Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Cumhuriyet Döneminde Konut

    Uploaded by

    Hümeysa Yanıklı
    18 views24 pages

    Original Title

    CUMHURIYET DÖNEMINDE KONUT (1)

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    18 views24 pages

    Cumhuriyet Döneminde Konut

    Uploaded by

    Hümeysa Yanıklı

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 24
    CUMHURIYET DONEMINDE KONUT Bu yazt, 1923'ten bugtine konut politikalan ve toplu konut dretiminin hal bir yeild goaten gevinlmesini amaslamaktadir, Ortaya gikan, geng bit Cumburiyet'in yokluklar iginde geryekletiretildiklerinin kronolojk geliimidir, Bayle bit galanin ammact gergek lesunlemevenlerin sergilenmesi degil, Turkiye'nin deneyimine clesttel bir géizle bakip ya tarlamlabilecek sonuglara varmaktr. Once Osmanh [mparatortuu’ndan devralinan miras kasaca agtklanacak daha sonra politi ve ckonomik eqblimler agisindan farkh yaklagimlar gisteren 1923-1950, 1950-1980 ve 1980 sonras donemlerindcki konut politkalan ve toplu konut yapimt yaklapimlan anat lacaknr. Cumhuriyet’e gecerken 1923'te Turkiye Cumhuriyeti kuruldugunda, savaslardan yorgun ve yikilmy bir lke dey ralinmusts. Bosle bir mirasla birlikte gelen konut stogunun durumu da hig siphesiz genel .g6riintime uygun bir nitelik taymaktaydh. Osmank Imparatorlugu déneminde “konut po linkas” diye bir kavramin var olup olmadijum savunabilmek igin yeterli belgeler hentiz sin sna gakmamisa da, konut politikasim belirleyen yerlestirme politikalarinin eskiden beri devietin en Gnemli meselesi oldu anlagilmaktadir, Erder! niifus dajymina devlet midahelesinin yerlestirme planlannda ve ckonomik amaslarda odak noktast olarak ele alnmasinin Bizanshlardan Osmabilara gegen bir yontem oldugunu belirtmektedir. Fetih yoluyla elde edilen ve nfs kaybetmis olan kentlerin canlandinimasy, ckonomiyi geligtir ‘mek igin buralara baska bilgelerden getirlen halka konut verildigi veya kredi sajlandjy bilinmektedir ? Ozellikle 19. ytzyida hizlanan gogmen akimt ile, 1870-1900 yillar ara sunda en asagp bir milyon kisi, 1912-1915 yillannda yaklagtk 250 bin kisi, 1920'ce ise 400 binden fazla kisi Anadolu'ya yerletirilmigtir.’ Bu kadar gok konutun, o zamanki devlet ya pis ile geryeklestirilebilmesi olanaksiz goriinddgtine gore, gosmenlerin kredi ve arsa yar ddim ile kendi konutlannt bireysel olarak yapuklan anlastlmaktadhr 19. yuizyilin ikinci yansindan baslayarak biiyik kentlerde, Ozellike tstanbul'da belirli kul lanict groplan igin Orgiithi bir konut faaliyetinin ydritdlmeye baslandije gérlmektedir. Batiilasma harcketivle batidaki Gmeklerden esinlenerck gergeklestiilen bu konut grupla n, imparatorluktan gindmiize kalan kitgiik Olgekli toplu konut émekleridir, “islam ve gavrimislim kiigiik ticcar, kiigik esnaf ve sanatkirlarla orta-kiigik birokratlardan ol san”* bir kullansa Kesimine ait olan bu konutlar eski fstanbul konut tipinden gok farkh bit bigimlenme gostermektedirler. 1890 yihnda yaptlan Taksim Surp Agop evleri ve Sultan Abdilaziz tarafindan saray mensuplan igin 1870 yilinda yaptinlan Beyiktay Akaretler evle ri bu doneme iliskin en ilging meklendi. Imparatorluk déneminde devletin ihtiag sahibi dar geri halks Komut sahibi yapmak igin ‘en Onem girigim, Cumuriyerin ilanundan gok ksa bir stire Gnceye rastlamaktadir, 1918 A. tre, “Torkiyee Uygulanen Yerijme Polithalan, ie yore, Hacettepe Universitet Yapnlan 0:26; Ankar, 1978, 5 a6 Litre, ag, 5 47 tre, age, 4 Br, A, ers, ocd, “handle Onvokurunce Yar Sira Elen, 00.70, Murari Fokaies org « 5, Say. 2, Gow 1979, 105-205, tk emu eve. Yeni, Ankara 195, Suan Naps ap S.Yawz,¥,"Mimae Kemaletinve Src ‘lua Mimarik Done,” Antara ODT. Mimarik Failte Yay Ankara, 1981 272 6 Yon, . “Tarkiye'de Gok Kath Sesyal Kontak Orne Imanbul-alelde Harikzedegin Apartmani, Gere ‘Say tanbut: 19,5 ab 2. Atay, “Feth Olyar Bashan’ ca ‘ekllen Heetinin Program, 5 Ei 1823", okimet Programa, Burak Yayred, Inanbul, 1968, 5 3835, ‘ara, “kine Feth ‘OkjarHakumetina Program, 2.kaem 1928", age a yphnda istanbul da 7500 konutun yok olmasina yol agan$ yanginda konutlanns yitiren a: lelerin bir kisma igin bagrs yoluyla ve Vakifar'a ait bir arsa tzerinde 124 konut ve 25 dak. san yaponlmis 4 bloktan olusan bina grubu Mimar Kemalettin’in Birinci Milli Mimar. lik donemine iigkin en nem yaprtlanadan biridi.