Kontrola prestatzen:

Ekuazioak
2

Jakin behar duzu:

• Lehen mailako ekuazioak nola ebatzi

Liburuan ez dauden ariketak

1. ↑↑↑ Ebatzi honako ekuazio hauek.

a) b)

(2 + 5x ) = 1  x − 1  = x − (x − 1)
1 1 1
2( x − 3) −
5 2 5 3 3

(2 + 5x) = 1  5x −1 = 5x − 1 2x − 6 1 x x −1
− = −
  1 3 1 3
5 2 5  10
6 x − 18 1 3 x x − 1
2 ⋅ (2 + 5 x ) 5 x − 1 − = −
= 3 3 3 3
10 10
6 x − 18 − 1 = 3 x − x + 1
4 + 10x = 5x − 1
6 x − 19 = 2 x + 1
10 x − 5 x = −4 − 1
6 x − 2 x = 1 + 19
5 x = −5
4 x = 20
−5
x= = −1
5 20
x= =5
4
c) d)

1− = − (x − 2)
3x 3 1 x 1  1 1
5 −  =  3 x − 
8 4 2  4 10  2  2
8 − 3x 3 x − 2 5 x 5 3x 1
= − − = −
8 4 2 4 10 2 4
8 − 3x 6 4 x − 8 25 x 10 30 x 5
= − − = −
8 8 8 20 20 20 20
8 − 3x = 6 − 4 x + 8 25 x − 10 = 30 x − 5
4 x − 3x = 6 + 8 − 8 25 x − 30 x = −5 + 10
x=6 − 5x = 5

5
x= = −1
−5
 Kontrola prestatzen: Ekuazioak

e)
3 2x 1
1− ( x + 1) = −
7 3 7

3x + 3 2 x 1
1− = −
7 3 7

21 9 x + 9 14 x 3
− = −
21 21 21 21
21 − 9 x − 9 = 14 x − 3
− 9 x − 14 x = −3 + 9 − 21
− 23 x = −15

15
x=
23

2. ↑↑↑ Kendu izendatzaileak eta ebatzi.

a) b)
x +1 5 3x 3x + 2
1− = 2x − −1 =
3 3 2 4
3 − x − 1 6x − 5 3x − 2 3x + 2
= =
3 3 2 4
3 − x − 1 = 6x − 5 6 x − 4 3x + 2
=
2 − x = 6x − 5 4 4
− x − 6 x = −5 − 2 6 x − 3x = 4 + 2
− 7 x = −7 3x = 6
x =1 x=
6
=2
3

c) d)
2 − 3x x x −5 x − 4
x+ = +1 + = x −2
5 2 3 5
10 x 4 − 6 x 5 x 10 5 x − 25 3 x − 12 15 x − 30
+ = + + =
10 10 10 10 15 15 15
10 x − 6 x − 5 x = 10 − 4 5 x + 3 x − 15 x = −30 + 25 + 12
−x=6 − 7x = 7
x = −6 7
x= = −1
−7

DBH 2. maila - Anaya Haritza liburuko ariketak - 3

4

e)
1 − x x − 1 3x − 3
− =
3 12 4

4 − 4x x −1 9x − 9
− =
12 12 12
4 − 4x − x + 1 = 9x − 9
− 5 x − 9 x = −5 − 9
− 14 x = −14
x =1

3. ↑↑↑ Ebatzi.
a) b)
2( x − 2) x x −3 3( x − 1) x − 4 5
− = 2− − =−
3 5 2 2 6 6

20( x − 2) 6 x 60 15 x − 45 9( x − 1) x − 4 5
− = − − =−
30 30 30 30 6 6 6
20 x − 40 − 6 x = 60 − 15 x + 45 9 x − 9 − x + 4 = −5

