Okul Toplum Ilişkileri, Türk Eğitim Sistemi Ve Okul Yönetimi

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.
net/publication/341314637
Okul Toplum İlişkileri (Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi)
Chapter · May 2020
CITATIONS READS
0 8,188
1 author:
Bilgen Kıral
Aydın Adnan Menderes University
58 PUBLICATIONS 163 CITATIONS
SEE PROFILE
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
Öğretmenler İçin Mesleki Gelişim Standartları View project
Call for the Chapters for the prospective book: “Applied Leadership and Policy in Contemporary Higher Education” by Princeton University Press. View project
All content following this page was uploaded by Bilgen Kıral on 12 May 2020.
The user has requested enhancement of the downloaded file.

TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ
VE OKUL YÖNETİMİ
EDİTÖR
Doç. Dr. Mehmet Metin ARSLAN
YAZARLAR
Prof. Dr. Songül ALTINIŞIK Yrd. Doç. Dr. Yusuf BADAVAN
Prof. Dr. Neşe SONGÜR Yrd. Doç. Dr. Bilgen KIRAL
Doç. Dr. Mehmet Metin ARSLAN Dr. Adem ÇİLEK
Doç. Dr. Nuri BALOĞLU Maarif Müfettişi Abdulkadir DURSUN
Editör
Doç. Dr. Mehmet Metin ARSLAN
Yazarlar
1. BÖLÜM: Prof. Dr. Songül ALTINIŞIK
2. BÖLÜM: Dr. Adem ÇİLEK
3. Doç. Dr. Mehmet Metin ARSLAN
4. BÖLÜM: Yrd. Doç. Dr. Yusuf BADAVAN
5. BÖLÜM: Doç. Dr. Mehmet Metin ARSLAN
6. BÖLÜM: Doç. Dr. Nuri BALOĞLU
7. BÖLÜM: Prof. Dr. Neşe SONGÜR
Abdulkadir DURSUN, Maarif Müfettişi
8. BÖLÜM:Yrd. Doç. Dr. Bilgen KIRAL
Baskı Sayısı ve Tarihi

1. Baskı, 2017
Yayıncı Sertifika No: 30796
Basım Yeri
BRC Matbaacılık, ANKARA
ISBN
978-605-81916-0-0
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu bölüm yazarlarına aittir.
Bu kitabın tamamının ya da bir kısmının, kitabı yayımlayan yayınevinin önceden izni olmaksızın elektronik,
mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır.
Bu kitabın tüm hakları, SOYSAL YAYIN GRUBU’na aittir.
3
ÖN SÖZ
Günümüzde ülkelerin eğitim sistemlerinin yapısı, finansmanı ve performansı hak-

kındaki veriler incelendiğinde eğitim sistemlerinin gelişmişlik düzeylerini dikkate alarak
amaçlarını sürekli gözden geçirme çabasında oldukları gözlenmektedir.
Toplumlar nitelikli eğitim-öğretimde nitelikli insanla özdeşleşmiş becerileri temel
alarak büyük yatırımlarla sistem ve anlayışlarını değiştirip geliştirmektedirler. Bu durum
eğitim sistemlerinin amaç ve felsefelerini gözden geçirme ve çağın gerektirdiği insan
profilini gerçekleştirecek öğretmen yeterliklerini yeniden tanımlama zorunluluğunu or-
taya çıkarmaktadır.
Öğretmen yetiştirme, her toplumda mesleğin önemi, yeterlikleri ve rolleri boyutunda
eğitim sistemi içerisinde en fazla irdelenen ve buna koşut olarak da değişiklik getirilen
çalışma alanıdır. Çağın gerçeklerine, ülke ihtiyaçlarına uygun nitelik ve yeterlikte öğ-
retmen yetiştirme uygulamalarında, istihdam edilecek öğretmen adaylarının mesleğinde
yetkin ve çözüm üreten bir donanıma sahip olmaları hedeflenmektedir. Bu amaca dönük
olarak hazırlanan öğretmen yetiştirme programlarında temel meslek derslerinden biri ola-
rak “Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi” dersinin ilgili fakültelerde okutulmasına
2006 yılında karar verilmiştir.
Yükseköğretim Kurumu bu dersin kur tanımını “yönetim kuramları ve süreçleri,
Türk eğitim sisteminin amaçları ve temel ilkeleri, eğitimle ilgili yasal düzenlemeler, Türk
eğitim sisteminin yapısı, okul örgütü ve yönetimi, okul yönetiminde personel, öğrenci,
öğretim ve işletmecilikle ilgili işler, okula toplumsal katılım.” olarak ifade etmektedir.
Bu dersi alan öğretmen adayları Türk eğitim sisteminin genel yapısı, amaçları, yasal da-
yanakları, merkez, taşra ve yurtdışı örgüt yapıları, görev yapacakları okullar ve eğitim
kurumları konusunda bilgi sahibi olacaklardır.
Öğretmen adaylarına belirtilen yetkinliği kazandırmak amacıyla hazırlanan bu kitap-
ta, Türk Millî Eğitim Sistemi’nin örgütsel ve yönetsel işleyişini, yazar arkadaşlarımızla
birlikte gönlümüzden geçeni tam olarak yansıtmaya çalıştığımızı söyleyebilirim. Kita-
bımızın, öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarında okuyan öğretmen adaylarının
akademik başarılarını desteklemesi ve mesleki yaşantılarında da onlara rehber olması
dileğiyle…
Kitabın her aşamasında emeği geçen başta yazarlar olmak üzere herkese teşekkürle-
rimi sunuyorum…
Editör
Ankara, Aralık 2017
4
5
BÖLÜMLER VE YAZARLAR
1. Bölüm: Yönetim Kuramları ve Süreçleri

Prof. Dr. Songül ALTINIŞIK, songulaltinisik@yahoo.com
Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, ANKARA
2. Bölüm: Liderlik ve Liderlik Teorileri

Dr. Adem ÇİLEK, aacilek@gmail.com
3. Bölüm: Türk Eğitim Sisteminin Genel Yapısı

Doç. Dr. Mehmet Metin Arslan, mehmetmetinarslan@gmail.com
Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, KIRIKKALE
4 Bölüm: Türk Eğitim Sisteminin Yasal Dayanakları

Yrd. Doç. Dr. Yusuf BADAVAN, badavan@hacettepe.edu.tr / badavan@gmail.com
Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi, ANKARA
5. Bölüm: Türk Eğitim Sisteminin Örgüt ve Yönetim Yapısı

Doç. Dr. Mehmet Metin Arslan, mehmetmetinarslan@gmail.com
Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, KIRIKKALE
6. Bölüm: Okul Örgütü ve Yönetimi

Doç. Dr. Nuri BALOĞLU, nbaloglu@ahievran.edu.tr
Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi, KIRŞEHİR
7. Bölüm: Okullarda Eğitim Öğretim İle İlgili Hizmetler

Prof. Dr. Neşe SONGÜR, nesesongur@gmail.com
Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, ANKARA
Abdulkadir DURSUN, dursunabdulkadir@hotmail.com
Maarif Müfettişi, ANKARA
8. Bölüm: Okul Toplum İlişkileri

Yrd. Doç.Dr. Bilgen KIRAL, bilgenkiral@gmail.com
Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi, AYDIN
6
7
İÇİNDEKİLER
Ön Söz ....................................................................................................................... 3
Bölümler ve Yazarlar..................................................................................................... 5
1. Bölüm:
YÖNETİM KURAMLARI VE SÜREÇLERİ
(s. 11 - 60)
İnsani Açıdan Görüşler...............................................................................................14

Yönetim Kuramları......................................................................................................17
Yönetim Süreçleri........................................................................................................40
Değerlendirme Soruları..............................................................................................55
Kaynakça .....................................................................................................................57
2. Bölüm:
LİDERLİK VE EĞİTİMSEL LİDERLİK
(s. 61 - 92)
Liderlik .....................................................................................................................63
Modern Liderlik Yaklaşımları....................................................................................80
Eğitimsel Liderlik........................................................................................................84
Değerlendirme Soruları..............................................................................................87
Kaynakça .....................................................................................................................90
3. Bölüm:
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNİN GENEL YAPISI
(s. 93 - 114)
Türk Eğitim Sisteminin Oluşumu.............................................................................94

Millî Eğitim Temel Kanunu (1973)...........................................................................94
Değerlendirme Soruları............................................................................................112
Kaynakça ...................................................................................................................114
8
4. Bölüm:
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNİN YASAL DAYANAKLARI
(s. 115 - 156)
Eğitim ve Hukuk........................................................................................................116
Anayasa’da Eğitim......................................................................................................117
Kanun, Kanun Hükmünde Kararname ve Yönetmeliklerde Eğitim...................122
Kalkınma Planlarında Eğitim..................................................................................131
Millî Eğitim Bakanlığı Stratejik Planları................................................................138
Milli Eğitim Şûraları.................................................................................................143
Uluslararası Belgelerde Eğitim.................................................................................148
Kaynakça ...................................................................................................................155
5. Bölüm:
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNİN ÖRGÜT VE YÖNETİM YAPISI
(s. 157 - 183)
Millî Eğitim Bakanlığının Tarihçesi .......................................................................158

Milli Eğitim Bakanlığının Örgüt Yapısı..................................................................162
Millî Eğitim Şûrası.....................................................................................................172
Kaynakça ...................................................................................................................183
6. Bölüm:
OKUL ÖRGÜTÜ VE YÖNETİMİ
(s. 185 - 210)
Okul Örgütü...............................................................................................................186
Bir Grup Olarak Okul...............................................................................................199
Kaynakça ...................................................................................................................209
9
7. Bölüm:
OKULLARDA EĞİTİM ÖĞRETİM İLE İLGİLİ HİZMETLER
(s. 211 - 254)
İnsan Kaynakları Yönetimi.......................................................................................212

Öğrenci Hizmetleri Yönetimi..................................................................................222
Eğitim ve Öğretim Hizmetleri Yönetimi................................................................228
Eğitim Finansmanı ve Yönetimi..............................................................................237
Okullarda Stratejik Planlama ve Stratejik Yönetim...............................................240
Kaynakça ...................................................................................................................252
8. Bölüm:
OKUL VE TOPLUM İLİŞKİLERİ
(s. 255 - 303)
Okul ve Çevresi..........................................................................................................256
Okul Aile İşbirliği......................................................................................................271
Okul Toplantıları.......................................................................................................286
Kaynakça ...................................................................................................................300
10
8. BÖLÜM
Okul ve Toplum İlişkileri
Yrd. Doç. Dr. Bilgen KIRAL
Öğrenme Hedefleri
Bu bölümün sonunda öğrenciler;
• Okul ve görevleri ile okul tipleri hakkında bilgi sahibi olacak,
• Okul işbirliği ve ilişkilerinin önemini kavrayacak,
• Okul çevresinde hangi ögelerin olduğunu anlayacak,
• Okul çevre ilişkilerinin yararlarını anlayacak,
• Okul-aile ve toplum birlikteliği ile ilgili sınıflamaları anlayacak,
• Okul aile iletişiminin önemini ve okul aile iletişiminde kullanılan kanalları
öğrenecek,
• Okul aile işbirliğinin yararlarını özümseyecek,
• Okul aile işbirliği oluşumundaki engelleri görecek,
• Okul aile birliği çalışmaları hakkında bilgi sahibi olacak,
• Okul toplantılarının neler olduğu ve bunların kullanım amaçları hakkında
bilgi sahibi olacaksınız.
Bölüm İçeriği
• Giriş
• Okul ve Çevresi
• Okul Aile İşbirliği
• Okul Toplantıları
• Sonuç
• Değerlendirme Soruları
• Kaynakça
• Yazar Hakkında
Türk Eğitim Sistemi ve
256 Okul Yönetimi
GİRİŞ
Okullar, bireylerin eğitim gereksinimlerini karşılayan kurumlardır. Okullar
yaptıkları kasıtlı kültürlemelerle toplumun devamını sağlamayı amaçlamaktadır-
lar. Okul toplumun içinde yer alan ve toplumdan ayrı olmayan bir yapıya sa-
hiptir. Okul çevresiyle ne kadar işbirliği içerisinde olursa toplumsal gelişmişlik
düzeyinin o oranda artması beklenmektedir. Okulun çevresi denilince akla başta
aileler olmak üzere, akran grupları, diğer okullar, farklı sektörlerdeki örgütler,
dernekler vb. gelmektedir. Okulun çevresinde yer alan bu ögeler çeşitli şekillerde
okul örgütüyle ilişki içerisinde bulunmaktadırlar. Okul çevresinde yer alan en
önemli unsur aile olduğuna göre aile ile okul arasındaki ilişkiler çocuğun, okulun
ve toplumun yararı için olumlu olmalıdır. Okul ile aile arasındaki ilişkiler telefon
görüşmeleri, veli toplantıları, mailler, mesajlar, ev ziyaretleri vb. gibi çeşitli ka-
nallarla yapılmaktadır. Bunlar velinin çocuğun eğitiminde yer alması için kulla-
nılan uygulamalardır. Bunun dışında veliyi okul kararlarında söz sahibi yapmak
için Okul Aile Birlikleri kurulmuştur. Okul Aile Birlikleri okul adına çalışan yö-
netici, öğretmen, veli ve okul çevresindeki diğer kişilerden oluşan okul gelişimini
amaçlayan kurullardır. Bu kurullardan başka okul adına çalışan diğer kurullar;
öğretmenler kurulu, zümre öğretmenler kurulu, şube öğretmenler kurulu vb. gibi
isimler almaktadır. Okullardaki kurullar zaman zaman toplanarak bir takım ka-
rarlar almakta, bu kararlar neticesinde eğitimi iyileştirmeye, okul ve öğrenci ba-
şarısını artırmaya, okul çevresini iyileştirmeye dönük çalışmalar yapmaktadırlar.
Bu sebeple okul ve çevresiyle ilişkilerin çok iyi tutulması, okul-aile-toplum ve
okul iletişiminin kurulması, okul içerisindeki kurulların analiz edilmesi sistemi
anlamak adına yararlı olacaktır. Kitabın bu bölümünde “Okul ve Çevresi, Okul
Aile İşbirliği, Okul Kurulları ve Toplantıları” incelenmiştir.
OKUL VE ÇEVRESİ
Toplumun eğitim gereksinimini karşılamak üzere kurulan örgütlerden biri de
okullardır. Okullar, sağladığı eğitim ortamında, önceden belirlenmiş olan amaçlar
doğrultusunda, öğrencilerin belirli davranışlara sahip olma sürecini yönlendir-
mektedirler (Demirtaş, 2012). Okul, toplumun içindedir. Dolayısıyla da sosyal
bir örgüttür. Hem girdisi, hem de çıktısı insan olan okullar bu sebeple çevreyle
sıkı bir ilişki içerisindedirler (Kolay, 2004).
Kendine has özellikleri olan okulun üç temel işlevi vardır. Birincisi; öğrenci-
leri dış çevrenin zorluklarına karşı korumak, öğrencilerin yaşamını onların geli-
şim düzeylerine uygun bir şekilde kolaylaştırmak, bu işler için yetiştirilmiş olan
personel (öğretmen, yönetici ve diğer personel) ile okulda öğrencileri denetim
altında tutarak, her türlü yardım ve desteği öğrencilere göstermek için çalışır-
Okul ve Toplum İlişkileri 257
lar. Öğrenciler için okulda yaşamı dış çevredekinden kolay bir hale getirmeye
uğraşırlar. İkincisi okul dışında bulunan, fakat okulda istenmeyen davranışları
okulda kullandırtmayarak, öğrenci davranış temizleyiciliği görevini üstlenir; ku-
mar, alkol, küfür gibi istenmeyen davranışlardan öğrencileri arındırmaya çalışır,
bunların zararlı etkilerinden öğrencileri uzak tutmayı amaçlarlar. Üçüncü ve son
işlevi ise öğrencilerde mevcut olan toplumsal farklılıkların okulda gösterilmesine
müsaade etmeyerek, okul içerisinde denge durumu oluşturmaya çalışırlar. Okul
dışında farklı koşullarda yaşayan öğrenciler, okulda benzer şartlarda, yan yana
olarak, birbirinden etkilenir ve etkilerler. Okul bu farklılıkları dengede tutmakta-
dır (Tezcan, 1992; Başar, 2004). Bursalıoğlu (2010) ise okul örgütünün özellikle-
rini aşağıdaki şekilde sıralamıştır:
1. Okul örgütünün hammaddesi toplumdan gelip, topluma geri dönen in-

sandır.
2. Okul örgütü içerisinde çeşitli değerler olup, bunlar kimi zaman çatışabi-
lirler.
3. Okul örgütünün ürününü değerlendirmek güç olup, bu uzun zamanda ger-
çekleşmektedir.
4. Okul örgütünün kendisine özgü bir çevresi bulunmaktadır.
5. Okul çevresinde bulunan formal ve informal örgütler, formal ve informal
ilişkiler okul örgütüne yön vererek, okul örgütünün yaptığı faaliyetlerde onu et-
kiler.
6. Okullar kültür değişmesini sağlamaktadırlar.
7. Okullar bürokratik örgütlerdir.
8. Her örgütte olduğu gibi, okul örgütünün de kendisine özgü bir kültürü
bulunmaktadır.
Waller’a (1932) göre ise (1) Okulun belirli bir nüfusu vardır. (2) Açıkça or-
taya konulmuş, siyasal bir yapısı mevcuttur. (3) Okul üyeleri arasında sıkı ve bir
birine bağlı ilişkiler vardır. Bu da toplum yapısını oluşturmaktadır. (4) Okuldaki
üyeler arasında “biz” duygusu hâkimdir. (5) Okul, kendisine özgü bir kültüre
sahiptir (Akt. Tezcan, 1992). Görüldüğü gibi okul denen bürokratik örgüte top-
lumların yüklediği pek çok görevler bulunmaktadır. Devletler, gerçekleşmesini
istedikleri beklentilerini eğitim sisteminde yer alan okullar aracılığıyla yaptır-
maktadırlar (Aydın, 2015). İyi insan, iyi vatandaş, iyi üretici ve iyi tüketici yetiş-
tirmek devletlerin okullardan beklentisidir. Bu bağlamda okulun temel görevleri
sosyal, politik, ekonomik ve bireysel görevler olarak sıralanabilir. Bu görevler
aşağıda açıklanmaktadır.
258 Okul Yönetimi
Okulun Sosyal Görevi: Okullar, öğrencilere toplumun kültürünü aktararak

kültürleme yapmakta; bununla da kalmayıp kültürleşme ile onu dünyaya açmak-
tadırlar. Böylece öğrenciyi gerek bulunduğu toplumun gerekse yaşadığı dünyanın
sosyal bir varlığı haline getirmektedirler. Böylece öğrencinin hem mevcut kültü-
rü, hem de dünya kültürünü tanımasına vesile olmaktadırlar. Kültürü kuşaklara
aktarırken aynı zamanda onun değişmesini de sağlamaktadırlar.
Okulun Politik Görevi: Okulun temel görevlerinden biri de vatanını, mille-
tini seven ona sadık, demokrasiyi içselleştirmiş bireyler yetiştirmektir. Bu görev
devletin eğitime ilişkin ideolojisidir. Bunu her devlet varlığını devam ettirmek
için yapmak zorundadır. Nitekim ilk ve orta öğretim ücretsiz bir şekilde devle-
tin vatandaşlarına sunduğu önemli bir hizmettir. Çünkü varlığı buna bağlıdır. Bu
nedenle genel olarak devletler vatandaşlarına bu kavramları eğitim programları
ile vermeye çalışmaktadırlar. Aynı zamanda okulda yapılan sınıf başkanlığı, okul
meclisi için sınıf ve okul temsilciliği gibi seçimlerle seçme ve seçilmeyi, demok-
ratik yaşamı öğrencilere kavratmak da okulun görevleri arasındadır.
Okulun Ekonomik Görevi: Kalkınmanın dinamosu yetişmiş insan gücüdür.
Yetişmiş insan gücünü sağlayan okullara devlet önemli yatırımlar yapmaktadır.
Devletler, milli gelirden en yüksek payı eğitime ayırmanın bir gereklilik olduğu
gerçeğini önemsemektedirler. Çünkü dünya ülkeleri ile rekabetin yatırım yaptığı
insanlar ile olacağını bilen devletler, bilinçli bir şekilde eğitime kaynak ayırmak-
tadırlar. Öyle ki iyi yetişmiş bir insan ne üreteceğini bunu nasıl üreteceğini; bu
ürettiklerini ne zaman ve nasıl tüketeceğini bilen insandır. Bu da kalkınmanın
temelini oluşturmaktadır.
Okulun Bireysel Görevi: Kendi geleceğini planlayabilen bireyler yetiştir-
mek okulun bireylere sunduğu önemli bir hizmettir. Eğitim alan bireylerin nelere
ilgisinin ve yeteneğinin olduğunun ortaya çıkartılması ve buna yönelik bilgi, be-
ceri ve tutum kazandırılması bireyin topluma kazandırılması bakımından önem
arz etmektedir. Böylece bireyler kendilerini keşfederek, kendilerini gerçekleşti-
rebilirler.
Okullar toplumun en önemli parçası olup, çocukları ve gençleri hayata hazır-
lama, doğruyu ve yanlışı onlara gösterme (Şimşek, 2016); kasıtlı kültürlemeler
yapma; bilinçli, planlı ve programlı olarak, amaçlı ve istendik davranışları öğren-
ciye kazandırma rolünü üstlenirler (Büyükalan Filiz, 2014; Şahin, 2014; Özer ve
Atik, 2015; Yılmaz, 2016; Elitok Kesici, 2016). Eğitim sistemi içerisinde okul-
ların temel işlevi, öğrencilere istenilen davranışları kazandırma ve belirlenmiş
olan öğrenme yaşantılarını öğrencilerin kazanması için çevreyi gereken şekilde
düzenlemektir (Taymaz, 2007). Çevre, insanların ve diğer canlıların yaşamlarını
sürdürdüğü, etkileşim içinde bulundukları; fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve
kültürel ortam olarak tanımlanmaktadır. İnsanı etkileyen, insanın içinde yaşadığı
ortamdır (Yiğit ve Bayrakdar, 2016). Okulun çevresi ise okulu etkileyen varlık-
ların, olay ve olguların, düşüncelerin bütünüdür (Birekul, 2015). Okulların da

bulundukları çevreden bağımsız olarak düşünülmesi mümkün değildir (Sürücü,
2011). Okul, eğitimi halkla buluşturan, halkın değişimini sağlayan en önemli
yerdir. Okul, eğitimi halkla buluşturduğuna göre çevresini çok iyi anlamalı ve
özümsemelidir. Okul-çevre ilişkileri göz önüne alındığında “Geleneksel okul,
topluluğun bir modeli olarak okul ve topluluk okulu” olarak üç farklı okul tipi
olduğu görülmektedir. Bunlar aşağıda açıklanmaktadır (Tezcan, 1992):
Geleneksel Okul: 19. yüzyıl boyunca ABD’de hüküm süren okul modelidir.
Okul, entelektüel ve mesleki becerilerin öğretimi ile uzmanlaşmış bir kurum ola-
rak toplumdan ayrı olmalıdır. Buna göre okul tek başına, toplumdan ayrı düşü-
nülmelidir. Belediye nasıl ki su işlerini yürütürken kendi işini yapıyorsa, okul da
kendini özel işlevlerle sınırlamalıdır, görüşü hâkimdir. Okul, çevreden tamamen
kendini soyutlamış olarak faaliyetlerini yürütmektedir. Sadece öğretime önem
vermektedirler. Şekil 1’de geleneksel okul tipi verilmiştir.
OKUL
ÇEVRE
Şekil 1. Geleneksel Okul