® 1923-1950 dénemi Cumhuriyer’in ilk yillan konut yapim: agisindan bir durgunluk dénemiydi. Ancak bu dur- sgunluk yeni konut yapimina ihtyag olmamasindan degil, waun yillar savagmis bir dlkenin ‘saurh kaynaklanmn daha Gncelikli alanlarda kullanilmast zorunlulugundan dogmaktaydh, Gergekte geng Cumhuriyet biiyik bir imar ve iskin sorunu ile kari karyyaydh, Savasta ya nan kentlerin iman, terk edilen topraklarda yasayan Tuirklerin Anadolu’ya yerlestnimele Fi gok sayida Konut yapmim gercktirmekteyd. Ote yandan 13 Ekim 1923 taihinde bas. ‘kent olarak ilan edilen Ankara'nin yeniden kurulmast ve devlet kadrolanna konut saglan- mast sorunu da vardi, Ancak her seyiyle bastan kurulan bir devletin daha Snemli sorunla rnin gorilmesi Oncelk taymaktaydh. Bu nedenle savas srasnda yiklan konutlann yerine yenilerinin yapilmast ve mibadele ile dogacak ihtiyact karglamak igin distnilen gare ézel tesebbiisiin bu yapim islerini ylklenmek tizere Gzendirilmesiydi.? Bu goris, 1923 Lemir Iisisat Kongresinde savunulan gene! ieler dogrultusunda ialenen ekonomik politikaya dda uygun dilsdyordu. Boyle bir politikayla imar faliyetini arnrmak, yerli ve yabanct dzel tesebbiisit izendirebilmek amaciyla Tikiye’de bina ingaaum tistlenen sirktlere ve mies seselere kolavhk salanmast yolunda adimlar animst. Konut yapanlann, emlak veri sinden ve ithal edecekleri yap: malzemeleriigin gtimrik vergisinden muaf ratulmalann ‘Ongoren yasalar bu politkalarn gergeklytrimesine yénelik dnlemlerd. Imar ve yeti. ‘me falyeterni yuritebilmek ign bir de “Mubadele ve Iskan Vekaleti” kurulrmustur. Bis tin bu onlemlere kargn beklenen sonuslann abnamadiga ve gOgmenlerin saa uygun olmayan konutlanda yasamak zorunda kakba anlaglmaktaydi.® Bu durumda gerek yeni yeni gelgen mil burjvazinin kaynaklannin sinh olmasiun, gerckse bina yapum icin ge- rekdi olan malzemenin biiyik bir kisminmn ithal edilmesi zorunlulugunun etkileri bulun- maktaydt, Gergekten Tlirkiye Cumhuriyet?nin, Osmanki Lmparatoriugu’ndan devaldig. aps malzemesiencistris boyle buyikk dlgeki bir Gretimi gergeklestirmeye yeteri degild Konut tretiminin yiritilmesinde karplagian zorluklara ragmen yeni baskent Ankara'nn {man ihmal edilemeyecek kadar dnemli bir sorundu. Yeni devleti temsil edecek binalann ve devlet m purlannin oturacaj konutlann dncelikle yapilmass gerekivordu, Lzmirin belt bir kesimi igi diganiien plan digin da ilk defa olarak bir kent igin plan yap st diistintilmeye bag landi. 1924 yiinda Ankara’da Heussler tarafindan, biri eski An: kara, Oteki de Yenigehit ile ilgili iki yoreselimar plant hazarlands Saghk Bakanligy’nin arkasinda 198 konutluk bir memur mahalle siyapuraldt, Ancak inyaat maliyetinin t ahminleri ¢ok asmast sonu. cunda ashnda dar gelili memurlar igin disdintlen bu yeni mahal Je kisa zamanda zenginlerin oturabilece; Pahl koskler ve apart manlarla donandi, Memurlar ise Ankara’rin eski konutlannda ok kotit kosullar altnda yagamaya devam ediyorlardh, Atay!0 Gankaya adh yapitinda bu Konuya deginerek syle demektedir: “Ankara Belediyesinin emrine vermek tizere isch tarafinda genis topraklar aldijamvz vakit, kanuna bir tek madde koymays hana getirmemigtik, Bu arsalar bina yapturacak olanlara ingaata Jazim oldugu kadar ve alindigt yal kullamlmak saruyla sanlacak tr.” Gergekten planlama konusundaki deneyim yokluju, dara mu kisa zamanda yOneticilerin digdindkleriden gok baska yon de gelistirmisti, Bu arada (1924-1928) yeni kurulacak kent (Ankara) igin arsa salanmasina olanak vere cek kamulasurmaya ilgkin bir yasa ile Ankara Belediyesiyasasi hazirlandh. Ancak bu yasal haziriklar siierken Ankara’nin gelisen konutitiyacimmn karglanamamast nedeniyle a7 sa yada da olsa baskalanna at asalardizerinde rusatst bazi konutlann yapuimaya baslandia gonilmekteydi, Bu gelismeyi Onlemek igin 1924 yilinda, bu tir yaplann yi giren ilk yasa gikanldh. Imasint 6n- Ankara ‘nin biyiime ve konut sorunlan giderek artuikca bunlann drgitta bir sekilde ele alinmasi gerekliligi de kendini daha kuvvetle hissettirmeye baslamigt. 