Professional Documents
Culture Documents
0
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
1
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ًَيغٌذُ:
2
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
3
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
پيطگفتاس
گستشش ضْشًطيٌي ٍ هسائل ٍ هطنالت خاظ صًذگي ضْشي ،بيص اصپيص ضشٍست تَجِ
ّوِ جاًبِ بِ ساّبشدّاي سَدهٌذ بشاي بْيٌِ ساصي صًذگي سامٌاى ضْشّا سا الصم ساختِ است.
دس هياى ػَاهل تأثيشگزاس دس ضْشّا هاًٌذ هحيط صيست ضْشي ،ايوٌي ضْشي ٍ بشًاهِسيضي
ضْشي ،يل ػاهل بسياس هْن مِ تأثيش فضايٌذُ ٍ تؼييي مٌٌذُاي بش ديگش ػَاهل ساصًذُ صًذگي
ضْشي داسد ،هذيشيت ضْشي استّ .ش فؼاليت اجتواػي بذٍى ٍجَد هذيشيت ساصهاى يافتِ مِ
– اص ّن اّذاف ٍ ابضاسّاي سسيذى بِ آًْا سا هطخع مٌذ ٍ فؼاليتّا سا ّواٌّگ ساصد
هيپاضذ ٍ بِ بيًظوي هيگشايذ .ضْشّا ًيض مِ پيچيذُتشيي ٍ هتٌَعتشيي جلَُّاي صًذگي
اجتواػي بطشي سا دس خَد داسًذ بذٍى ٍجَد ًظام هذيشيت ضْشي مِ ضوي اًجام
بشًاهِسيضيّاي الصم بشاي سضذ ٍ تَسؼِ آيٌذُ ضْش بِ هقابلِ با هسائل ٍ هطنالت مًٌَي آًْا
بپشداصد بيساهاى هيگشدًذ.
دس ًظشيِّاي جذيذ هذيشيت ،بِ باالتشيي ساصهاى اص ًظش ميفيت ،ساصهاى هتؼالي هيگَيٌذ .يل
ساصهاى صهاًي هتؼالي است مِ توام اػضا بِ هاّيت راتي ٍ دسًٍي سٍابط خَد اّويت دٌّذ،
بذيي هؼٌا مِ ّش فشدي بشاي ماسآيي بيطتش اص ّيچ مَضطي دسيؾ ًَسصد .بشخالف يل سابطِ
هتقابل خطل ٍ سسوي مِ دس آى طشفيي بِ چگًَگي تقسين هٌافغ ػالقوٌذي ًطاى هيدٌّذ،
اػضاء يل ساصهاى هتؼالي ٍ بشتش بيصتش هايلاًذ بذاًٌذ چگًَِ ّش يل اص آًاى هيتَاًٌذ ًفغ
بيصتشي بِ ساصهاى اسائِ دٌّذ ،افضٍى بش ايي ،تواهي اػضا ساصهاى بِ ايي هَضَع ػالقوٌذًذ
مِ چگًَِ هيتَاًٌذ بشاي افشاد خاسج اص ساصهاى ًيض هثوش ثوش باضٌذ.
ًظام هذيزيت ؽْزي ًيش هيتايذ تِ جايگاُ هتؼالي خَد تزاي خذهات رعاًي تْتز
تِ هٌظَر رضايتهٌذي ّزچِ تيؼتز ؽْزًٍذاى مؾَر دعت ياتذ .هْوتزيي راُ
تزاي رعيذى تِ ايي ّذف تزاي ًظام هذيزيت ؽْزي دعتياتي تِ جزياى داًؼ ٍ
اعالػات تْتز در جْت اخذ تصوين هٌاعة ٍ ماّؼ خغاّا در تصوينگيزي ٍ اجزا
هيتاؽذ .داؽتي داًؼ ٍ اعالػات اس ػذم قغؼيت در رًٍذ تصوينگيزيّا هيماّذ.
هْنتزيي اتشار دعتياتي تِ اعالػات در جْاى اهزٍس هتَى ًَؽتاري يا النتزًٍيل
هيتاؽذ مِ اگز حاصل تلفيق ػلن ٍ ػول تاؽٌذ تأثيزگذاري آى تِ هزاتة تز
هخاعثيي تيؼتز خَاّذ تَد .تِ هٌظَر اًتؾار دعتآٍردّاي جذيذ ػلوي ٍ ػولي در
سهيٌِّاي هختلف هذيزيت ؽْزي پضٍّؾنذُ هذيزيت ؽْزي ٍ رٍعتايي عاسهاى
ؽْزداريّا ٍ دّياريّاي مؾَر تا ّوناري دفتز اهَر ؽْزي ٍ ؽَراّاي
4
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
اعتاًذاري قشٍيي اقذام تِ اًتؾار متة آهَسؽياي تا ػٌاٍيي سيز ًوَدُ اعت تا
گامي ّزچٌذ مَچل در ارتقاء عغح ػلوي ؽْزداريّاي مؾَر تزداؽتِ ؽذُ
تاؽذ.
-1آفات هْن گياّاى فضاي عثش (درختاى ،درختچِّا ،گياّاى ػلفي ٍ پَؽؾي).
-2اصَل عزاحي پاركّا ٍ فضاي عثش.
-3آفات ٍ تيواريّاي گياّاى سيٌتي.
-4ؽٌاعايي ٍ هذيزيت ػلفّاي ّزس در فضاي عثش.
-5هذيزيت ماؽت ٍ ًگْذاري چوي.
متاب حاضز تا ػٌَاى اصَل عزاحي پاركّا ٍ فضاي عثش يني اس متة ايي هجوَػِ
هيتاؽذ مِ در 5فصل تْيِ ؽذُ اعت .ػٌاٍيي ايي فصَل ػثارتٌذ اس :اصَل اٍليِ
در عزاحي فضاي عثش ،فزآيٌذ عزاحي ،تقغينتٌذي فضاي عثش ،ػٌاصز تيجاى در
عزاحي فضاي عثش ،ضَاتظ ٍ اعتاًذاردّاي عزاحي فضاي عثش.
در پاياى اس ّوناري صويواًِ آقاياى هجيذ ًادري هؼاٍى اهَر ػوزاًي اعتاًذاري
قشٍيي ،حغيي رجة صالحي هؼاٍى آهَسؽي پضٍّؾنذُ هذيزيت ؽْزي ٍ
رٍعتايي عاسهاى ؽْزداريّا ٍ دّياري مؾَر ٍ غالهحغي اعالهي صذر هذيز مل
دفتز اهَر ؽْزي ٍ ؽَراّاي اعتاًذاري قشٍيي مِ در تْيِ ،تذٍيي ٍ ًؾز ايي
متاب تالػ فزاٍاًي ًوَدًذ ًْايت تقذيز ٍ تؾنز تِ ػول هيآيذ.
5
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
فْزعت هغالة
................................
..............