Şekil 1’de de görüldüğü gibi bu görüşü savunanlara göre okul ve çevre bir-
birinden bağımsızdır ve birbirinden ayrı olarak çalışmalıdır. Okul tarafından
yürütülen çalışmalar sadece kendi ortamında değerlendirilmeli, çevreden ayrı
tutulmalıdır. Okul kendi işlerini yaparken, çevreden bağımsız ve ayrı olarak ça-
lışmalarını yürütmelidir.
Topluluğun Bir Modeli Olarak Okul: Okulu topluluğun basitleştirilmiş bir
modeli olarak gören bir yaklaşımdır. Bu görüşe göre, çocuklar okulda yetişkin
olarak nasıl yaşanacağını, ilk kez okul içinde yaşayarak öğrenirler. Bu okul tipi
John Dewey (?) tarafından ortaya atılmıştır. Dewey’e göre çocuk, hizmet ruhu ile
etkili olarak yetişirse dengeli, uyumlu bir toplum düzenine kavuşmaktadır (Akt.
Tezcan, 1992). Şekil 2’de bu model gösterilmiştir.
ÇEVRE OKUL
Şekil 2. Topluluğun Bir Modeli Olarak Okul

260 Okul Yönetimi
Şekil 2’ye göre bu modelde okul yüz yüze ilişkilerin bulunduğu, herkesin
herkesi tanıdığı bir topluluktur. İlkokul düzeyinde böyle bir okulda öğrenciler,
sürekli olarak farklı işlerle meşguldürler. Beraber yer, içer, oynar, çalışır, payla-
şırlar. Okulun bahçesinde ve sınıfta evcil hayvanları mevcuttur. Anaokulu veya
birinci sınıfta öğrencilerin yaptıklarını satacağı minyatür dükkânlar mevcuttur.
Öğrenciler ilkokulun ilerleyen sınıflarında kendi işlerinin kontrolünü alma so-
rumluluğunu üzerlerine alırlar. Ortaokul düzeyinde ise etkin bir öğrenci yönetimi
vardır. Okul her şeyiyle birlikte toplumsal bir birimdir. Okulda, tiyatro, müzik
programları gibi programları öğrenciler düzenlerler. Bu tür okullarda çocukla-
rın ve ergenlerin iyi vatandaş olacakları anlayışı hâkim olup; demokratik yaşamı
okulda öğrenmeleri beklenmektedir. Bu tip okulların bir aile, bir fabrika ya da
bir korporasyon olduğu ile ilgili üç görüş mevcuttur. Aile modelinde, öğretmen
anne-baba rolünü üstlenir. Çocuklar birbirinden öğrenirler, okul öncesi, birinci
sınıflar ya da küçük köy okullarında uygulanır. Fabrika modelinde, öğrenciler
okula girdiğinde hammadde, çıktıkları zaman da okulun üretimi olarak görülür-
ler. Öğrenciler bir fabrikada eğitilen işçilere benzetilebilir. Öğretmenlerse onları
eğiten ustabaşı konumundadırlar. Öğrenciler aynı işi yapar, yarışmaya teşvik edi-
lirler. Bireysel yaptıkları üretime göre, parça başına işçiler gibi ücret alırlar. Öğ-
renciler ve öğretmenler takım çalışması yaparlar. Okul teknolojiden yararlanır,
programda esneklik mevcut olup, değişime ve fabrikanın bir parçası olmaya alı-
şık olarak yetişirler. Bu model okul, 1950’den sonra görülmüştür (Tezcan, 1992).
Okul çeşitli araştırmalarda fabrikaya (Fry, 1989; Saban, 2008 vb.); aileye (Baker,
1991; Saban, 2008); alışveriş merkezine (Cook, 2003; Saban, 2008) benzetilmiş-
tir. Bunların temeli aslında bu okul tipine dayanmaktadır.
Topluluk Okulu: Bu okul tipi 1930’larda Amerika’da geliştirilmiştir. Bu
okul tipine göre, çocuk ve yetişkin öğrenciler, toplumu daha iyi bir duruma geti-
ren araç konumundadırlar. Okul, toplulukla daha yakından ilişkili bir birim ola-
rak kabul edilir. Şekil 3’te bu model gösterilmiştir.
OKUL
ÇEVRE
Şekil 3. Topluluk Okulu

Şekil 3’e göre topluluk okulu tipinde eğitimle çocuğa toplumun kavram ve
tutumlarının öğretilmesi, toplumsal, yurttaşlık ve ekonomik ilişkilerinde nasıl
davranacaklarının öğretilmesi amaçlanmaktadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde
topluluk, eğitici bir araç görevi üstlenmektedir. Bu görüşe göre okul eğitim işini
kendi başına yapamaz, aile de yapamaz. Eğitim, bir toplulukta yaşama ve büyüme
sonucu elde edilmektedir. Okul, çocuklara yaşadığı toplumu keşfetme, geliştirme
ve kaynaklarını kullanmayı öğretmelidir. Okul sadece okul çağındaki çocuklara
değil, bütün topluma hizmet etmelidir. Bu tip okullar çevre kalkındırmasının ara-
cıdırlar (Tezcan, 1992). Bu okulları hizmet örgütü olarak nitelendirmek mümkün-
dür. Okullar, eğitim hizmetinin üretilip sunulduğu bir yerdir ve eğitim sisteminin
en stratejik birimidir (Şişman ve Taşdemir, 2008).
Okul – Çevre İşbirliği

Her sistemde genel ve özel çevre mevcuttur. Okul açısından düşünülecek
olursa okulun genel çevresi, içinde yaşadığı toplumdur. Toplumun kültürü, siya-
sal yapısı, ekonomik durumu, değişimler, kaynaklar, yasalar, bilim ve teknolojik
faaliyetler vb. gibi çevredeki her şey okulu etkilemektedir. Özel çevresi ise oku-
lun girdilerinin sisteme kabul edildiği, çıktıları kısacası mezunların sistem dışına
çıktığı, etkilediği ve etkilendiği diğer örgütlerdir. Bunlar diğer okullar, içinde ya-
şanılan toplum, öğrencilerin aileleri ve diğer örgütlerdir. Okul, çevresi olmadan
yaşamını devam ettiremez (Başaran, 2000).
Çevre; genel çevre ve görev çevresi olarak da ayrılmaktadır. Genel çevre,
sosyo-kültürel, teknolojik, eğitimsel, politik, ekonomik, demografik değişkenleri
de içeren toplumsal çevre iken; görevsel (kurumsal) çevre ise örgütlerin işleme
süreci ve karar almaya ilişkin güçlerini tanımlar. Genel çevre toplumdaki her ör-
güt için aynı iken; görev çevresi her örgüt için farklıdır (Aydoğan, 2006). Başka
bir sınıflama da dış çevre ve iç çevre şeklindedir (Sürücü, 2011). Eğitim siste-
mi açısından düşünüldüğünde okulun iç çevresi okulun içinde bulunduğu ortamı
olup, yakın çevredir. Dış çevresi okulla doğrudan veya dolaylı olarak etkileşen
birey, grup, kurum ve kuruluşlardan oluşmaktadır (Gül, 2009). Okulda yetişen
öğrenci geldiği çevreye, topluma (dış çevreye) geri döner. Mezun olan öğrencile-
rin bir kısmı öğretmen, yönetici ya da diğer görevleri yapmak üzere tekrar okula
dönerken; diğerleri ise belirli bir süre sonra okula veli olarak geri dönmektedirler.
Bu iş ve işlemler sırasında okullar sürekli olarak çevresi ile ilişki ve etkileşim
halinde bulunmaktadırlar (Şahan, 2016). Bu döngü sürekli devam etmektedir.
Bunun sebebi okulun toplum içerisinde yer almasıdır.
262 Okul Yönetimi
Her okulun da belirli bir toplumsal çevresi vardır. Okulda farklı davranışla-
ra sahip öğrenciler, farklı toplumsal yaşamlara ait kesitler mevcuttur. Bunların
beklentileri ve değerleri tabiî ki birbirinden farklılık göstermektedir. Davranışlar
toplumsal çevreden ayrı düşünülemez, soyutlanamaz. Başka bir ifadeyle davra-
nışlar içinde bulunulan toplumsal çevreye göre şekillenir. Davranış değişikliği
veya kontrolü yapılmak isteniyorsa okulun bulunduğu çevre iyi tanınmalıdır (Ay-
dın, 2012).
“Okul, eğitim örgütünün halka açık olan, halkla yüz yüze gelinen kapısıdır.”
Okul toplumun içerisinde var olduğuna göre okulun sorunları toplumu, toplu-
mun sorunları da okulu etkilemektedir. Okul çevresinden bağımsız düşünülemez
(Başaran, 1996). Bu sebeple okullar halkla ilişkilerini sıcak tutmalı, okul-çevre
işbirliğini geliştirmelidirler. Bunun için okul çevresindeki kişi, grup ve diğer ör-
gütlerin davranış-düşüncelerini okulun amaçları doğrultusunda yönlendirmeli ve
etkilemelidirler. Eğer işbirliği düzgün bir şekilde kurulamamış ise halkın okuldan
uzaklaşacağı görülmektedir. Okulun gerekli ve yararlı olduğu okul çevresine ka-
bul ettirilmelidir. Okul çevresine bu kabul ettirilmezse çevreden kopuk, işlevi-
ni yitirmiş bir hal alacak; amaçlarını gerçekleştirmesi ise zorlaşacaktır (İnandı,
2008). Bu sebeple çevre ilişkilerine önem verilmelidir. Taymaz’a (2011) göre
çevre ilişkileri dört esasa dayanmaktadır. Bunlar:
1. Demokratik bir toplumda, okulun yapacaklarını çevrenin bilmesi ve öğ-
renmesi doğal hakkıdır.
2. Çevrenin ve toplumun okuldan beklentileri bilindiğinde bunlar karşılanma
yoluna gidilebilir.
3. Okul, çevreye ve topluma beklediği hizmeti verebilmeli ve yararlı olmalı-
dır.
4. Çevre ve toplum tarafından okula gerekli olan yararlar ve destek sağlan-
malıdır.
Görüldüğü gibi okul ve çevre işbirliği içerisinde bulunmalı, birbirinin destek-
çisi olmalıdırlar. Çünkü okul toplumun içerisinde var olan, toplumun eğitimini,
değişimini, ilerlemesini üstlenen en önemli unsurdur. Okulun kurulma nedeni za-
ten toplumsal gelişimi sağlamaktır. Toplumsal çevreyle işbirliği kurmak aslında
bireyleri eğitmenin yanında tüm toplumu eğitmek demektir.
Okul - Çevre İlişkileri
Okul, iç ve dış ögeler olarak ikiye ayrıldığına göre, iç ögeler okulu meydana
getiren ve onun yapısında olan ögelerdir. Yöneticiler, öğretmenler, öğrenciler,
memurlar ve diğer personel iç ögelerdir. Dış ögeler ise, okulun yapısında olma-
yıp, onu etkileyen böylece yönetiminde rol oynayan ögelerdir. Ana-baba, çev-
redeki baskı grupları ve liderleri, yönetim yapısı, iş piyasası, merkez örgüt dış
ögeler arasında sayılabilir (Bursalıoğlu, 2010). Okulun iç ve dış ögeleri, aslında
okulun çevresidir. Bu kadar geniş bir çevreye sahip olan okulun çevresiyle kurdu-
ğu ilişkilerin yapıcı olması gerekmektedir (Tezcan, 2006). Çünkü okullar yakın
çevresiyle beslenmektedir ve öyle olması da gerekmektedir. Şöyle ki her okul
kendi yakın çevresinden öğrenci almaktadır (Şahan, 2016). 25.04.2006 tarihli
5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununa göre Adres Kayıt Sistemi Yönetmeliği
yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelikte Türk vatandaşların ve yabancıların yerleşim
yeri adresleri ve diğer adresleri elektronik ortamda tutulmaya başlanmış, adres
bildirim yükümlülüğü gelmiş; çocukların adresleri veli, vasi vb. tarafından bildi-
rilmesi hükmü getirilmiştir. Bu tarihten sonra Milli Eğitim Bakanlığı da çalışma
yürütmüş ve adrese göre ilköğretim öğrenci kayıt uygulamasına geçmiştir. Okul
Öncesi ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin 11. maddesinde de okul kayıtla-
rının Nüfus Hizmetleri Kanununa uygun yapılacağı, ulusal veri tabanındaki adres
bilgileri esas alınarak, e-Okul sistemi üzerinden yapılacağı ibaresi geçmektedir.
İlkokul öğrenimini tamamlayan öğrencilerin kayıtları da yine aynı şekilde adres
bilgileri doğrultusunda e-okul sistemi üzerinden ortaokullara yapılmaktadır. Or-
taöğretim Kurumları Yönetmeliğinin 21. ve 22. maddelerinde de merkezi sınavla
yerleştirmesi yapılmayanların, ortaöğretim okul kayıtlarının e-okul sistemi üze-
rinden ulusal adres veri tabanındaki ikamet adres bilgileri doğrultusunda yapıla-
cağı yazmaktadır. Her ne kadar adrese dayalı kayıt sistemi, yasal dayanaklar olsa
da veliler okul ve çevresine güven duymuyorlarsa, adres değiştirme veya farklı
yasal olmayan yollarla adres değişikliği yoluna giderek çocuklarını farklı okulla-
ra gönderebilmektedirler. Çevre tarafından bilgi ve kültür merkezi olarak görülen
okullarsa veliler tarafından tercih edilen okullardır. Öyleyse öncelikle yapılması
gereken veli ilişkilerinin artırılması, okulların çevreyle daha olumlu ilişkiler içe-
risine girmesi ve okulların cazibe merkezi durumuna getirilebilmesi için farklı
çalışmaların yürütülmesidir.
Okul çevre ilişkilerini geliştirmek için okullar, bilgi ve imkânlarını toplum-
la paylaşma, toplumsal projelere katkıda bulunma (Çalık, 2007) gibi çalışmalar
başlatabilirler. Okul tarafından yapılan çalışmaların tümünün amacı bireye dola-
yısıyla topluma en üst düzeyde yarar sağlamaktır. Okul çevre ilişkilerinin eğitime
yararları Tablo 1’de verilmiştir.
264 Okul Yönetimi
Tablo 1. Okul çevre ilişkilerinin yararları
Eğitim Alanı Çevre ile İlişki Türü

• Okul programını destekleyen bir çevre yetiştir-
mek.
• Kayıt, katılım ve devam etmeyi geliştirmek
• Evde gözlem çalışması yapmak
• Tüm öğrencilerin yeterli çalışma alanına sahip ol-
malarını sağlamak
Öğretim programı için destek • Sorunlu öğrencileri belirleyerek onlara yardım et-
sağlamak mek
• Öğrencilere aile ile sıkıntılarında yardımcı olmak
• Okul personelinin moralini artırmak
• Yardımcı veya düzenli öğretmenler sağlamak
• Belirli alanlarda öğretmenlerin uzmanlığından ya-
rarlanmak
• Çevre bilgisine sahip olmak
• Çıraklık / iş imkânları sağlamak
• Okula arazi bağışlamak
• Okul binası inşa etmek / inşaata yardım etmek için
emek / malzeme bağışlamak
Okul kaynaklarının sağlanması • Okul tesislerini onarmak/bakım yapmak
• Donatım, öğrenme yardımı (örneğin, kitaplar, öğ-
retim materyalleri) sağlamak
• Okula yardım parası toplamak
• Okul programlarının başarıyla uygulanması ihti-
malini artırmak
• Çocukların öğrenimi için ailelere sorumluluk yük-
lemek
• Daha fazla malzeme desteği sağlamak
• Okul personelinin yükünü azaltmak için insan
gücü sağlamak
• Tedarik uzmanlığı sağlamak
• Fon yaratmada yardımcı olmak, ahlaki destek sağ-
lamak ve genel tavsiye vermek
Okul yönetimi için destek sağlama
• Yeni fikirler vermek, sorun giderme işlevlerine
hizmet etmek
• Danışma/yönetim komitelerinde görev almak
• Okul öncesi eğitim programlarını planlamak, yö-
netmek,
• Yerel okul programlarını değerlendirmek
• Yerel eğitim için büyük sorumluluk kabul etmek
• Resmi ve gayri resmi, hükümet desteği ve teknik
yardım etmek
• Okulun yönetim fonksiyonlarına yardımcı olmak
Kaynak: Williams 2002’den akt. Adams, 2007
Tablo 1’de görüldüğü gibi çevrenin okula yararı üç basamaklı olarak ele alın-
mıştır. Bunlar öğretim desteği sağlamak, okul kaynaklarına destek sağlamak ve
okul yönetimine destek sağlamaktır. Okul çevresi okulun gelişmesini, topluma
daha yararlı olarak çalışmasını istiyorsa öncelikle okula destek sağlamalı, okul-
la işbirliği içerisinde olmalıdır. Okul çevre ortaklıklarını geliştirmek için birçok
neden vardır. Bu ilişkilerin sebebi okul programlarını ve okul ortamını iyileştir-
mek, hizmet ve destek sağlamaktır. Bununla birlikte, bu tür ortaklıklar kurmanın
başlıca nedeni, tüm gençlerin okulda ve sonrasında başarılı olmasına yardımcı
olmaktır (Epstein, 1995; Tschannen-Moran, 2001). Okul ve çevre arasında iliş-
ki sistemini etkileyen pek çok değişken de bulunmaktadır. Yiğit ve Bayrakdar
(2016) okul çevre ilişkisinin değişkenlerini üst kademe yöneticileri, okul yöneti-
cileri, öğretmenler, aileler ve veliler, akran grupları, kamuoyu, baskı grupları ve
diğer değişkenler olarak ifade etmişlerdir. Bu değişkenler ile okul arasında kuru-
lan ilişki riskleri azaltmak, sosyal sermaye oluşturmak, akademik başarı ve katı-
lımı artırmak, davranış sorunlarını ortadan kaldırmak, okul ortamını geliştirmek,
esnekliği artırmak, gelişimi sağlamak, çocuklar ve ergenler için gelişimsel or-
tamlar, ilişki ve birliktelik oluşturmak amacıyla kurulmaktadır (Bryan ve Henry,
2012). Ayrıca okulun bulunduğu çevre yapısı öğrencinin öğrenmesini, başarısını,
okul etkililiğini ve verimliliğini etkilemektedir. Okulun içinde yer aldığı çevrenin
yapısı gelenekçi ve yenilikçi/modern çevre olarak ikiye ayrılabilir. Aşağıda Tablo
2’de yenilikçi/modern ve gelenekçi çevredeki bireyin, bireylerarası ilişkilerin ve
ailenin özellikleri verilmiştir.
Tablo 2. Yenilikçi ve Gelenekçi Çevrede Bireyin, Bireylerarası İlişkilerin ve Ailenin Özellikleri
Yenilikçi - Modern Çevre Gelenekçi Çevre

• Okul gibi toplumsal kurumlar • Toplumsal kurumlarla ilişkiler zayıftır.
sıkı ilişkiler kurar. • Bireysel tutum ve davranışlar, bireysel amaçların
• Değişime açıktır. gerçekleştirilmesine önem verilir.
• Kendine güveni yüksektir. • Bireyin kendisine olan güveni azdır.
• Geleceğini, yaşamını planlar. • Değişimi zor kabullenir, geleneksel yaşamı tercih
• Önyargılı değildir ama şüpheci- eder.
dir. • Yaşamını ve geleceğini planlamaz.
• Grup çalışmalarına önem verir. • Tarafsız düşünemez.
• Cinsiyet ayrımına önem vermez. • Gerçekçi değil geleneksel düşünürler.
• Gerçekçi düşünürler ve ona uy-
gun davranırlar.
266 Okul Yönetimi
• Bireyler gruba katılmaya istekli • İlişkiler kişisel ve duygusal temellere dayanır.