20 x − 6 x + 15 x = 60 + 45 + 40 8 x = −5 − 4 + 9

29 x = 145 8x = 0

145 x=0
x= =5
29
c) d)
x − 1 7 2( x − 2) x + 21 3x − 2 x − 1 2( x − 5) 5( x + 1)
= − − − = +
2 4 2 8 2 6 4 6

4 x − 4 14 8( x − 2) x + 21 6(3 x − 2) 2( x − 1) 6( x − 5) 10( x + 1)
= − − − = +
8 8 8 8 12 12 12 12
4 x − 4 = 14 − 8 x + 16 − x − 21 18 x − 12 − 2 x + 2 = 6 x − 30 + 10 x + 10
4 x + 8 x + x = 14 + 16 − 21 + 4 16 x − 10 = 16 x − 20
13 x = 13 16 x − 16 x = 10 − 20
x =1 0 = −10

Bateraezina
 Kontrola prestatzen: Ekuazioak

e)
3(x − 4) 2x − 5
x+ − ( x + 3) = 1 −
2 2
2 x 3( x − 4) 2( x + 3) 2 2 x − 5
+ − = −
2 2 2 2 2
2 x + 3 x − 12 − 2 x − 6 = 2 − 2 x + 5
3 x − 18 = −2 x + 7
3 x + 2 x = 7 + 18
5 x = 25
25
x= =5
5

DBH 2. maila - Anaya Haritza liburuko ariketak - 5

6

Jakin behar duzu:

• Lehen mailako ekuazioak erabiliz buruketak nola ebatzi

142 orria.
3. Zenbaki baten erdiari 13 gehitu diogu, eta bere bikoitzari 11 kenduta lortuko genukeen emaitza bera
lortu dugu. Zer zenbaki da?

Zenbaki ezezaguna → x

Ekuazioa nondik atera? → Emaitza bera…

x
+ 13 = 2 x − 11
2
x 26 4 x 22
+ = −
2 2 2 2
x + 26 = 4 x − 22
x − 4 x = −22 − 26
− 3 x = −48
− 48
x= = 16
−3
4. Ondoz ondoko bi zenbakiren arteko batura 133 da. Zer zenbaki dira?
Ondoz ondoko zenbaki ezezagunak → x eta x+1

Ekuazioa nondik atera? → Batura da 133

x + x + 1 = 133
2 x = 133 − 1 = 132
132
x= = 66
2
Zenbakiak izango dira… 66 eta 67
 Kontrola prestatzen: Ekuazioak

144 orria.

7. Luzeran zabalean bi halako den lursail angeluzuzena hesiz ixteko, 150 metro arantza-hesi behar izan
dugu. Zer neurri ditu lursail horrek?

Ezezagunak → Zabalera = x eta Luzera = 2x

Ekuazioa nondik atera? → Perimetroa 150 m-koa da

2 x + 2 x + x + x = 150
6 x = 150
150
x= = 25
6
Beraz… Zabalera 25m eta Luzera 50m

8. Triangelu eskaleno batean, alde ertainak alde txikiak baino 7 cm gehiago ditu, eta alde handiak baino 5
cm gutxiago.

Perimetroa 52 cm-koa bada, zenbateko luzera du alde bakoitzak?

Ezezagunak → Ertaina = x ; txikia = x-7 eta handia x+5

Ekuazioa nondik atera? → Perimetroa 52 cm-koa da

x − 7 + x + x + 5 = 52
3 x − 2 = 52
3 x = 52 + 2
54
x= = 18
3
Beraz… triangeluaren aldeak… 11cm, 18cm eta 23cm
9. Lursail angeluzuzen batean, luzeran 10 m eta zabaleran beste 10 m kaleak egiteko eman behar izan
zaizkio Udalari, eta, beraz, lursailak 480 m2-ko azalera galdu du.
Zati horiek eman eta gero geratu den lursailak luzeran 30 m baditu, zenbat du zabaleran?
Ezezaguna → Zabalera = x
Ekuazioa nondik atera? → A – a = 480 m2 A = Hasierako azalera = 40(10+x)
a = Gelditu den azalera = 30x

40 ⋅ (10 + x ) − 30 x = 480
400 + 40 x − 30 x = 480
10 x = 480 − 400
80
x= =8
10
30 m luze eta 8 m zabal
DBH 2. maila - Anaya Haritza liburuko ariketak - 7
8

149 orria.

