Professional Documents
Culture Documents
2022
1
23.02.2022
2
23.02.2022
https://www.youtube.com/watch?v=3pxqWpnNdmE
3
23.02.2022
ÜSTÜNLÜKLERİ:
• Aralarında büyük mesafeler bulunan miller arasında kolay ve ucuz bir şekilde
hareket iletebilme,
• Yüksek verim (en çok %95-98),
• Sessiz çalışma,
• Kayış malzemesinden kaynaklanan iletimdeki elastik özellik, titreşim ve darbelerin
sönümlenebilmesi,
• Kayışın kasnak üzerinde kayma sınırının, tümden nakledilecek gücün sınırını
belirlemesi; böylelikle sistemin aşırı yükten korunması,
• Yağlamaya ihtiyaç duymaması, bakımının kolay oluşu,
• Kademeli kasnaklar kullanılarak çevrim oranının kolayca değiştirilebilmesi,
• Konik kasnaklar veya V kayışlarda etkin kasnak çaplarının değiştirilmesi ile
kademesiz çevrimin gerçekleştirilebilmesi,
• Genelde konstrüksiyonun kolay oluşu, herhangi bir gövde konstrüksiyonuna
ihtiyaç duyulmaması ve mekanizmanın açıkta çalışabilmesi.
4
23.02.2022
KUSURLARI:
• Gergi kuvvetlerinden dolayı mili zorlayan büyük değerde bir aks kuvveti oluşur.
Bu kuvvetin değeri işletme anında çevre kuvvetinin 2,5 katına kadar çıkabilir.
• Kayış ile kasnak arasında izafi hareket (kayma) nedeniyle 1/2 oranı sabit
değildir. Bu da elemanları arasında senkronizasyon gerektiren
sistemlerde kullanılmalarını engeller. Ancak bu sakınca dişli kayış
kullanımıyla engellenir.
• Kayış cinsine göre kullanım sıcaklığı -50C ile +60C (+80C) arasında sınırlıdır.
140C’de kayışta bozulma başlar.
• Zamanla kayışta kalıcı uzamaların oluşması hareket naklini engeller. Bunu
önlemek için gergi tertibatları gereklidir.
• Sıcaklık, nem, yağ, toz gibi çevre şartları küçük oranda da olsa kayışın
uzamasına neden olabilir ve sürtünme katsayısını değiştirebilir.
• Sürtünme nedeniyle statik elektriklenme meydana gelebilir.
5
23.02.2022
Düz
Kayış Kasnak
Mekanizması
Çok Kasnaklı Tahrik
Çapraz
Mekanizma Kademeli Konik
Mekanizma Mekanizma
Yarı Çapraz
Mekanizma
Gergi Kasnaklı
Mekanizma
Yön Değiştirici
Kasnaklı Mekanizma
6
23.02.2022
KAYIŞ ÇEŞİTLERİ
7
23.02.2022
8
23.02.2022
Md
FÇ =
d/ 2
FS = FN = FÇ
d1 d d
FÇ + F2 1 − F1 1 = 0 FÇ = F1 − F2
2 2 2
FAYDALI KUVVET
9
23.02.2022
F1 = F2 · e
(Eytelwein, Euler veya Grashof denklemi)
10
23.02.2022
F
m = 1 = 1 e 1
F2 2
m −1
FÇ = F1 = F1 k
m
kazanç k = (m - 1) / m
Faydalı Kuvvet: FÇ ~ k
Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II
Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
11 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
11
11
23.02.2022
l1 − l 2 v1 − v 2
Uzama Kayması: = = ~ %1-2
l1 v1
1 d 1
i= = 2
2 d1 1 −
12
23.02.2022
F1 s
T = 1 + f + e = + v 2 + E e k em
A d
Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II
Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
13 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
13
13
23.02.2022
Eğilme Frekansı
z v
fe =
L
Kayış Hızı, Optimum Hız
kaliteli kösele için 40 m/s
polyamid kayış için 80 m/s P = FÇ · v !!!
polyester kord kayış için 100 m/s
çelik band için 120 m/s
dP 1 1 1 1
= 0 v opt = = = v sınır =0,58 v sınır
dv 3 3 3
14
23.02.2022
15
23.02.2022
V Kayışlar
16
23.02.2022
V kayışlarda kuvvetler
FM
FN =
2 sin
2
FM
FS = FN + FN = 2 FN =
sin
2
= Fs = .FM
sin
2
= 3
0 ,33
sin
2
17
23.02.2022
Birleşik V kayışlar
18
23.02.2022
Dar V kayış
19
23.02.2022
20
23.02.2022
21
23.02.2022
1: Koruyucu yüzey,
2: Koruyucu katman,
3: Çeki elemanları,
4: Yivler, 5: Kasnak
22
23.02.2022
23
23.02.2022
24
23.02.2022
25
23.02.2022
Dişli Kayışlar
26
23.02.2022
Dişli Kayışlar
27
23.02.2022
Örnek Problemler
28
23.02.2022
29
23.02.2022
Veriler:
P= 13,2 kW, n1= 1500 d/dk, n2 = 850 d/dk, e = 600 mm,
Çalışma: 12 h/gün
Çevre: tozlu ve yağlı bir ortam
kayış cinsi: Yüksek elastik kösele
Saç kıvırma makinesinde kullanılacak.
İstenenler:
Kayış uzunluğu ve genişliği ne olmalıdır?
30
23.02.2022
31
23.02.2022
.
L = 2 e . cos + (d 1 + d 2 ) + (d 2 − d 1 )
2 180
L = 1897 mm
32
23.02.2022
Kayış Hızı v
Eğilme Frekansı:
fe = (zk .v) / L= (2 . 12,56) / (1897 . 10-3) = 13,26 1/s
33
23.02.2022
s = 8 mm seçelim.