ve açıktır. • Bireyler, grup faaliyetlerine katılmaya istekli de-
• Nesnel yaklaşım vardır. ğillerdir.
• Bireyler görev ve sorumluklarına • Eğitim konusunda çelişkili düşünceleri vardır.
bağlı olarak çalışırlar. • Okul vb. gibi toplumsal kurumlara girmeyi iste-
• Eğitim ve öğretime önem verilir. mezler.
• Hukuksal ve kamusal normlara • Yasalara ve yöneticilere güven duymazlar.
saygı duyulur.
• Ailede çocuğa önem verilir. • Yetişkinlere önem verilir.
• Sorumluluk paylaşımı vardır. • Babaerkil aile yapısı hâkimdir.
• İşbölümü duygusu gelişmiştir. • Çocuk eğitiminde yönlendirme fazla uygulanmaz.
• Tatil, eğlence, gezi gibi ailesel • Dış çevre ile ilişkiler zayıftır.
faaliyetlerde birlik beraberlik • Eşler birbirinden bağımsız düşünür.
vardır.
• Ailede birlik ve beraberlik azdır.
• Aile bireyleri arasında ortak de-
ğer yargıları vardır. • Ailede disiplin anlayışı olmayıp, çocuğun istekleri
ön plandadır.
• Çocuk terbiyesinde disiplin vardır.
Kaynak: Aşkun, 1977’den tablolaştırılmıştır.
Tablo 2’de görüldüğü gibi yenilikçi/modern çevredeki bireyler yeniliğe, nes-

nelliğe, değişime, grup faaliyetlerine, aileye ve aile içi beraberliğe ve işbölümü-
ne önem verirken, gelenekçi bir çevredeki bireyler bunları göz ardı etmektedir.
Kişinin yaşadığı ortam, yetiştiği çevre hayata bakış açısını, dünyayı algılamasını
etkilemektedir. Bu sebeple öğrencilerin yaşadıkları ve yetiştikleri çevrenin öğret-
menlerce bilinmesi, öğrenci ve okul başarısında önem arz eden konuların başında
gelmektedir.
Aydın (2005) okul-çevre ilişkilerini; (1) Çevre kalkınmasına okulun katkıda
bulunması, (2) Okul aile işbirliği ve aile katılımının sağlanması, (3) Baskı grupla-
rı, gönüllü kişi ya da gruplarla ilişkiler ve çevrenin eğitime desteğinin sağlanması
şeklinde dört kategoride incelemiştir. Bu kategoriler aşağıda açıklanmaktadır.
1. Çevre kalkınmasına okulun katkıda bulunması: Okul çevresinden öğ-
rencileri almakta, yetiştirmekte, eğitmekte ve topluma yönlendirmektedir. Bu
sebeple çevre ile ilişkilerinin her zaman üst düzeyde olması gerekmektedir. Ör-
neğin okullar diğer okullarla işbirliği içerisinde olmalıdır çünkü diğer kurumlarla
mezun etme ya da nakil alma yoluyla öğrenci alış-verişi yapmaktadırlar. Okulun
bir takım ihtiyaçlarının tedarik edilmesinde okullar arası yardımlaşma da ola-
bilmektedir. Ayrıca ihtiyacı olan okullara yardım kampanyaları toplayarak diğer
okulların gelişimine de katkıda bulunabilirler. Bu sebeple okul-çevre iletişimi ve
etkileşimi kaçınılmazdır.
Taymaz’a (2011) göre (1) Okul, çevrenin yapısını inceler, eğitim ihtiyaçlarını
saptar ve ihtiyaçları yaygın eğitim yoluyla karşılama yoluna gider. (2) Okul çev-
renin ihtiyaçlarını karşılamak için insan kaynaklarını hazırlamaktadır. Çevrenin
sosyal, ekonomik ve teknolojik olarak gelişmesi ve kalkınması için insan gücünü

yetiştirmektedir. (3) Okul çevresindeki tüm örgütlerle iletişim ve işbirliği kurarak
çevrenin katkısını sağlamayı amaç edinir. Bunun dışında Aydoğan (2006) okul
olanaklarının çevreye açılması gerektiğinden bahsetmektedir. Okul olanakların
çevreye açılması ile okula gelir elde edilebilmektedir. Örneğin okul bahçelerinin
ve spor salonlarının kullanılması ile karşılıklı olarak fayda sağlanmaktadır. Okul
gelir elde ederken, çevre de okuldan yararlanmaktadır.
Okullar sadece öğrenim çağındaki öğrencileri yetiştirmeyi amaçlamaz. Bu-
nun yanı sıra yaygın eğitim faaliyetleriyle bireylerin ve toplumun gelişimine de
katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Zaten Milli Eğitim Temel Kanunu’nun 5. mad-
desinde eğitim hizmetlerinin, toplumun ihtiyaçlarına göre şekillenebileceği; 9.
maddede eğitimin bireylerin hayatları boyunca devam edeceği, gençlerin yanında
yetişkinlerin de sürekli eğitimlerini sağlama gereğinin olduğu; 40 ila 42. madde-
lerde de yaygın eğitimin amaçları ve esasları belirtilmektedir. Öyleyse devletler;
toplumun ihtiyacı olan, zorunlu eğitimi vermenin yanı sıra, çevrenin beklediği ve
ihtiyacı olan eğitimi de vererek, tüm bireylerin çeşitli yönleriyle yetiştirilmesini,
geliştirilmesini ve toplumun gelişimine katkıda bulunmasını da sağlamaktadırlar.
2. Okul aile işbirliği ve aile katılımının sağlanması: Ailelerin okuldaki faa-
liyetlere katılımı denilince ailenin “okuldaki etkinliklere destek” olacağı anlaşıl-
maktadır (Aslanargun, 2007). Balcı’ya (1993) göre ailenin okuldaki faaliyetlere
katılımı, öğrencinin başarısını artırmada, okulun amaçlarını gerçekleştirmede
okulun etkililiğini ve akademik başarı düzeyini artırmada tamamlayıcı ve des-
tekleyici bir rol oynamaktadır. Milli Eğitim Temel Kanunu’nun 16. maddesinde
eğitim kurumlarının amaçlarının gerçekleşmesinde okul ile aile arasında işbirli-
ği kurulması gereğinden bahsedilmektedir. Ailelerin okulda yapılanlara ve karar
sürecine katılmaları, hem kendi çocuklarının öğrenme sorumluluklarını üstlen-
meleri, hem de eğitim kurumlarının gelişimine katkıda bulunmaları açısından
önemlidir. Şöyle ki ailenin okuldaki faaliyetlere ve karar sürecine katılımı ve
desteği olmadığı zaman, ortaya çıkan sorunların çözümünde de herhangi bir kat-
kısı olmamaktadır.
Amundson (1999) aile katılımı ile ilgili 30 yıllık araştırmaları analiz etmiş
ve çocuğun başarısında aile katılımının önemine değinen bir çalışma yaparak,
ailelere önerilerde bulunmuşlardır. Bunlar:
1. Öğrenmenin öncelikle evde başladığını unutulmamalıdır.
2. Çocuğunuzun okulda öğrenmeye hazır olup olmadığından emin olunma-
lıdır.
3. Aile ile birlikte geçirilen zamanlar öğrenme zamanına dönüştürülmeye
çalışılmalıdır.
268 Okul Yönetimi
4. Daha iyi öğrenme isteniyorsa günlük gazete okunmalı ve okutulmalıdır.

5. Öğrenmeyi desteklemek için bilgisayar kullanılmalıdır.
6. Çocukların kendilerine olan güvenleri ve motivasyonları artırılmalıdır.
7. Çocukların okul çalışmaları desteklenmelidir.
8. Okulda yapılan çalışmalara aile katılımı sağlanmalıdır.
9. Aile değerleri oluşturulmalı ve bunlara uyulmalıdır.
10. Çocukların, olumsuz akran baskısından uzak tutulmaları için çalışılma-
lıdır.
11. İyi bir sağlıklı yaşam geliştirmenin, iyi bir öğrenme ortamına eşit olduğu
unutulmamalıdır.
12. Çocuklar hayata ve çalışma hayatına hazırlanmalıdır.
13. Çocuklar ailelerin ihtiyacı olduğunda yardım edebilecek nitelikte yetiş-
tirilmelidir.
14. Akademik başarı, öğrenme ve sağlıklı bir kişilik yapısı için her zaman ev,
okul ve toplum birlikteliği kurulmalıdır.
Yukarıda da ifade edildiği gibi öğrencilerin okul başarısını yükseltebilmek,
öğrencileri hayata daha nitelikli olarak hazırlayabilmek için etkin bir okul-aile
işbirliği sağlanmalıdır (Aslanargun, 2007). Öyleyse aile katılımı ile öğrencinin
ahlakı, tutum ve davranışları geliştirilerek, öğrencinin çeşitli alanlardaki akade-
mik başarısı artmakta; aileler, çocuklarının akademik başarısızlık ve okulu terk
etme risklerini azaltmakta; aile katılımı sağlayan aileler çocuklarının davranış
ve sosyal uyumlarını da geliştirme yolunda önemli adım atmaları gibi faydaları
olduğu söylenebilir (Akt. Aydoğan, 2006).
3. Baskı grupları, gönüllü kişi ya da gruplarla ilişkiler, çevrenin deste-
ğinin sağlanması: Okul çevresinde çeşitli baskı ve güç grupları bulunmaktadır.
Okul yöneticisi bunları iyi tanımalı, amaç ve niyetleri konusunda uyanık olmalı,
denge unsuru olmayı başarmalıdır (Balay, 2012). Baskı grupları arasında aile ve
veliler, işletmeler, siyasi partiler ve sivil toplum kuruluşları gelmektedir. Bunlar
aşağıda açıklanmaktadır (Yiğit ve Bayraktar, 2016):
Aile ve velilerin baskısı: Aileler ve veliler, toplum içerisinde statü veya mad-
di güçlerini kullanarak, okul yönetimi üzerinde baskı unsuru oluşturabilmekte-
dirler. Örneğin aşırı korumacı bir tutum izleyen anne ve babalar, sınıf ve okul
ortamında öğretmen ve yöneticilerin kendi çocuklarına farklı davranmalarını is-
teyebilirler. Velilerin istediği öğretmeni seçmek için çeşitli yollara başvurması
gibi örnekler çoğaltılabilir (Yiğit ve Bayraktar, 2016).
Ticari Kuruluşların, sivil toplum örgütlerinin baskıları: Okulun çevresinde

bulunan ticari kuruluşlar, meslek örgütleri ve bunların temsilcileri, ekonomik açı-
dan gücü elinde bulunduran kişiler okulda yönetici ve öğretmenler üzerinde baskı
unsuru oluşturabilmektedirler. Örneğin okulların kullandığı kırtasiye, bilgisayar
ve fotokopi makinasına ait malzemelerin temini, okul alış verişleri vb. gibi konu-
larda kendi veya yakın ilişkilerde oldukları ticari kuruluşlarının kullanılması için
baskı oluşturabilirler (Yiğit ve Bayraktar, 2016).
Siyasi otorite gruplarının baskıları: İktidardaki siyasi parti temsilcileri, kamu
kurumları üzerinde baskı kurma potansiyeline sahiptir. Eğitim yöneticilerinin
atanması, öğretmen görevlendirmeleri ve ücretli öğretmenlik vb. gibi konularda
baskı unsuru oluşturabilmektedirler (Yiğit ve Bayraktar, 2016).
Okul yöneticileri çevredeki baskı gruplarını okul lehine ve yararına çevirme-
ye çalışmalıdırlar (Bursalıoğlu, 2010). Bu sebeple, okul yöneticileri, okul çev-
resindeki ailelerin, toplulukların, grupların, kurum ve kuruluşların yapısını iyi
analiz ederek onların desteğini sağlamalıdır (Kolay, 2004). Bu sebeple çevredeki
başarılı olan grup temsilcileri okulda yapılan etkinliklere çağrılmalı, okul faa-
liyetlerine katılımları istenmelidir. Okul ihtiyaçları ya da yoksul, ihtiyaç sahibi
öğrenciler için destek sağlamak için girişimlerde bulunulmalı (Taymaz, 2011);
baskı gruplarıyla okul yararına olacak şekilde çalışmalar yürütülmelidir.
Okul Çevresinin Değişkenleri
Toplumun kuralları, yasaları, kaynakları, hizmetleri ve programları okulları,
aileleri ve toplumu karşı karşıya getirebilir. Grupların tümü zaman zaman bir-
liktelik oluşturmaktadırlar. Bu birlikteliğin amacı eğitimcilere, ailelere ve top-
lumdaki diğer üyelere yardım etmektir. Asıl amaç çocuklara daha iyi şartlarda
eğitim vermektir (Epstein ve Sanders, 2000, 2006). Bu sebeple okul çevresi ve
çevresinde bulunan değişkenler önem arz etmektedir. Okul çevresinin değişken-
leri dernekler ve vakıflar, il/ilçe milli eğitim müdürlükleri, valilik/kaymakamlık,
garnizon komutanlığı, belediye, siyasi partiler, sivil toplum örgütleri, resmi daire-
ler, fabrikalar, hastaneler ve diğer sağlık kuruluşları ve diğer kurum ve kuruluşlar
olarak sayılabilir ve sayıları artırılabilir. Bu değişkenler aşağıda açıklanmaktadır.
Dernek ve Vakıflar: Okul çevresinde bulunan dernek ve vakıflarla iyi ve ya-
pıcı ilişkiler kurulması, okulun araç-gereç gibi gereksinimlerini karşılamak adına
önemlidir. Bu kuruluşlarla ilişkiler sıcak tutulmalı, okulda yapılan faaliyetlere
davet edilmelilerdir. Örneğin; okul gezi ve halk oyunları çalışmalarında turizm
derneklerinden, yoksul ve yardıma muhtaç çocukların gereksinimlerinin karşı-
lanması için yardım derneklerinden, çocuklara burs ve kredi sağlamak için çeşitli
vakıflardan yardım sağlanılmaya çalışılmalıdır (Yiğit ve Bayrakdar, 2016).
270 Okul Yönetimi
İl/İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri: Milli Eğitim Bakanlığının il ve ilçe düze

yindeki görevlerini planlamak, yönetmek, geliştirmek üzere kurulan kurumlardır.
İl/ilçe milli eğitim müdürlüklerinin çeşitli görevleri vardır. Bunlar aşağıda açık-
lanmıştır (MEB İl ve İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri Yönetmeliği; Kıral, 2015):
a) Eğitimi Geliştirmeye Yönelik Görevler: Eğitim-öğretim programlarının
uygulanmasını sağlamak, eğitimde fırsat eşitliği sağlamak, ders kitapları, öğre-
tim materyalleri, araç-gereçlerinin kullanımını sağlamak, eğitime erişimi teşvik
etmek, eğitim hizmetlerinin yürütülmesinde verimliliği sağlamak, eğitim kurum-
larını ve öğrencileri geliştirmek için çalışmalar yürütmek, eğitim moral ortamı,
okul ve kurum kültürünü geliştirmek, eğitime ilişkin projeler geliştirmek ve uy-
gulamak, ulusal ve uluslararası proje ve araştırmaları takip etmek, kamu ve özel
sektör eğitim paydaşlarıyla işbirliği kurmak gibi görevleri bulunmaktadır.
b) Eğitim Kurumlarına Yönelik Görevler: Eğitim ortamlarının fiziki im-
kânlarını geliştirmek, resmi eğitim kurumlarının açılması, kapatılması işlemleri-
ni yürütmek, öğrencilere barınma hizmeti gerekiyorsa sunmak, eğitim kurumları
arasında işbirliği kurmak, eğitim kurumlarının yönetim kalitesini geliştirmek,
eğitim kurumlarının hizmet, verimlilik ve donatım standartlarını uygulamak ve
geliştirmek, eğitim kurumlarının iyi örneklerini teşvik etmek, kutlama ve anma
programlarını hazırlamak gibi görevleri bulunmaktadır.
c) Öğrencilere Yönelik Görevler: Rehberlik ve yöneltme çalışmalarını
planlamak, öğrencilerin kayıt, nakil, ödül, disiplin vb iş ve işlemlerini yürütmek,
öğrencilerin yatılılık ve bursluluk işlemlerini yürütmek, öğrencilerin okul dışı
çalışmalarını yürütmek gibi görevleri bulunmaktadır.
d) İzleme ve Değerlendirmeye Yönelik Görevler: Eğitim Kurumu yöneti-
cilerinin performanslarını izlemek, eğitim-öğretim programlarının uygulanması-
nı izlemek, öğretim materyallerinin kullanımı izlemek gibi görevleri vardır.
Okullar resmi olarak il/ilçe milli eğitim müdürlüklerine bağlıdırlar. Bu se-
beple ilişkiler iyi tutulmalıdır. Çünkü okulların ihtiyaçlarını öncelikli olarak kar-
şılayan kurumlar milli eğitim müdürlükleri olduğu için okulların ihtiyaçları, du-
rumları hakkında bilgi verilmeli, yapılan çalışmalara davet edilerek çalışmaların
yerinde görülmesi de sağlanmalıdır.
Valilik/Kaymakamlık: Valilikler ve kaymakamlıklar il ve ilçenin yöneti-
minden en üst düzeyde sorumlu olan kurumlardır. Okul ile ilgili yapılan faaliyet-
lerde, ihtiyaçların karşılanmasında, olası sorunların çözümünde, okula yardım ve
destek noktasında vali ve kaymakamın desteği çok önemlidir.
Garnizon Komutanlığı ve Emniyet Teşkilatı: Toplumsal güvenliği sağla-
mada en önemli ve vazgeçilmez öneme sahip olan bu kurumlarla okullar iletişim
halinde olmalıdır. Çünkü okulların gelişimi için veya ihtiyaçlarının karşılanma-
sında, okul güvenliği sağlamada her zaman okullara en büyük desteği bu kurum-
lar sağlamaktadır.
Belediye: Okulların badana-boya, su, kanalizasyon, bahçe düzenlemesi ve
asfaltı, okul parkı yapılması, belediye sosyal tesislerinin okul programları için
kullanılması vb. gibi birçok soruna belediyeler olumlu destek ve yardımda bulu-
nabilir. Bu sebeple belediye ile ilişkilere önem verilmelidir.
Siyasi Partiler: Okullar siyasetten uzak kalmalı, ama tüm partilere eşit me-
safede durarak gerekli zamanlarda onlardan yardım ve destek almalıdırlar. Siyasi
partilerle ilişkiler kesilmemeli okul programlarına yetkililer davet edilerek, okul
tanıtımları yapılmalı ve gerekli zamanlarda desteklerine başvurulmalıdır.
Sivil Toplum Örgütleri: Okulların fiziksel ihtiyaçlarını karşılamada, öğren-
cilere burs, barınma, kırtasiye yardımı, giyecek yardımı, okul kıyafeti, okul harç-
lığı vb. gibi maddi ve manevi yardım sağlamada sivil toplum örgütleri okullara
destek olabilmektedir.
Resmi Daireler: Resmi daireler de okullara destek sağlayan kurumlardandır.
Kardeş kurum, okullara malzeme yardımı vb. gibi projelerle okulların eksiklerini
ve ihtiyaçlarını karşılama yönünde destekleri olabilmektedir.
Fabrikalar: Fabrikalar da okullara destek olan diğer kurumlardan biridir.
Maddi destek yanında, okul gezileri yapılması öğrencilerin üretimi yerinde gör-
mesi açısından önem arz ederler.
Hastaneler ve diğer sağlık kuruluşları: Öğrencilerin sağlık taramalarında,
tedavisinde, hastalıklarının tanısında, aşılarında, veli, öğrenci ve okul personeli-
nin sağlıkla ilgili eğitimlerinde hastaneler ve diğer sağlık kuruluşları ile işbirliği
kurulabilmektedir.
OKUL AİLE İŞBİRLİĞİ
Çocukların; okul, aile ve çevre olmak üzere üç yaşam alanı mevcuttur (Aydın,
2004). Bu üç yaşam alanı çocuğun karakterinin, becerilerinin, ilişkilerinin, değer-
lerinin oluştuğu ve yerleştiği, formal ve informal öğrenmelerinin gerçekleştiği
çok önemli öğrenme merkezleridir. Bu üç yaşam alanında ailenin dışında çocuğu
kasıtlı olarak yönlendiren okul ve sınıf ortamıdır. Bu ortamda da en büyük pay
tabii ki öğretmenlere düşmektedir.
Amaçlı olarak oluşturulan okul-aile-çevre ortaklıkları, öğrencilerin öğrenme
ve öğretmenlerin de öğretme fırsatlarını etkinleştirmektedir. Öğrenciler bu saye-
de liderlik edebilmek için fırsatlar kazanırken, problem çözme, analiz etme ve
diğer becerileri öğrenmekte, yetişkinlerle bağlar kurmaktadırlar (Bryan ve Henry,
2012). Bryan ve Griffin (2010) okul-aile, okul-toplum ve okul-aile-toplum bir-
likteliğinin gerekli ve vazgeçilmez olduğundan bahsetmektedirler. Okul-aile bir-
likteliğini, okul personeli ile aile arasında köprü inşa etmeye benzetmektedirler.
272 Okul Yönetimi
Öğrencilerin başarısında, okul-aile ve çevre faktörlerinin çok önemli bir yeri

bulunmaktadır. Çocukları ile ilgilenen, onların sorunlarını çözmeye çalışan, okul-
la işbirliği geliştiren ailelerin çocuklarının başarısı, ilgilenmeyen ailelere oranla
daha yüksektir. Bu sebeple okul, hem aileyle, hem de çevreyle ilişkilerini geliş-
tirmek durumundadır (Eipstein ve Connors, 1995; Eipstein ve Sanders, 2002,
2006). Okul, aile ve toplum ortaklığı öğrenci başarısı ve gelişimi için çok önemli
bir birlikteliktir (Tschannen-Moran, 2001; Eipstein, 2013). Bu sebeple Epste-
in (1995) okul-aile ve toplum birlikteliğini sağlamak adına çalışmalar yapmış,
bununla ilgili “ebeveynlik, iletişim, gönüllülük, evde öğrenme, karar verme ve
toplumla işbirliği sağlama” başlıklarını içeren altılı bir sınıflama oluşturmuştur.
Bunlar aşağıda açıklanmıştır (Epstein, 1995):
Ebeveynlik: Okulun amacı, her yaş ve eğitim düzeyinde aile ortamında öğ-
renme desteği sağlamak, çocuğu anlamak ve ergen gelişimine yardımcı olmak,
çocuklara aile desteği sağlamak ve ebeveynlik becerilerinin gelişimine yardımcı
olmaktır. Çocuk için geçmiş yaşantılar, kültürler ve amaçların aile ortamında an-
laşılmasında da okullar yardımcı rol üstlenirler. Tüm ailelerin, çocuklarını öğren-
ciler olarak görmelerini sağlayacak ve destekleyecek ev ortamı ve yaşantısı kur-
malarına destek olmak amaçlanmaktadır. Bunun için her bir eğitim düzeyinde ev
şartlarında öğrenme desteği ailelere sağlanabilir. Her yaş ve her eğitim düzeyinde
çocuk yetiştirme esasları ile ilgili seminerler, videolar, bilgisayarlı iletişim, tele-
fon mesajları ile destek sağlanabilir. Aileler için anne-baba ve aile eğitimi, çeşitli
kurslar veya eğitimler ile aile desteği programları düzenlenerek sağlık, beslenme
ve diğer konularla ilgili yardım sağlanabilir. Okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve
lisede ev ziyaretleri uygulaması yapılabilir. Özellikle geçiş dönemlerinde buna
önem verilmelidir (Epstein, 1995).
İletişim: Eğitimde öğrenciler ve okul programları hakkında aile ile iletişim
kurmak esastır. Okul ve aile arasında iki yönlü iletişim kanalı çalıştırılmalıdır.
Ev-okul ve okul-ev arasında okul programları ve çocuk gelişimi ile ilgili etkili
iletişim kanalları devreye sokulmalıdır. Her aileye yılda en az bir kez konferans/
seminer vb. gibi çalışmalar yapılmalı, gerekli görülen zamanlarda bu çalışmalar
tekrarlanmalıdır. Hatta gerekli durumlarda iletişim uzmanları da ailelere yardım-
cı olmalıdır. Öğrenci çalışmalarıyla ilgili haftalık ve aylık broşürler eve gönde-
rilmeli, öğrencinin durumu gözden geçirilmeli ve yorumlanmalıdır. Raporlar öğ-
renci seviyesine göre gelişim düzeyi göz önüne alınarak doldurulmalıdır. Yararlı
bildirimlerin yer aldığı çizelgeler, anılar, telefon kayıtları, haber mektupları ve
diğer iletişim kurulan yollar düzenli olarak sisteme işlenmelidir. Okul içerisinde
yapılan faaliyetler, programlar, kurslar vb. gibi etkinlikler şeffaf olmalıdır (Eps-
tein, 1995).
Gönüllülük: Aileleri gönüllü olarak çalışmalara katmak veya okulun her-