9 ................................ ڍ ؿك ٛلاطڍ ٘٫بڍ ًجن
ٔ٫ٺ اڅٹ -آچٹ اڅٹڇ
................................
...........
10 ڃَٰ ٣ڀټٴلؿڍ ٷيبډبځ ؿك ٛلاعي ٳبُت
................................
12.. ڃَٰ ٿغي ٚميٌتي ٷيبډبځ ؿك ٛلاعي ٘٫بڍ ًجن
................................
14.. ڃَٰ ميجبيي ُڄبًي ٷيبډبځ ؿك ٛلاعي ٘٫بڍ ًجن
................................
.........
25 ................................ آچٹ ٛلاعي
................................
.......
34 ................................ سڍؿٿبځ ٵڍاډبځ
................
................................
38 ................................ پلًِڊب
.........................
39
..... ................................................................ ٔ٫ٺ ؿڅٽ٫ -لآيڄـ ٛلاعي
................................
...........
40 ڍڍډبڍ ٳالځ څ ځڍامډب ڍ ٳبك٫لٿب ڍ ٵكتٔپ ٽ
................................
40.. ................................ ڍ څ تغٺڍٹ پڊڄڈتزن ڇ
.........
43 ڍ څ تغٺڍٻڊباڃتؾبة صڄـ اڍؿڇ ثل اًبى ٿغتچاڍ ٛلط ،ثلڃبٿڈ ٛلط څ تزن ڇ
................................
...........
50 پلڅكٍ اڍؿڇ ډب څ آ٫لڍڃَ ڍٱ ٛلط ٳبٿٺ
................................
......
52 ڍڍ ٛلط ڍ څ ُٴٺ ٵك پؾتڈ ُـځ اڍؿڇ ډبڍ اڅٹڇ
.............................
................................
53 تـڅڍځ ڃِٰڈ ډبڍ ارلايي
................
................................
55 ................................ پلًِڊب
....................
................................
56 ................................ ٔ٫ٺ ىڅٽ -تٌٰيپثڄـڍ ٘٫بڍ ًجن
................................
....
57 ................................ اڃچا٘٫ ١بډبڍ ًجن
..................
................................
58 ................................ پبكٳڊب
................
................................
70 ................................ پلًِڊب
...........................
.......
71 ................................ ٔ٫ٺ صڊبكٽ٣ -ڄبٓل ثيزبځ ؿك ٛلاعي ٘٫بڍ ًجن
..........................
................................
72 ًڄٶ څ ًڄٶ ٫لٍ $ؿااله#
..................
................................
73 ................................ پټڈ ډب
.....................
................................
77 عٔبكډب څ ٘٫بڍ اٛلا ٩ؿكؽتبځ
................................
......
78 ................................ ڃيڀٴت څ ٓڄـٻي
.................
................................
82 ................................ ٷټزبڍ
................................
.............
83 ................................ ًٜٺ مثبٻڈ
................................
...
85 ڍ ًبم ،ؿاكثٌت ډب اڍپلٷچال ،آالسڍٯڊب
٣ڄبٓل ًب ڇ
6
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
................................
................
87 ................................ اڃچا ١ڃلؿڇ ډب ؿك ٘٫بڍ ًجن
................................
........
90 اڃچا ١ؿڍڅاكڇ ډبڍ ٿچكؿ اًت٬بؿڇ ؿك ٘٫بڍ ًجن
................
................................
93 آة ؿك ٛلاعي پبكٱ څ ثب٧ڊبڍ ايلاڃي
................................
97. ................................ كڅُڄبيي څ ڃچكپلؿامڍ
................................
..............
102 ................................ پلًِڊب
......................
103................................ ٔ٫ٺ پڄزپ ٗ -چاث ٚڅ اًتبڃـاكؿډبڍ ٛلاعي ٘٫بڍ ًجن
................................
................
104 ................................ ٳٺڍات
..................
................................
105 ٿالع٠بت ع٬بٟت ٷيبډبځ ٿچرچؿ
................................
106... ................................ ٿالع٠بت ٛلاطڍ
................................
.......
108 ................................ ٿالع٠بت ارلا
....................
................................
110 ٿالع٠بت كاډجلؿډبڍ تؾٔٔي
................................
..... ................................
112 ٘٫بڍ ًجن ٿإحل
...........................
................................
113 ٿالع٠بت ٳبُت ٿيبڃڈ ډب
................................
..............
115 ٫بٓټڈ ثيڂ ؿكؽت څ تزڊينات ُڊلڍ
........................
115 اكتجبٛ ٙلاعي ٘٫بڍ ًجن ثبڅٗچط ثٔلڍ څ ٫بٓټڈ ثيڄبيي
................................
116 ................................ ٘٫بڍ ًجنپبكٳيڄٸڊب
.......
116 اڅٻچيتڊبڍ ٿڊپ ؿك ٿٴبځڍاةڍ ٘٫بڍ ًجن څ اًتٰلاك ثؾِڊبڍ ٿؾتټ ٪ؿك آځ
................................
118. ًبكڍ ٗچاث ٚڅ ؿًتچكاٻ٤ڀټڊبڍ ٛلاطڍ ٘٫بڍ ًجن
.................
121 كاډڄڀبڍ ٳټي ايڀڄي ؿك ثلاثل آتًَچمڍ ؿك ٘٫بډبڍ ًجن ُڊلڍ
................................
..............
122 ................................ پلًِڊب
...................
................................
123 ................................................................ ٿڄبث ٢څ ٿأؽق
7
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
فصل اٍل
اصَل اٍليِ در عزاحي فضاي عثش
8
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
9
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
اٻ - ٪ٷيبډبځ څ ٳڄتلٹ ثٔلڍ :ٷيبډبځ ثب پچَُ ٿٴبڃڊبڍ ڃبٿٜټچة څ مُت ،ٿبڃڄـ ٿغٺ ؽـٿبت څ
تزڊينات ،اڃجبك ؿپچڍ مثبٻڈ څ … څرټچٷيلڍ ام ڃچكډبڍ ٿناعپ ١ڃْك ٿڊڀي ؿك ٳڄتلٹ ڃچكڍ ثڈ ُڀبك
ٿيكڅڃـ.
ة -ٷيبډبځ څ ٿچاڃ٫ ٢ينيٴي :ٷيبډبځ ام ايبٽ ٳڊڂ ثڈ ٣ڄچاځ ثبؿُٴڂ څ ٳبډَ احلات ثبؿډبڍ ڃبٿٜټچة څ
پيلڅ آځ علٳت ُڄڊبڍ كڅاځ ڃَٰ ٿڊڀي كا اي٬ب ٿي ٳلؿڃـ.
د -ٷيبډبځ څ ٳبډَ آٻچؿٷي ٓچتي :ٷيبډبځ ثب ايزبؿ ٿچاڃ٫ ٢ينيٴي اٷل ثڈ ٓچكت ؿكًت ٷنيڄَ ٷلؿڃـ
څ اًتٰلاك آچٻي يبثڄـ ،ڃَٰ ٿچحلڍ ؿك ٳبډَ آٻچؿٷي ٓچتي ؽٔچٓبً ؿك رچاٿُ ٢ڊلڍ ؿاكڃـ.