16. ↑ _ _ Gaizkak bi praka-pare eta hiru kamiseta erosi ditu merkealdian, 161 €-an guztira. Zenbat balio
du gauza bakoitzak, praka-pare batek kamiseta batek balio duena bi halako balio duela
jakinda?

Ezezagunak → Kamiseta bakoitzaren balioa = x eta Praka-parearen balioa = 2x

Ekuazioa nondik atera? → Praken ordaina + Kamiseten ordaina = 161 €

2 ⋅ 2 x + 3 x = 161
4 x + 3x = 161
7 x = 161
161
x= = 23
7
Kamiseta bakoitzak balio du 23€ eta praka-pare bakoitzak 46€

18. ↑ _ _ Hiru nekazariri euren lursailak kendu dizkiete autobide bat egiteko, eta kalte-ordainetan
100000 € jaso dituzte. Nola banatuko dute dirutza hori lehenengoaren lursaila bigarrenarena
bi halako bazen, eta bigarrenaren lursaila hirugarrenarena halako hiru?

Ezezagunak → N3 = x, N2 = 3x eta N1 = 6x
Ekuazioa nondik atera? → N1 + N2 + N3 = 100000 €

x + 3 x + 6 x = 100000
10 x = 100000
100000
x= = 10000
10
N3 nekazariak = 10000€; N2k = 30000€ eta N1ek = 60000€
 Kontrola prestatzen: Ekuazioak

19. ↑↑↑ Supermerkatu bateko kaxetako batean 1 140 euro daude 5, 10, 20 eta 50 euroko billeteetan
banatuta. Honako hau jakinda:

-5 €-ko billeteak bi bider gehiago dira 10 €-koak baino.

-10 €-ko eta 20 €-ko billete kopuru bera dago.
-20 €-ko billeteak 50 €-koak baino sei gehiago dira.

Mota bakoitzeko zenbat billete daude kaxan?

Ezezagunak → Kopuruak → K10 eta K20 = x, K5 = 2x eta K50 = x–6
Ekuazioa nondik atera? → Billeteen balio batura = 1140€ EZ NAHASTU BALIO ETA KOPURUA

5 ⋅ 2 x + 10 x + 20 x + 50( x − 6) = 1140
10 x + 10 x + 20 x + 50 x − 300 = 1140
90 x = 1140 + 300
1440
x= = 16
90
10€ eta 20€-ko 16na billete daude; 5€-koak 32 eta 50€-koak 10

150 orria.
27. ↑↑↑ Bata bestetik 132 km-ra dauden bi hiritako geltokietan bi tren daude. Bi trenak ordu berean
abiatu dira, trenbide paraleloetatik, kontrako hirirantz. Lehenengoa 70 km/h-ra badoa, eta
bigarrena, 95 km/h-ra, zenbat denbora beharko dute gurutzatzeko?

s s
Ezer baino lehen… oroitu… v= s = v ⋅t t=
t v

Ezezaguna → Gurutzatzeko denbora = t. Bien denbora BERDINA da

Ekuazioa nondik atera? → Batek egiten duen ibilbidea + bestearena = 132 km

s A + s B = 70t + 95t = 132

165t = 132
132
t=
165
132 132 o 60
Beraz denbora da … t = h= min = 48 min
165 165

DBH 2. maila - Anaya Haritza liburuko ariketak - 9

10

28. ↑↑↑ Txirrindulari bat 22 km/h-ra abiatu da herri batetik. Handik ordu eta erdira, motorzale bat
irten zaio atzetik bila, 55 km/h-ra. Zenbat denbora beharko du txirrindularia harrapatzeko?