hangi bir bölümünde seyirci olarak dâhil etmek, onları işe almak, eğitim vermek,
etkinliklerde yer almalarını sağlamak, programlar geliştirmek, okulun ve öğrenci-
nin yararına olacaktır. Esasında aile yardımı ve desteğini organize etmek ve iyi-
leştirmek; okula ve sınıfa gönüllü katılım programıyla öğretmenlere, yöneticilere,
öğrencilere ve diğer velilere yardım etmek amaçlanmaktadır. Gönüllü çalışmalar
için anne-baba odası veya aile merkezi gibi ofislerde toplantılar, kaynak paylaşımı
ve diğer çalışmalar yapılabilir. Gönüllü çalışmalara katılım sağlamak için öncelik-
le velilerin tüm yeteneklerini, zamanlarını ve katılım yerleri planlanmalı, gönüllü
olarak katılacakları yıllık çalışma çizelgeleri hazırlanmalıdır. Sınıf anne-babası,
telefon ağacı veya ailelerin gerekli bilgilere ihtiyaç duyduğu tüm diğer yapılar
sağlanmalıdır. Güvenlik ve diğer okul programlarındaki harekâtlar, anne-babala-
rın yapacağı veya diğer yapılacaklar önceden belirlenmelidir (Epstein, 1995).
Evde öğrenme: Evde akademik öğrenme çocukların aileleriyle birlikte ödev-
leri, amaç koymayı, diğer programla ilgili etkinlikleri birlikte yapmalarını içer-
mektedir. Burada velilere yol göstermek amaçlanmaktadır. Öğrencilere ödevi
paylaşma ve tartışma olanağı sağlamak, evde öğrencilerin ödevlerini nasıl yap-
maları gerektiği ile ilgili ailelere bilgi sağlamak ve fikir vermek amacıyla yapılan
etkinlikler bu kapsamdadır. Bu çalışmalar, her eğitim seviyesinde tüm konularda
öğrencilerin becerileri üzerine ailelere bilgi vermek, evde okulla ilgili çalışmaları
aile ile tartışmak ve öğrenciye nasıl yardım edeceğini aktarmak ve ev ödevleri
hakkında aileyi bilgilendirmek amacıyla yapılmaktadır. Öğrencilerin becerileri-
nin çeşitli yaş gruplarında, sınıflarda nasıl geliştirileceği ve değerlendirileceği
hakkında ailelere bilgi vermeyi de içermektedir. Sınıfta öğrencilerin neyi öğren-
dikleri konusunda velilerle iş birliği kurmak, karşılıklı etkileşmek, ödev çizel-
gelerini düzenli olarak karşılıklı kontrol etmek, ailelere ve öğrencilere etkinlik
takvimi hazırlayarak evlerine göndermek, okuldaki fen bilimleri, matematik ve
okuma etkinlikleriyle ilgili çalışmalarda aileyi bilgilendirmek, yazın öğrenme fa-
aliyetleriyle ilgili çalışmalar yapmak, her yıl öğrencilerin amaçları ile ilgili aile
katılımı sağlamak ve kolej için veya diğer çalışma yolları için aileye çalışma
planı hazırlamak kısacası evdeki öğrenmeye destek olmak amacıyla yapılan tüm
çalışmaları içermektedir (Epstein, 1995).
Karar verme: Okul kararlarına ve faaliyetlerine aileleri katmak için bir ta-
kım çalışmalar yapılabilir. Bunlar; yönetim işleri, okulu savunma, okul aile birli-
ği veya okul gelişim takımları, komiteleri ve aile organizasyonlarındaki ailelerin
çalışmalarını kapsamaktadır. Okul kararlarına aileyi katma, anne-baba temsilci-
lerini ve liderlerini geliştirme, aile liderliği ve katılımı için anne-baba organi-
zasyonlarında tavsiye grupları veya komiteleri oluşturma (program, güvenlik,
personel işleri gibi), bağımsız çalışma gruplarında, okul reform ve iyileştirme
274 Okul Yönetimi
çalışmalarında karara katılmalarını sağlama, bölge düzeyindeki toplantılarda ve

küçük kurullarda aile ve toplumu ilgilendiren konulara aile katılımını sağlama
amacı güdülmektedir. Ayrıca anne-baba temsilcileri ve tüm aileler arasında ileti-
şim ağı kurma ve kararları ortak alma da önemlidir (Epstein, 1995).
Toplumla işbirliği sağlama: Toplumla (iş yaşamı, kültürel ve sivil örgüt-
ler, kolejler ve üniversiteler) okul, öğrenci ve aile için kaynakları ve hizmetleri
koordine etmeyi içermektedir. Toplumdaki tüm alanlara hizmet sağlama amaç-
lanmaktadır. Şöyle ki; (1) öğrenci öğrenmesi ve gelişimini sağlama, (2) aile uy-
gulamaları ile okul programının güçlendirilmesinde toplumdan hizmet ve kaynak
birleşimini sağlama, (3) toplumun sağlık, kültür, rekreasyon, sosyal destek ve di-
ğer programları ve/veya servisleri üzerinde ailelere ve öğrencilere bilgi sağlama,
(4) öğrenme beceri ve yeteneklerini, toplumsal faaliyetlerle geliştirme ve bununla
ilgili bilgi sağlama, (5) öğrencilere yaz programları düzenleme, (6) okulun gerek-
tirdiği hizmet birlikteliğini sağlama, (7) şehir, rehberlik, kültür, sağlık, dinlenme
ve diğer iş ve organizasyonlar arasında beraberlik sağlama, (8) aileler, öğrenciler
ve okullarla ilgili toplumsal hizmet sunma (geri dönüşüm, resim, müzik, drama
ve diğer faaliyetler), (9) öğrenciler için okul programlarında mezun katılımı sağ-
lama, (10) hafta sonları ve yazın düzenlenen programlar ve faaliyetlerle toplumla
işbirliği sağlama amaçlanmaktadır (Epstein, 1995).
Griffin ve Steen (2010), Epstein (1995) tarafından yukarıda yapılan sınıfla-
maya ilave olarak “rehberlik yapma” maddesini yedinci bir madde olarak ekle-
mişlerdir. Ortaya konulan diğer altı katılımın yanında liderlik ve savunma yapa-
rak, rehber olma yönünün de etkili olduğunu savunmaktadırlar. Griffin ve Steen
(2010), rehberlik yapılmaksızın, aile katılımının yetersiz olacağını ifade etmek-
tedir.
Okul-Aile İletişimi
Okul ile aile arasındaki iletişimi sağlayan kişi ya da kişiler okulda veli olarak
adlandırılırlar. Eğitim-öğretim sürecinde her öğrencinin sorumluluğunu üstlenen
anne, baba veya yasal olarak sorumluluğu sahiplenen kişi, öğrenci velisi olarak
adlandırılır. Pansiyonlu okullarda, velinin yazılı iznine bağlı olarak okul yönetici-
lerinden birisi öğrenci velisi olarak belirlenmektedir. Koruma altındaki çocuklar
içinse kurum tarafından resmi yazı ile bildirilen kişiler öğrenci velisidir. Velisi
olmayan yabancı uyruklu öğrencilerde ise veli tayini okul yöneticileri arasından
yapılmaktadır. Velayet konusunda anlaşmazlık durumlarında ise okul kayıtları
esas alınmaktadır (Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi ve İlköğretim Kurumları
Yönetmeliği, md. 17; Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim kurumları Yönetme-
liği, md. 34). Okul ile veliler arasında veli-öğretmen görüşmeleri, veli toplantı-
ları, telefon görüşmeleri, whatsup ve mailler, karneler, okul gazetesi ve dergisi,
okul panoları, ödev defterleri ve öğrenci defterleri, okul web siteleri, davetiyeler,
mektuplar ve devamsızlık mektupları aracılığıyla iletişim kurulmaktadır. Bunlar
aşağıda açıklanmaktadır.
Veli-öğretmen görüşmeleri: Velilerin okula gelerek çocuklarının ders duru-
mu, sınıf içi ilişkileri, psikolojik durumu, sosyal ilişkileri vb. gibi konular hakkın-
da öğretmenlerle görüşmeleri veli-öğretmen görüşmeleri olarak adlandırılmakta-
dır. Bu görüşmeler öğretmenin veliyi okula davet etmesiyle veya velinin kendi
isteğiyle okula gelmesiyle uygulanır.
Veli toplantıları: Resmi ve özel okullarda, okul-aile ve öğretmenler arasın-
da işbirliğini geliştirmek, öğrencilerin gelişim dönemleri ve akademik durumları
hakkında velileri bilgilendirmek, okula sahip çıkmalarını sağlamak ve etkin bir
şekilde eğitim faaliyetlerine katmak için eğitim-öğretim yılında en az iki kez okul
yönetiminin ihtiyaç duyduğu zamanlarda veli toplantıları yapılmaktadır. Veli top-
lantıları genel veli toplantısı, şube veli toplantısı ve bireysel-özel görüşmeler ola-
rak üç aşamada yapılmaktadır (Okul Veli İşbirliği, Genelge, 2002/27).
Telefon görüşmeleri, whatsapp ve mailler: Veli ve öğretmenler, telefon ara-
cılığıyla, whatsup ve mailler yoluyla irtibat kurabilirler. Öğrencinin; akademik
başarısı, okul durumu, sosyal faaliyetler ve sorunları hakkında bilgi ve görüş alış-
verişi bu kanallarla yapılabilmektedir.
Karneler: İlköğretim kurumlarında öğrencilere e-okul sistemindeki bilgiler
esas alınarak her dönemin sonunda karne verilmektedir. Öğrenci karnesinde öğ-
rencinin derslerdeki başarısı ile sosyal etkinlik çalışmaları ve okula devam-de-
vamsızlık durumları yer almaktadır. Ayrıca öğrencinin gelişim düzeylerine de yer
verilmektedir. Öğrencilere dağıtılan karneler de öğrencilerden geri alınmamak-
tadır. Karneler e-karne olarak da düzenlenebilir (Milli Eğitim Bakanlığı Okul
Öncesi ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, md. 30). Ortaöğretim kurumların-
da da öğrencilere e-karne her dönemin sonunda düzenlenir. Başarı-başarısızlık,
devamsızlık ve sınıf rehber öğreteninin görüşü e-karnede yer almaktadır. Öğren-
ci/veli isterse karnenin onaylı bir örneği de verilebilmektedir (Milli Eğitim Ba-
kanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği, md. 68). Karneler öğrenci hakkında
veliye bilgi vermesi sebebiyle en önemli iletişim araçlarından birisi sayılabilir.
Okul gazete, dergi ve panoları: Okullarda, Türk Milli Eğitiminin genel
amaç ve ilkeleri ile sosyal etkinliklerin amaçlarına uygun olarak, öğrencilerin
Türkçe’yi doğru, güzel ve etkili kullanmaları, kendilerini düzgün bir şekilde ifa-
de etmeleri, özgür, eleştirel düşünme ve iletişim kurma yeteneklerini geliştirmek
amacıyla duyuru, dergi, gazete ve yıllıklar çıkarılabilir. Okul sosyal faaliyetlerini,
gezi, bayram, kutlama, sergi, topluma hizmet çalışmaları, kurumlar arası ziyaret-
ler gibi bilimsel, sportif ve kültürel faaliyetler gibi çalışmalara gazete, dergi ve
276 Okul Yönetimi
panolarında yer verilmektedir (Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği). Okulda, sınıfta

ve öğrencilerin bireysel olarak yaptığı sanatsal, kültürel, sportif, bilimsel ve diğer
çalışmalar hakkında velilere bilgi vermesi açısından önemli faaliyetlerden sayı-
labilir.
Ödev ve öğrenci defterleri: Öğrencilerin defterleri, öğrenci başarı durumu
hakkında veliye bilgi verebilir. Aynı zamanda okul öncesi ve ilkokul birinci sınıf-
ta yazı yazmayı bilmeyen öğrenci grubunda sınıf öğretmeni veli ile iletişim kur-
mak için öğrenci defterine veya ödev defterlerine not yazabilir, bilgi paylaşabilir.
Okul web siteleri: Okul web siteleri yapılan etkinliklerin hızlı bir şekilde
paylaşılması açısından önemlidir. Toplantıların yapılmadan önce ilan edilmesi,
okul aile birliği çalışmalarının görselleştirilmesi, okul gelişimi adına yapılan ça-
lışmaların sergilenmesi, okul stratejik planlarının yer alması açısından okul web
siteleri velilere hızlı bilgi akışı sağlayabilir. Okul web sitelerinin güncelleme iş-
lemlerine okul yönetiminin titizlikle dikkat etmesi, bilgi paylaşımı, güncel bilgi
elde etme açısından önemlidir.
Davetiyeler, mektuplar ve devamsızlık mektupları: Velileri okula çağır-
mak, bilgi vermek, etkinliklere ve toplantılara davet etmek amacıyla davetiye
ve mektuplar hazırlanabilir. Devamsızlık yapan öğrencilerin velilerini öğrencinin
durumunu hakkında bildirmek için devamsızlık mektubu yazılır (Kıral ve Aka-
gündüz, 2015). Devamsızlık mektupları, devamsızlık yapan öğrencinin velisine
posta, e-posta veya diğer iletişim araçlarını kullanarak gönderilebilir (Milli Eği-
tim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği, md. 36). Devamsızlık mek-
tupları e-okula işlenen devamsızlıklara göre sistem tarafından otomatik olarak
hazırlanır. Şekil 4’te devamsızlık mektubu örneği yer almaktadır.
Sayın ……………………
Velisi olduğunuz okulumuzun / ……öğrencilerinden …….numaralı aşa-
ğıda belirtilen günlerde okula devam etmemiştir.
İlköğretim ve Eğitim Kanunu gereğince, her öğrenci velisi yahut vasisi
veya aile başkanı çocuğunun mecburi ilköğretim kurumuna muntazaman de-
vamını sağlamakla ve özrü yüzünden okula gidemeyen çocuğun durumunu
en geç üç gün içinde okul idaresine bildirmekle yükümlüdür. Çocuğun okula
gönderilmemesi hâlinde idarî para cezasıyla cezalandırılacaktır. Bu hususta
görüşmek üzere ilgili müdür yardımcısına başvurmanızı önemle rica ederim.
Sınıf Öğretmeni Müdür Yardımcısı Okul Müdürü
Şekil 4. Devamsızlık mektubu örneği

Devamsızlık mektubunda şekil 4’teki ifadeler yer almaktadır. Devamsızlık

mektubunu veliye göndermeden önce sınıf öğretmeni, müdür yardımcısı ve okul
müdürü imzalar ve sonrada veliye imzalattırılır. Veliyi çocuğunun devamsızlığı
konusunda bilgilendirmek amacını taşıyan devamsızlık mektupları, öğrencilerin
veli bilgisinde (özürlü devamsızlık) veya veli bilgisi dışında (özürsüz devamsız-
lık) okulda olup olmadığını bildirmesi açısından önem arz etmektedir.
Ev ziyaretleri: Ev ziyaretleri, konsantrasyon eksikliği yaşayan, başarısız,
uyumsuz olan problemli çocukların evlerine yapılan ziyaretlerdir (Gülcan ve Ta-
ner, 2011). Ailenin yaşadığı yerin görülmesi, öğrenciye sağlanan fiziki, sosyal
ve psikolojik ortamının çocuğun yaşadığı yerde gözlemlenmesi (Kıral ve Ocak,
2016), ailenin sosyal çevresi, sağlık durumu gibi değişkenlerinin yerinde ince-
lenmesi bakımından önemli faaliyetlerdir. Ev ziyaretlerinde aile üyelerinin endi-
şeleri, ihtiyaçları dinlenir. Öğrencilerle ilgili, bakımıyla, ödevleriyle veya diğer
sorunlarla ilgili görüşmeler yapılarak, çocuğun gelişimini teşvik etmek amaçlanır
(Davies, 1991).
Ailelerin sürekli olarak okulla sağlıklı iletişim kurmaları, okul içi faaliyetlere
katılması ve destek olması çocuğun başarısında etkili olmaktadır. Ailelerin gö-
revi okuldaki sosyal, kültürel ve eğitsel etkinliklere katılarak çocuklarına destek
vermek, onun yanında olduğunu hissettirmektir (İçtin, 2013). Yukarıda sayılan
faaliyetlerle (veli-öğretmen görüşmeleri, veli toplantıları, telefon görüşmeleri,
whatsup ve mailler, karneler, okul gazete, dergi, okul panoları, ödev defterleri ve
öğrenci defterleri, okul web siteleri, davetiyeler, mektuplar ve devamsızlık mek-
tupları) veliyi okul ortamına çekmek, okulda yapılanlar hakkında bilgi vermek
amaçlanmaktadır. Bunlar öğrencinin başarısı, karakteri, psikolojisi, gelişimi ve
çocuğu anlamak adına yapılan önemli etkinliklerdir.
Okul-Aile İşbirliği ve Yararları
Eğitim sadece okulda gerçekleşen bir süreç değildir. Okulun dışındaki en
önemli eğitim kurumu ailedir. Bu yüzden okul ile aile arasında sağlam bir ilişki-
nin kurulması gereklidir (Çelik, 2005). Çocuk açısından düşünüldüğünde; çocu-
ğun, mutlu ve başarılı bir birey olarak hayata hazırlanması; okul ile aile arasında,
farklı eğitim tutumlarının ortadan kaldırılması; güvenli bir ortamda çocuklara
daha iyi öğrenme fırsatları sunulması açısından yararlıdır. Aile açısından düşü-
nüldüğünde; çocukların gelişimine katkıda bulunulması, çocukların birey olarak
kabul edilmesi, çocuklarıyla sağlıklı iletişim kurulmasını sağlama adına gerekli
ortamı oluşturma gibi faydaları bulunmaktadır. Öğretmen açısından düşünüldü-
ğünde programın daha kolay uygulanmasını, aile ile kurulan iletişim sonucunda
çocuğun daha kolay tanınmasını, problemlerinin çözülebilmesini, sorumlulukla-
rın aile ile paylaşılmasını sağlama gibi yararları bulunmaktadır. Okul için düşü-
278 Okul Yönetimi
nüldüğünde ise eğitimin devamlılığını, amaçların daha kolay gerçekleştirilebil-

mesini, eğitimde fırsat eşitliğini sağlama ve eğitimin kalitesini yükseltme gibi
artıları olduğu söylenilebilir (Oktay, 1999’dan akt. Çakmak, 2010).
Okul ile ailenin işbirliği kurması, görüş ve tutum farklılıklarının en az düzeye
inmesine ve ortak bir paydada buluşulmasına yardım etmektedir. İşbirliği sayesin-
de, Türk Milli Eğitiminin ve okulun amaçları, velilere ayrıntılı bir şekilde açıklan-
maktadır. Ayrıca veliler de öğretmenlere beklentilerini, eğitimle ilgili düşüncele-
rini ortaya koymakta; karşılıklı saygı ortamı içerisinde, birbirlerini anlamalarına
ve görüş birliği sağlanmalarına da yardımcı olmaktadır (Çelik, 2005). Eğitimde
başarıya ulaşmak isteyen okul yönetimi, okullarda uygulanan programlar kadar
anne-babaları da okuldaki faaliyetlere katmalı, onları katabilmek için de, anne-ba-
ba ve öğretmen ilişkilerine önem vermelidir (Akbaşlı ve Kavak, 2008). Bryan ve
Griffin (2010) okul aile işbirliği kurmada aile ile okul arasında öğretmenlere des-
tek olacak ortaklıklarda okul danışmanlarına çok iş düştüğünü ifade etmektedirler.
Aileler ve öğretmenler için aktiviteler, öğretmenle birlikte aileye ev ziyaretleri,
seminerler, aileye destek hizmetleri vb. çalışmalar yürütülebilirler.
Okul-aile işbirliğinin yararları öğretmenin moralini yükseltme, aileyi eğitime
katma, öğrenci başarısını artırma şeklinde kısaca özetlenebilir. Okul aile işbirli-
ğini güçlendirmek için; 1) Tüm aileleri iyi karşılama, (2) Etkili iletişim kurma,
Öğrenci başarısını destekleme, (4) Her çocuğa hitap etme, (5) Gücü paylaşma,
(6) Toplumla işbirliği oluşturma olarak altı standart belirlenmiştir (National Stan-
dards for Family-School Partnerships Implementation Guide, 2014). Bunlar aşa-
ğıda açıklanmaktadır:
1) Tüm aileleri iyi karşılama: Aileleri iyi karşılama, onlara saygı duyma,
okulun kuruluşunun ardındaki tek nedenin onlar ve çocukları olduğunu hissettir-
me, onları değerli görme ve aileleri hoşnut edecek şekilde davranma ilk adımdır.
2) Etkili iletişim kurma: Aile, okul ve veliler arasında ortak bağı sağlayan
yapı taşları etkili iletişimdir. İletişim açık ve dürüst yollarla kurulmalıdır. Bütün
aileler iletişim kanalları kullanılarak (mektup, web sitesi vb) bilgilendirilmelidir.
3) Öğrenci başarısını destekleme: Öğrenci başarısını artırmak için aile
katılımı teşvik edilmelidir. Aile ve okul tarafından öğrenciler desteklendiğinde
öğrenci başarısının arttığı ve öğrencilerin sınavlarda daha yüksek notlar aldığı,
daha iyi okullara girdiği ailelere anlatılmalı, sıklıkla bilgilendirme çalışmaları
yapılmalıdır.
4) Her çocuğa hitap etme: Tüm çocukların haklarını savunma, eğitim du-
rumları için çocukların yararına olacak yöntemler belirleme, dezavantajlı çocuk-
ları destekleme ve aileleri çocuk hakları ile ilgili bilgilendirme sürecini içermek-
tedir.
5) Gücü paylaşma: Aileler, öğrenciler, öğretmenler, okul personeli ve top-