ؿ -ت٨قيڈ :ٳِبڅكمڍ ُڊلڍ ؿك ؽيټي ام ُڊلډبڍ آًيب ،آٿليٴبڍ التيڂ څ آ٫ليٰب اٿلڍ ٣بؿڍ ٿغٌچة
ٿي ُچؿ څ ؿك ٿڄبٰٛي ام آ٫ليٰب څ رنايل اٯيبڃچى آكاٽ ؿك ًٜظ ٵىتلؿڇ اڍ اڃتِبك ؿاكؿ .اٷل صڈ تچٻيـ ٧قا ؿك
٘٫بڍ ًجن ٿڀٴڂ اًت ُبٿٺ ٿچاؿ ٧قايي آټي ڃٸلؿؿ ،څٻي ٿي تچاڃـ ؿك ثڊجچؿ ٳي٬يت ٧قايي ًبٳڄيڂ
ُڊلډب ثٌيبك ٿچحل ثبُـ.
ڇ -تچٻيـ ًچؽت :ثل ؽال ٩څرچؿ ٿڄبث ٢ٷچڃبٷچځ اڃلهڍ $تچٻيـات ڃ٬تي ،ٷبم څ اٻٴتليٌيتڈ #ٯيڀت ثبالڍ
ڃٌجي آڃڊب ٫لاتل ام اٿٴبڃبت ٿبٻي ثؾَ ا٠٣پ ًبٳڄيڂ ُڊلډب ؿك ٳِچكډبڍ ؿك عبٹ تچً٤ڈ اًت.
څٛ -لاعي ٘٫بيي څ ٳڄتلٹ علٳت :ٷيبډبځ ٿبڃڄـ ًبيل ٣ڄبٓل ٿ٤ڀبكڍ ثب ؿاُتڂ ٫لٽ څ ُٴټڊبڍ
ٿت٬بڅت ٿي تچاڃڄـ ثڈ ت٤لي ٪يٲ ٘٫ب ثپلؿامڃـ .ثڈ ٣ڄچاځ ٿخبٹ ٘٫بيي ٳڈ ثب يٲ ًلڍ ؿكؽت ٿغٔچك ُـڇ
اًت ؿك يٲ ٘٫بڍ آماؿ څ كډب ٿ٤ڄبڍ ثيِتلڍ ٿي يبثـ .ډڀضڄيڂ ثٌيبكڍ ام ٷيبډبځ ٿي تچاڃڄـ ثڈ ٳڄتلٹ
علٳت ؿك ٿٌيلډبڍ پيبؿڇ څ ًچاكڇ ثب ٷچيبيي ٿٌيل ٳڀٲ ڃڀبيڄـ.
10
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ايزبؿ ًبيڈ
11
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
12
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
13
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ٍ -هذيزيت
ؿك ثٌيبكڍ ام ٿچاكؿ ٛلعڊبڍ ٳبُت ٿڄٜجٮ ثل آچٹ اٳچٻچهڍ څ ٿغي ٚميٌت ثـٻيٺ ؽبٓيت پچيبيِبځ
ڃيبم ثڈ ٿـيليت ؿك عيڂ ٛلاعي ؿاكؿځ.
ٿڄبٟل اٳچٻچهيٴي تبٳيـ ميبؿڍ ثڈ ثڊجچؿ اډـا ٩ٿلتج ٚثب اٳچٻچهڍ تچً ٚؽچؿ ؿاكڃـ .ثغخڊبڍ ٯجټي
ٛجي٤ت ٷلايي ثڈ عق ٩اڃٌبځ ام ٛجي٤ت ٿي پلؿاؽت .اٿب كڅيٴلؿ ډبڍ ٤٫ټي ايڂ ڃچٛ ١لاعي ٘٫بڍ ًجن ثڈ
ت٤بٿٺ ثيڂ اڃٌبځ څ ٛجي٤ت اُبكڇ ؿاكؿ .ؽٔچٓبً ؿك ُڊل ٳڈ ڃَٰ اڃٌبځ ؿك ربٿ٤ڈ ثبكم اًت ٣ ،چاٿٺ ارتڀب٣ي
14
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ثٌيبك ٿڊپ ٿي ثبُـ .اٿب ٷبډي ايڂ ت٤بٿٺ ثڈ تٰبثٺ ٿي كًـ $ٿبڃڄـ ا٣تلإ ثڈ ٳبُت ٷټڊبڍ څعِي ؿك ڃچاعي
ٿٌٴچڃي ثڈ ؿٻيٺ ؽٜل آتَ ًچمڍ څ ڃبٿلتت ثچؿځ آځ .#ثڊلعبٹ يٴي ام رڄجڈ ډبڍ ت٤بٿٺ ٿٌبئٺ ارتڀب٣ي څ
اٳچٻچهيٴي آٿچمٍ اًت .ثب آٿچمٍ اًت ٳڈ ٿي تچاڃيـ ث٬ڊڀبڃيـ يٲ ٿڄ٠ل ٷيبډي ثـڅځ صڀڂ اكمُڀڄـ اًت څ
يٴي ام كاډڊبڍ ٿچكؿ پقيلٍ ٯلاك ؿاؿځ ٛلاعي ٳبُت اٳچٻچهيٲڍ تچى ٙٿلؿٽ ؿؽبٻت آڃڊب ؿك ايڂ ٫لآيڄـ
ٿيثبُـ.
15
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ت٘بؿ فډڂ كا تغليٲ ٳلؿڇ څ ثب٣ج رټت تچرڈ ثيِتل ٿي ؽچاډـ ُـ .ايڂ ٯب٣ـڇ ٳټي ؿك ٿچكؿ ؽٔچٓيبت
ثٔلڍ ٷيبډبځ ڃين ٓـ٭ ٿي ٳڄـ ،ډل يٲ ام ؽٔچٓيبت ٫لٽ ،ثب٫ت څ كڃٶ ،ؿاكاڍ ؿڅ ٯٜت تٰليجبً ٿت٘بؿ
ډٌتڄـ ٫$لٽ ٷلؿ ؿك ٿٰبثٺ ٫لٽ تين ،ثب٫ت ڃلٽ ؿك ٿٰبثٺ ثب٫ت ؽِڂ ،كڃٶ ٷلٽ ؿك ٿٰبثٺ كڃٶ ًلؿ څ#......
