaïi Hoïc Baùch Khoa Tp.HCM
3. Tieâu chuaån taûi troïng vaø taùc ñoäng TCVN 2737-1995
4. Löông Vaên Haûi, Luaän Vaên Toát Nghieäp Kyõ Sö Xaây Döïng khoaù 96, ÑH Baùch Khoa
Tp.HCM, 01/2001
5. Ray.W.Clough, J. Penzien, Dynamics of Structures, McGraw Hill, 1993
6. A.K. Chopra, Dynamics of Structures – Theory and Applications to Earthquake
Engineering, Prentice Hall International, Inc, 1995
7. S. S.Rao, Mechanical Vibrations, Addison – Wesley Publishing Company, 1990