lum arasında gücü paylaşma, çocukların yararına olacak faaliyetleri ortak planla-
ma, görüş alış-verişi ve işbirliği yapmaktır.
6) Toplumla işbirliği oluşturma: Toplumsal kaynakları çocuklar için kul-
lanma, iş dünyası, hastaneler, kolejler, dernekler, projeler, gençlik kolları, ibadet-
haneler gibi diğer toplumsal gruplar arasında işbirliği oluşturma ve öğrencilere
öğrenme fırsatları sunmayı içermektedir.
Aileler ve okullar çocuk gelişimi üzerinde en büyük etkiye sahip kurumlar-
dır. Toplum ise çocuğun sosyalleşmesinde ve başarılarını göstermesinde kısacası
çocuğun ailede ve okulda öğrendiklerini gösterdiği önemli ortamlardır (Sanders,
2001). Daniel (2011) etkili okulların ortak noktasının okul aile işbirliği olduğunu
ifade etmektedir. Aile okul ortaklıkları öğrencilerin öğrenmesinde, dezavantajlı
gruptaki öğrencilerin kazanılmasında çok önemlidir. Bu durum da tüm öğrenci-
lerin okul sonrası ve gelecekteki yaşamına yansımaktadır. Bu sebeple okul-ai-
le-toplum birlikteliği ve işbirliği çocuğun gelişimi açısından gereklidir.
Okul Aile İşbirliği Oluşumundaki Engeller
Etkili eğitimin bir temeli olarak çocukların eğitiminde önemli bir öge aile
katılımıdır. Ev açısından düşünüldüğünde çocukların okumalarını dinleme, ödev-
lerine yardım etme iken; okul temelli aile katılımı ise öğretmen aile görüşmesi
yapma, aile eğitimleri düzenleyerek ailelerin katılımını sağlama şeklindedir. Bu
yapılanlar hem ev, hem de okulda öğrencinin becerilerini ve başarısını artıran
unsurlardır. Okul aile işbirliğinin diğer avantajlarına bakılacak olunursa öğret-
men-aile ilişkilerini geliştirme, okul iklimini ve öğretmen moralini yükseltme,
okuldaki faaliyetlere velilerin katılımını, çocukların tutum, davranış ve zihni ge-
lişimlerini artırma, velilerin memnuniyet, güven ve eğitimsel ilgilerini artırma
gibi yararlarından bahsedilebilir. Okul aile işbirliği oluşturmanın çocuk açısın-
dan bir takım yararları olmasına karşın, bu oluşuma engel olacak bazı faktörler
de mevcuttur. Aşağıda Tablo 4’te bu faktörler gösterilmiştir (Hornby ve Lafaele,
2011):
Tablo 4. Anne-Baba Katılımı Oluşturmadaki Engeller
Anne-baba ve aileden kaynaklanan faktör- Çocuktan kaynaklanan faktörler
ler • Çocuğun yaşı
• Anne-babanın aile katılımı hakkındaki • Öğrenme güçlükleri ve yetersizlikleri
inançları • Beceri ve yetenekleri
• Anne-babanın aile katılımı için davet al- • Davranışsal problemleri
gıları
• Anne-babanın mevcut yaşam içeriği
• Anne-babanın sınıf, etnik köken ve cin-
siyet algıları
280 Okul Yönetimi
Anne-baba ve öğretmenden kaynaklanan Toplumdan kaynaklanan faktörler

faktörler • Tarihi ve demografik faktörler
• Anne-baba ve öğretmen arasında amaç- • Politik faktörler
larda ve yaşantıdaki farklılıklar • Ekonomik faktörler
• Anne-baba ve öğretmen arasında tutum-
lardaki farklılıklar
• Anne-baba ve öğretmen arasında kullanı-
lan dildeki farklılıklar
Tablo 4’e göre okula anne-baba katılımını engelleyen faktörler anne-baba ve
aileden kaynaklanan faktörler, çocuktan kaynaklanan faktörler, anne-baba ve öğ-
retmenden kaynaklanan faktörler ve toplumdan kaynaklanan faktörler olarak dört
kısımda incelenebilir.
Anne-baba ve aileden kaynaklanan faktörler: Anne-babaların kendilerini
çocuklarının eğitiminin neresinde gördükleri çok önemlidir. Şöyle ki anne-ba-
balar kendilerini sadece çocuklarını okula getiren-götüren, onların güvenliğini
sağlayan ögeler olarak algılıyorsa okula katılım istemeyeceklerdir. Bu durum
daha çok eğitim düzeyi düşük ailelerde görülmektedir. Bu velilerin okulla ilgili
faaliyetlerden kaçınma nedeni kendilerini yetersiz görmelerinden kaynaklanabi-
lir. Aynı zamanda kendilerine güven eksikliği de duymaktadırlar. Etkili iletişim
kuramayacaklarını düşünmeleri, dil konusunda daha önceden yaşamış oldukla-
rı olumsuzluklar ve akademik anlamdaki yetersizlikleri onların okula katılımda
arka planda kalma isteklerini gösterebilir. Ayrıca okuldaki faaliyetlere, toplan-
tılara katılmanın yararlı olmayacağı ve zaman kaybı olacağı düşüncesi de aile
katılımını olumsuz yönde etkilemektedir. Bunun dışında yapılan araştırmalarda
anne-babalar, öğretmenler tarafından kendilerine değer verilmediğini düşünüyor-
sa, anne-babanın çalışma saatleri veya işsizlik durumları da katılımın önündeki
engellerdendir. Bunların dışında kültürel ve mali sermayesi düşük anne-baba-
lar, düşük gelirli anne-babalar, ırk, farklı etnik kökene sahip, azınlık gruba gi-
ren anne-babalar da okula düşük katılım göstermektedirler. Babalar da annelere
göre veli katılımına sıcak bakmayan grupta yer almaktadırlar (Clark, 1983; Ho-
over-Demsey, 1997; Reay, 1998; Hornby, 2000; Fan ve Chen, 2001; Eipstein ve
Sanders, 2002; Hornby ve Lafaele, 2011).
Çocuktan kaynaklanan faktörler: Çocuktan kaynaklanan faktörlerin başın-
da çocuğun yaşı gelmektedir. Küçük yaşlardaki çocuklar aile katılımını isterken
ve karşı çıkmazken, ergenler ve daha üst eğitim düzeyindeki çocuklar aile katılı-
mını istememekte; gezilerde ve okuldaki faaliyetlerde bağımsız olmayı istemek-
tedirler. Ayrıca yapılan araştırmalarda engelli olan, öğrenme güçlüğü ve bir takım
yetersizlikleri bulunan çocukların aile katılımını daha çok istedikleri yönündedir.
Bunların dışında başarılı, spor, müzik veya sanatsal alanlarda yetenekli çocuklar
da aile katılımını isteyen grupta iken; başarısız, sorunlu, kötü ve zorba davranış-
larda bulunan, davranış bozukluğu olan çocuklar ise aile katılımını engelleyen
gruptadırlar (Hornby, 1995; Hornby, 2000; Hornby ve Lafaele, 2011).
Anne-baba ve öğretmenden kaynaklanan faktörler: Öğretmenlerin ken-
dilerini para toplamak amacıyla çağırdığını ya da çocuğun ödevleri ile ilgili
çağırdığını düşünen veliler ile öğretmenin amaçları ile anne-babanın amaçları
uyuşmadığında veliler okula daha az katılım göstermektedirler. Öğretmenler de
anne-babalara yönelik çocuk eğitimiyle ilgili, medya ve televizyonun olumsuz
özelliklerinin çocuğa yansıması ve ailenin bunu kabul etmemesi vb. gibi konular-
da önyargılı olması ve bunları öğretmenin veliye hissettirmesi de aile katılımını
azaltmaktadır. Ayrıca öğretmenlerin iletişim biçimleri ve kendilerine ve çocuk-
larına eşit davranılmadığını hissetmeleri, eşitsizlik algıları da aynı şekilde katılı-
mı azaltan diğer unsurlardır (Hornby, 2000; Hornby ve Lafaele, 2011; Eipstein,
2013).
Toplumdan kaynaklanan faktörler: Anne babaların çalışma saatleri, her
ikisinin de çalışması, boşanmalar, ayrılmalar ve ayrı yaşamalar, aile yapılarının
değişmesi, parçalanmış aile yapıları, bireysellik, ebeveynlerin ekonomik sıkın-
tıları, ikinci iş, geçim problemleri ve yüksek derecede yaşanan gerilim, kaygı
ve stres veli katılımını azaltmaktadır. Ayrıca yasal düzenlemelerden kaynaklanan
tutarsızlık durumları, hükümet politikaları ile yapılan eylemler arasındaki farklar
da toplumsal faktörlere örnek olarak verilebilir (Hornby ve Lafaele, 2011).
Okul aile işbirliği oluşumunu engelleyen bir takım faktörler olmasına karşın,
bu engelleri aşmak adına eğitimcilerin dikkat edeceği bir takım hususlar bulun-
maktadır. Okul aile işbirliği oluşturmada aile katılımının sağlanması için çeşitli
öneriler geliştirilmiştir. Bunlar (Nayır, 2015):
1. Okul-aile işbirliğinin önemi tüm paydaşlara anlatılmalıdır.
2. Okul kaynaklarını ailelerin kullanılması sağlanmalıdır.
3. Okul ailelere açık olmalıdır.
4. Aileler okula katılım konusunda bilgilendirilmelidir.
5. Veliler okul yönetimine katılmalıdır.
6. Okul aile çalışmalarında yasal düzenlemelere uygun davranılmalıdır.
7. Toplantılar önceden velilere duyurulmalıdır.
8. Aileler her konuda bilgilendirilmelidir.
9. Aileler çocuklarıyla ilgili her konuda karara katılmalıdır.
10. Ailelerle iletişimde mail, mesaj gibi teknolojik gelişmelerden yararlanıl-
malıdır.
11. Aileler okulda iyi bir şekilde karşılanmalıdır.
12. Aileler hak ve sorunlulukları ile ilgili bilinçlendirilmelidir.
282 Okul Yönetimi
13. Aile ve okulun kaynakları öğrencilerin çıkarları için kullanılmalıdır.

14. Aileler okula maddi kaynak sağlamak için değil, eğitim sürecinin bir par-
çası ve önemli bir paydaşı oldukları için davet edilmelidir.
15. Ailelerin kültürel farklılıklarına saygı duyulmalıdır.
Aileden, çocuktan, öğretmenden ve toplumdan kaynaklanan engeller olsa
da bu engellerin çocuğun yararı gözetilerek aşılması gerekmektedir. Okul danış-
manları ve psikologları, yenilikçi programlar, akademik, kişisel ve sosyal içerikli
görüşme ve bilgilendirmeler, üniversite ile kurulabilecek ortaklıklar ile ailelerin
rededemeyecek etkinliklerle aile katılımını artırma yoluna gidebilirler (Bryan ve
Griffin, 2010). Zaten Temel Eğitime Destek Projesi “Öğretmen Eğitimi Bileşeni”
öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri (2006) kılavuzu E maddesinde öğretmen
yeterlik alanlarından birisi öğretmenlerin okul-aile ve toplum ilişkileri başlığı-
nı taşımaktadır. İlgili dokümanda “öğretmen, okulun bulunduğu çevrenin doğal,
sosyo-kültürel ve ekonomik özelliklerini tanır. Aileleri ve toplumu eğitim süre-
cine ve okulun gelişimi ile ilgili çalışmalara katılmaları yönünde teşvik eder.”
ibaresi geçmektedir. Aynı dokümanda öğretmenin alt yeterlikleri aşağıdaki gibi
verilmiştir.
Çevreyi tanıma: Öğretmenin, okulunun bulunduğu çevrenin doğal, sos-
yo-kültürel ve ekonomik özelliklerini analiz ederek, çevrenin önemli sorunlarına
duyarlı olması ve bunları öğretim sürecine yansıtabilme yeterliğine sahip olması
gerektiği ile ilgilidir. Bunun için öğretmen bulunduğu çevreyi tanır, çevre gezileri
(müze, fabrika, doğal güzellikler vb.) düzenler, bulunduğu çevrenin sorunlarına
duyarlıkla yaklaşır.
Çevre olanaklarından yararlanma: Öğretmen, öğrencilerin ve okulun ge-
lişimi için her türlü çevre olanaklarını etkin bir şekilde kullanabilmeli ve okul
yönetimi ile işbirliği yapabilmelidir. Bunun için çevredeki sanayi, ticaret, tarım
vb. meslek alan yetkililerini okula davet eder, çevredeki kurum, kuruluş ve doğal
ortamları eğitim amaçlı kullanır, okul mezunlarından yararlanır, sivil toplum ku-
ruluşları, toplum liderleri, eğitim liderleri ile işbirliği kurar.
Okulu kültür merkezi durumuna getirme: Öğretmen, okulu çevrenin bir
kültür merkezi haline getirebilmek için çeşitli faaliyetler planlayarak, bunların
uygulanmasına yönelik çalışmaları yürütmelidir. Bunun için aile ve öğrencilerin
ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda toplantı ya da seminerler düzenlemek, kültürel
ve sportif etkinlikler planlamak, çevredeki önemli olay ve kişileri anmak için
programlar tertip etmek, okul ve çevresinin gelişimine destek olmak gibi görevler
üstlenmelidir.
Aileyi tanıma ve ailelerle ilişkilerde tarafsızlık: Öğretmenler, ailelerin sos
yo-ekonomik ve kültürel özelliklerini tanımaya yönelik çeşitli faaliyetler düzen-
leyebilmelidirler. Ailelerle ilişkilerde tarafsız olabilmeli, öğrencinin gelişimi ve
eğitimi ile ilgili ailelere karşı doğru, açık ve net olmalıdırlar. Bunun için aileleri
tanımalı, bireysel ya da gruplarla veli görüşmeleri düzenlemeli, aileleri tanımak
adına ev ziyaretleri yapmalıdırlar. Ailelerle ilişkilerde dürüst, açık ve anlaşılır
olmalı, ailelere eşit davranmalı, aile ve öğrenci ile ilgili özel bilgileri gizli tutma-
lıdırlar. Ailelerle yaşanabilecek olumsuz durumları öğrenciye ve öğrenme orta-
mına yansıtmamalıdırlar.
Aile katılımı ve işbirliği sağlama: Öğretmenler, ailelerin okula güven duy-
maları ve öğretme-öğrenme sürecine etkin katılmaları ve katkı sağlamaları için
çalışmalar yapmalı, öğrencilerin gelişimi ile ilgili ailelerle bilgi alış-verişi yapa-
rak işbirliği ortamı kurmalıdırlar. Bunun için aileleri okul ve sınıf etkinliklerine
katmalı, öğrenci gelişimi ile ilgili ailelerle sürekli bilgi alış-verişinde bulunmalı,
yazılı ve sözlü iletişim kurmalı, ailelerle görüşerek karşılıklı beklentileri belirle-
meli, ailelerin sorunlarına duyarlı olmalı, ailelere öğrenci sorunlarının çözümün-
de rehberlik yapmalı, aileleri eğitimsel yasal hak ve sorumluluklar konusunda
bilgilendirmelidirler.
Okul-Aile Birliği
Toplumun en küçük yapı birimi ve temeli aile olduğuna göre, okulun işbirliği
yapacağı en önemli müessese de tabii ki ailedir. Toplumun, çevrenin, ailenin ve
en nihayetinde de bireyin yararı için okul ile aile arasında iletişim, etkileşim bağ-
larının güçlü olması gerekmektedir. Eğitimde öğretmen-öğrenci-veli denilen üçlü
sacayağının sağlam olması önemlidir. Bu sebeple de Okul Aile Birliği adı verilen
birliklerin kurulması kararı alınmıştır.
2-10 Aralık 1946 yılında Milli Eğitim Bakanı Reşat Şemsettin Sirer başkan-
lığında toplanan 3. Milli Eğitim Şurasında ilk kez “Okul Aile Birliklerince okul
hayatına hâkim olan eğitim ve öğretim ilkelerinin ailelere tanıtılması” kararı alın-
mış ve uygulamaya geçilmiştir (3. Şura Dokümanı). Ardından bugün ise mevzu-
at içerisine okul-aile işbirliği çeşitli şekillerde yer almaya başlamıştır. “Okul ile
aile arasında bütünleşmeyi gerçekleştirmek, veli ile okul arasında iletişimi ve iş
birliğini sağlamak, eğitim ve öğretimi geliştirici faaliyetleri desteklemek, okulun
ve maddi imkânlardan yoksun öğrencilerin eğitim ve öğretimle ilgili zorunlu ih-
tiyaçlarını karşılamak üzere okullar bünyesinde tüzel kişiliği haiz olmayan birlik-
ler kurulur. Bu birlik kurulduğu okulun adını alır. Buna Okul Aile Birliği denir.”
ifadeleri yer almaktadır (Milli Eğitim Bakanlığı Okul Aile birliği Yönetmeliği,
md. 5). Amasya/Merzifon İstiklal İlkokulu Okul Aile Birliği, Aydın/Efeler Adnan
Menderes Anadolu Lisesi Okul Aile Birliği gibi. Milli Eğitim Temel Kanununun
16. maddesinde “Eğitim kurumlarının amaçlarının gerçekleştirilmesine katkı-
da bulunmak için okul ile aile arasında işbirliği sağlanır. Bu amaçla okullarda
okul-aile birlikleri kurulur. Okul-aile birlikleri, okulların eğitim ve öğretim hiz-
284 Okul Yönetimi
metlerine etkinlik ve verimlilik kazandırmak, okulların ve maddi imkânlardan

yoksun öğrencilerin zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak üzere; aynî ve nakdî bağış-
ları kabul edebilir, maddi katkı sağlamak amacıyla sosyal ve kültürel etkinlikler
ve kampanyalar düzenleyebilir, okulların bünyesinde bulunan açık alan, kantin,
salon ve benzeri yerleri işlettirebilir veya işletebilirler. Öğrenci velileri hiçbir su-
rette bağış yapmaya zorlanamaz.” (Milli Eğitim Temel Kanunu, md.16) ifadeleri
geçmektedir.
Okul aile birlikleri eğitim sisteminin gelişmesine önemli katkılarda bulundu-
ğu görülmektedir. Zaten okul ile aile arasındaki ilişkileri güçlendirmek amacıyla
kurulmuşlardır. Bu amaçları aşağıda sıralanmaktadır (Doğru, 2005).
1. Eğitim konusunda aile ile okul arasında yaşanabilecek çatışmaları önle-
mek
2. Çocuk ve gençlerin eğitimi için okul dışı kurumlarla iletişim ve işbirliği
sağlamak
3. Çocuğun gelişimi ve ihtiyaçları konusunda aileleri bilgilendirmek
4. Öğrencilerin başarısını yükseltecek etkinlikler planlamak
5. Velilerin deneyim, birikim ve becerilerinden azami ölçüde yararlanmak
6. Etkin ve işbirliği içerisinde eğitim yapmak adına okul-öğretmen-veli ara-
sında kaynaşmayı sağlamak
7. Evde ve okulda çocuğun eğitim ve sağlık düzeyini artırmaya dönük ça-
lışmalar yapmak
8. Çocukların ve gençlerin korunmasına yönelik yasaların çıkarılmasını
sağlamak
9. Okul ile aile arasındaki işbirliğini artırmak
10. Çocukların tek tek fiziki, zihni, sosyal ve ruhi ihtiyaçlarını en iyi şekilde
karşılamaya dönük faaliyetler yapmak
11. Okulda yapılan eğitim faaliyetlerine uygun etkinlik, yöntem, kaynaklarla
katkı sağlamak
12. Öğretmenlerin eğitim faaliyetleri, araştırma kaynakları için yaptıkları
harcamalara yardımcı olmak
13. Öğrencilerin yararı için okulda bulunması gereken her türlü tesisin ku-
rulmasına yardımcı olmak, bunların geliştirilmesi ve bakımı için çalışmalarda
bulunmak
14. Okulun idari işlerinde ve diğer eğitim faaliyetlerinde her türlü yardımı
sağlamak şeklinde sıralanabilir.
Yukarıda sıralanan amaçlar doğrultusunda kurulan okul aile birliklerinin; öğ-