څرچؿ ايڂ ت٘بؿ ډب اٿٴبڃبت ميبؿڍ كا ثلاڍ ثيبځ ٿ٤بڃي ٷچڃبٷچځ ؿك اؽتيبك ٛلاط ٯلاك ؽچاډـ ؿاؿ ،ثڈ ٛچكيٴڈ
څڍ ٿي تچاڃـ ثب اًت٬بؿڇ ام ايڂ تٴڄيٲ ډب ؿك ٯبٻت آچٹ ميجبيي ُڄبًي ،ؽچاًتڈ ډب څ اعٌبًبت ؿكڅڃي ؽچؿ كا
ثڈ كاعتي ثڈ ٛلط اڃتٰبٹ ؿاؿڇ ،ٯٌڀت ډبڍ ٿؾتټ ٪كا تٰچيت يب ت٘٤ي ٪ڃڀبيـ څ ثب ايزبؿ ٿغيٜي ؿٻپقيل څ
ڃِب ٙآڅك اكٗبڍ ؿكڅڃي ثبمؿيـ ٳڄڄـٷبځ كا ڃين ٿچرت ُچؿ .ثڄبثلايڂ اثتـا ،ٿِؾٔبت ثٔلڍ ٷيبډبځ ثڈ ٛچك
ًبؿڇ ثلكًي څ رڄجڈ ډبڍ كڅاڃي څ ميجبيي ُڄبًي ډل يٲ كا ٿچكؿ تزنيڈ څ تغټيٺ ٯلاك ؽچاډيپ ؿاؿ.
-1فزم
ُٴٺ ڃڊبيي تچؿڇ ډل ٷيبڇ٫ ،لٽ آځ كا تِٴيٺ ٿي ؿډـ٫ .لٽ ٷيبڇ تڄڊب ثڈ ؽٜچ ٙؽبكري آځ ٿغـڅؿ ڃڀي
ُچؿ ،ثټٴڈ اٻٸچڍ ُبؽڈ ثڄـڍ ،ت٤ـاؿ ُبؽڈ ډب ،ڃغچڇ كُـ ،اڃـامڇ څ رڊت ٯلاك ٷل٫تڂ آڃڊب ،ڃَٰ اًبًي ؿك
پيـايَ ٫لٽ ڃڊبيي ٷيبڇ ؽچاډڄـ ؿاُت .مڅايبڍ ٳچصٲ ؿك ٿغٺ اڃِ٤بة ُبؽڈ ډبڍ ربڃجي ثب٣ج ايزبؿ ٫لٽ
ډبڍ كاًت څ مڅايبڍ اڃِ٤بثي ثنكٵ څ ثبم ،اُٴبٹ ٷلؿ ٷيبډبځ كا ثب٣ج ٿي ُچؿ .ثبيـ تچرڈ ؿاُت ٳڈ ٷيبډبځ
ميڄتي ډل ٳـاٽ ٫لٽ ٿؾٔچّ ثڈ ؽچؿ كا ؿاكڃـ ،ٿخالً ؿكؽتبځ ميڄتي ثڈ ٫لٽ ٷلؿ $ٳلڅڍ ، #ډلٿيً ،تچڃي،
ثي٘ي ،ٿزڄچځ ،ٿؾلڅٛي څ ٷټـاڃي څ ؿكؽتضڈ ډبڍ ميڄتي ثڈ ٫لٽ ډبڍ ًتچڃي ،ٳلڅڍ٣ ،ڀچؿڍ ثبم ،ٿزڄچځ،
ډلٿي ،ٷٌتلؿڇ څ ٯچًي ٳپڈ اڍ يب٫ت ٿي ُچڃـ.
آچالً ؿك ٛلاعي ٳبُت ،څيوٷي ډبڍ ثٔلڍ ډل ٫لٽ ٿِؾْ ٳڄڄـڇ رڄجڈ ٣ڀټٴلؿڍ آځ ؽچاډـ ثچؿ ،ٿخالً
ؿكؽتبڃي ٳڈ اكت٬ب ١آڃڊب تٰليجبً ثب پڊڄبيِبځ ثلاثل ثچؿڇ څ ؿاكاڍ ُبػ څ ثلٵ ٿتلاٳڀي ډٌتڄـ٫ ،لٿي ٳلڅڍ
ؽچاډڄـ ؿاُتً ،بيڈ ميبؿڍ تچٻيـ ٳلؿڇ څ ثڈ ٣ڄچاځ ؿكؽت ًبيڈ اڃـام ؿك ٯ٤ٜبت صڀڂ ٳبكڍ ُـڇ څ عبُيڈ
ؽيبثبځ ډب ٳبُتڈ ٿي ُچڃـ .ؿكؽتبڃي ٳڈ ُبؽڈ ډبڍ ثټڄـ٣ ،ڀچؿڍ څ ٯچڍ ؿاكڃـ څ اكت٬ب ١آڃڊب ڃٌجت ثڈ
پڊڄبيِبځ ؽيټي ثيِتل اًت٫ ،لٿي ًتچڃي ؽچاډڄـ ؿاُت ٳڈ رنء ٷيبډبځ تبٳيـڍ ډٌتڄـ ،ثڈ ًبؽتڀبځ ډب ٫لٽ
ٿي ؿډڄـ $آڃڊب كا ثڈ آٜالط ٯبة ٿي ٳڄڄـ ،#څ ثلاڍ ٳبُتڂ ؿك ٿٴبځ ډبڍ كًڀي څ اؿاكڍ ٿڄبًت ډٌتڄـ
ٿبڃڄـ ًلڅ ُيلام
ڃغچڇ كُـ ٷيبډبځ ثبيـ ډڀيِڈ ثڈ ٣ڄچاځ يٲ آٺ ؿك ُٴٺ ٷيلڍ آڃڊب ؿك ڃ٠ل ٷل٫تڈ ُچؿ ،ميلا يٲ
ؿكؽت يب ؿكؽتضڈ ٿڀٴڂ اًت ؿك ٿلاعٺ ٿؾتټ ٪كُـ ٫لٽ ډبڍ ٿت٬بڅتي ثڈ ؽچؿ ثٸيلؿ ،ثڄبثلايڂ ډڄٸبٽ
اڃتؾبة ٷيبډبځ ؿك "ٛلاعي ٳبُت" ثبيـ ٫لٽ مٿبځ ثټچ ٥ٷيبڇ كا ٳڈ ٫لٿي پبيـاك اًت ؿك ڃ٠ل ٷل٫ت .تچرڈ ثڈ
ايڂ اٿل ڃيبم ثڈ ډلى څ ٫لٽ ؿډي ٷيبڇ كا ؿك آيڄـڇ ٿلت ٢٬ؽچاډـ ًبؽت.