1928 yilinda ilk ola- rak Imar Muduirlagit kuruldu. Yeni baskentin planh bir bigimde buytimesini saglamak amaciyla uluslararast bir yangma agi ve Isvigreli sehirci Jansen’in projesi uygulanmak tizere segildi Boylece caidas anlamda bir sehir plancilgs Tiirkiye’ye girmis bulunuyordu. Bir yandan plana uygun imar islemlerine girsilirken bir yandan da bir tla ¢6ziim bulunamayan me- ‘mur konutu sorunu igin yeni yaklasumlar aranmaya baslanmustl. 1926 yilinda yeni insaata kredi saglayacak olan Emlak ve Eytam Bankast (bugiinkti Emlék Bankast’nin ilk gekirde- i) kurulmus, maliye bakanina memur konutlan yaptrmak iizere hazine olanaklarint kul- Janmak iin yetki veren &zel bir yasa cikanimis ve Imar Bankast adinda bir banka kurul- mustu.!! Ancak memurlann kisa dénemdeki ihtiyaclanm kargilamak mimkiin olamadyjan- dan 1929 yilinda cikanlan bir yasa ile Ankara’daki memurlara dzel bir konut ddene@i ver: mek zorunda kalinmist 1928 yilindan 1930 yilina kadar konut tiretimi igin gerekli kosullan saglayacak cesitli ko- nularda imar planlan ile ilgili hiktimler yirdrlillige kondu, Bu yillarda Gzellikle Anka: ranin iman ve arsa kullarulis ile ilgili yasalar gze garpmaktaych. Belediye yasast ile ilk ola ‘ak ucuz konut yapimi sorunu ortaya cikmis, Umumi Hifaisihha Kanuna ile konutlarda Les Villas kara, Suzan Kops ary 8. Aveo, D Tarkiyenin Dizent, Bigi Yaynewi, btanbul, 1968, 5.190, 10. Atay, FR, Cankaya, Istanbul. 379-390, 11. Asa, O, Torkive'de ‘Mimartk Dasoncesinin Cumhuriyet Dénemindeki Evi, ‘Trabzon, KTU Ingaat Fakdltesi yayin, 5. 230- 234, 1976. M2. Aslanogly,L, 1923 1938 Erken Cumhuriyet Donen Mima, (ODTO Yayin, Ankara, 1980 5.2223, 13. Aras |, age, 561 14.Sey ¥., Yop Orem Analiinde Sistem Yaklagmy tan (0. Mim: Fak, 1971, sm 15. inkaya, Y, “Turkiye Cumbriyet Devriminin bandan ‘Gonamize Kadar Konut Sorunu", Mimarhk, yal 1972 Say 107, 5.5088, 16. Als. U. age 5.22; Nasi, 5. “Ankara lin cuz le Ev Tipe, ‘Arkitol, 1933, say 5,2 17. Wagner, M, “Tk Shirin ve Meveut Sahalardan istfage Fkonomis", arte 1938, Say 3,563, 18. Avoid) D, age, 5190-19 bulunmas: gereken minimum nitelikler dzerinde siulamalar konmostu.? Bu yilardg “Bugiin Istanbul'daki zengin tist tabaka ile genis halk wee eo esken sartlan arasndaki firklar, Avrupa’run hemen bait bityitkgehielerinde- {nla ve Pot ladu, Bu lukse ne Londrada, ne Pars'te, ne Amsterdam'da ne de Mila- 2M tar 1978, ‘yaa gle Fakes 1946'dan baslayarak geligen bu durum karyisinda gesitli yasalar gikanlch, Bunlann ilki Em- oes lik Kredi Bankast Kanunu’dur. Konutsuz halka uzun vadeli, diigik faizli kredi agmak, ya-35g9'** ** 99* malzemesitiretimi ve ticaretiyapmak, konut yaparak pesin veya takstle satmak*” — 36. Keser, " ol ilk girsimlerinden biri 1947'de _“btanbutde Mesten aca kuralan bankanin toplu kona yapumndak ik irsimlrinden birt 1947%de (Manbubs eden baslanan Istanbul’daki Levent mahallesidir. 391 Konutluk bu mahalleyi 1951"de yine is- tsteninjat tanbal’da 413 konutluk Koyuyolu ve 1954'te Diyarbakur'da 82 konutluk mahalleizlemis- Arte 199, Sp 20. hos nie tr, Hepsi bir veya iki kat babel tek veya sa evlerden olugan bu maballeler genelikle ye. 9 om ortagelr gruplanna hitap etmekteydi. Alan bakimundan da (Kosuyolu disinda) 180 m2'ye $61. pt Turkiye nin herhangi bir erindeolabilecek apartmanaga éredi Ta Vat or 38 “nanbulBelediyes 7. Elk Kreg ana Blok Apartmanian ‘tat Bub Arkitekt «26, Say 286, $1246. 38. Kole, age 5.620. 14, Keles, Rape 698.707, varanbiythllede soya konut standantan gf, viik dlgiiler getirmektedir " Cok partli donemin ikinci Gnemli yasas “Bina Yq vik Kanunu” dur, Bos arsalarin belediyelere devredimese ve beedivlerce de Konatsuz vatandara ven goren bu ys yc temel yap malemeerin a PAM. Ty sinda ve ithalinde maliveti dustirecek Snlemler getty iy Bu derece Kolayhklar igermesine ramen yaa kong yo nna yorum getirmekte etki lamar, dr geile sinus: giderek arts, gecekondular hizla yap tagelirgruplarnin isyaglan gin se hil ir apartman o pana srecine girlmigi.Imar ve Knut sorunlanny sj, jamin giderek artmasi sonucunda, bu alandai tim eye, dizeniemek ve orgitlemek tzere 1958 yinda inary, nko hilary, tur, Bahgli Konutlaryerine gok kath bloklann yer ald uy, gulamalann ilki Istanbul’da 4. Levent mahallesidr. ler iskin Bakanhijs kurulmustur. Emlak Kredi Bankas’ny rut yapim eylemleri 1950"lerin sonlannda 1936 yiinda baslanan ve 1960°datamamlanan bu mahale tek ever, sia evler ve gok kath bloKlardan olusan 345 bi, smektedie. Hektar basina 102 kisi gibi gok diigik bir yogunluga sahip olan mahal tein sincina por alanlan gibi sogal tee de mevcuttur. 