rencilerin, Türk Millî Eğitiminin genel ve özel amaçları ile temel ilkeleri ve millî
manevi değerler doğrultusunda yetiştirilmeleri için okul yönetimi, öğretmenler,
veliler ve ailelerle iş birliği yapmak, eğitimde kalite ve başarı için okulun stra-
tejik plan çalışmalarına ve uygulamasına destek olmak, eğitimde fırsat eşitliğine
imkân vermek ve öğretmenler kurulunca alınan kararların uygulanmasını destek-
lemek amacıyla velilerle iş birliği yapmak; kurs, sınav, seminer, müzik, tiyatro,
spor, sanat, gezi, kermes ve benzeri eğitim faaliyetlerinin düzenlenmesine katkı
sağlamak; okulun derslik, spor salonu, kütüphane, laboratuvar ve atölyeleri gibi
eğitim ortamlarının değerlendirilmesine katkı sağlamak; okulun ihtiyaçlarını kar-
şılamak için mal ve hizmet satın almak, bu hizmetlere ilişkin sosyal güvenlik
primi, vergi ve benzeri ödemelerin yapılmasını sağlamak; millî bayramlar, belirli
gün ve haftalar ile kültürel yarışmaların düzenlenmesi giderlerine katkıda bu-
lunmak; okula yapılan ayni ve nakdî bağışları kabul ederek kayıtlarını tutmak,
sosyal, kültürel etkinlikler ve kampanyalar düzenlemek, şartlı bağışları amacına
uygun olarak kullanmak; kantin ve benzeri yerleri işlettirmek veya işletmek vb.
gibi görev ve yetkileri bulunmaktadır (Milli Eğitim Bakanlığı Okul Aile Birliği
Yönetmeliği, md. 6).
Okul-aile birliği, okul ile aile arasındaki bütünleşmeyi sağlamak, veli-okul
arasındaki iletişimi ve işbirliğini sağlamak, eğitim-öğretimi destekleyici faali-
yetleri belirlemek, maddi imkânlardan yoksun öğrencileri tespit ederek onların
ihtiyaçlarını karşılamak, okula maddi yardım ve katkıda bulunmak üzere kurulur.
Kurs ve sınavlar, seminer, müzik, tiyatro, spor, sanat, gezi, kermes vb. etkinlikler
belirlenerek, okul yönetimi ile işbirliği içerisinde bu faaliyetler gerçekleştirilir.
Okulun bina, tesis, derslik, laboratuvara, atölye, teknoloji sınıfı, salon ve odaları
ile bahçe ve eklentilerinin yenilenmesine, geliştirilmesine, ilave tesis yaptırılma-
sına, okulda eğitime destek olacak araç-gereç, materyal ve yayınların hazırlana-
rak, uygulanmasına katkıda bulunur (Çalışkan ve Ayık, 2015).
Okul Aile Birliğinin Organları
Okul Aile Birliği genel kurul, yönetim kurulu ve denetleme kurulu olarak üç
organdan oluşmaktadır (Okul Aile Birliği Yönetmeliği 8 ila 14. maddeler):
Genel kurul: Genel kurul, birlik üyelerinden oluşmaktadır. Birlik yönetim
kurulunun davetiyle her yıl ekim ayının sonuna kadar, yeni açılan okullarda ise
okulun açılma tarihinden itibaren en geç iki ay içinde okulda toplanmaktadır.
Genel kurulun toplanamaması durumunda en geç otuz gün içinde çoğunluk aran-
maksızın toplantı yapılarak kararlar katılanların çoğunluğu ile alınır. Genel Kurul
toplantısının yeri, zamanı ve gündemi on beş gün önceden yazılı olarak, okul
ilan panosunda ve okul internet sitesinde duyurulur. Genel kurul açık oylamayla
286 Okul Yönetimi
yönetim kuruluna beş asıl ve beş yedek üye seçer. Yine açık oylamayla denetim
kuruluna bir asıl bir yedek üye seçmek, bir önceki dönemin faaliyet raporlarını
incelemek, okul tahmini bütçesini görüşmek, ihtiyaçların giderilmesine yönelik
yönetim kuruluna yetki vermek ve okulda kalite ve başarının artırılmasına ilişkin
önerilerde bulunmak gibi görevleri bulunmaktadır.
Yönetim Kurulu: Yönetim kurulunun görev süresi bir yıldır. Yönetim ku-
rulu seçim sonrası ilk haftada toplanarak bir başkan, bir başkan yardımcısı, bir
muhasip ve bir sekreter seçerek görev paylaşımı yapmaktadır. Yönetim kurulu
başkan ve üyeleri en fazla üç kez seçilebilirler. Yönetim kurulu, eğitim-öğretim
kalitesinin yükseltilmesine ilişkin olarak önerilerde bulunmanın yanı sıra okulda
karşılaşılan güçlüklerin giderilmesinde okul yönetimi ve velilerle işbirliği yapa-
rak çalışmalarını yürütmektedir. En az dört üyenin katılımı ile ayda bir kez topla-
nır. Alınan kararlar el ile yazılarak imzalanır. Üst üste üç kez toplantıya gelmeyen
üyenin görevi sona ermektedir. Yönetim kurulu, birlik tahmini bütçesini hazırla-
yarak okul ilan panosu ile okul web sitesinde duyurmakla sorumludur. Ayrıca ge-
lir-gider kayıtları, her eğitim döneminde en az bir kere velilerin göreceği şekilde
duyurmakla görevlidir.
Denetleme Kurulu: Denetleme kurulu; bir veli, iki öğretmen olmak üzere üç
asıl ve üç yedek üyeden oluşmaktadır. Denetleme kurulunun görev süresi bir yıl-
dır ve üyeler en fazla üç kez seçilebilirler. Yılda en az iki kez yönetim kurulunun
faaliyetlerini inceleyerek rapor yazma, yönetim kurulunun faaliyet dönemi nihai
raporunu genel kurula sunmak gibi görevleri bulunmaktadır.
OKUL TOPLANTILARI
Okullarda yapılan çalışmalar, çeşitli kurullar ve bu kurulların belirli zaman
aralıklarında yaptıkları toplantılarla yürütülmektedir. Bu toplantılarda yapılacak
iş ve işlemler kararlaştırılmakta, öğrenciye dolayısıyla veliye ve topluma hizmet
etmek amaçlanmaktadır. Okullardaki toplantılar mevzuat göz önüne alınarak aşa-
ğıdaki şekilde incelenmiştir.
1. Öğretmenler Kurulu Toplantısı
2. Zümre Öğretmenler Kurulu Toplantısı
3. Şube Öğretmenler Kurulu Toplantısı
4. Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulu ve Öğrenci Ödül ve Disip-
lin Kurulu Toplantısı
5. Okul Öğrenci Meclisi Toplantısı
6. Sosyal Etkinlikler Kurulu Toplantısı
7. Okul Veli Toplantıları
8. Okul Aile Birliği Toplantısı (Yukarıda Okul Aile Birliği kısmında ayrın-
tılı olarak ele alınmıştır.)
1. Öğretmenler Kurulu Toplantısı: Öğretmenler kurulunun başkanlığını
okul müdürü yapmaktadır. Ders yılı başlamadan önce, ikinci dönemin başında
ve ders yılı sonunda kurul toplantıları yapılır. Ayrıca okul müdürünün gerekli
gördüğü zamanlarda ve üyelerinin salt çoğunluğunun isteği doğrultusunda da
toplanılabilir. Toplantının zamanı, yeri ve gündemi ortaöğretim okullarında bir
hafta önceden, ilköğretim okullarında iki gün önceden yazılı olarak duyurulur.
Kurul toplantıları ders saatleri dışında yapılmaktadır. Öğretmenler kurulu top-
lantısına okul yöneticileri, öğretmenler, uzman ve eğitici personel katılır. Öğret-
menler Kurulu Toplantısında; öğretim programlarının uygulanması, okulda ve
çevrede Türkçe’nin doğru, güzel, etkili ve kurallarına uygun olarak kullanılma-
sı, Atatürkçülükle ilgili konuların derslerde işlenişine ilişkin hususlar, eğitim ve
öğretim etkinliklerinin düzenli yürütülmesi, istenen başarı düzeyine ulaşamayan
öğrencilerin yetiştirilmesi için alınacak önlemler, öğrencilerin başarı, devam ve
devamsızlık, ödül ve disiplin durumlarının değerlendirilmesi, yapılacak proje ça-
lışmaları, kurullar ve komisyonlarla ilgili işler, düzenlenecek bilimsel, sosyal,
kültürel, sanatsal ve sportif etkinlikler ve yarışmalarla fuar, defile, sergi ve ker-
mesler, toplam kalite yönetimi, okul gelişim ve yönetim ekibi çalışmaları, stra-
tejik planlamaya ilişkin iş ve işlemler, denetim sonuçları, nöbet uygulamaları,
personel ve öğrenci kılık ve kıyafetleriyle ilgili hususlar, yerel, ulusal ve ulus-
lararası yapılan sınav ve yarışma sonuçlarının değerlendirilmesi, öğrenci kulüp
ve topluma hizmet çalışmaları, rehberlik faaliyetleri, zümre toplantıları, yıllık
planlar ve ders planları, kurum kültürü oluşturulması çalışmaları, e-okul uygula-
maları, hizmet içi eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi ve benzeri konular gündeme
alınarak görüşülür (Milli Eğitim Bakanlığı Okulöncesi ve İlköğretim Kurumları
Yönetmeliği, md.34; Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği, md. 109).
Öğretmenler kurulu toplantıları ile okulda yapılacak çalışmalar bütüncül
olarak ele alınmaktadır. Okulda, sınıfta, okul dışı sosyal faaliyetlerde, toplumda
çocuğun yapacağı faaliyetler planlanmaktadır. Bu toplantılar kurumsal kültürü
oluşturarak, çocuğu okulun bir ferdi haline getirmek, öğretmenlerin neyi, ne za-
man yapacaklarını bilmelerini sağlamak, okul içi ve dışı faaliyetlerin düzen içeri-
sinde yürütülmesini sağlamak amacıyla yapılan toplantılardır.
2. Zümre Öğretmenler Kurulu Toplantısı: Okul öncesi eğitim kurumla-
rında okul öncesi eğitimi öğretmenlerinden, ilkokullarda aynı sınıfı okutan sınıf
öğretmenlerinden, ortaokul ve imam hatip okullarında ise aynı alanın, kısacası
aynı branşın öğretmenlerinden oluşmaktadır. Eğitim-öğretim yılı başında, sonun-
da, ortasında ve ihtiyaç olması durumunda toplanır. Zümre öğretmenler kurulu
toplantılarında zümre öğretmenleri; öğretim programlarında yer alması gereken
288 Okul Yönetimi
Atatürkçülükle ilgili konulara göre planlama yapma, öğretim programında be-

lirtilen kazanım ve davranışlar dikkate alınarak kullanılacak öğretim yöntem ve
tekniklerini belirleme, yıllık planları ve ders planlarını ortak hazırlama, diğer alan
öğretmenleriyle yapılacak işbirliği esaslarını belirleme, bilim ve teknolojideki
gelişmelerin, derslere yansıtılmasını sağlayıcı kararlar alma, derslerin daha ve-
rimli işlenebilmesi için ihtiyaç duyulan kitap, araç-gereç vb öğretim materyalini
belirleme, yapılacak deney, proje, gezi ve gözlemleri, sınavları ortaklaşa plan-
lama, öğrencilere verilecek proje ve ödev konularını birlikte belirleme vb gibi
konuları görüşürler (Milli Eğitim Bakanlığı Okul öncesi ve İlköğretim Kurumları
Yönetmeliği, md.35; Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği, md. 111). 25.08.2017
tarihli resmi yazıda “MEB Eğitim Kurulları ve Zümreleri Yönergesi” uygulama-
ya konulmuştur. İlgili yönergede daha önce kağıt üzerinde yapılan Zümre Kurul
toplantılarının, e-Kurul ve Zümre Modülü üzerinde yapılması gerektiği, toplan-
tının tarihi, yeri, gündemi, alınan karar ve sonuçların 2017-2018 akademik yılın-
dan itibaren bu modül üzerinden yapılacağı belirtilmektedir.
Zümre öğretmenlerinin yaptıkları toplantılar ile öğretmenlerin yıl boyunca
yapacakları faaliyetlerde ortak hareket etmesi amaçlanmaktadır. Bu toplantıların;
öğretmenlerin kaynak paylaşımı konusunda, ortak sınavlar, konuların eş zamanlı
işlenmesi vb. gibi yararları bulunmaktadır. Zümre öğretmenlerinin birlikte hare-
ket etmeleri öğrenci başarısı ve dolayısıyla okul başarısı için atılmış önemli bir
adımdır.
3. Şube Öğretmenler Kurulu Toplantısı: Aynı şubede ders okutan öğret-
menler ile okul rehber öğretmeninden olmaktadır. Kurul birinci dönemin ikinci
ayında, ikinci dönemin birinci veya ikinci haftasında ve yılsonunda okul müdü-
rü veya müdürün görevlendireceği müdür yardımcısı başkanlığında toplanır. Bu
toplantıda, şubedeki öğrencilerin kişilik, beslenme, sağlık, sosyal ilişkileri görü-
şülür (Milli Eğitim Bakanlığı Okul öncesi ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği,
md.36; Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği, md. 110). Bu toplantı ile aynı şube-
deki her bir öğrenci ile ilgili şube öğretmenlerinin bilgi sahibi olması amaçlan-
maktadır. Öğrencilerin kişilik, sağlık, beslenme, başarı, aile, sosyal ilişkileri hak-
kında bilgi sahibi olan öğretmenler bütün öğrencilere aynı davranmayacaklardır.
Şöyle ki öğretmenlerin dezavantajlı, sağlık problemleri olan, kaynaştırma veya
diğer sorunlu öğrencilere durumlarına uygun şekilde davranmaları sağlanacaktır.
Bu sebeple bu toplantılar öğrenci başarısı ve öğrencinin topluma kazandırılması
açısından önem arz etmektedir.
4. Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulu ve Öğrenci Ödül ve
Disiplin Kurulu Toplantısı: Ortaokul ve imam hatip okullarında öğrencilerin
ilgi, istek, ihtiyaçlarını belirleyerek onların olumlu davranışlar kazanmaları ve
olumsuz davranışların önlenmesi için kurulur. Bu kurulda müdür başyardımcısı
veya müdür yardımcısı başkanlık etmektedir. Öğretmenler kurulunda seçilen üç

öğretmen ve okul aile birliğinden bir öğrenci velisinden oluşmaktadır. Öğren-
ci davranışlarını değerlendirme kurulu toplantılarında; okul düzenini sağlamak
için olumlu veya olumsuz davranış ve uygulamalara ilişkin öneriler geliştirmek,
okulda örnek davranışlarda bulunan, derslerde başarılı olan, bilimsel, sanatsal,
sosyal, kültürel ve sportif etkinliklere katılarak üstün başarı gösteren öğrencileri
belirleyerek ödüllendirilmelerine karar vermek, öğrencilerin gösterdikleri olum-
suz davranışlarıyla ilgili olarak okul rehberlik ve psikolojik danışma servisi ile eş
güdüm içerisinde çalışmak, öğrencilerde görülen olumsuz davranışların, olumlu
hâle getirilmesinde yaptırım yerine çatışma çözmek, arabuluculuk ve benzeri çö-
züm yöntemlerini kullanmak, öğrencilerin olumlu davranış kazanmalarına katkı-
da bulunmak, zararlı alışkanlıklardan korunmaları için veli ve çevre ile iş birliği
yapmak gibi konular görüşülür (MEB Okul Öncesi ve İlköğretim Kurumları Yö-
netmeliği, md.57-58);
İlköğretim okullarındaki öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu orta-
öğretim okullarında ödül ve disiplin kurulu olarak görev yapmaktadır. Okul öğ-
renci ödül ve disiplin kurulu da müdür başyardımcısı veya müdür yardımcısının
başkanlığında iki öğretmen, onur kurulu ikinci başkanı, bir öğrenci velisinin ile
toplanır. Okul öğrenci ödül ve disiplin kurulu okulda düzen ve disiplinin sağ-
lanmasıyla ilgili görüşmeler yapmak, disipline aykırı davranışların nedenlerini
incelemek ve bunları ortadan kaldırmaya çalışmak, okul içinde ve dışında millî
ve insani bakımdan erdem olarak kabul edilen iyi davranışlarda bulunan ve ders-
lerdeki gayret ve başarılarıyla üstünlük gösteren öğrencilerin ödüllendirilmesine
karar vermek, disiplin kurallarına uymayan öğrencilerin psiko-sosyal durumuyla
yetiştiği çevre ve ailesi hakkında bilgi toplamak; okul rehberlik servisinden ya-
rarlanarak öğrenci sorunlarını çözmeye çalışmak, okul disiplini konusunda çalış-
malar yapmak gibi görevleri bulunmaktadır (Ortaöğretim Kurumları Yönetmeli-
ği, md. 185-189).
Her iki toplantının amacı da okulda, düzen ve disiplini sağlamak, olumlu
davranışlarıyla ödüllendirilecek öğrencileri tespit ederek, diğer öğrencileri teş-
vik etmektir. Bu sebeple bu toplantılar okul düzeninin sağlanması, öğrencilerin
özgüveni, sorunlu öğrencilerin tekrar kazanılması, öğrencinin okula ve topluma
kazandırılması, başarılı öğrencilerin desteklenmesi vb. açılardan önemlidir. So-
runlu öğrencilerin davranışlarının izlenmesinde öğretmen, aile, çevreden destek
alınmalıdır.
5. Okul Öğrenci Meclisi Toplantısı: Cumhuriyetin demokrasi ile güçlendi
rilmesi, demokrasi kültürünün oluşturulması, hoşgörü ve çoğulculuk bilincinin
geliştirilmesi, öğrencilere seçme-seçilme ve oy kullanma kültürünün kazandırıl-
ması, katılımcı olma, iletişim kurma, demokratik liderliği benimseme ve kamu-
290 Okul Yönetimi
oyu oluşturma becerilerini kazandırmak maksadıyla Demokrasi Eğitimi ve Okul

Meclisleri Yönergesi 2004 yılında yürürlüğe girmiştir. Aday olan öğrenciler ya-
pacakları faaliyetlerin tanıtımını seçimden önceki gün saat 17.00’a kadar yapar-
lar. Seçim ve sandık kurulu başkan ve üyeleri seçilerek, göreve başlamadan önce
ant içerler. Sınıf şube temsilcilerinin seçiminin ardından okul öğrenci meclisi
oluşturulur. Ardından il öğrenci meclisi ve Türkiye Öğrenci Meclisi oluşturula-
rak buralardaki toplantılara katılım sağlanır. Okul öğrenci meclisi iki ayda bir, il
öğrenci meclisi her yarıyılda en az bir kez ve Türkiye Öğrenci Meclisi ise Milli
Egemenlik Haftasında toplanır. Bu toplantılar çocukların demokrasi bilincinin,
eşitlik, seçme ve seçilme bilincinin kazandırılmasında önemli rol oynamaktadır-
lar.
6. Sosyal Etkinlikler Kurulu Toplantısı: Sosyal etkinlikler kurulu, öğrenci
kulübü ve toplum hizmeti faaliyetlerini koordine etmek amacıyla oluşturulmuş-
tur. Öğrencilerde özgüven ve sorumluluk duygusu geliştirmek, öğrencileri şiddet
ve zararlı alışkanlıklardan korumak, öğrencilere yeni ilgi alanları ve beceriler ka-
zandırmak, öğrencilerin yeteneklerini sergilemesine imkân vermek, millî, mane-
vi ve kültürel değerleri yaşatmak, yaygınlaştırmak ve bu değerlerin yeni nesillere
aktarımını sağlamak, öğrencilerde gönüllülük bilincini özendirmek, engellilik,
yaşlılık, insan ve çocuk hakları ile toplumsal cinsiyet eşitliği konularında far-
kındalık oluşturmak amacıyla bilimsel, sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif alan-
larda sosyal etkinlik çalışmaları yapılır. Bu faaliyetler öğrenci kulübü ve toplum
hizmeti çalışmaları kapsamında; yarışma, tören, mezuniyet günü, tanıtım günü,
anma günü, yayın, müzik, halk oyunu, tiyatro, kampanya, ziyaret, gösteri, şen-
lik, şiir dinletisi, turnuva, konferans, panel, sempozyum, imza günü, fuar, sergi,
kermes, gezi, proje hazırlama ve benzeri etkinlikler ile okul içi izcilik ve genç-
lik kampları faaliyetleri ile sportif yarışmalar şeklinde planlanabilir (Sosyal Et-
kinlikler Yönetmeliği, md. 7). Sosyal etkinlikler kurulu toplantıları öğrencilerin
toplumsallaştırılması, kültürleştirilmesi açısından önemlidir. Bu sebeple bunlar
iyi planlanmalı, toplantılarda detaylı bir şekilde yapılacaklar tespit edilmelidir.
Bunlardan bazıları aşağıda açıklanmıştır.
a. Öğrenci Kulüpleri: Öğrenci kulüpleri için öğretim yılı başladıktan sonra,
sınıf temsilcileri seçilir. Kulüp faaliyetleri ders saatleri dışında danışman öğret
menlerin nezaretinde gerçekleştirilir. Her kulübün bir danışman öğretmeni ol-
maktadır. Kulüpler oluşturulurken; zekâ oyunları, aileye ve çevreye ekonomik
katkıda bulunma, Millî ve insanî değerleri tanıma ve tanıtma gibi kulüpler kuru-
labilir. Konusu birbirine yakın kulüpler ayrı ayrı veya birleştirilerek kurulabilir. 8
Haziran 2017 tarihinde değişen yönetmelikle birlikte kurulabilecek kulüp sayısı
44 olarak belirlenmiş olup, belirlenenlerin dışında da yeni kulüpler kurulabilece-
ği yazılmaktadır. Kulüplere örnekler: Bilim-Fen ve teknoloji Kulübü, e-Twinning
Kulübü, Felsefe ve Düşünce Eğitimi Kulübü, Hoş Sada Musiki Kulübü, değerler
kulübü, Engellilerle dayanışma kulübü, Mesleki tatbikat kulübü, münazara kulü-
bü, örnek ve öncü şahsiyetler tanıtım kulübü, şehir ve medeniyet kulübü, şiir ve
tefekkür kulübü, yabancı diller kulübü gibi.
b. Toplum Hizmeti: Öğrencilerin kendilerine, ailelerine, çevrelerine ve top-
luma duyarlı, gönüllü çalışma bilinciyle, özel, resmi kurum ve kuruluşlar ile ve
sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği içerisinde toplum hizmeti çalışmaları uygu-
lanır. Öğrencilerin; kendilerine, ailelerine ve topluma karşı saygılı, çevreye ve
toplumsal sorunlara duyarlı, sorun çözen, resmî ve özel kurumlar ve sivil toplum
kuruluşlarıyla iş birliği içinde çalışma becerileri gelişmiş bireyler olarak yetiş-
meleri amacıyla gönüllü toplum hizmeti çalışmaları yürütülür. Toplum hizmeti
çalışmaları, gönüllülük esasına bağlı olarak Sosyal Etkinlikler Kurulunda alınan
kararlar uyarınca danışman öğretmenin gözetim ve sorumluluğunda planlanır. Bu
çalışmalar öğrenci kulüpleri, gönüllü öğrenci grupları, öğretmenler, veli ve ilgili
diğer kişi, kurum ve kuruluşların katılımıyla yapılır (Sosyal Etkinlikler Yönetme-
liği, md. 9; Uğurlu ve Kıral, 2012).
c. Geziler: Öğrencilerin bilgi, görgü ve yeteneklerini geliştirmek, toplumsal
kurallara uyumlarını ve bir arada yaşama kültürü edinmelerini sağlamak, sosyal
iletişim becerilerini geliştirmek, tarihi ve kültürel gezilerle öğrencilerde medeni-
yet tasavvuru oluşturmak amacıyla yurt içi ve yurt dışı geziler düzenlenebilir. Ge-
zilerde Veli İzin Belgesi gezi öncesi toplanmalıdır. Eğitim Kurumu gezilerinde; 1
kafile başkanı ve 40 öğrenciye kadar en az 1, en fazla 2 öğretmen görevlendirilir.
Sorumlu öğretmen sayısı, özel eğitime ihtiyacı olan öğrenciler için 10 öğrenciye
kadar en az 2, okul öncesi eğitim kurumlarında her grup için en az 1 öğretmen
olacak şekilde belirlenir. Öğretim programları kapsamında yapılacak gezilerin
ders saatleri içinde yapılmasına, diğer gezilerin ise dersleri aksatmayacak şekilde
hafta sonu veya resmî tatil günlerinde düzenlenmesine özen gösterilir. Eğitim
Kurumu yönetimi; gezinin sağlıklı ve güvenli bir şekilde yapılmasına ilişkin her
türlü tedbiri alır, gezi dosyasında yer alan tüm belgeleri inceler ve uygunluğunu
değerlendirir. Geziyi yapacak öğretmen veya öğretmenler yasal prosedüre titiz-
likle uymalı, Gezi öncesinde okul yönetimi ve kendi aralarında toplanarak, gezi
esasları ile ilgili tüm detayları konuşarak, geziyi ona göre planlamalıdır.
d. Yarışmalar: Sosyal etkinlikler ve diğer ders faaliyetleri kapsamında öğ-
rencilerin ilgi ve yeteneklerine göre kendilerini geliştirmelerine, millî ve manevî
değerleri benimsemelerine, mesleğe ve geleceğe hazırlanmalarına, kendilerine
güven duyabilmelerine, dili etkili kullanma becerilerinin gelişmesine, bilimsel
düşünce ve inceleme alışkanlığı kazanabilmelerine imkân sağlamak, sosyal iliş-
kilerde anlayışlı ve saygılı olma bilinci geliştirmek amacıyla çeşitli müsabaka ve
yarışmalar düzenlenebilir. Eğitim kurumu ve sınıf içi yarışmalar ile ilgili esaslar
292 Okul Yönetimi
ve yarışma konuları, il/ilçe millî eğitim müdürlüklerince oluşturulan komisyonca

