You are on page 1of 54

23.02.

2022

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
1 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
1

1
23.02.2022

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
2 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
2

2
23.02.2022

https://www.youtube.com/watch?v=3pxqWpnNdmE

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
3 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
3

3
23.02.2022

ÜSTÜNLÜKLERİ:

• Aralarında büyük mesafeler bulunan miller arasında kolay ve ucuz bir şekilde
hareket iletebilme,
• Yüksek verim (en çok %95-98),
• Sessiz çalışma,
• Kayış malzemesinden kaynaklanan iletimdeki elastik özellik, titreşim ve darbelerin
sönümlenebilmesi,
• Kayışın kasnak üzerinde kayma sınırının, tümden nakledilecek gücün sınırını
belirlemesi; böylelikle sistemin aşırı yükten korunması,
• Yağlamaya ihtiyaç duymaması, bakımının kolay oluşu,
• Kademeli kasnaklar kullanılarak çevrim oranının kolayca değiştirilebilmesi,
• Konik kasnaklar veya V kayışlarda etkin kasnak çaplarının değiştirilmesi ile
kademesiz çevrimin gerçekleştirilebilmesi,
• Genelde konstrüksiyonun kolay oluşu, herhangi bir gövde konstrüksiyonuna
ihtiyaç duyulmaması ve mekanizmanın açıkta çalışabilmesi.

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
4 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
4

4
23.02.2022

KUSURLARI:

• Gergi kuvvetlerinden dolayı mili zorlayan büyük değerde bir aks kuvveti oluşur.
Bu kuvvetin değeri işletme anında çevre kuvvetinin 2,5 katına kadar çıkabilir.
• Kayış ile kasnak arasında izafi hareket (kayma) nedeniyle 1/2 oranı sabit
değildir. Bu da elemanları arasında senkronizasyon gerektiren
sistemlerde kullanılmalarını engeller. Ancak bu sakınca dişli kayış
kullanımıyla engellenir.
• Kayış cinsine göre kullanım sıcaklığı -50C ile +60C (+80C) arasında sınırlıdır.
140C’de kayışta bozulma başlar.
• Zamanla kayışta kalıcı uzamaların oluşması hareket naklini engeller. Bunu
önlemek için gergi tertibatları gereklidir.
• Sıcaklık, nem, yağ, toz gibi çevre şartları küçük oranda da olsa kayışın
uzamasına neden olabilir ve sürtünme katsayısını değiştirebilir.
• Sürtünme nedeniyle statik elektriklenme meydana gelebilir.

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
5 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
5

5
23.02.2022

Düz
Kayış Kasnak
Mekanizması
Çok Kasnaklı Tahrik

Çapraz
Mekanizma Kademeli Konik
Mekanizma Mekanizma

Yarı Çapraz
Mekanizma

Gergi Kasnaklı
Mekanizma

Yön Değiştirici
Kasnaklı Mekanizma

Kayış kasnak mekanizmalarının sınıflandırılması


Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II
Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
6 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
6

6
23.02.2022

KAYIŞ ÇEŞİTLERİ

Çok katlı düz kayışlar

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
7 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
7

7
23.02.2022

Kayış Kasnak Mekanizması

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
8 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
8

8
23.02.2022

Gergin ve gevşek kol kavramı

Md
FÇ =
d/ 2

FS =   FN = FÇ

d1 d d
FÇ + F2 1 − F1 1 = 0  FÇ = F1 − F2
2 2 2
FAYDALI KUVVET

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
9 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
9

9
23.02.2022

Çevresine kayış takılmış kasnak

Kayışın Kasnak üzerinde kayma sınırı:

F1 = F2 · e
(Eytelwein, Euler veya Grashof denklemi)

F2 < F1 < F2 · e

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
10 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
10

10
23.02.2022

Kayış kesitinde kuvvetler

F 
m = 1 = 1  e 1
F2  2

m −1
FÇ = F1 = F1  k
m

kazanç k = (m - 1) / m
Faydalı Kuvvet: FÇ ~ k
Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II
Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
11 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
11

11
23.02.2022

Kayış Kasnak Mekanizmalarının Dinamiği

gergin kolda kayış hızı v1 =  · d1 · n1

gevşek kolda kayış hızı v2 =  · d2 · n2

l1 − l 2 v1 − v 2
Uzama Kayması: = = ~ %1-2
l1 v1
1 d 1
i= = 2
2 d1 1 − 

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
12 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
12

12
23.02.2022

Kayışta oluşan gerilmeler

F1 s
T = 1 + f +  e = +   v 2 + E e   k em
A d
Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II
Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
13 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
13