ثڈ ٛچك ٳټي اكتجب ٙكڅُڄي ثيڂ ٫لٽ ٷيبډبځ ثب تچپچٷلا٫ي څ ُلاي ٚاٯټيڀي ؿك ايزبؿ ُٴٺ ٛجي٤ي ٿڄ٠ل
څرچؿ ؿاكؿ .ثلاڍ ٿخبٹ ؿك ٿڄبٛٮ ٳچډٌتبڃي ٫لٽ ډبڍ تين څ ٿؾلڅٛي ٧بٻت ډٌتڄـ څ ثليـٷي څ پٌتي څ
ثټڄـڍډبڍ تين څ ٿلت ٢٬ثب ٫لٽ ٿؾلڅ ٙڅ تين ډڀبډڄٸي ؽبٓي ؿاكؿ ٳڈ ايڂ اٿل ثټڄـڍ ٳچڇ څ ٫لٽ ڃبډڀچاك آځ كا
16
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ٿڄ٤ٴي ؽچاډـ ٳلؿ .ډڀضڄيڂ ؿك ًلاُيت ډب څ ٿڄبٛٮ تپڈ اڍ ٷيبډبڃي ثب ٫لٽ ٷلؿ څ ؿك ؿُت ډبڍ ثبم
٫لٽډبڍ اٰ٫ي څ ٷٌتلؿڇ ٧بٻت ډٌتڄـ .تچؿڋ ٷيبډي كا ،ثب تچرڈ ثڈ ٫لٽ ٳټي آڃڊب ثڈ ڃغچڍ ٷنيڄَ ٿي ٳڄڄـ ٳڈ
ٿِبډـڋ آڃڊب احل ٿِؾٔي ؿاُتڈ ثبُـ .ٿخالً ُبؽڈ ډبڍ كڅ ثڈ ثبال ڃٸبڇ كا ثڈ ًچڍ ثبال ډـايت ٿي ٳڄڄـ،
ؿكؽتبځ ډڀيِڈ ًجن ٳڈ ثڈ ًچڍ ثبال كُـ ٿي ڃڀبيڄـ ،اكت٬ب ١يٲ ؽبڃڈ يب يٲ تپڈ كا ثټڄـتل ڃِبځ ٿي ؿډڄـ،
ُبؽڈ ډبڍ اٰ٫ي تچرڈ صِپ كا ثڈ ٛلُ ٩ٴٺ ډبيي ٳڈ ثل ًٜظ ؿيـ ٿب ٯلاك ؿاكؿ ،رټت ڃڀچؿڇ څ ثل څً٤ت
ٿيـاځ ؿيـ ٿي ا٫نايڄـ .ؿكؽتبځ ٿزڄچځ ثڈ ٣ټت كڅ ثڈ پبييڂ ثچؿځ ُبؽڈ ډبيِبځ ؿيـ ثيڄڄـڇ كا ثڈ ًڀت پبييڂ
ٿتڀبيٺ ٿي ٳڄڄـ.
٫لٽ ډبڍ ؿكؽتي اِ٫بځ ثڈ ٣ټت ؿاكا ثچؿځ ُبؽڈ ډبڍ ٟلي ٪څ ڃلٽ ،ٳڈ ثڈ كاعتي ثب ٳچصٲ تليڂ څمٍ
ثبؿڍ تٴبځ ٿي ؽچكؿ ،عبٻت ًجٴي ،كډبيي علٳت څ تٴبځ كا ثڈ ډڀلاڇ ؿاُتڈ څ ثيِتل ثلاڍ ٘٫بډبيي ٳڈ
رڊت آكاٿَ څ اًتلاعت اؽتٔبّ ؿاكڃـ ،ٿڄبًت ٿي ثبُـ٫ .لٽ ډبڍ ٿؾلڅٛي څ ډلٿي ثب ڃچٱ پيٴبڃي څ
ٳِيـڇ ٗڀڂ اڃغلا ٩ؿيـڇ ثڈ ًڀت ثبال ،ثڈ ٣ټت ؿاُتڂ ٫لٿي اًتچاك څ ٿغٴپ ،ثيِتل ثلاڍ ٿڄبٛٮ ٓؾلڇ اڍ
ٿڄبًت ثڈ ڃ٠ل ٿي كًڄـ٫ .لٽ ډبڍ پڊڂ څ اٰ٫ي ثلاڍ ؿُت ډبڍ ثبم څ څًي،٢ؿكؽتبځ ثڈ اُٴبٹ تچپي څ ٷلؿ
ثلاڍ ٿڄبٰٛي ٳڈ ؿاكاڍ تپڈ ٿبډچك څ مٿيڄي ثب تپڈ ډبڍ ٷلؿ ډٌتڄـ ،ٿڄبًت تِؾيْ ؿاؿڇ ُـڇ اًت.
17
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ٿزڄچځ
ڃبٿڄ٠پ
ُټزڀي
ٿؾلڅٛي
18
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
-2تافت
ثڈ ٛچك ٳټي عبٻت ثٔلڍ عبٓٺ ام تچؿڇ ډل رٌپ ٳڈ ؿك ًٜظ آځ ٟڊچك پيـا ٿي ٳڄـ كا ثب٫ت آځ رٌپ
ٷچيڄـ څ ؿك يٲ ٷيبڇ ،ډڀجٌتٸي ثيڂ ُبػ څ ثلٵ آځ ثڈ ډڀلاڇ كاثٜڈ ثيڂ اڃـامڇ ُبؽڈ ډب څ ثٰيڈ ٯٌڀت ډبڍ
ٷيبڇ ؿك ٿزڀچ ١ٳي٬يتي كا ثڈ څرچؿ ٿي آڅكؿ ٳڈ ثڈ آځ ثب٫ت ٷ٬تڈ ٿي ُچؿ ،ام ٫بٓټڈ ڃنؿيٲ ،اڃـامڇ٫ ،بٓټڈ،
ًٜظ څ ٳي٬يت څ ُ٬ب٫يت ثلٵ ډب څ ام ٫بٓټڈ ؿڅك تچؿڇ ُبػ څ ثلٵ ٷيبڇ ،ٿيناځ رقة څ اڃ٤ٴبى ڃچك ام ًٜظ
ُبػ څ ثلٵ څ ٳي٬يت ًبيڈ كڅُڂ ثچؿځ آڃڊب ،ؿك ٿزڀچ ١ثب٫ت ٷيبڇ كا ٿِؾْ ٿي ٳڄڄـ.
ثب٫ت يٲ ٷيبڇ ثٌتٸي ثڈ ٛچٹ ؿٿجلٵ ،ؿكؽِڄـٷي څ كڅُڄي ،اڃـامڇ څ ُٴٺ ثلٵ ډب څ ٫بٓټڈ ثيڂ آڃڊب
ؿاكؿ .ؿك ٷچڃڈ ډبيي ٳڈ ؿٿجلٵ ډب ثټڄـًٜ ،ظ كڅيي يب ميليڂ ثلٵ ډب كڅُڂ يب ً٬يـ ،ثلٵډب ؿاكاڍ عبُيڈاڍ
ثليـڇ ثليـڇ ،رـا ام ډپ څ ٫بٓټڈ ؿاك ډڀلاڇ ثب ُبؽڈ ډبڍ ماڅيڈ ؿاك $ٳڈ ڃچك كا ثڈ كاعتي ام ؽچؿ ٣جچك ٿيؿډڄـ #
ثبُڄـ ،ثب٫ت آڃڊب ًجٲ ،ٳپ پِت څ ڃلٽ رټچڇ ٿي ٳڄـ .اٷل ؿٿجلٵ ٳچتبڇًٜ ،ظ ثلٵ ډب تيلڇ څ ثڈ ډپ صٌجيـڇ
ثب عبُيڈ اڍ ٓب ٩ډڀلاڇ ثب ُبؽڈ ډبڍ ٿڄ٬لؿ څ ٿتلاٳپ $ٳڈ ڃچك ٳڀي كا ام ؽچؿ ٣جچك ٿي ؿډڄـ #ثبُڄـ ،ثب٫ت
مثلً ،ڄٸيڂ څ پل پِت رټچڇ ٿي ٳڄـ څ ؿاكا ثچؿځ ٓ٬بت عـ څاً ٚثب٫ت ٿتچً ٚكا ثب٣ج ؽچاډـ ُـ.