belirlenir. Okullar arası yarışmalar, il/ilçe millî eğitim müdürlüklerinin bilgisi ve
izni dışında düzenlenemez.
e. Yayınlar: Eğitim kurumlarında, Türk millî eğitiminin genel ve özel amaç-
larına uygun, sosyal etkinlik çalışmalarını tanıtıcı nitelikte, belirli gün ve hafta-
lara yönelik, sosyal kulüp faaliyetlerine katılımda bulunmuş olan öğrencilerin
performanslarını veya ürünlerini içeren duyuru, dergi, gazete, duvar gazetesi,
broşür, afiş, yıllık ve benzeri yayınlar çıkarılabilir ve kurumun resmî internet say-
fasında yayımlanabilir. Bu amaçla okul müdürünün veya görevlendireceği müdür
yardımcısının başkanlığında, iki öğretmen, ilgili sosyal etkinlikler öğrenci kulü-
bü danışman öğretmeni ve temsilci öğrenciden Eser İnceleme ve Seçme Kurulu
oluşturulur. Eğitim kurumlarında bir ders yılında çıkarılacak yayınlar ve bunların
sayısı sosyal etkinlikler kurulunca belirlenir ve eğitim kurumu müdürünün ona-
yına sunulur (Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği, md. 12).
f. Beden Eğitimi, İzcilik, Müzik ve Halk Oyunları Çalışmaları: Öğrenci-
lerin psikolojik ve bedensel yönden dengeli ve sağlıklı bir kişiliğe sahip olmaları,
serbest zamanlarını değerlendirme alışkanlığı kazanmaları amacıyla bu tür etkin-
likler yapılmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığının ders dışı eğitim çalışmalarına dair
esaslarının belirlendiği 2010/49 nolu genelgede öğrencilerin boş vakitlerini de-
ğerlendirmesi için yapılacak çalışmalar izcilik, beden eğitimi ve spor çalışmaları,
halk oyunları, güzel sanatlar ile Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kuru-
mu (TÜBİTAK) çerçevesinde yürütülen bilim olimpiyatları ve proje çalışmala-
rı olarak belirlenmiştir. İstekli yetenekli öğrenciler alan öğretmenleri, sertifikalı
öğretmenler, antrenör veya herhangi bir etkinlik açma belgesi olan öğretmenlerce
yürütülür. Öğrenci alt sayıları ilgili genelgede verilmiş olup, her branş için farklı-
dır. Örneğin izcilik 12, halk oyunları 12, güzel sanatlar 8, sportif faaliyetler için-
se 6 ila 18 öğrenci arasında öğrenci ile etkinlikler açılmaktadır. Bu faaliyetlere
katılan öğrenciler haftada 6 saati geçmemek üzere belirlenen etkinliğe katılırlar.
g. Belirli Gün ve Haftalar: Eğitim kurumunun türü ve özelliğine göre anı-
lacak ya da kutlanacak belirli gün ve haftalar, belirli gün ve haftalar sene başı öğ-
retmenler kurulunda belirlenir. Sınıf içi, sınıflar arası, eğitim kurumu düzeyinde
ya da eğitim kurumu dışında gerçekleştirilmesine yönelik planlanması ile öğrenci
kulüplerine dağılımı sosyal etkinlikler kurulunca yapılır. Ayrıca anma ve kutlama
etkinlikleri, sorumlu kulüp öğrencileri tarafından yapılabileceği gibi sorumlu ku-
lübün rehberliğinde aynı veya farklı sınıf veya kulüplere üye öğrencilerce de ger-
çekleştirilebilir Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 54 tane belirlenmiş olan belirli
gün ve haftalara örnekler: İlköğretim Haftası, Hayvanları Koruma Günü, Atatürk
Haftası, 15 Temmuz Demokrasi ve Milli Birlik Günü, Organ Bağışı ve Nakli
Haftası, 26 Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü, Kut’ül Amare Zaferi, İstanbul’un
Fethi, Etik Günü, Dünya Çocuk Hakları Günü, Anneler Günü gibi...(Sosyal Et-
kinlikler Yönetmeliği, md. 18).
h. Bayrak Töreni: Bayrak töreni, Türk Bayrağı ve İstiklâl Marşı’nın anlam
ve önemine yaraşır şekilde düzenlenir. Bayrak töreni; hafta başında ve sonunda,
resmî tatil, millî bayram, genel tatil başlangıcında ve sonunda yapılır. Bayrak
töreninde yapılan konuşmalar, İstiklâl Marşı’nın söylenmesinden önce bitirilir.
İstiklâl Marşı’nın ilk iki kıtası, törene katılanlar tarafından birlikte, bestesine uy-
gun olarak yüksek sesle söylenir (Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği md. 19). Öğren-
cilerde milli bilincin uyandırılması ve yaşatılması amacı güden bayrak törenleri
öğrencilerin vatandaş olmaları yolunda atılan adımların en önemlilerinden birisi-
dir.
Okullardaki sosyal etkinlik kurullarının toplanma amacı yapılan işlerin hızlı
ve sistematik bir şekilde yapılmasını sağlamaktır. Belirli zamanlarda toplanarak
yapılacakların kararlaştırılması, yapılanların kontrol edilmesi, yanlış uygulama-
ların düzeltilmesi, yapılacakların planlanması ve karara bağlanması, mevcut uy-
gulamaların mevzuata uygunluğunun kontrolü açısından bu toplantılar önemli
uygulamalardır. Bu toplantılarla faaliyetlerin sorunsuz bir şekilde uygulanması
amaçlanmaktadır.
7. Okul Veli Toplantıları: “Resmî ve özel okullarda, okul-aile ve öğretmen-
ler arasında iş birliğini gerçekleştirmek, velileri öğrencilerin gelişim dönemleri
ve akademik durumları hakkında bilgilendirmek, okula sahip çıkmalarını sağla-
mak ve etkin bir şekilde eğitim hizmetlerine katmak üzere bir eğitim-öğretim yı-
lında en az iki kez olmak üzere okul idaresinin ihtiyaç duyduğu zamanlarda ‘veli
toplantıları’ yapılmaktadır.” Veli toplantıları üç aşamada incelenebilir. Genel veli
toplantısı, şube veli toplantısı ve bireysel (özel) görüşmeler şeklinde yapılmakta-
dır. Veli toplantılarında aşağıdaki hususlara uyulmalıdır (Milli Eğitim Bakanlığı
27.03.2002 tarihli Okul-Veli İşbirliği konulu 2002/27 nolu Genelge):
1. Toplantılara okul yöneticileri, okul psikolojik danışmanları, sınıf öğret-
menleri ve alan öğretmenlerinin işbirliği ile katılımı sağlanmalıdır.
2. Velilere toplantı çağrı yazısı gönderilmeli, içerisinde toplantının amacı da
belirtilmelidir. Velilerin toplantıya katılım sağlamaları için gerekirse telefonla da
bilgi verilmelidir.
3. Okulun (bina, personel, eğitim olanakları vb.) velilere tanıtılmalıdır.
4. Okul kuralları velilerle paylaşılmalıdır.
5. Öğrenci başarısını artırmak için velilerle işbirliğinin önemi üzerinde du-
rulmalı, veli desteği sağlanılmaya çalışılmalıdır.
294 Okul Yönetimi
6. Velilere öğrencilerin bireysel olarak farklı olabilecekleri anlatılmalıdır.

7. Sadece öğrenci başarısızlıklarına ya da olumsuz özelliklerine odaklanıl-
mamalı, öğrencilerin başarılı ve olumlu yanları da gösterilerek velilerin çocukla-
rıyla gurur duymaları sağlanmalıdır.
8. Öğrencilerin okuldaki davranışlarını gözlemlemek için velilerin okulu zi-
yaret etmelerinin önemi anlatılmalıdır.
9. Velilerin okulla ilgili görüşlerine önem verilmelidir.
10. Öğrencilerin sosyal faaliyetlere katılmaları için veli desteğinin gerekliliği
paylaşılmalıdır.
11. Öğrencilerin yaş döneminin özellikleri, yaş dönemlerinde arkadaşlığın
yeri ve önemi anlatılmalıdır.
12. Velilere, çocuklarına yeteri kadar harçlık vermeleri, az veya çok verilen
harçlıkların çocukta istenmeyen davranışlara yol açacağı aktarılmalıdır.
a. Okul genel veli toplantıları: Okul Aile Birliği üyelerini seçmek için ya-
pılan toplantılardır. Okul Aile Birliği Yönetmeliğince her yıl en geç Ekim ayı-
nın sonuna kadar yapılmaktadır. Bu toplantılarda “okul ve eğitim kurumlarında
okul-aile birliklerinin kuruluşu, işleyişi, birlik organlarının oluşturulması, seçim
şekilleri; sosyal ve kültürel etkinlikler ile kampanya ve kurslardan sağlanan mad-
di katkılar, bağışların kabulü, harcanması ve denetlenmesiyle kantin ve benzeri
yerlerin işlettirilmesi veya işletilmesinden sağlanan gelirlerin dağıtım yerleri,
oranları, harcanması ve denetlenmesine” ilişkin esaslar görüşülür. Yılda en az iki
kez ve okul idaresinin ihtiyaç duyduğu zamanlarda veli toplantıları yapılmakta-
dır.
b. Sınıf veli toplantıları: Sınıf veli toplantıları da okul veli toplantıları gibi
yılda en az iki kez ve okul idaresinin ihtiyaç duyduğu zamanlarda veli toplantıları
yapılmaktadır. Bu toplantılarda daha çok öğrencilerin sınıf içi durumlarının görü-
şülüp, karara bağlandığı planlı toplantılardır (Yiğit ve Bayrakdar, 2016).
c. Bireysel (özel) görüşmeler: Velinin okulu ve sınıfı ziyareti, öğretmenin
veliyi ev ya da iş ortamında ziyareti, telefon görüşmeleri veli-öğretmen arasın-
daki bireysel görüşmelere girmektedir. Bu görüşmeler görüşme saati uygulaması
altında planlı olabileceği gibi, plansız da olabilmektedir. Çok özel durumlar dı-
şında görüşme saati uygulamasına riayet edilmeli, görüşme gün ve saati velilerle
önceden yazılı ve sözlü olarak paylaşılmalıdır. Bireysel görüşmeler için okul ve
sınıf veli toplantılarında olduğu gibi (yılda en az iki kez) mevzuatta her hangi
bir sınırlama bulunmamakla birlikte, öğretmen ve veli arasındaki iletişime bağlı
olarak yapılır.
SONUÇ
Bireyin toplumsallaştırılmasında ilk sırayı alan hiç şüphesiz ki ailedir. Aile
toplumsal kuralların, normların bireye kazandırılmasında çok önemli rol oyna-
makta; bilinçli veya bilinçsiz şekilde bireyi şekillendirmektedir. Aileden sonra bu
görevi bilinçli ve kasıtlı yapansa okullardır. Okullar, bireyin vatandaş olmasında,
topluma kazandırılmasında vazgeçilmez bir öneme sahiptirler. Eğer çocuğun iyi
vatandaş, iyi insan, iyi üretici, iyi tüketici, iyi anne-baba olması isteniyorsa aile
ve okulun birlikte hareket etmesi, sıkı bir iletişim içerisinde olması şarttır. Okul
ile aile arasında iletişim telefon, mailler, mesajlar, web siteleri, toplantılar, birey-
sel görüşmeler vb. gibi kanallarla sağlanmaktadır. Aile çeşitli yöntemlerle okula
çekilmeye çalışılmalı, çocuğunun eğitiminde söz sahibi olması, çocuğuyla ilgili
kararlara katılması sağlanmalıdır. Burada en büyük pay öğretmene ve okul yöne-
timine düşmektedir. Bu nedenle okullarda okul ve sınıf veli toplantıları, okul aile
birliği toplantıları gibi toplantılar düzenlenmektedir.
Okulun temel yaşam kaynağı olan öğrenciler toplumun içerisinde yer aldı-
ğına göre yapılan etkinlikler okul çevresinden soyutlanamaz. Bu sebeple okul
içi yapılan sosyal ve kültürel faaliyetler titizlikle planlanmalı ve okul çevreye
tanıtılmalıdır. Bunun için de okul çevresinde bulunan vali/kaymakam, beledi-
ye başkanı, dernek/vakıf yöneticileri, muhtarlar, iş adamları, eski mezunlar vb.
okula çağırılmalı, onlara mümkün olduğunca okul ve okulun var olan imkânları
gösterilerek, desteklerini alma yoluna gidilmelidir. Eğitim; okul, aile ve çevrenin
birlikte ahenkli çalışmasıyla daha iyi yerlere gelebilir.
296 Değerlendirme Soruları
1. Aşağıdakilerden hangisi okulun işlevlerin- 4. Birinci sınıf öğrenci kayıtları yapılırken

den birisi değildir? aşağıdakilerden hangileri esas alınır?
A) Öğrencileri denetim altında tutmak ye- I. Adres Kayıt Sistemi Yönetmeliğine
rine, özgürce yetişmelerini sağlamak göre
B) Öğrencilerin okul içerisindeki yaşamı- II. Okulöncesi ve İlköğretim Kurumları
nı gelişim düzeylerine uygun olarak Yönetmeliğinde yer alan yaş grupları-
kolaylaştırmak na göre
C) Öğrencileri; kumar, alkol, küfür gibi III. İkametgâh adresine göre
istenmeyen davranışlardan arındırarak IV. Velinin isteğine göre
davranış temizleyiciliği görevini üst-
V. Velinin kütüğe kayıtlı olduğu mahalle/
lenmek
köy bilgisine göre
D) Öğrencilerdeki toplumsal farklılıklara
izin vermeyerek, okulda denge durumu A) Yalnız I B) I ve II
oluşturmak C) I, II ve III D) III ve IV
E) Öğrencileri dış çevreden gelebilecek E) III ve V
tehlikelere karşı korumak
2. Aşağıdaki özelliklerden hangisi geleneksel

okul tipine ait özelliklerden birisidir?
A) Okul ve çevre birbirinden ayrı işlevler
yürütmelidir.
B) Okul mevcut toplumun basit bir mode-
lidir.
C) Okul herkesin birlikte iş yürüttüğü, yüz
yüze ilişkilerin olduğu bir topluluktur.
D) Okul toplumu daha iyi bir konuma ge-
tirmek için kurulmuş bir araçtır.
E) Okul aileye, fabrikaya veya bir şirkete
benzer bir kurumdur.
5. Aşağıdakilerden hangisi okul-çevre ilişki-

lerinin yararlarından birisi değildir?
A) Okula sermaye sağlamada yardımcı ol-
3. Aşağıdakilerden hangisi okulun dış çevre-
mak
sinde yer almamaktadır?
B) Okul ortamının gelişimini sağlamak
A) Mahalle muhtarı
C) Okul çevresinde yer alan riskleri azalt-
B) Müdür yardımcısı
mak
C) Öğrenci velisi
D) Okula yardım sağlamak
D) Belediye başkanı
E) Sorunlu öğrenciler için ceza mekaniz-
E) TEMA vakfı masını çalıştırmak
Değerlendirme Soruları 297
6. Aşağıdakilerden hangisi yenilikçi ve ge- 8. Aşağıdakilerden hangisi okul-aile ve top-

lenekçi çevre arasındaki farklardan birisi lum birlikteliği için Epstein tarafından ya-
değildir? pılan sınıflamaya ait değildir?
A) Yenilikçi çevrede grup çalışmalarına A) Gönüllülük
önem verilirken, gelenekçi çevrede bi- B) İletişim
reysel çalışmalar ön plandadır.
C) Karar vermeye katılım
B) Yenilikçi çevrede okulla toplumsal ku-
D) Toplumla işbirliği sağlama
rumlar arasında daha sıkı ilişkiler ku-
rulurken, gelenekçi çevrede toplumsal E) Liderlik ve okulu savunma
kurumlarla ilişkiler zayıftır.
C) Yenilikçi çevrede aile, disiplin anlayı-
şı olmayıp, çocuğun istekleri ön plana
alınırken, gelenekçi çevrede çocuk eği-
timinde disiplin anlayışı hâkimdir.
D) Yenilikçi çevrede değişim kaçınılmaz-
9. Aşağıdakilerden hangisi veli rolü üstlen-
ken, gelenekçi çevrede değişimi kabul-
mez?
lenmek zordur veya uzun zaman alır.
A) Eğitim-öğretim sürecinde her öğrenci-
E) Yenilikçi çevrede ailede sorumluluk
nin sorumluluğunu üstlenen anne, baba
paylaşımı varken, gelenekçi çevrede
babaerkil bir yapı mevcut olduğu için B) Öğrencinin yasal olarak sorumluluğu
sorumluluklar tek kişiye aittir. sahiplenen kişi
C) Pansiyonlu okullarda, velinin yazılı iz-
nine bağlı olarak okul yöneticilerinden
birisi
D) Koruma altındaki çocuklar içinse ku-
rum tarafından resmi yazı ile bildirilen
kişiler
E) Velisi olmayan yabancı uyruklu öğren-
cilerde sınıf veli temsilcisi
7. Aşağıdakilerden hangisi okul-aile işbirliği- 10. Aşağıdakilerden hangisi okul ile veli ara-
nin çocuklar için yararlarından birisi değil- sında kurulan iletişim yollarından birisi
dir? değildir?
A) Öğrenci başarısının artması A) Öğrenci davranışlarını değerlendirme
B) Öğrenci sorunlarının hızlı bir şekilde kurulu toplantısı
çözülmesi B) Veli toplantısı
C) Öğrenci gelişimini takip etme C) Devamsızlık mektubu
D) Okula kaynak sağlama D) Whatsap ve mailler
E) Sorunlu davranışların azaltılması E) Telefon görüşmeleri
298 Değerlendirme Soruları
11. Aşağıdakilerden hangisi öğrencilerin evle- 14. Okul ile aile arasında bütünleşmeyi gerçek-
rine yapılan ev ziyaretlerinin amaçlarından leştirmek, veli ile okul arasında iletişimi ve
birisi değildir? iş birliğini sağlamak, eğitim ve öğretimi
A) Çocuğu yaşadığı yerde gözlemlemek geliştirici faaliyetleri desteklemek, okulun
ve maddi imkânlardan yoksun öğrencilerin
B) Çocuğu aileye şikâyet etmek
eğitim ve öğretimle ilgili zorunlu ihtiyaç-
C) Çocuğun ailesinin sosyal çevresini, larını karşılamak üzere okullar bünyesinde
sağlık durumunu vb. gibi değişkenleri ………………. kurulur. Verilen boşluğa
incelemek aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
D) Dezavantajlı öğrencileri kazanmak
A) Öğrenci-okul-veli sözleşmesi
E) Öğrenci sorunlarını çözmek
B) Okul aile birliği
C) Okul öğrenci meclisi
D) Öğrenci davranışlarını denetleme ku-
rulu
E) Sosyal etkinlikler kurulu
12. Aşağıdakilerden hangisi okul aile işbirliği-
ni güçlendirmek için yapılmamalıdır?
A) Tüm aileleri iyi karşılama, onları de-
ğerli görme
B) Dezavantajlı gruplardaki çocuklarda
dâhil her çocuğa hitap etme ve hakla-
rını savunma 15. Okul Aile Birliği Genel Kurulu Okul Aile
C) Ailelerle etkili iletişim kurma, bilgileri Birliği Yönetmeliğine göre her yıl ilk kez
paylaşma ne zaman toplanır?
D) Okul başarısında ailenin payını göz A) 1-15 Eylül tarihleri arasında
ardı etme B) 15-30 Eylül tarihleri arasında
E) Çocukların yararına olacak faaliyetleri C) Eylül ayının sonuna kadar
ortak planlama, görüş alış-verişi ve iş-
D) Ekim ayının sonuna kadar
birliği yapma
E) Birinci dönemin sonuna kadar
13. Üçüncü Milli Şurasında “Okul Aile Birlik-