13
23.02.2022

Eğilme Frekansı
z v
fe =
L
Kayış Hızı, Optimum Hız
kaliteli kösele için 40 m/s
polyamid kayış için 80 m/s P = FÇ · v !!!
polyester kord kayış için 100 m/s
çelik band için 120 m/s

dP 1 1 1 1
= 0  v opt = = = v sınır =0,58  v sınır
dv 3 3  3

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
14 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
14

14
23.02.2022

Kayışta gerginliği sağlama yöntemleri

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
15 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
15

15
23.02.2022

V Kayışlar

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
16 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
16

16
23.02.2022

V kayışlarda kuvvetler

FM
FN =

2  sin
2

FM
FS =   FN +   FN = 2    FN = 

sin
 2
=  Fs = .FM

sin
2
 
 =   3
 0 ,33
sin
2

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
17 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
17

17
23.02.2022

V kayış kesiti örnekleri

a) Dar V b) V c) Yanı kaplanmamış, çentikli dar V kayış


1: Çeki elemanı, 2: Gövde, 3: Kaplama, 4: Çentikli gövde

Birleşik V kayışlar

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
18 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
18

18
23.02.2022

Dar V kayış

Yan yüzeyi açık


çentikli kayış

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
19 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
19

19
23.02.2022

Dar V ve V kayışların kasnak boyutları

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
20 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
20

20
23.02.2022

Dar V kayışlar için çeşitli kasnak konstrüksiyonları

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
21 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
21

21
23.02.2022

Çok profilli kayışlar (Yivli Kayışlar): Poly-V Kayışlar

1: Koruyucu yüzey,
2: Koruyucu katman,
3: Çeki elemanları,
4: Yivler, 5: Kasnak

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
22 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
22

22
23.02.2022

Çok profilli kayışlar (Yivli Kayışlar): Poly-V Kayışlar

Şekil 21.38 Yivli kayış profilleri

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
23 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
23

23
23.02.2022

Çok profilli kayışlar (Yivli Kayışlar): Poly-V Kayışlar

Şekil 21.39 Yivli kayışların tipinin ve hesap gücünün belirlenmesi

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
24 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
24

24
23.02.2022

Çok profilli kayışlar (Yivli Kayışlar): Poly-V Kayışlar

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
25 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
25

25
23.02.2022

Dişli Kayışlar

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
26 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
26

26
23.02.2022

Dişli Kayışlar

a) i=1 düz mekanizma


b) i>1 düz mekanizma
e)-i) Birden fazla
kasnağa güç ileten
mekanizma
c) İçten gergili
d) Dıştan gergili
l-k) Serpentin
mekanizma
m)-n) Çapraz
mekanizmalar

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
27 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
27

27
23.02.2022

Örnek Problemler

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
28 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
28

28
23.02.2022

Düz Kayış Kasnak Mekanizması Hesabı

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
29 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
29

29
23.02.2022

Düz Kayış Kasnak Mekanizmalarının Boyutlandırılması

Veriler:
P= 13,2 kW, n1= 1500 d/dk, n2 = 850 d/dk, e = 600 mm,
Çalışma: 12 h/gün
Çevre: tozlu ve yağlı bir ortam
kayış cinsi: Yüksek elastik kösele
Saç kıvırma makinesinde kullanılacak.

İstenenler:
Kayış uzunluğu ve genişliği ne olmalıdır?

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
30 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
30

30
23.02.2022

1. Kasnak Çaplarının Belirlenmesi


P / n = 13,2 / 1500= 0,0088  0,01 için

Sy. 656 Tablo 21.4’den d1 = 160 mm seçilir.

Çevrim oranı: i = n1/n2 = 1500/850 = 1,76

d2 = i  d1 = 1,76 160 = 281,2 mm.

Tablo 21.4’den d2 = 280 mm seçilir.


P/n [kW/dk- P/n [kW/dk- P/n [kW/dk-
1] d [mm] 1] d [mm] 1] d [mm]
Tablo 21.4
En küçük kasnak çapının seçimi 0,00075 63 0,008 140 0,14 315
0,0009 71 0,01 160 0,17 355
0,001 80 0,015 180 0,2 400
0,0016 90 0,04 200 0,25 450
0,0018 100 0,06 224 0,3 500
0,003 112 0,1 250 0,4 560
0,0045 125 0,12 280 0,44 630

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
31 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
31

31
23.02.2022

Kayış eğim açısı  : (Sy.680 - 21.58 Düz mekanizma için)


d 2 − d1 280 −160
Sin = =  0,1   = 5,74
2e 2 . 600
Kayış sarım açısı : (Sy.680 - 21.60)