1987 yn bislanan bank nun bask bir Bok apartman wygulamas ise gern en youn bolgeleinden bir ola Ae tik Bulvan'nda gergeklestrimistir. Enternasyonal akamun Turkiye'de butik vaygnic ka zandi bir dénemde, kimunefilimleriniyansttan bir anlayrga bigimlendirilen ve gizel neklerinden biri olan bu her iki uygulama da bankanin kurulus amaclan ile celigmektedir Bu celskivi Arkitek dergisi de soyle agMlamaktadir.®8 “Apartman dairletinin bik tu tulmus olmasi mesken probleminin {stanbul Belediyesi'yle Emlék Kredi Bankas'nda ma alesef ein yanks bir anlayisla sevk ve idare edildigni gostermesiitibaryle dkkate gaya, dir. Beledve'nin vazfesi biyik apartman daieleriingast degil, 2-3 odal kigik ve uo kirakdaieler meydana getirmesidi.” Nitekim Banka’nun tutumundaki yank baka ya. zarlarca da elestirimistr. Bankanin en genis uygulamast Istanbul’da Atakéy’de yapilmistir. Timi 50 bin kik bir yeni yerlesme olarak diistinilen bu projenin gerceklestirilmesine 19577de baslanmis ve hi li devam etmektedir. 618 konutluk ilk mahalle 1961'de bitiilmistir, Her tieli sosyal ckipman ile gerceklestrilen Atakjy igin de yukanda s6zii edilen elestrier yapuimaktads Gergekten bu maballeler ist gelir gruplannin kargllayabilecegi bir maliyete ulagmisladt Ore yandan banksnun uygulamalan ile arsa spekiilasyonuna énderhik ett deilri sri mektedir.40 1950%H yillann bir nem dzelligi de ckonomik dis yardimlarla birlkte yabane wzmanle ‘nn konut alaninda ortaya gikmasidr, {lk kurulus yillannda da yabaner mimar ve sehircir- en yararlanilmugtr, fakat bu iki dénem arasinda énemli farkhhklar vardir. Arik Taskive ik donemlerdeki gibi teknik eleman sikinnst gekmemektedir. Ayrica bu kez gelen yabar @ uemanlara conut politikss: gibi ulusal bir soruna cziim bulunmast amact bhagvurulmaktadir lk olarak 1951 yada Skidmore, Owings ve Merl irmasinin wzmar nisladur. Daha sonra Chat Jan gelerek yap, imar ve mesken konulaninda bir rapor hazil les Abrams, Avrupa Tktisadi [sbiligi Teskilan Prodaktivte Aj d Man son, Bernard Magnes, FEC Ke rick Bath, Chailloux-Dante! EB. Wedler 1960 yalina kadarki dnemde bazen Birlesmis Milletleradina, bazen Ti mmetinin davetlisi olarak al uzmanlan Don. Komitesi misyone, Fre ye hal mislerdir! Bu uzmanlann raporlannda sorunun temellerine inen analialer ve Sneml gba. almaktadir. Yabanea u2- Szelikle igi konutlanna efi isler ve Konut durumu iizerine raporlar ver lerin yant stra, arastirmaya dayanmayan gziim kaliplan di islerdir. manlar arasinda Ii konutlan sorunu ashnda 1946'dan beri gindemdedir. Sosyal Sigortalar Kuramu bu tance kurulduktan sonra, esiti yasalarlaiggi Konutlan iin Kredi olanaklan sailamaya ca kaullan ran g6zitlemedigi anlagimaktadir. Faiz oranlannun yiikscklii ve odeme kogullanmin zor dliisik gen iggilerin bu fondan yararlanmalann zorlastrmastr. lan bu kredilerle sore higlmgar. Ancak sigortahlann kuracaklan kooperatifler 1950°H yillann sonunda Tlirkiye’de Konut sorununun baska bir Gzel alanuna da el zat rmugnr. Onemli deprem kusaklan dizerinde yer alan ve gerek deprem gerekse diger &zel re likin &nlemler ve yaptlacak yardimlarla ilgili bir yasa ile 1959 yahnda yarlige ‘nceleri her afet isin Ozel bir yasa ile diizenlenen onarma islemleri bu ye ¢ baglanmistr. Boylece kamu eliyle yiritilmesi gereken bir konut tretim aft kel alamt daha ortaya gakmustr. 1960 gclindiginde gittikge tse dste eklenerek buyiyen Konut ihtivac ve tretimin yeter: ile konut agigs Gok biivdk saylara ulagmuyir. 1950-1960 donemindeki liberalize nut sorununa ilkenin en énemli sorunlanndan biri duramuna getirmisti. Eko: kd. anda 42. Arar age 5.335 43, KELES,R, age, 5.635, 4A. KELES,R, age, £633, nomik ve politik bunalimlar 27 Mays 1960"taki askeri miidahale ile noktalandiktan son- ra, yeni iktidar konut sorununa da o giine kadarkinden farkh bir sekilde yaklagmisur. 11 Temmuz 1960°ta aciklanan Orgeneral Cemal Giirsel baskanligindaki Milli Birik Hiki- meti Program'nda imar iserinin de genel bir kalkunma plans cergevesi iginde ele abnaca- i vurgulanyordu, Ayn programda sagha uygun ve ucuz konut konusunda gerekli cais- malara devam edilece@i, konut kredilerinin gergek ihtiyag sahiplerine yénektlecegi belirtl- mektedir4? Bu tarihler “sosyal konut” kavramunun kullanilmaya baslandigs tarilerir. 