Ezezaguna → Denbora = t → Txirrindularia bidean ordu eta erdi gehiago aritu da motor zalea
baino.
Ekuazioa nondik atera? → Biek ibilbide bera egiten dute, hau da sa = sb

Oroitu… s = v ⋅t

22(t + 1,5) = 55t → 22t + 33 = 55t

22t + 33 = 55t
33 = 55t − 22t
33 = 33t
33
t= = 1h
33
31. ↑↑↑ Gazta-egile batek, 0,5 €/l balio duen behi-esne kantitate jakin bati, 0,80 €/l balio duen ardi-
esnearen beste kantitate bat gehitu dio; eta 0,70 €/l balio duen nahaste baten 300 litro lortu
ditu. Esne mota bakoitzeko zenbat litro erabili ditu?

Ezezaguna → Behi-esne kantitatea «x» bada ardi-esne kantitatea «300–x» izango da.
Ekuazioa nondik atera? → Behi-esne balioa +ardi-esne balioa = Nahastearen balioa

0,5x + 0,8(300 − x ) = 0,7 ⋅ 300

x10 egin eta…
5 x + 8(300 − x ) = 7 ⋅ 300
5 x + 2400 − 8 x = 2100
5 x − 8 x = 2100 − 2400
− 3 x = −300
300
x= = 100
3
Behi-esnea 100 litro eta ardi-esnea 300–100 = 200 litro
 Kontrola prestatzen: Ekuazioak

33. ↑↑ _ Triangelu bateko angeluetako baten zabalera da beste angeluetako batena baino 13 gradu
handiagoa, eta hirugarrena baino 28 gradu txikiagoa. Kalkulatu angelu bakoitzaren neurria.

Ezezaguna → α = x , β = x + 13 , λ = x + 41
Ekuazioa nondik atera? → Triangelu baten angeluen batura da 180° → α + β + λ = 180

x + x + 13 + x + 41 = 180
3 x + 54 = 180
3 x = 180 − 54 = 126
126
x= = 42
3
α = 42°, β = 55° eta λ = 83°

Liburuan ez dauden ariketak

5. ↑ _ _ Zenbaki baten hirukoitzari 15 batuz gero, eta emaitza hori 4rekin zatitu, 9 lortuko dugu. Zer
zenbaki da hori?

Ezezaguna →Zenbaki bat «x»

3x + 15
=9
4
3 x + 15 = 9 o 4
3 x = 36 − 15
21
x= =7
3
6. ↑ _ _ Zenbaki baten laurdenari hiru unitate kenduz gero, zenbaki horren bostena lortuko dugu.
Kalkulatu zenbaki hori.

x x
−3=
4 5
5 x 60 4 x
− =
20 20 20
5 x − 60 = 4 x
5 x − 4 x = 60
x = 60

DBH 2. maila - Anaya Haritza liburuko ariketak - 11

12

7. ↑↑ _ Robertok bere alaba Nereak dituen urteen hirukoitza du. Kalkulatu bakoitzaren adina, kontuan
hartuta hemendik 12 urtera aitaren adina alabaren adinaren bikoitza bakarrik izango dela.

Ezezaguna → Gaur egun… Robertok= «3x» eta Nereak «x»

Ekuazioa nondik atera? → Hemendik 12 urtera bataren adina bestearen bikoitza

3x + 12 = 2(x + 12)
3 x + 12 = 2 x + 24
3 x − 2 x = 24 − 12
x = 12
Nerearen adina 12 urtekoa da eta Robertorena 200 litro

8. ↑↑↑ 0,80 €/l-a dagoen ekilore-olioa 0,60 €/l-an dagoen soja-olioarekin nahasita, 0,75 €/l-an dagoen
nahaste baten 500 litro lortu ditugu.
Ekilore-olioaren zenbateko kantitatea erabili dugu? Eta soja-olioarena?