 = 180  − 2   168 ,5

Kayış Uzunluğu: (Sy.680 – 21.62)

 .
L = 2 e . cos  + (d 1 + d 2 ) + (d 2 − d 1 )
2 180 

L = 1897 mm

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
32 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
32

32
23.02.2022

Kayış Hızı v

v =  . D . n / 60 =  . 160 . 10-3 . 1500 / 60 = 12,56 m/s

Eğilme Frekansı:
fe = (zk .v) / L= (2 . 12,56) / (1897 . 10-3) = 13,26 1/s

Yüksek Elastik Kösele Kayış Malzemesi Özellikleri: Tablo 21.5’den


=0,3 s=3...20 mm
(s/d1)maks=0,07 kem=4,4 N/mm2
Fç maks= --- N/mm e=30 N/mm2
=0,9 kg/dm3 b=20…1800 mm
fe maks=25 1/s E=250..400 N/mm2
vmaks= 40 m/s Ee=30..70 N/mm2

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
33 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
33

33
23.02.2022

(s/d1)maks=0,07 olduğundan smaks=0,07*160=11,2 mm

3 mm < s < 20 mm olduğu için uygundur.

s = 8 mm seçelim.

v = 12,56 m/s bulunmuştu.

v < vmaks = 40 m/s olduğundan uygundur

fe = 13,56 1/s bulunmuştu.

fe < fe maks = 25 1/s olduğundan uygundur

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
34 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
34

34
23.02.2022

Kayış Genişliği b: (Sy. 681)

ci 1
b=P ( Denklem 21.77 )
co  c  kem  s  k  v

Eğer üretici kataloglarında 1 mm genişliğinde kayışın emniyetle taşıyabileceği


Faydalı kuvvet olarak bilinen F’Ç maks verildiyse:

ci
P
b= ' ( Denklem 21.79 )
FÇmaks  v co  c

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
35 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
35

35
23.02.2022

F’Çmaks verilmediğinden 21.77 denklemini kullanacağız:

ci 1
b=P k: kazanç

co  c  kem  s  k  v k= (m-1)/m

m = F1 / F2

Bu oranın sınır değeri Euler denkleminden e olarak bulunur.

k = 1 – 1 / e = 0,586

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
36 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
36

36
23.02.2022

İşletme faktörü ci: Sy. 684 Tablo 21.6


Tahrik Grubu
A B
Günlük Çalışma Saati h
İş Makineleri < 10 10-16 >16 <10 10-16 >16
a) Düzgün süregelen işletme,
ivmelendirilecek kütleler çok küçük, P/n 
1,0 1,1 1,2 1,1 1,2 1,3
0,05 olan jeneratör, pompa, kompresör, hafif
yük konveyörleri
b) Düzgün süregelen işletme,
ivmelendirilecek kütleler, küçüksıvı
karıştırıcıları, elevatör, yük asansörü , hafif
1,1 1,2 1,3 1,2 1,3 1,4
yük taşıyacak büyük boy konveyörler, saç
kıvırma mak., kurutma tamburları, hafif
tekstil mak.

Tahrik Grubu A: Yol verme momenti nominal momentin 1,8 katından küçük olan elektrik motorları ve n > 600 d/d olan türbin ve patlamalı motorlar.
Tahrik Grubu B: Yol verme momenti nominal momentin 1,8 katından büyük olan elektrik motorları ve n < 600 d/d olan türbin ve patlamalı motorlar.

ci=1,2
Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II
Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
37 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
37

37
23.02.2022

Sarım açısı Faktörü c Sy. 684 Tablo 21.7

Tablo 21. 7 Düz Kayış ve V kayışlar için sarım açısı c

Sarım Açısı 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80

Sonsuz
1 0,98 0,95 0,92 0,89 0,86 0,82 0,78 0,72 0,68 0,63
Kayış
Sonlu Kayış 1 0,98 0,95 0,91 0,87 0,82 0,77 - - - -

c0,97

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
38 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
38

38
23.02.2022

Ortam Faktörü co : Sy. 685 Tablo 21.8

Tablo 21.8 Ortam faktörü co

Çevre Şartları co

1
Kuru hava, nem ve sıcaklıkta normal değişimler
Nem ve sıcaklıkta büyük değişimler 0,9
Sistem kapalı kutu içinde. Zamanla kayışta yağ damlacıkları oluşacak kadar yağlı
atmosfer, tozlu hava, elektro statik tehlikesi 0,8
Nemde ve sıcaklıkta çok büyük ancak yavaş sapmalar, sürekli ıslak hacim
0,7

co= 0,8

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
39 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
39

39
23.02.2022

ci 1
b=P
c o  c   kem  s  k  v

1,2 1
b = 13200 = 79 mm
0,8  0,97 4 ,4  8  0,586  12,56

b = 90 mm seçelim. (80 mm daha uygun!)

