M.

A N D R 0 I 6

OSNOVI ZOOEKOLOGIJE
S OSOBITIM OSVRTOM NA E N T O M O F A U N U

Z A G R E B , 1970
 S A D R Ž A J
S tr .
U v o d .......................................................................................................................... 7
Osnovni pojm ovi i sadržaj e k o l o g i j e ............................................................. 9
Podjela ekologije .............................................................................................. 11
Organizam, skup organizama i p r o s t o r ............................................................. 12
Organizam i sredina .......................................................................... ...... 15

AUTEKOLOGIJA — AN ALITIČ K A E K O L O G I J A ............................................... 18

O p ć e n i t o ...................................................................................................................18
Ekološki f a k t o r i ..................................................................................................... 18
Životna form a .................................................................... ...... 21
Ekološka niša ..................................................................................................... 24
ABIOTIČKI F A K T O R I .......................................................................... . 25
Toplina ...................................................................................................................25
Svjetlo ................................................................................................................... 36
V o d a ...................................................... ...... . ................................................40
Zrak i zračna s t r u j a n j a .................................. ..................................................... 45
Kombinirano djelovanje temperature i vlage .................................. 47
Zbirno djelovanje klimatskih faktora . ......................................... . 52
Zemljište — t l o ......................................................................................................61
TROFICKI F A K T O R I .............................................................................................. 63
Vrsta i način i s h r a n e ........................................................................................63
Količina hrane . ...............................................................................................69
Kvaliteta h r a n e ..................................................................................................... 70
BIOTIČKI F A K T O R I .............................................................................................. 71
Homotipski o d n o s i .............................................................................................. 71
Heterotipski o d n o s i ...............................................................................................73
Borba za s a m o o d r ž a n je .................................. , ................................................77

DEMEKOLOGIJA — EKOLOGIJA P O P U L A C I J E ............................................... 79

Gustoća (brojnost) populacije ( a b u n d a n c a ) ................................................79
Određivanje gustoće populacije i n s e k a t a ...................................................... 81
Određivanje brojnosti vrsta koje prezim ljuju u zemlji . . . . 82
Određivanje brojnosti prema broju štetnika koji se nalaze na stablima 85
Markiranje .....................................................................................................86
Metoda primjernih p r u g a .......................................................................... 87
Okulama procjena brojnosti po stanju oštećenih sastojina . . . 87
Rekognosciranje oštećenih sastojina iz z n a k a ...........................................88
Određivanje gustoće populacije defolijatora po jedinkama koje vrše
o š t e ć e n j e ............................................................................................................88
Određivanje brojnosti metodom tretiranja probnih stabala . . . 89
Metoda klopki .............................................................................................. 89
Migraciona k r e t a n j a .............................................................................................. 90
Prostorni r a s p o r e d .............................................................................................. 91
Habitus i genetska konstitucija p o p u l a c i j e ............................................... 93
Natalitet i m o r t a lit e t ....................................................................................... 95
Uzrasna struktura ....................................................................................... 98
 P R E D G O V O R

Predm et izučavanja sve većeg broja stručnjaka iz zaštite šuma u posljed­

nje vrijem e postaje ekologija pojedinih štetnih vrsta šumske entomofaune.
Razlog leži u činjenici, da se bez poznavanja ekoloških faktora koji dovode do
prenamnažanja štetnika, bez poznavanja ekološke valence i načina kako poje­
dini štetnik reagira na date ekološke faiktore, ne može zamisliti uspješno suzbi­
ja n je štetnika i sprečavanje šteta koje oni nanose šumama. Stoga nam je bila
namjera da šumarske stručnjake i studente šumarstva uvedemo u područje
ekologije insekata. Ekologija insekata je specijalno područje ekologije životinja,
a ova dio ekologije u sklopu biologije. Pokazalo se međutim da studenti šumar­
stva u nastavnom planu nemaju posebni kolegij iz ekologije životinja uopće, pa
je to predstavljalo izvješnu teškoću za razum ijevanje ekologije insekata. Poku­
šali sm o ovom knjigom om ogućiti svima koji se bave zaštitom šuma a naročito
šumarskom entom ologijom , da lakše savladaju i b olje shvate ekologiju insekata.
Stoga smo nastojali obraditi osnove ekologije životinja i u isto vrijem e što je
m oguće više ilustrirati pojedine p ojm ove prim jerim a iz šumarske entomologije.
S obzirom na ogrom ni opseg ekologije kao nauke, n ije se mogao bez teškoća u
ovako ograničenom obim u postavljeni zadatak potpuno i uspješno izvršiti. No
s obzirom na veliku prazninu u ovom pogledu, naročito u domaćoj literaturi,
nadamo se da će ovaj naš pokušaj ipak biti koristan za studente i šumarske
stručnjake, kao uvod u bogatu stručnu i specijalnu literaturu na ovom području.