1961 yahnda yirrlige giren Anayasa’da konutla ilgili ikeler yer almaktadir. 1961 yilinda kurulan Indnii baskanhgandaki huiktimet de konut Konusuna ayn bir yer verdigini, 6zel likle “dar gelirl ailelerin ihtivaclanm én planda tutan bir sosyal konut politikasin:” izleye- cedini beliemektedir.§8 1961 Anayasas’nin Ongorduga Devlet Planlama Teskilau’nun kurulmast ve 1963 yihnda ilk planun hazirlanmasiyla plank déneme girilmistr. Birbirini izleyen beser yillik drt kal kunma planunda konut sektoriindeki hedeflere Gnemle yer verilmigtir. Ancak, siyai iktida- ran degismesine paralel olarak bu planlardakiilkelerde farkbliklar oldugu da gorilmekte- dir. Birinci planda “konut sorununa ilk olarak gene! iktisadi ve sosyal kalkinma agisindan yak- Jagiimis, Konut ihtiyaslan ile olanaklar arasinda makul bir denge kurulmaya* caliglmistr. Konut yatnmlannin toplam yatinmla iginde belirli bir pays ('20) agmamast Sngdriilmiis- ‘tir, Bu yatinmla mtimktin oldugu kadar geni halk kutlelerinin ihtiyacins Karslayabilmck igin de standardann sinirlandunimast istenmistir. Bu yaklasimla “Halk Konutlan Standart” tan hazirlanmis, belt standartlara uyan Konutlardan vergi indirimi yapilmasi yasa ile ka- rarlagunmustr. 1, Plann gecekondu konusuna yaklagim: bu konutlarda oturanlan korumaya yoneliktir Kendilerine yeni konut yaptnimayan ailelerin gecekondulaninin yikilmast benimsenme- mektedir. 1966 yilnda gikanlan gecekondu kanunu ile meveut gecekondulann durumu dzeltilebilecek olanlanmn korunmast ve islahy, dizeltilemeyecek olanlann ise ortadan kaldinimasngériilmektedir. Gerek yiklan gecekondulanin sahipleri, gerckse gecekondu- ddan baska konuta talebi olmayan dar gett aileler icin de bir yapim program: duginilmek- tedir. 2. Planda konut yaunmlan biraz daha kisitlanma (% 17), devletin bu sektérdeki rolt ise yaninme: deg, diizenleyici olarak belitimigtir. 2, Plan genel olarak “konut sorununun pi- yasa mekanizmas iginde goziilmesi” ikesi ile 1. Plandan aynimaktadh. 3. Plan konut konusuna daha az aynnti olarak yer veritken yatinmlan % 15,7 olarak sintr- lamusur. Bu planin en Gnemli dzelligi toplu konutlann yapumu igin kooperatifiigin dzendi- ‘mesi ve Gzelgirisimcilerin bu amagla desteklenmes ilkesini benimsetmis olmasichr. Yillbk konuct ihtiyacimn 300 bine vardi 4. Planda da bu konu tizerinde durulmus cok sa yida konutun Uretiimesine olanak veren teknoloji ve drgitlenmelere gerek oldugu vurgu- lanmistr, Ayr yerel yénetimlerin bu alanda dzendirilmesi de Ongdriilmiisti. 1960-1981 yallanarasindaki Konut diretimine yukanda agiklanan planlann ilkeler gergeve- sind balaldiganda gene! olarak planlarda belirlenen ilkelerin gergcklestiilemedigi géril- mektedir. pavak Kentlende 1930"Ierde baslayyp, 1960 2 kadar siren apartmanlagma siireci, 1970 lene Gok daireli tek bloktan, bavi ol nine dogru geligmeye bas asamada Iygi Sigortal:dyelerin «ekit kon gulamalan, 20 kanglamaktan uzak ob bir rol ovnamislandi, n Onayak olduklan ko- 2 edi. Maden: fg) sy Turk-ly Aydin foplu konutlann buvik fan Onemli yapuar olmamak inde dikkati geken Omeklere wvenilen bir retim alan olugurmus ve kentlerde kredi kosullanna uygun stan- fa aparman blogu 1970 ortasina kadar yapilagelmigtr. Ote yandan An- nr gibi buyuk kentlerin phat semtlerinde st ger gruplan ign yapuan luklan da girilmeye baslanmustir. olarak adlandinlamayacak olan bu Gretim 1979°a kadar devam etmig- se de son yllardaki ekonomik bunalimla biydk bir durgunluk agamasina girmigtic. Kredi Bankas roplu Konut diretimine gok sum bit seklde devam etmigtr. Birkag bak Kentte ve Ozellikle Isanbul'da gergeklestirlen bu dretim eylemleri maliyetlr ile bavuk halk kitlelerine cevap verebilmekten uzakur. sznda toplu konut Uretiminde nemli girisimlerden biri de ordu personelinin Xonar thtivacin: Karglamak icin yapulan cabalandir. 1960 yahnda emekliye aynlan subaylar lan 1.688 Konut bu eylemlerin baslangvedir. Silahh kuvwetler mensuplan igin anlar disinda, as! Gnemli tretim faalivesi Ordu Yardimlagma Kura- n geryeklestirimektedir. Uyelerine konut yapyp satan bu kurum giderek Kir aman gitmeyen en buy konut yapim organizasyonlanndan biri haline gelmistr. Tirkive'de endiisrivel tekniklerle idk toplu konutiretimi Ereli Demir Celik Fabrikas ig- sili stesidir. 