(20 -1800 mm arasında olduğu için uygundur)

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
40 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
40

40
23.02.2022

Çember genişliği bç : bç=100 mm

Sy. 664 - Tablo 21.2 Çember genişliğine göre seçilebilecek kayış genişliği (DIN 111)

Çember Kayış Çember Kayış Çember Kayış


Genişliği Genişliği Genişliği Genişliği Genişliği Genişliği
bç mm b mm bç mm b mm bç mm b mm
25 20 100 90 280 250
32 25 112 100 315 280
40 32 140 125 355 315
50 40 160 140 400 355
63 50 180 160 450 400
71 60 200 180 500 450
80 71 224 200 560 500
90 75 250 224 630 600

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
41 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
41

41
23.02.2022

Dar V Kayış Kasnak Mekanizması Hesabı

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
42 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
42

42
23.02.2022

Dar V Kayış Kasnak Mekanizmalarının Boyutlandırılması

Verilenler:
P=30 kW , n1= 1450 d/d , e 600 mm ,
Günlük çalışma süresi: 16 saat
n2 = 1000d/d
Büyük boy konveyörde kullanılacak.

İstenenler:
Hangi tür dar V kayıştan kaç adet gereklidir?

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
43 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
43

43
23.02.2022

İşletme faktörünün seçimi ci: Tablo 21. 6 Düz ve V kayışlarında işletme faktörü ci

Tahrik Grubu
A B
Günlük Çalışma Saati h
İş Makineleri < 10 10-16 >16 <10 10-16 >16
a) Düzgün süregelen işletme,
ivmelendirilecek kütleler çok küçük, P/n 
1,0 1,1 1,2 1,1 1,2 1,3
0,05 olan jeneratör, pompa, kompresör, hafif
yük konveyörleri
b) Düzgün süregelen işletme,
ivmelendirilecek kütleler, küçüksıvı
karıştırıcıları, elevatör, yük asansörü , hafif
1,1 1,2 1,3 1,2 1,3 1,4
yük taşıyacak büyük boy konveyörler, saç
kıvırma mak., kurutma tamburları, hafif
tekstil mak.

Tahrik Grubu A: Yol verme momenti nominal momentin 1,8 katından küçük olan elektrik motorları ve n > 600 d/d olan türbin ve patlamalı motorlar.
Tahrik Grubu B: Yol verme momenti nominal momentin 1,8 katından büyük olan elektrik motorları ve n < 600 d/d olan türbin ve patlamalı motorlar.

ci = 1,2
Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II
Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
44 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
44

44
23.02.2022

Hesap Gücü PH PH = P . ci = 30.1,2 = 36 kW

Kayış Tipi Seçimi: (Sy.697,Şekil 21.27)

n1=1450 d/d ve PH=36 kW  Kayış tipi SPA d1=200-250 mm arası

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
45 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
45

45
23.02.2022

Kasnak Çaplarının Belirlenmesi

Küçük kasnağın çapı d1=200 mm seçelim. (Sy. 698 Tablo 21.7)

Büyük kasnağın çapı d2=i.d1=200.1,45= 290 mm

Tablo 21.7’den d2 = 300 mm alalım.

Bu durumda gerçek çevrim oranı:

ig = d2 / d1 = 300 / 200 = 1,5 olur.

Tablo 21. 7 V kayışlara ait kasnakların etken çapları dw


50 56 63 71 80 90 100
112 118 125 132 140 150 160
170 180 190 200 212 224 236
250 280 300 315 355 400 450
500 560 630 710 800 900 1000
1120 1250 1400 1600 1800 2000

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
46 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
46

46
23.02.2022

Eksenler arası mesafe için sınır şartları:

e > 0,7 . (d1+d2)


600 >0,7 . (200+300) = 350 mm

e < 2 . (d1+d2)
600 < 2 . (200+300) = 1000 mm

350 < 600 <1000 mm  uygundur.