Ezezaguna → Eki-lore olio kantitatea «x» bada soja olioaren kantitatea «500–x» izango da.

Ekuazioa nondik atera? → Ekilore-olioaren balioa +soja-olioaren balioa = Nahastearen balioa

0,8x + 0,6(500 − x ) = 0,75 ⋅ 500

x10 egin eta…
8x + 6(500 − x ) = 7,5 ⋅ 500
8 x + 3000 − 6 x = 3750
8 x − 6 x = 3750 − 3000
2 x = 750
750
x= = 375
2
Ekilore-olioa 375 litro eta soja-olioa 500–375 = 125 litro
 Kontrola prestatzen: Ekuazioak

9. ↑↑↑ 3,5 €/l-an dagoen ardoaren zer kantitate nahasi behar da 6€/l balio duen kalitate handiagoko
beste ardo baten 300 litrorekin, nahasteak 5€/l balio izateko?

Ezezaguna → A ardo kantitatea «x» bada Nahastearen kantitatea «300 + x» izango da.
Ekuazioa nondik atera? → A ardoaren balioa + B ardoaren balioa = Nahastearen balioa

3,5x + 6 o 300 = 5(300 + x )

x10 egin eta…
35 x + 18000 = 15000 + 50 x
35 x − 50 x = 15000 − 18000
− 15 x = −3000
3000
x= = 200
15
200 litro

10. ↑↑↑ Automobil bat, errepide nazional batean, 90 km/h-ko abiadan joan da, baina gero autobide
batean sartu da, eta 120 km/h abiaduran joan da. Bidaiak guztira 5 ordu iraun badu, eta batez
besteko abiadura 108 km/h-koa izan bada, zenbat denbora egin du errepide bakoitzean?

Ezezaguna → Denbora. Nazionalean «t» izan bada autopistan «5–t» izango da.
Ekuazioa nondik atera? → Nazionalean egindako ibilbidea + autopistakoa= ibilbide guztia

Oroitu… s = v ⋅t
90t + 120(5 − t ) = 108 o 5
90t + 600 − 120t = 540
90t − 120t = 540 − 600
− 30t = −60
60
t= =2
30
2h nazionalean eta 3h autopistan

DBH 2. maila - Anaya Haritza liburuko ariketak - 13

14

11. ↑↑↑ Kamioi bat, hiritik irten eta 60 km/h-ko abiaduran doa errepidean. Handik hamar minutura,
atzetik automobil bat joan zaio bila, eta hamabost minutu behar izan ditu kamioia
harrapatzeko. Zenbateko abiaduran zihoan automobila?

Ezezaguna → automobilak daraman abiadura «v» …

Ekuazioa nondik atera? → Biek ibilbide bera egiten dute, hau da sa = sb

Eta… denbora? Zenbat iraun du abentura honek? Zenbat denbora egin du kamioiak martxan?
Automobila atera aurretik badarama 10 min bidean eta gero automobilak 15 min-tan
harrapatzen du
Beraz… Abentura 25 minutukoa izan da.

Oroitu… s = v ⋅t
25 15
60 o = vo
60 60
60 o 25 = 15v
60 o 25
v= = 100
15
100km/h abiadura

12. ↑↑↑ 7,20 €/kg-ra dagoen kafearen zer kantitate nahasi behar dugu 9,30 €/kg-ra dagoen kafe hobe
baten 8 kg-rekin, 8,40 €/kg balioko duen nahastea lortzeko?

Ekuazioa nondik atera? → A kafearen balioa + B kafearen balioa = Nahastearen balioa

Ezezaguna → A kafe kantitatea «x» Nahastearen kantitatea «8 + x» izango da.