lerince okul hayatına hâkim olan eğitim ve
öğretim ilkelerinin ailelere tanıtılması” ka- 16. Okul aile birliğinin görev süresi ne kadar-
rarı hangi Milli Eğitim Bakanı zamanında dır?
alınmıştır? A) Bir dönem
A) Avni Akyol B) Bir öğretim yılı
B) Hasan Ali Yücel C) İki öğretim yılı
C) Reşat Şemsettin Sirer D) Okul aile birliği başkanının çocuğu
D) Nabi Avcı mezun olana kadar
E) İsmet Yılmaz E) Dört öğretim yılı
Değerlendirme Soruları 299
17. Ortaöğretim Kurumları ve Okul öncesi 19. Aşağıdakilerden hangisi Okul Öğrenci
ve ilköğretim Kurumları Yönetmeliği göz Meclisinin kurulma amaçlarından birisi
önüne alınarak “Öğretmenler kurulu top- değildir?
lantısının zamanı, yeri ve gündemi ortaöğ- A) Öğrencilerde demokrasi bilinci oluş-
retim okullarında………….gün önceden, turmak
okul öncesi ve ilköğretim okullarında gün
B) Öğrencilerde seçme-seçilme ve oy kul-
önceden yazılı olarak duyurulur.” Boşluk-
lanma kültürünü kazandırmak
lara gelecek ifadeler aşağıdakilerden han-
C) Öğrencilere kararlara katılma ve ço-
gisinde doğru olarak verilmiştir?
ğulculuk bilinci yerleştirmek
Okul Öncesi ve Ortaöğretim
İlköğretim Okullarında Okullarında D) Öğrencilere teokratik liderliği benim-
setmek
A) 7 gün ------------------------ 2 gün
E) Öğrencilere kamuoyu oluşturma bece-
B) 2 gün ------------------------ 2 gün
rilerini kazandırmak
C) 7 gün ------------------------ 7 gün
D) 7 gün ------------------------ 7 gün
E) 1 gün ------------------------ 1 gün
18. Okul öncesi eğitim kurumlarında okul ön- 20. Aşağıdakilerden hangisi toplum hizmeti
cesi eğitimi öğretmenlerinden, ilkokullarda çalışmaları içerisinde yer almaz?
aynı sınıfı okutan sınıf öğretmenlerinden, A) Okul bahçesini ağaçlandırmak
ortaokul ve imam hatip okullarında ise aynı
B) Okul kütüphanesini zenginleştirmek
alanın öğretmenleri ………………… top-
için kampanyalar düzenlemek
lantısı yaparlar. Boşluğa gelecek ifade aşa-
ğıdakilerden hangisidir? C) Huzur evlerinde çalışmalar yapmak
D) Çevre temizliği çalışmaları yapmak
A) Öğretmenler kurulu
E) Sosyal medyadan okulunu tanıtmak
B) Şube öğretmenler kurulu
C) Zümre öğretmenler kurulu
D) Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme
Kurulu
E) Öğrenci Ödül ve Disiplin Kurulu Top-
lantısı
Cevap Anahtarı
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
A A B C E C D E E A
11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.
B D C B D B A C D E
300 Kaynakça
KAYNAKÇA
Adams, D. (2007). Education and National Development: Priorities, Policies, and Planning. Asian
Development Bank Comparative Research Centre, The University of Hong Kong.
Adres Kayıt Sistemi Yönetmeliği. Tarih: 15.12.2006, Resmi Gazete: 26377.
Akbaşlı, S. & Kavak, Y. (2008). Ortaöğretim okullarındaki okul aile birliklerinin görevlerini ger-
çekleştirme düzeyleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 19, 1-21.
Amundson, K. J. (1999). 106 Ways Parents Can Help Students Achieve. Parents as Partners Series.
Maryland: the American Association of School Administrators.
Aslanargun, E. (2007). Okul-aile işbirliği ve öğrenci başarısı üzerine bir tarama çalışma. Sosyal
Bilimler Dergisi. 18, 119-135.
Aşkun, İ. C. (1977). Çağcıl ve Gelenekçi Toplumsal Ortamlarda Çevre-Örgüt-Birey Modelleri.
Yönetim Psikolojisi 1. Ulusal Sempozyumunda Sunulan Bildiriler-Tartışmalar (7-9 Aralık
1977). Ankara: TO- DAİE Yayınları
Aydın, M. (2012). Eğitim Yönetimi. Ankara: Hatiboğlu Yayıncılık. Aydın, A. (2015). Eğitim Poli-
tikası. Ankara: PegemAkademi.
Aydın, A. (2004). Sınıf Yönetimi. Ankara: PegemA.
Aydın, İ. (2005). Eğitim ve okul yöneticiliği. Okul Çevre İlişkileri. Özden,Y.(Edt.). Ankara:Pege-
mA.
Aydoğan, İ. (2006). İlköğretim okullarında okul-çevre ilişkilerinin düzeyi. Sosyal Bilimler Araştır-
maları Dergisi. 2, 121-136.
Baker, P. S. (1991). Metaphors of mindful engament and a vision of beter schools. Educational
Leadership. April, 32-35.
Balcı, A. (1993). Etkili Okul, Okul Geliştirme. Ankara: PegemA.
Balay, R. (2012). Okula toplumsal katılım. Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi. Memduhoğlu,
H.B. ve Yılmaz, K. (Edts). Ankara: PegemAkademi.
Başar, H. (2004). Sınıf Yönetimi. Ankara: PegemA.
Başaran, İ. E. B. (2000). Yönetimde İnsan ilişkileri. Ankara: Nobel.
Başaran, İ. E. (1996). Türkiye Eğitim Sistemi. Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
Birekul, M. (2015). Okul-çevre ilişkileri. http://www.mbirekul.com/?p=427 adresinden 06.09.2015
tarihinde indirilmiştir.
Bryan, J. & Henry, L. (2012). A model for buildingschool–family–communitypartnerships: princip-
les and process. Journal of Counseling & Development. 90, 408-420.
Bryan, J. A. & Griffin, D. (2010). Multidimensional Study of School-Family-Community Part-
nership Involvement: School, School Counselor and Training Factors. Asca-Professıonal
School Counseling. 75-86.
Bursalıoğlu, Z. (2010). Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranış. Ankara: PegemA.
Büyükalan Filiz, S. (2014). Eğitimle ilgili temel kavramlar. Eğitim Bilimine Giriş. Özdemir, M. Ç.
(Edt.). Ankara: PegemAkademi.
Clark, R. (1983). Family Life and School Achievement: Why Poor Black Children Succeed or Fail.
Chicago, IL: University of Chicago Press.
Cook, A. (2003). Movements of mind: “The Matrix”, metaphors, and re-imagining education. Te-
achers College Record. 105 (6), 46-977 http://www.mikemcmahon.info/metaphors.htm
adresinden 11.10.2009 tarihinde indirilmiştir.
Kaynakça 301
Çakmak, A. F. (2010). Okul Aile Birliklerinin Görevleri ve İletişimlerinin Değerlendirilmesi. Yük-
sek lisans tezi. Yeditepe Üniversitesi, İstanbul
Çalık, C. (2007). Okul-Çevre İlişkisinin Okul Geliştirmedeki Rolü: Kavramsal Bir Çözümleme.
GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 27 ( 3), 123-139.
Çalışkan, N. & Ayık, A. (2015). Okul aile birliği ve velilerle iletişim. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1(2), 69-82.
Çelik, N. (2005). Okul-Aile İlişkilerinde Yaşanan Sorunlar. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniver-
sitesi, İstanbul.
Daniel, G. (2011). Family-school partnerships: towards sustainable pedagogical practice. Asia-Pa-
cific Journal of Teacher Education. 39(2), 165–176.
Davies, D. (1991). Schools Reaching out: Family, School, and Community Partnerships for Student
Success. The Phi Delta Kappan. 72 (5), 376-382.
Demirtaş, H. (2012). Okul örgütü ve yönetimi. Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi. Sarpkaya,
R. (Edt). Ankara: Anı.
Doğru, Ç. T. (2005). Okul-Öğretmen-Aile İşbirliğinin Sınıf Yönetimine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi.
Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Zonguldak.
Elitok Kesici, A. (2016). Eğitim Bilimine Giriş. Ankara: Eğiten Kitap.
Eipstein, J. L. & Connors, L. J. (1995). School and Family Partnerships in the Middle Grades.
Creating Family/ School Partnerships. Rutherford, B. (Edt). Ohio: National Middle School
Association.
Eipstein, J. L. & Sanders, M. G. (2006). Prospects for change: preparing educators for school, fa-
mily, and community partnerships. Peabody Journal of Education. 81 (2), 81-120.
Eipstein, J. L. (2013). Ready or not? Preparing future educators for school, family, and community
partnerships. Teaching Education. 24(2), 115-118.
Epstein, J. L. (1995). School/ family/ community partnerships: caring for the children we share. The
Phi Delta Kappan. 76(9), 701-712.
Epstein, J. L. & Sanders, M. G. (2000). Connecting home, school and community: new directions
for social research. Handbook of Sociology of Education. Hallinan, M. (Edt.) New York:
Plenum.
Eipstein, J. L. & Sanders, M. G. (2002).Family, school, and community partnerships. Handbook of
Parenting. Borntein, M. H.(Edt). London: Lawrence Erlbaum As. Pub
Fan,X. & Chen, M. C. (2001). Parental Involvement and Students’ Academic Achievement: A Me-
ta-Analysis. Educational Psychology Review. 13 (1), 1-22.
Fry, P. G. (1989). The Creation of Curriculum Reality: Metaphors in Education. Doctor of educati-
on degree. Oklahoma State University, Oklahoma.
Gül, i. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin okul çevre ilişkilerinin geliştirilmesine yönelik gö-
rüşleri. Omü Eğitim Fakültesi Dergisi. 32(1), 165-192.
Griffin, D. & Steen, S. (2010). School-family-community partnerships: applying epstein's theory
of the six types of ınvolvement to school counselor practice. Journal for Social Action in
Counseling and Psychology. 3 (1), 74-85.
Gülcan, M. G. & Taner, N. (2011). Öğretmen görüşlerine göre ilköğretimde ev ziyaretlerinin okul
başarısına etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 11(22), 129-
144.
Hoover-Dempsey, K.V. & Sandler, H.M. (1997). Why do parents become involved in their child-
ren’s education? Review of Educational Research. 67(1), 3–42.
302 Kaynakça
Hornby, G.ve Lafaele, R. (2011). Barriers to parental involvement in education: an explanatory

model. Educational Review. 63 (1), 37–52.
Hornby, G. 1995. Working with Parents of Children with Special Needs. London: Cassell.
Hornby, G. 2000. Improving Parental Involvement. London: Cassell.
İçtin, A. (2013). Okul Aile Birliğinin Yönetsel İşlevlerine İlişkin Anadolu ve Genel Lise Yönetici,
OAB Başkanı ve Öğretmen Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi,
Gaziantep.
İnandı, Y. (2008). Okula toplumsal katılım. Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi. Sarpkaya, R.
(Edt.). Ankara: Anı.
Kıral E. (2015). Milli Eğitim Bakanlığı örgütlenmesi. Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi. Akın,
U. (Edt.). Ankara: Pegem Akademi.
Kıral, E. & Akagündüz, T. (2015). The Analysis of Secondary School Students' Reasons of Absen-
ce. Contemporary Studies Inhumanities (Edts. Hasan ARSLAN; Mehmet Ali Icbay; Sorin
Mihai Stanciu). 182-202.
Kıral E. & Ocak, E. (2016). Ortaokulda Yapılan Veli Ziyaretlerine İlişkin Yönetici, Şube Rehber
Öğretmeni ve Veli Görüşleri. VIII. Uluslar Arası Eğitim Araştırmaları Kongresi, Çanak-
kale.
Kolay, Y. (2004). Okul-aile-çevre iş birliğinin eğitim sistemindeki yeri ve önemi. Milli Eğitim
Dergisi. 164, Güz.
Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği. Tarih: 26.07.2014, Sayı:
29744.
Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği. Tarih: 28.10.2016, Resmi Gazete:
29871.
Milli Eğitim Bakanlığı İl ve İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri Yönetmeliği. Tarih: 18.11.2012, Resmi
Gazete: 28471.
Milli Eğitim Bakanlığı Okul Veli İşbirliği Genelgesi. Tarih/Sayı: 2002/27
Milli Eğitim Bakanlığı Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği. Tarih: 08.06.2017, Sayı: 30090.
Milli Eğitim Bakanlığı Okul Aile Birliği Yönetmeliği. Tarih: 09.02.2012, Sayı: 28199.
Milli Eğitim Bakanlığı Milli Eğitim Temel Kanunu. Tarih: 14.06.1973, Kanun No: 1739.
Milli Eğitim Bakanlığı Demokrasi Eğitimi ve Okul Meclisleri Yönergesi. Tarih: 2004
Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Kurulları ve Zümreleri Yönergesi. Tarih: 25.08.2017.
Milli Eğitim Bakanlığı Okul Spor Faaliyetleri Yönetmeliği. Tarih: 5.11.2013, Sayı: 28812
Millî Eğitim Bakanlığı Uluslararası Yarışmalarda Derece Alan Öğrencilerin Ödüllendirilmesine
Dair Yönerge. Tarih: 2016, Tebliğler Dergisi Sayı: 2709
Milli Eğitim Bakanlığının Ders Dışı Eğitim Çalışmaları Genelgesi. Tarih/Sayı:2010/49.
Milli Eğitim Bakanlığı 3. Milli Eğitim Şurası. Tarih: 2-10 Aralık 1946.
Milli Eğitim Bakanlığı Temel Eğitime Destek Projesi “Öğretmen Eğitimi Bileşeni” Öğretmenlik
Mesleği Genel Yeterlikleri Kılavuzu. Tarih: 01.03.2006, Sayı: 01950 yazıya istinaden
oluşturulmuştur.
National Standards for Family-School Partnerships Implementation Guide. (2014). https://www.
pta.org/nationalstandards adresinden 05.09.2017 tarihinde indirilmiştir.
Nayır, F. (2015). Okul-aile-çevre ilişkileri. Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi. Akın, U. (Edt.).
Ankara: PegemAkademi.
Nüfus Hizmetleri Kanunu. Tarih: 25.04.2006, Sayı: 5490.
Kaynakça 303
Özer, N. & Atik, S. (2015). Eğitimin Temel Kavramları. Eğitim Bilimine Giriş. Uğurlu, C. T. (Edt).
Ankara: Eğiten Kitap.
Reay, D. (1998). Class Work: Mothers’ Involvement in their Children’s Primary Schooling. Lon-
don: U C L Press.
Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 55, 459-496.
Sanders, M. G. (2001).The role of "Community" in comprehensive school, family, and community
partnership programs.The Elementary School Journal. 102 (1), 19-34.
Sürücü, G. (2011). Okul-Çevre İlişkilerinin Okul Yönetimine Etkileri. Yüksek Lisans Proje Çalış-
ması. Trakya üniversitesi, Edirne.
Şahan, g. (2016). Okul yönetimi. Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi. Kılıç, E. D. (Edt.). An-
kara: Eğiten Kitap.
Şahin, A. E. (2014). Eğitimle ilgili temel kavramlar. Eğitim Bilimine Giriş. Sönmez, V. (Edt). An-
kara: Anı.
Şimşek, S. (2016). Eğitim ile ilgili temel kavramlar. Eğitim Bilimine Giriş. Saylan, N. (Edt.). An-
kara: Anı.
Şişman, M. & Taşdemir, İ. (2008). Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi. Ankara: PegemAkade-
mi.
Taymaz, H. (2011). Okul Yönetimi. Ankara: PegemAkademi. Tezcan, M. (1992). Eğitim Sosyolo-
jisi. Ankara: Zirve Ofset.
Tezcan, S.M. ( 2006). Okul Yönetiminde Okul Çevresinin Yönetime Katkısı. Yüksek Lisans Tezi.
Gazi Üniversitesi, Ankara.
Tschannen-Moran, M. (2001). Collaboration and the need for trust. Journal of Educational Admi-
nistration. 39(4), 308-331.
Uğurlu, Z. & Kıral, E. (2012). Öğretmen adaylarının topluma hizmet uygulamaları dersinin işleyiş
sürecine ve kazanımlarına ilişkin görüşleri. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü-
sü Dergisi. 1 (1), 37-55.
Yılmaz, G. (2010). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Okul-Aile ve Toplum İlişkilerine Yönelik
Performanslarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
Yiğit, B. & Bayrakdar, M. (2016). Okul – Çevre İlişkileri. Ankara: PegemAkademi.
YAZAR HAKKINDA Yrd. Doç. Dr. Bilgen KIRAL
Merzifonlu olan yazar, 2001 yılında 19 Mayıs Üniversitesi Amasya Eğitim Fakültesi Sınıf Öğret-
menliği lisans programını, 2008 yılında Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi yük-
sek lisans programını, 2015 yılında Ankara Üniversitesi Eğitim Yönetimi ve Teftişi doktora progra-
mını tamamlamıştır. Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda sınıf öğretmeni, İngilizce öğretmeni
ve müdür yardımcısı olarak 15 yıl görev yapmış, 2016 yılında Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Eğitim Yönetimi Bölümüne Yard. Doç. Dr. olarak atanmıştır. Dr. KIRAL, lisans
düzeyinde Eğitim Bilimine Giriş, Sınıf Yönetimi, Eğitim Yönetimi, Türk Eğitim Sistemi ve Okul
Yönetimi dersleri, lisansüstü düzeyde Eğitim Yönetiminde Güçlendirme dersleri vermektedir. Dr.
Erkan KIRAL ile evli olan yazar, Ecesu ve İlke Güneş isimli iki kız çocuğu annesidir.
304
View publication stats

Okul Toplum Ilişkileri, Türk Eğitim Sistemi Ve Okul Yönetimi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Okul Toplum Ilişkileri, Türk Eğitim Sistemi Ve Okul Yönetimi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

Okul Toplum İlişkileri (Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi)

Chapter · May 2020

Öğretmenler İçin Mesleki Gelişim Standartları View project

The user has requested enhancement of the downloaded file.

Baskı Sayısı ve Tarihi

Yayıncı Sertifika No: 30796

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu bölüm yazarlarına aittir.

Günümüzde ülkelerin eğitim sistemlerinin yapısı, finansmanı ve performansı hak-

1. Bölüm: Yönetim Kuramları ve Süreçleri

2. Bölüm: Liderlik ve Liderlik Teorileri

3. Bölüm: Türk Eğitim Sisteminin Genel Yapısı

4 Bölüm: Türk Eğitim Sisteminin Yasal Dayanakları

5. Bölüm: Türk Eğitim Sisteminin Örgüt ve Yönetim Yapısı

6. Bölüm: Okul Örgütü ve Yönetimi

7. Bölüm: Okullarda Eğitim Öğretim İle İlgili Hizmetler

8. Bölüm: Okul Toplum İlişkileri

İnsani Açıdan Görüşler...............................................................................................14

Türk Eğitim Sisteminin Oluşumu.............................................................................94

Millî Eğitim Bakanlığının Tarihçesi .......................................................................158

İnsan Kaynakları Yönetimi.......................................................................................212

1. Okul örgütünün hammaddesi toplumdan gelip, topluma geri dönen in-

Okulun Sosyal Görevi: Okullar, öğrencilere toplumun kültürünü aktararak

ların, olay ve olguların, düşüncelerin bütünüdür (Birekul, 2015). Okulların da

Şekil 1. Geleneksel Okul

Şekil 2. Topluluğun Bir Modeli Olarak Okul

Şekil 3. Topluluk Okulu

Okul – Çevre İşbirliği

Tablo 1. Okul çevre ilişkilerinin yararları

Eğitim Alanı Çevre ile İlişki Türü

Tablo 2. Yenilikçi ve Gelenekçi Çevrede Bireyin, Bireylerarası İlişkilerin ve Ailenin Özellikleri

Yenilikçi - Modern Çevre Gelenekçi Çevre

• Bireyler gruba katılmaya istekli • İlişkiler kişisel ve duygusal temellere dayanır.

Tablo 2’de görüldüğü gibi yenilikçi/modern çevredeki bireyler yeniliğe, nes-

sosyal, ekonomik ve teknolojik olarak gelişmesi ve kalkınması için insan gücünü

4. Daha iyi öğrenme isteniyorsa günlük gazete okunmalı ve okutulmalıdır.

Ticari Kuruluşların, sivil toplum örgütlerinin baskıları: Okulun çevresinde

İl/İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri: Milli Eğitim Bakanlığının il ve ilçe düze

Öğrencilerin başarısında, okul-aile ve çevre faktörlerinin çok önemli bir yeri

Gönüllülük: Aileleri gönüllü olarak çalışmalara katmak veya okulun her-

çalışmalarında karara katılmalarını sağlama, bölge düzeyindeki toplantılarda ve

panolarında yer verilmektedir (Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği). Okulda, sınıfta

Sınıf Öğretmeni Müdür Yardımcısı Okul Müdürü

Şekil 4. Devamsızlık mektubu örneği

Devamsızlık mektubunda şekil 4’teki ifadeler yer almaktadır. Devamsızlık

nüldüğünde ise eğitimin devamlılığını, amaçların daha kolay gerçekleştirilebil-

5) Gücü paylaşma: Aileler, öğrenciler, öğretmenler, okul personeli ve top-

Anne-baba ve öğretmenden kaynaklanan Toplumdan kaynaklanan faktörler

13. Aile ve okulun kaynakları öğrencilerin çıkarları için kullanılmalıdır.

metlerine etkinlik ve verimlilik kazandırmak, okulların ve maddi imkânlardan

Yukarıda sıralanan amaçlar doğrultusunda kurulan okul aile birliklerinin; öğ-

Atatürkçülükle ilgili konulara göre planlama yapma, öğretim programında be-

veya müdür yardımcısı başkanlık etmektedir. Öğretmenler kurulunda seçilen üç

oyu oluşturma becerilerini kazandırmak maksadıyla Demokrasi Eğitimi ve Okul

ve yarışma konuları, il/ilçe millî eğitim müdürlüklerince oluşturulan komisyonca

6. Velilere öğrencilerin bireysel olarak farklı olabilecekleri anlatılmalıdır.

1. Aşağıdakilerden hangisi okulun işlevlerin- 4. Birinci sınıf öğrenci kayıtları yapılırken

2. Aşağıdaki özelliklerden hangisi geleneksel

5. Aşağıdakilerden hangisi okul-çevre ilişki-

6. Aşağıdakilerden hangisi yenilikçi ve ge- 8. Aşağıdakilerden hangisi okul-aile ve top-

13. Üçüncü Milli Şurasında “Okul Aile Birlik-

Hornby, G.ve Lafaele, R. (2011). Barriers to parental involvement in education: an explanatory

YAZAR HAKKINDA Yrd. Doç. Dr. Bilgen KIRAL