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
47 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
47

47
23.02.2022

Sarım Açısı:

Cos /2 = (d2-d1) / 2e = (300-200) / 2.600   = 170,520

Sarım Açısı Faktörü:


=170° , Sonsuz kayış  Sarım açısı faktörü c=0,98 (Tablo 21.7)

Tablo 21. 7 Düz Kayış ve V kayışlar için sarım açısı c

Sarım Açısı 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80

Sonsuz
1 0,98 0,95 0,92 0,89 0,86 0,82 0,78 0,72 0,68 0,63
Kayış
Sonlu Kayış 1 0,98 0,95 0,91 0,87 0,82 0,77 - - - -

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
48 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
48

48
23.02.2022

Kayış uzunluğu Lw

L  2 . e + 1,57 (d2+d1) + (d2-d1) . 2 / 4.e

e = 600 mm için,

L = 2.600+1,57 (200+300)+(300-200) 2 / 4.600

L = 1989 mm

Standart Kayış !

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
49 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
49

49
23.02.2022

Kayış uzunluğu Lw

Sy.678 Tablo 21.18’den


Standart kayış uzunluklarından
Lw =2000 mm seçilir.
Uzunluk faktörü cu = 0,96

Yeni Lw değeri için


eksenler arası tam doğru mesafe e;
p= 0,25 Lw – 0,393 ( d2+ d1) = 303,5
q= 0,125 (d2-d1)2 =1250
(21.91)
e  p + p 2 − q  605 mm

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
50 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
50

50
23.02.2022

Kayış hızı ve eğilme frekansı;

v = ( d1 n1 ) / 60 000 = (.200.1450) / 60 000 = 15,18 m/s

fe = (zk .v) / L= (2.1000.15,18) / 2000 = 15,18 1/s

Bulunan bu değerler dar V kayış için malzeme sınırlarıyla karşılaştırılır;

v = 15,18 < 30 m/s (Sy. 699) uygundur.

fe = 15,18 < 60 1/s (Sy. 699) uygundur.

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
51 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
51

51
23.02.2022

Kayışın Nominal Gücü PN ( Sy. 705-Tablo 21.20)

SPA tipi
d1=200 mm  nominal güç PN= 9,89 kW n1=1450 d/d
i =1,5

Tablo 21.20 Yanları kapalı dar V (SPA) ve birleşik kayışlar için nominal güç PN

d1 i
Küçük kasnağın devir sayısı (d/dk)
(mm) 1: i
200 500 800 950 1450 1800 2500 3500 5000

1,00 1,66 3,78 5,72 6,64 9,44 11,17 13,96 16,04


1,20 1,70 3,88 5,88 6,82 9,73 11,53 14,45 16,74
200 1,50 1,72 3,93 5,97 6,93 9,89 11,72 14,72 17,12
3,00 1,73 3,97 6,02 7,00 9,99 11,85 14,90 17,37

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
52 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
52

52
23.02.2022

Kayış Sayısı:

P . ci 30 .1,2
z= = = 3,87
PN . c  .cu 9,89 . 0,98. 0,96

SONUÇ:
Bu mekanizma için 4 adet SPA tipi kayış gereklidir.

Kasnak genişliği de belirlenmelidir:

b2= 65 mm ( Sy.667-Tablo 21.12 )

Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II


Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
53 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
53

53
23.02.2022

Ölçüler (mm) Kasnak


DIN 2212 DIN 2217 DIN ISO 5290
SPZ SPA SPB SPC
DIN 7753 T1
XPZ XPA XPB XPC
DIN 7753 T3 9,5 12,5
Kayış
Profili DIN 2215/DIN
10 13 17 22 (25) 32
2216
15N/ 25N/
DIN ISO Z A B C 9N/9J
15J 25J
Kayış Kombinasyonu Yuva Sayısı Kasnak Genişliği (b2)
- 1 16 20 25 34 38 48 18 26 38
2 2 28 35 44 59,5 67 85 28,3 43,5 66,6
3 3 40 50 63 85 96 122 28,6 61,0 95,2
4 4 52 65 82 110,5 125 159 48,9 78,5 123,8

5 5 64 80 101 136 154 196 59,2 96,0 152,4


3/3 6 76 95 120 161,5 183 233 69,5 113,5 181,0
3/4 7 88 110 139 187 212 270 79,8 131,0 209,6

4/4 8 100 125 158 212,5 241 307 90,1 148,5 238,2
5/4 9 112 140 177 238 270 344 100,4 166,0 266,8
5/5 10 124 155 196 263,5 299 381 110,7 183,5 295,4
4/3/4 11 136 170 215 289 328 418 121,0 201,0 324,0
4/4/4 12 148 185 234 314,5 357 455 131,3 218,5 352,6
4/5/4 13 - - - 340 386 492 141,6 236,0 381,2
5/4/5 14 - - - 365,5 415 529 151,9 253,5 409,8
5/5/5 15 - - - 391 444 566 162,2 271,0 438,4

54

54

You might also like