ثب٫ت ٷيبڇ ڃَٰ ٿڊڀي ؿك ٿيناځ ًبيڈ ايزبؿ ُـڇ تچً ٚٷيبڇ ؿاكؿً .بيڈ اڍ ٳڈ تچً ٚٷيبډبڃي ثب ثب٫ت
ؽِڂ ايزبؿ ٿي ُچؿ ،ٿتلاٳپ څ ٯچڍ اًت ،ميلا ُبػ څ ثلٵ ٿتلاٳپ ،ڃچك كا ام ؽچؿ ٣جچك ڃـاؿڇ څ ًبيڈ ٿتلاٳڀي
ايزبؿ ؽچاډـ ٳلؿ .اٻجتڈ ثبيـ تچرڈ ؿاُت ٳڈ ثب٫ت ٷيبڇ ثب ا٫نايَ ًڂ آځ ت٨ييل ٿي ٳڄـ ،ڃجبتبت رچاځ ثب٫ت
ؽِڂ تلڍ ڃٌجت ثڈ ڃجبتبت پيل ؿاكڃـ $ثڈ ؽبٛل ؿاُتڂ ثلٵ ډبڍ ثنكٷتل څ ؿكُت تل ڃٌجت ثڈ ٷيبډبځ پيل #
ثب٫ت ٷيبڇ ٳي٬يتي اًت ٳڈ ثب ؿيـځ يب ٻڀي ٳلؿځ ثڈ ؿًت ٿي آيـ ،اڃچا ١ٿؾتټ ٪ثب٫ت ٿي تچاڃـ اعٌبًي ام
ڃلٿي يب مثلڍٓ ،ب٫ي يب ڃبډڀچاكڍً ،ڄٸيڄي يب ًجٴي څ ٻٜب٫ت يب ؽِڄي كا ؿك اُؾبّ ثڈ څرچؿ آڅكؿ .آچالً
ثب٫ت ڃلٽ ،ثيبڃٸل ًلمڃـٷي ،كاعتي څ ٳڀي آُ٬تٸي اًت څ تبحيلات ٧يل رـڍ تلڍ كا ؿك ثيڄڄـڇ ايزبؿ ٳلؿڇ څ
تـا٣ي ٳڄڄـڇ ٿغيٜي ٻٜي ٪ؽچاډـ ثچؿ .ؿك عبٻيٴڈ ثب٫ت ؽِڂ ثب ؽِچڃت څ تغٴپ ؽچؿ تبحيلات رـڍ تلڍ كا
ؿك ثيڄڄـڇ ثب٣ج ُـڇ څ تـا٣ي ٳڄڄـڇ ڃچ٣ي تبٳيـ ثل ٿغٺ ٳبُت ٿي ثبُـ .ثب٫ت ثڈ ٿ٤ڄي مثلڍ يب ڃلٿي ثٔلڍ
ًٜظ اًت .ثب٫ت ثبيـ ډـٛ ٩لط څ عي ٿٴبځ كا تٰچيت ٳڄـ .ثب٫ت ؿكُت ثڈ ؽچثي ٯبثٺ كؤيت ثچؿڇ،
ٿِؾْ ،ٯچڍ ،ٿٜڀئڂ څ رٌچك ثڈ ڃ٠ل ٿي كًـ.
19
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
تڄچ ١ثب٫ت
تڄچ ١ثب٫ت
20
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
-3رًگ
كڃٶ عبٓٺ ثبمتبة ڃچك ام ًٜظ اُيبًت ٳڈ تچً ٚصِپ ؿكيب٫ت څ تبحيلات عٌي ٷچڃبٷچڃي كا ؿك اڃٌبځ
ثڈ څرچؿ ٿي آڅكؿ ،ٯٌڀتي ام ٛچٹ ٿچد ډبڍ ڃچك تبثيـڇ ُـڇ ثڈ ًٜظ ُبػ څ ثلٵ ٷيبډبځ رقة څ ثٰيڈ
ثبمتبثَ ٿي ُچڃـ .اٷل ډڀڈ پلتچډبڍ ڃچكڍ تبثيـڇ ُـڇ تچًًٜ ٚظ ٷيبڇ رقة ُچڃـ ،ډيش كڃٸي ثڈ څرچؿ
ڃؾچاډـ آٿـ څ ًٜظ ٷيبڇ ٳـك ثڈ ڃ٠ل ؽچاډـ كًيـ ،څ اٷل ډڀڈ پلتچډبڍ ڃچكڍ تبثيـڇ ُـڇ ثڈ ٿيناځ ٿٌبڅڍ ام
ًٜظ ٷيبڇ ٿڄ٤ٴي ُچؿًٜ ،ظ آځ كڅُڂ ثڈ ڃ٠ل ؽچاډـ كًيـ .ثڄبثلايڂ ثٌتڈ ثڈ ٿيناځ ڃچك ٿڄ٤ٴي ُـڇ ام
ًٜظ ُبػ څ ثلٵ ٷيبډبځ څ تلٳيت ٛچٹ ٿچد ډبڍ ٿؾتټ ،٪اڃچا ١كڃٶ ډبڍ آټي٫ ،ل٣ي څ تلٳيجي ثڈ ؿًت
ٿي آيڄـ .ثڈ ٛچك ٳټي كڃٶ ډب ام ًڈ رڄجڈ ٯبثٺ ثلكًي څ تغٰيٮ ډٌتڄـ:
اٻ : ٪ڃبٽ كڃٶ $مٿيڄڈ كڃٸي : #ٳي٬يتي اًت ٳڈ ٿِؾْ ٳڄڄـڇ ڃبٽ كڃٶ ٿي ثبُـ .ؿك ٿيبځ كڃٶ ډبڍ
ثي ُڀبكً ،ڈ كڃٶ مكؿ ،ٯلٿن څ آثي ثڈ ٣ڄچاځ كڃٶ ډبڍ آټي ٿغٌچة ٿي ُچڃـ .كڃٶ ډبڍ حبڃچيڈ څ تلٳيجي
ام تلٳيت كڃٶ ډبڍ آټي ثڈ ڃٌجت ډبڍ ٿؾتټ ٪ثڈ څرچؿ ٿي آيڄـ.