7,2 x + 9,3 o 8 = 8,4(8 + x )

x10 egin eta…
72x + 93 o 8 = 84(8 + x )
72 x + 744 = 672 + 84 x
72 x − 84 x = 672 − 744
− 12 x = −72
72
x= =6
12
6 kilogramo
 Kontrola prestatzen: Ekuazioak

Jakin behar duzu:

• Bigarren mailako ekuazioak nola ebatzi

− b ± b 2 − 4ac
ax 2 + bx + c = 0 baldin badugu, orduan… x=
2a
151 orria.
38. ↑ _ _ Behatu, arrazoitu eta ebatzi.

x 2 = 20 12 x 2 = 3
3 1
x = ± 20 = ± 4 o 5 = ±2 5 x2 = =
12 4
1 1
x=± =±
4 2

x2 + 4x = 0
x(x + 4 ) = 0 − 4 ± 16 − 0 − 4 ± 4
x= =
Biderkadura 0 bada biderkagaietakoren bat 0 da 2 2
x+4=0 0 −8
x1 = 0 x1 = = 0 x2 = = −4
x2 = −4 2 2

5x 2 = x 2 − 2 x
5 x 2 − x 2 = −2 x
4x2 + 2x = 0
2 x (2 x + 1) = 0 −2± 4−0 −2±2
x= =
Biderkadura 0 bada biderkagaietakoren bat 0 da 8 8
2x + 1 = 0
0 −4 1
x1 = 0 1 x1 = =0 x2 = =−
x2 = − 8 8 2
2

DBH 2. maila - Anaya Haritza liburuko ariketak - 15

16

39. Ebatzi, formula erabilita.

b) x2 + 2x − 3 = 0
2
x1 = =1
− 2 ± 2 2 − 4 o (−3) − 2 ± 4 + 12 − 2 ± 4 2
x= = = 6
2 2 2 x2 = − = −3
2

d) 5 x 2 + 14 x − 3 = 0
2 1
− 14 ± 14 − 4 o 5 o (−3) − 14 ± 196 + 60 − 14 ± 16
2 x1 ==
x= = = 10 5
2o5 10 10 30
x2 = − = −3
10

f) 14 x 2 + 5 x − 1 = 0
4 1
x1 = =
− 5 ± 5 2 − 4 o 14 o (−1) − 5 ± 25 + 56 − 5 ± 9 28 7
x= = = 14 1
2 o 14 28 28 x2 = − =−
28 2
 Kontrola prestatzen: Ekuazioak

Jakin behar duzu:

• Bigarren mailako ekuazioak erabiliz buruketak nola ebatzi

43. Zenbaki baten bikoitza zenbaki hori berori 5 unitate txikiagotuta lortzen dugunarekin biderkatzen
badugu 12 lortzen dugu. Zer zenbaki da?

Ekuazioa nondik atera? → Biderkadura = 12

Ezezaguna → Zenbakia «x»

2 x ⋅ (x − 5) = 12
2 x 2 − 10 x − 12 = 0 • x2 − 5x − 6 = 0
5 ± 52 − 4 o 1 o (−6) 5 ± 25 + 24 5 ± 7
x= = =
2 2 2
12 2
x1 = =2 x2 = − = −1
6 2
46. Laukizuzenen baten perimetroa 100 m da eta azalera 600 m2. Kalkulatu neurriak
Lauki zuzen batean Zabalera + Luzera Perimetroaren erdia da. Hau buruan izan beti
Ezezaguna → Zabalera «x» Luzera «50 – x» da, Perimetroaren erdia 50 baita
Ekuazioa nondik atera? → Luzera bider Zabalera = Azalera

Laukizuzen batean zabalerak

eta luzerak perimetroaren
erdia osatzen dute

x(50 − x ) = 600
50 x − x 2 − 600 = 0
x 2 − 50 x + 600 = 0
50 ± 50 2 − 4 o 1 o 600 50 ± 2500 − 2400 50 ± 10
x= = =
2 2 2
60 40
x1 = = 30 x2 = − = 20
2 2
Laukizuzenaren neurriak 20m x 30m

17
DBH 2. maila - Anaya Haritza liburuko ariketak -