1962 yahnda bir yarigma ile haziranan avan proje, afar pane! prefabrike sis temle gergeklestiriimigti. Daha sonra bazt yap: clemanlannin prefabrikasyonuna dayanan teil uygulamalar olrmustur. Topla Konut yapumsigin yeni teknolojlere ihtiyay oldu anlapdiktan sonra bu alanda s- ‘ir dz olsa ban yeni girisimler olmus, bu girisimler son yllada daha da yogunluk kazan- sms, Ik sirekliGresim anlum: 1968 yalinda Imar ve Iskin Bakanhp tarafindan Ankara'da, yulik Gretimi $00 konut olarak planlanan Absap Prefabrike Yap tesisi kurulmustur, Afet sonrasndi fas sirede cok sayida konut yapumunin ancak prefabrike sstemlerle gergeklesti- Tan on 290 rilebilecegi disincesivle daellikle Srgatsel nedenlerle d Jarnin prefabrikasyonu igin gins ler igin kigdk boyudu haz sapilannda prefabrike kapah sistemlrin 60 Yap1 teknolojisinde degismelerin mimariye etkileri Osmank, Selguklu'dan, Dogu Ro- sma’dan Kalanlann tzerine, uzun erim Ii gelecek kurgusuna gore yeni yap" tuerinin gerekigini baptan belie: mist. Selguklu gibi Osman da, yar geres- Jeri, ustalanny hazir bulmostur. Se ukla'nun dal mimartannun Kiar Hirstiyanken Mashaman oly bis- lend. Besbeli ki yap wstalan, ipgle de... Onlar, highir kompleks duyma- dan, daha Snceki donemierin talannt yeni yaplarda kullandiar. Dogu Ro- sma déneminde de, ak ¢aB yaplan- fin taglannin kulanmas. gelnegi sardarulmis, Bin yidan daha uzun bir sure egemen olmus koskoca bir imparatorluktan kalanlar elbette yal- rea yapdr, lar dil. Ta usta- fan, tugla-kiremit ustlan, kaliar, mimarla, gclenlerin 60-70 katt olan insanlar, yeni yOnetimde de ugraslan- ‘m (mesicklerini) siirdirdaler. Ustelik hhalkin ortak gereksinimlert icin digt- nilmiy yepyeni yapr programlanyia, belki de kuruluyun hevecanuma kapila- rak... Dogu Ronta’tun duvar dizenle- 1, ki saaklan, ta ula igi, ke mer kubbe dizcnlri gderekaykan- dla, yalinlagolar, aklciiga, yeni da. ‘slincelere wlagt. ‘Osmanlt, yeni bir dnya imparatori- {guna dog ilerierken, zerine otur- duu gesmisin deneyiminden, insan- Janndan yararlanmay. bildi. Sinan’m ingaat defterlerinin, yapim yontemi ddizeninin, Oye birkag yapx dencyi- kurulan bu joyurac ar bilegenler Bretimins Dm bt Oem jeu Roma mimsan ee ie, en ila gi ne olduguna bilmck zoran dayd ‘Tasarmna, daha bagtan, Omegin ken ddsine geretli tpn nerede olduguns bilerck bashyord. raga kolonlannun, Sileymaniye’de Bualbek'ten getiilen kolonlannin fullanimalan ib... Sultanahmet'in neredeyse tim taslannin Kestanbol (Alexander Troas) Oreninden geti- ris olmas gibi ‘Antik dénem yapllan, Dogu Ro- ‘ma'nin Huristyan inansina gore din- sizlria _(givurlann) yaplanvélae ‘Mizeiik, “arihse! yap” bi kav ramlann olmadis bir cada, dinszie- fin gindn ine yaramayan yaplannia taslannin kullanimasmin ne siuncast lab k? Oren yer en wcuz 35 ‘ocaklanwiar. Anadolu gecmipinde tarihsel yapriara, en cok bu cada za- rar verikdig soylenebibr. Osman dizeninde, yapardan, tek- ‘nik yonlerinden, denctimlerinden, ‘Hassa Bag Miman soramludur. Hesap igri, dere Sdemeler, gees ama gbi islerden de “Bina Emini” vorumodur, Merde, eyaletlerde Hassa Bas Mima- in’nun gorevini, onun atadifa hassa mi- marian gormektedit. Bu gorevin ara da bir, yetenchervle Sven yell us talaa da venldig bilinivor Bir zen kurucusu olan Sinan, yo- pt Gretim yontemi, neredeyse barok saga dek sarmagtir. Bundan sonra, bajkente, bank “tasanm” yontemler, mmimatiana alin tapyan yop tre. tesisler hild calymakla birltte, elde edien us olamamaktadir. Ozel kesimde de bazi vapr ras ler olmustur. Bu giisimler sonucunds duvar ve dogem. ide énemli gelismeler saglanomiynr. 