ًبؽتڀبځ ٳبٿٺ كڃٶ ډب كا ٿ٤ڀچالً ثب كًپ ؿايلڇ كڃٸي ڃڀبيَ ٿي ؿډڄـ ،ؿايلڇ كڃٸي ،مكؿ ،ٯلٿن ،آثي ًڈ
كڃٶ آټي څ ڃبكڃزيً ،جن څ ثڄ ،َ٬كڃٶ ډبڍ حبڃچيڈ څ كڃٶ ډبيي ٿخٺ ڃبكڃزي ٿتڀبيٺ ثڈ مكؿ ،ڃبكڃزي
ٿتڀبيٺ ثڈ ٯلٿنً ،جن ٿتڀبيٺ ثڈ ٯلٿنً ،جن ٿتڀبيٺ ثڈ آثي څ ......كڃٶ ډبڍ تلٳيجي كا ُبٿٺ ٿي ُچڃـ .كڃٶ
ډبيي ٳڈ ؿك ٿٰبثٺ ډڀـيٸل څ ؿك ؿڅ ٛل ٩اٯٜبك ؿايلڇ ٯلاك ٿي ٷيلڃـ ،كڃٶ ډبڍ ٿٴڀٺ څ كڃٶ ډبيي ٳڈ ٳڄبك
ډپ ٯلاك ٿي ٷيلڃـ ،كڃٶ ډبڍ ډپ ؽبڃچاؿڇ يب ٿِبثڈ ٿي ڃبٿڄـ.
ة :اكمٍ كڃٶ :ثڈ ٿيناځ ؿكؽَِ يب كڅُڄي څ تبكيٴي كڃٶ يب ثڈ ٣جبكتي ٿيناځ ڃچك اڃ٤ٴبًي ام ډل
كڃٶ اُبكڇ ؿاكؿ .كڃٶ ډبڍ كڅُڂ تل ٿيناځ ڃچك ثيِتلڍ كا ٿڄ٤ٴي ٳلؿڇ څ اكمٍ كڃٸي ثيِتلڍ ؿاكڃـ څ كڃٶ
ډبڍ تيلڇ ،ڃچك ثيِتلڍ كا رقة ٳلؿڇ څ ثؾَ ٳڀتلڍ ام آځ كا ٿڄ٤ٴي ٳلؿڇ څ اكمٍ كڃٸي ٳڀتلڍ ؽچاډڄـ
ؿاُت .ٷچتڈ ٛي آمٿبيَ ډبڍ ٿت٤ـؿ ،اكمٍ كڃٶ ډبڍ ٿؾتټ ٪كا ڃٌجت ثڈ يٴـيٸل ثڈ ُلط ميل ٿِؾْ
ٳلؿڇ اًت :
مكؿ – ڃبكڃزي – ٯلٿن – ثڄ – َ٬آثي – ًجن
6 4 3 6 8 9 ڃٌجت ډبڍ كڃٸي :
ٿٜبثٮ ڃٌجت ډبڍ پيِڄڊبؿڍ ٷچتڈًٜ ،چط ډپ اڃـامڇ ام كڃٶ ډبڍ ٿؾتټ ٪ڃٌجت ثڈ ډپ اكمُي كڃٸي څ
ؿكؽِڄـٷي يٴٌبڃي ڃؾچاډڄـ ؿاُت .ثلاڍ ٿخبٹ ًٜغي ثڈ كڃٶ مكؿ ،ڃٌجت ثڈ ًٜغي ثڈ ډڀبځ اڃـامڇ څ ثڈ
كڃٶ آثي ؿكؽِڄـٷي ٿ٘ب$ ٪٣ؿڅ ثلاثل #ؽچاډـ ؿاُت .اٻجتڈ ايڂ ڃڀلات تٰليجي ثچؿڇ څ ت٤ييڂ اكمٍ څاٯ٤ي
كڃٶ ډبڍ ٿؾتټ ٪ثڈ ٓچكت ًبؿڇ ،ثب تچرڈ ثڈ تڄچ٫ ١لاڅاځ څ ؿكرڈ ؽټچّ ڃبډڀٸچځ كڃٶ ډبڍ ٿچرچؿ ؿك
ٷيبډبځ ثٌيبك ؿُچاك ؽچاډڄـ ثچؿ څ ام ٛل٫ي ؿيـ اڃٌبځ ؿك ايڂ مٿيڄڈ ٿي تچاڃـ ثٌيبك ٿ٬يـ ثبُـ ،ميلا صِپ ثڈ
اڃـامڇ ٳب٫ي ٯبثٺ ا٣تڀبؿ اًت څ ثڈ ُلٛي ٳڈ ثڈ ؿكًتي ڃٌجت ثڈ كڃٶ ډبڍ ٿؾتټ ٪څ ؽچاّ آڃڊب عٌبى
ثبُـ ،ٿي تچاڃـ ؿك ايزبؿ يٲ ٿغي ٚكڃٸي ډڀبډڄٶ ثٌيبك ٿ٬يـ څاٯُ ٢چؿ ،ثڈ ٛچك ٳټي ٷيبډبڃي ٳڈ ُبػ څ
ثلٵ كڅُڂ ً$جن كڅُڂ #ؿاكڃـ ،ڃٌجت ثڈ ٷيبډبڃي ٳڈ ُبػ څ ثلٷي ثڈ كڃٶ ًجن ٿتڀبيٺ ثڈ آثي $تيلڇ #ؿاكڃـ،
21
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ٿٰـاك ڃچك ثيِتلڍ كا ٿڄ٤ٴي ٳلؿڇ څ اكمٍ كڃٸي ثبالتلڍ ؿاكڃـ .ايڂ اكمٍ كڃٸي ثبالتل ثب٣ج ؽچاډـ ُـ ٳڈ
ايڂ كڃٶ ډب ،تچرڈ څ ڃ٠ل ا٫لاؿ كا ثيِتل ثڈ ًڀت ؽچؿ رټت ٳلؿڇ څ عبٻت تغلٱ ،اڃجٌب ٙڅ ٷٌتلٍ ثيِتلڍ
كا ايزبؿ ٳڄڄـ .كڃٶ ُبػ څ ثلٵ اٳخل ٷيبډبځ ؿك ٿغـڅؿڇ ًجن تب ًجن ٿبيٺ ثڈ تيلڇ ً $جن ٿتڀبيٺ ثڈ ؽبٳٌتلڍ،
ًجن ٿتڀبيٺ ثڈ آثيً ،جن كڅُڂ څ ًجن ٿتڀبيٺ ثڈ ٯلٿن #ٿت٨يل اًت .كڃٶ ًجن ٷيبډبځ ثڈ ؿٻيٺ ع٘چك ٷٌتلؿڇ
كڃٸـاڃڈ ٳټلڅ٫يٺ ؿك ُبػ څ ثلٵ آڃڊب اًت څ ٣ټت ت٨ييل كڃٶ ث٘٤ي ثلٵ ډب ؿك پبيين٤٫ ،بٹ ُـځ كڃٸـاڃڈ ډبڍ
ؿيٸلڍ ڃ٠يل آڃتچ ًيبڃيڂ
$كڃٶ ٯلٿن ثلٵ ډب ،#ٷناڃتچ٫يٺ $كڃٶ مكؿ ثلٵ ډب #څ ٳبكتڂ $كڃٶ ڃبكڃزي ثلٵ ډب #ثڈ ڃٌجت ډبڍ
ٿؾتټ ٪ډڀنٿبځ ثب ٧يل ٤٫بٹ ُـځ ٳټلڅ٫يٺ ٿي ثبُـ.