34
23.02.2022
ci 1
b=P ( Denklem 21.77 )
co c kem s k v
ci
P
b= ' ( Denklem 21.79 )
FÇmaks v co c
35
23.02.2022
ci 1
b=P k: kazanç
co c kem s k v k= (m-1)/m
m = F1 / F2
k = 1 – 1 / e = 0,586
36
23.02.2022
Tahrik Grubu A: Yol verme momenti nominal momentin 1,8 katından küçük olan elektrik motorları ve n > 600 d/d olan türbin ve patlamalı motorlar.
Tahrik Grubu B: Yol verme momenti nominal momentin 1,8 katından büyük olan elektrik motorları ve n < 600 d/d olan türbin ve patlamalı motorlar.
ci=1,2
Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II
Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
37 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
37
37
23.02.2022
Sarım Açısı 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80
Sonsuz
1 0,98 0,95 0,92 0,89 0,86 0,82 0,78 0,72 0,68 0,63
Kayış
Sonlu Kayış 1 0,98 0,95 0,91 0,87 0,82 0,77 - - - -
c0,97
38
23.02.2022
Çevre Şartları co
1
Kuru hava, nem ve sıcaklıkta normal değişimler
Nem ve sıcaklıkta büyük değişimler 0,9
Sistem kapalı kutu içinde. Zamanla kayışta yağ damlacıkları oluşacak kadar yağlı
atmosfer, tozlu hava, elektro statik tehlikesi 0,8
Nemde ve sıcaklıkta çok büyük ancak yavaş sapmalar, sürekli ıslak hacim
0,7
co= 0,8
39
23.02.2022
ci 1
b=P
c o c kem s k v
1,2 1
b = 13200 = 79 mm
0,8 0,97 4 ,4 8 0,586 12,56
40
23.02.2022
Sy. 664 - Tablo 21.2 Çember genişliğine göre seçilebilecek kayış genişliği (DIN 111)
41
23.02.2022
42
23.02.2022
Verilenler:
P=30 kW , n1= 1450 d/d , e 600 mm ,
Günlük çalışma süresi: 16 saat
n2 = 1000d/d
Büyük boy konveyörde kullanılacak.
İstenenler:
Hangi tür dar V kayıştan kaç adet gereklidir?
43
23.02.2022
İşletme faktörünün seçimi ci: Tablo 21. 6 Düz ve V kayışlarında işletme faktörü ci
Tahrik Grubu
A B
Günlük Çalışma Saati h
İş Makineleri < 10 10-16 >16 <10 10-16 >16
a) Düzgün süregelen işletme,
ivmelendirilecek kütleler çok küçük, P/n
1,0 1,1 1,2 1,1 1,2 1,3
0,05 olan jeneratör, pompa, kompresör, hafif
yük konveyörleri
b) Düzgün süregelen işletme,
ivmelendirilecek kütleler, küçüksıvı
karıştırıcıları, elevatör, yük asansörü , hafif
1,1 1,2 1,3 1,2 1,3 1,4
yük taşıyacak büyük boy konveyörler, saç
kıvırma mak., kurutma tamburları, hafif
tekstil mak.
Tahrik Grubu A: Yol verme momenti nominal momentin 1,8 katından küçük olan elektrik motorları ve n > 600 d/d olan türbin ve patlamalı motorlar.
Tahrik Grubu B: Yol verme momenti nominal momentin 1,8 katından büyük olan elektrik motorları ve n < 600 d/d olan türbin ve patlamalı motorlar.
ci = 1,2
Bursa Uludağ Üniversitesi MAK3004 Makine Elemanları II
Mühendislik Fakültesi
Makine Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Kadir Çavdar
44 Makine Elemanları Bilim Dalı
©
44
44
23.02.2022
45
23.02.2022
46
23.02.2022
e < 2 . (d1+d2)
600 < 2 . (200+300) = 1000 mm
47
23.02.2022
Sarım Açısı:
Sarım Açısı 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80
Sonsuz
1 0,98 0,95 0,92 0,89 0,86 0,82 0,78 0,72 0,68 0,63
Kayış
Sonlu Kayış 1 0,98 0,95 0,91 0,87 0,82 0,77 - - - -
48
23.02.2022
Kayış uzunluğu Lw
e = 600 mm için,
L = 1989 mm
Standart Kayış !
49
23.02.2022
Kayış uzunluğu Lw
50
23.02.2022
51
23.02.2022
SPA tipi
d1=200 mm nominal güç PN= 9,89 kW n1=1450 d/d
i =1,5
Tablo 21.20 Yanları kapalı dar V (SPA) ve birleşik kayışlar için nominal güç PN
d1 i
Küçük kasnağın devir sayısı (d/dk)
(mm) 1: i
200 500 800 950 1450 1800 2500 3500 5000
52
23.02.2022
Kayış Sayısı:
P . ci 30 .1,2
z= = = 3,87
PN . c .cu 9,89 . 0,98. 0,96
SONUÇ:
Bu mekanizma için 4 adet SPA tipi kayış gereklidir.
53
23.02.2022
4/4 8 100 125 158 212,5 241 307 90,1 148,5 238,2
5/4 9 112 140 177 238 270 344 100,4 166,0 266,8
5/5 10 124 155 196 263,5 299 381 110,7 183,5 295,4
4/3/4 11 136 170 215 289 328 418 121,0 201,0 324,0
4/4/4 12 148 185 234 314,5 357 455 131,3 218,5 352,6
4/5/4 13 - - - 340 386 492 141,6 236,0 381,2
5/4/5 14 - - - 365,5 415 529 151,9 253,5 409,8
5/5/5 15 - - - 391 444 566 162,2 271,0 438,4
54
54