3 yaygon olarak kullanimasina ker, een cm yollan, appriddanny duvamays basco. Yapurda dem abyabus yrs nj almaya beplar. Cumburivewe dei, manbul’ds, Bath ya ds Banda etn gormily mimarlar, Ozellikie sara, ‘beg yapr diretiminde, bagiamlar Ancak pu son birkac nida, band: ge lige, bize grien,piderek ko defeskibirie bide de wreice ye cdelironik avpstlar, memmerde data ar fe vererekcabgman salad. Top. 1b konusunds da bumun bovle side. una sovievebiirs. Dogs Roms 6 peminin, alt ard yapresirin 3 ya de dort parmafannn ize taprvan, doqe ikaplamas: olarak Grecli, pigmy toprak plakawyla, Osmania kate re dda alngen plakas arasinda pek de ay am youu. Osmant'nm son donemlennde, say alanindaki ve polit dandais yeailg. ler, elberte, kali slnsndaki venip- Jere de neden cluyordu. Teknciofie seri Bonn, kend: gree de yatacak exkinige wlagman, yap nes sminde de ak almaz Giclee das be mig geord. ‘93 de Ruslar in, Sean Hast ka pictlasyonlan yapms; bibir samy i lemevecek, onlar (Betilat) gxrocek fer para mukabi. Her yes earn sgelyor. Bi ilt vopmak sacs inn we smiyor. Cskbdar‘dan Beykor's kadar asap, bablal, finna, babwan, ip Hiistvand Bs daram 1. Gian Har bine kadar. Savay balangends f= hat Terakki zamaninds defence baslad. Onlar da bikin di Jer, bagarmamaga: Ekalive ne ine yerlesmig.” Gene Eyap Use diyorda bi: lets saminde endistrileyme hentz basanlamamist, Tine! kabiplar gibi gantiye tiretimini helan- ak rekniklerin kullaniny gittkye yayginlik kazanmaktadir, Bu teknikle 1970"lerinikinci jansinda birgok Konut yapulmisue. Prefabrike biiytk panel sistem tretimi igin bie fabrika JAvusturva kokenlt Mitsheck sistemi patent ile Manisa'da Betosan firmas: tarafindan; diger tuefbrka ie Istanbul’da Fransiz Balancy sistem ile dretmek tzere kurulmastar. ‘Musumanlar sant bilmea, yapamaz Tardis duvarcik, marangozluk, al elkce hep Haistiyanlar daha ied ‘deve, Rumlar, Ermeniler... Yahudiler {daha gokabverip zene. Sebebi gu: Osmanl Tmparatorlugu devrinde cdolineder askere-alimmazmis, sagak Sunda bimayeye mahtacur dene srisgonlar da carte ve sanata veri fer kenderni, Birks verde ratadhk, ize i emniyet edip vermedier Tar- kar diye”! Bodrum ever de ilgili glsmant? sr sunda ustlardan Ojrendiklerim de toe: * Bu yorede, eskden; degirmencilik, bahgeilk, fnneik,kasaphk, singer- ilk, marangozluk gibi, tagphkla, k= reg ve yap iplerini de Msliman ol- tmayanlar vaparms. Muslimanlar igi, deelke tack, kiregiik, yap, ikindiden sonra galiymak ginahims. Bo filer yapan Maslman olmayan ustalinn gutmelerinden sonra, zoran lok kargsnda Misiaman olanlar bu igre girmisler.” Size Antalya'da 1976 da Ogrendikler- imide aktaraym3 “Bu yorelerde Tarklerin kimi isleri yapmadiklanns ugraslannin daha cok ‘unm oldugunu biliyoruz. Omegin fi ‘nmol yapmak Moslamanla iin gi- rah bilinimis. Gainahun nedeni olarak kimi yerlerde hamorun ayakla gignen- resi, kimi yerde ekmegin yaklmast osterlivor. Pek ok yerde Turkler isn, task, Kreg, yaprcik, vb. ‘afer galgmak da giinahmas Neden- Jeri ne baglamak, 6zllkle salar ‘gene! tutumu, Gergek nedenleri, ko- ‘nonun arasurmacianndan bilyoruz Onegin Prof, Mustafa Akdag’n “Tutkive'nin thtsads ve Ital Tai hi? ad yapyonda Anadolu'da daha ‘Tarklerin yelesme gaglanndan baja yan jg bola gok iy anlanlmaktadr DeBsiketniktopluloklann bir anda ‘yuma yapayabilelrinin nem ne denlerinin basindadr bu ig bolum, Bau Anadola'nun pek gok yelegne- sinde Konustugum ustalar da os asia bees yukan ayn seer sOyliyoriard Onegin Alsehirde Ermenileryasa- ken 25-30 Exmeni usta var. Tick tstalan da onlar ytitirmislr Akyehirin oturanlan on bin kadarken 7-8 Task usta varms. Ey yapnracak olan kisi, bilinen ustalardan birine bassuruvor. Usa, ere ister, ‘olanaklanm dreniyor ona gore evin baying, cOzinnana birlkte ka- rarlagtnyorlar. Burin Karalr birlikte alumyor. Kanim... Ustalar “yeumiye” ile calgyorar 1940'larda bir yevmiye 2,5 TL. (20 yumurta: 5 kong). Gama, giinesin dojusuyla bashyor. Siorn dénigiyle bitiyor. Ustalann je yemedini. ge- nelde jveren veriyor; en azindan her Cumartesi yemek yedirvor. Yapt bi- tince bayrak dikiiyor. O zaman ham: akraba, Konu-komsu ustalara_ arma anlar gecirivorlar, Antalya'da diplomals mimarlar gelin- ‘eye dek olan doneme ilgkin deredi- iim bilgiler de yoyle Usta grak ilisksile yetgen usta, bir Dakama yaluzea bir teknik yardhmei- dir, Cofunlugu iki kath, en cok Os Kath evlrin yaprmimt, gelenek gore: nek baglan iginde sindarir. Aslolan, ‘ica veren, igverenin istekeriie. pve ren, ustaya Ornck gostererek “bovle istiyorum”; ya da “buna benzesin de guras soy olsun” derek istinibil- dlrs “Kia bir oy isterse dive sor dugumda, bir ustamn kara ilging tis “Koru bir ey yokru ki gorecedi, osterecef!” ‘Uygulamada utulan genel yo), vere nin gereslen salamas., ustaya yal «a igiik Odenmesidir. Ustann el a: ‘ptlan kendisnindir. Gotura pazarhk yeflenvor; ancak gotiriye gelmeye ‘ck slr gundelik(yevmiye) ile yap yor. Iperen, dvars, der, kre si doramaay, sac, boyacr gibi her isin ustasyla ayn ayn anlagyor. Usta run isin bitirmeden kagmamast, en «ok dnemsediblen tre kural. lgveren, en azndan bir yl Oncesinden kirecinisondurd,taltasim tahtacilar- ddan salanp, kurumas: icin izgarlar. mis. Gelecekteki onarmlar, ek yaplar ddsunilerek, Kirecin fazla sondara- Tip, kuvusunda gomila saklandi olurmu. Ev yaptrmava karar veren Aisi, gene en az bir il Gnceden, sora araya buldugu ustaun evine bir yk bugday yollayp ginkinii edermip. ty surasinda, ustalann yiyip itiler de ig- verenin dstine olurmtay. Anadolubisarh Eyup Usta'ya da sor- smastum: + Size ig nasi geld? Miser, ya alfa ya da mimar vasta- soya rand. Ya metre hesabi ya da go- til ale, ‘Mimar var muy sen Anadoluhisa- n’nda basladhjanda? (1950"lerin ikingi yan) 1970"lerde konut piyasasinda belediyelerin yeni ve etkin bir eleman olarak yer ald gé- riilmektedir, Her ne kadar 1930'lardaki yasalarda belirtilmisse de, etkin bir gekilde olaya katlmalan miimkiin olamamishr. Belediyelerin ortaya gikisint Tekeli syle anlatmaktadir “Orta similar igin yapsatgibkta bulunan gSziim, daha diigik gelirli gruplar igin ise gece- kondu ile bizi 1970°l yillara kadar getirdi, Arsa spekiikisyonu ve konut ingaatimn pazar mekanizmas iginde yapilmasi, yalmz sehirlerin diizenli kesimler igin deGil, gecekondu ke- simleri icin de s6zkonusu olmaya basladi. Gecekondu kesimleri iginde aruk, yeni gelen icin ucuz bir konut elde etme olanag: kalmadi. 1970’lere kadar diisiik gelirliler icin céziim olan gecekondu aruk géziim olmaktan ciku. Gecekondunun géziim olmaktan gikmasinin parelelinde, yapsatgilik da orta siniflar igin g&ziim olmaktan gikt, ancak ist siniflar gin ¢6- ziim niteligi kazanmaya basladi. Ciinkii arsa spekiilasyonunun ulastigi durumda arsa ma- liyetleri o kadar artu ki orta siniflara déniik olan kredi mekanizmalan iginde konut bulma olanagy kalmadi ve yapsatgilk daha cok iist siniflara déniik bir iiretim bicimi halinde kal- di, Bu noktada yeni géziimler aramast gerekiyordu toplumun. iste Izmit deneyimi ve ona paralel olarak diger yerel yonetimlerin giristigi deneyleri bu darboggaz iginde ortaya gkan yeni goztim anlayslan olarak degerlendirmek gerekiyor."45 Yerel yonetimlerin bu tir g- risimleri iginde en buyk dlgekli konut programlan 50 bin ve 30 bin konutla Ankara ve Tamit belediyelerince ele ahmustir, Edimne’de 1.000 konutluk Cumhuriyet Mahallesi ile Gorum’da 1.000 Evler Mahallesi de daha kigtik lgekli, fakat sai edilmeye deger proje- lerdir.46 Soyak Sites, Grtepe, Istanbul, 1996, Tah Vath anv, 45, Toke |, “Tarkiye Kentierinde Aparimanlagma Sorecinde iki Asam’, ‘eave, 1979, Say 4 578 46, Bula, A; Gavdar, T; Tekel |; Unaran,E Yoel, A, “lit Deneyiminin Ardindan’, Cee, 1979, Says 5359. 47. Aka, 8. “Tarkiye len Yeni Bir Finansman Modell Yatlagm” Gikemz Kogullanna LUygun Konut Oretim ‘Model, Der. M Balamir, OOTU Mimarie Fakulesi Yay, Ankara, 1953, 5.31 148, Akcay, 8, age 5.32. 48, Bu ktapta yer alan Ihsan Blinn *Modernlesmenin ve Toplumsal Hareketiligin Yorungesinde Cumhuriyet Iman® adh makalesinden alms. 1980 sonrasi 1980 askeri miidahalesi ertesinde degisen ekonomi politikalan sonucunda korumasiz ve desteksiz kalan konut sektdri, olumsuz yonde etkilendi, Pozitf reel faiz uygulamasi ban- kalara fon akisin hrzlandirarak yatirim efilimini azalta. Krediler bayiik dlciide ihracat ke- simine tabsis edilerek 62 kaynak kullanurm sinarh olan konut scktOriinde iretim maliyetle finde nemli aruslar oldu. Yaurmlann azalmas ile sektOriin GSMH isindeki pay: % 4’ten % 2'ye diiserken, konut agifp dnceki yillara oranla daha da artt.47 Konut sektdriindeki durgunlugun ,ona bajumb: diger sektdrlere de yansimas,, konut yat- nmlannin ckonomi igindekiiticiroliiniin agikea anlaymasina neden oldu ve yeni ekono- mi politikalanndda bu konuda alinan dnlemlerle yanmlar 1983 den sonra artmaya bas- lad, 1987, 1988 ve 1989 yallannda GSMH igindeki pay daha onceki yllarda hig wlasama: dig degerlere (% 30) ulast.® Konut iretimindeki bu arusta en Onemli rol devlet tarafindan iistlenilmist. Konut kredi- si vermek izere yeni bir fon (Toplu Konut Fonu) olusturulmasi, vergi ve imar kanuala- nnda konut tiretimini tesvik edici degikliMlerin yapilmasi ve Toplu Konut Kanunu’nun

    You might also like