دُ :ـت كڃٶ ډب :ايڂ ٿِؾٔڈ كڃٸي ثڈ ؿكرڈ ؽټچّ څ ٯچت كڃٶ ؿالٻت ؿاكؿ .ډل صڈ كڃٸي ؽبٻْ تل
ثبُـ ،ام ُـت ثيِتلڍ ثلؽچكؿاك اًت .كڃٶ ډبڍ ؽبٻْ ثب ؿكرڈ ؽټچّ ثبال ًبؿڇ څ رقاثڄـ څ عبٿٺ ثبك
٣ب٬ٛي تڄـ څ ثيِتلڍ ثچؿڇ څ ثيِتل ٿچكؿ تچرڈ ٯلاك ٿي ٷيلڃـ .ثلاڍ ٿخبٹ ُبػ څ ثلٵ ٷيبډبڃي ٳڈ ثڈ كڃٶ
ٓچكتي يب مكُٴي ډٌتڄـ ام ُـت ٳڀتلڍ ڃٌجت ثڈ كڃٶ ٯلٿن ُبػ څ ثلٵ ًبيل ٷيبډبځ ثلؽچكؿاك ثچؿڇ څ
ٳڀتل ٿچكؿ تچرڈ څاٯ ٢ؽچاډڄـ ؿاُت .ثبيـ تچرڈ ؿاُت ٳڈ ايڂ ًڈ ٿِؾٔڈ كڃٸي ؿك اكتجب ٙتڄٸبتڄٶ ثب
يٴـيٸل ثچؿڇ څ ت٨ييل ؿاؿځ يٴي ،ثٰيڈ كا تغت تبحيل ٯلاك ؽچاډـ ؿاؿ څ ايڂ ٿ٬بډيپ ؿك ٳڄبك يٴـيٸل ٿ٤ڄب څ ٿ٬ڊچٽ
ؽبّ ؽچؿ كا ثڈ ؿًت ؽچاډڄـ آڅكؿ.
ثڈ ٛچك ٳټي ډل كڃٶ ثيبڃٸل ؿڅ ٿ٬ڊچٽ ٳټي ؿك افډبځ ٣ڀچٽ ٿي ثبُـ:
-1ٿ٬ڊچٽ ؽبّ :ا٫لاؿ ثل اًبى ًبؽتبك كڅعي څ كڅاڃي ؽچؿ ثڈ ًڀت كڃٶ ډبڍ ؽبّ ٷلايَ پيـا ٿي
ٳڄڄـ .ايڂ اٿل ٿٜبثٮ ثب ؽچاًت ډبڍ ؿكڅڃي آڃڊب ثچؿڇ څ ٿڀٴڂ اًت ثلاڍ ٫لؿ ؿيٸلڍ $ٳڈ ثبٻٜج ٢ؿاكاڍ
ًبؽتبك كڅعي څ كڅاڃي ٿت٬بڅتي ٿي ثبُـ #ٿ٬ڊچٿي ڃـاُتڈ ثبُـ .ام ايڂ ٿچٗچ ١ثلاڍ تِؾيْ څٗ٤يت كڅعي
څ كڅاڃي ٫لؿ ثب اًت٬بؿڇ ام كڃٶ ډب تغت ٣ڄچاځ "تٌت كڅاڃِڄبًي كڃٶ ډب" ثڊلڇ ٷل٫تڈ ٿي ُچؿ .ډڀضڄيڂ
ث٘٤ي ام كڃٶ ډب ٿڀٴڂ اًت ثلاڍ ٷلڅڇ ؽبّ ام ٿلؿٽ ٿ٬ڊچٽ څيوڇ ٯلاكؿاؿڍ يب ُڄبؽتڈ ُـڇ اڍ ؿاُتڈ
ثبُڄـ ،ؿك عبٻيٴڈ ُبيـ ډڀيڂ كڃٶ ثلاڍ ٷلڅډي ؿيٸل آځ ٿ٬ڊچٽ كا ڃـاُتڈ ثبُـ .ايڂ ثلؿاُت ام كڃٶ ډب ڃين
ؿك ثلٷيلڃـڇ ٿ٬ڊچٿي ؽبّ ثلاڍ آڃڊب ثچؿڇ څ ؿاڃٌتڂ آځ ٿڄچ ٙثڈ ُڄبؽت ثبڅكډب څ ٰ٣بيـ ٷلڅڇ ډبڍ ٿؾتټ٪
ارتڀب ١ٿي ثبُـ $ .ٿبڃڄـ كڃٶ پلصپ ٳِچكډبڍ ٿؾتټ#٪
-2ٿ٬ڊچٽ ٣بٽ٣ :الڅڇ ثل ٿ٬ڊچٽ يبؿ ُـڇ ،كڃٶ ډب ؿاكاڍ ٿ٤بڃي ٣بٽ ڃين ٿي ثبُڄـ .ايڂ ٿ٬ڊچٽ ام كڃٶ ډب
څاثٌتڈ ثڈ ًبؽتبك ٫ينيچٻچهيٴي ًبؽتڀبځ صِپ اڃٌبځ ثچؿڇ څ ؿك ډڀڈ ا٫لاؿ ٿِتلٱ ٿي ثبُـ .ايڂ ٿ٤بڃي ام
ٿٰبيٌڈ كڃٶ ډب ثب يٴـيٸل څ ت٬بڅت ډبڍ ثيڂ آڃڊب ثڈ ؿًت ٿي آيـ .صِپ ٿب څٯتي ؽٜي كا ؿكام تټٰي ٿي ٳڄـ
ٳڈ ثب ؽ ٚٳچصٴتلڍ ٿٰبيٌڈ ُچؿ ،ٻيٴڂ ډڀبځ ؽ ٚٿڀٴڂ اًت ؿك ٿٰبيٌڈ ثب ؽ ٚؿكامتلڍ ٳچصٲ تټٰي ُچؿ.
احلات كڃٸي ڃين ثڈ ډڀيڂ تلتيت ٿٰبيٌڈ ٿي ُچؿ څ ت٘بؿُ ،ـت څ ٗ ٪٤آڃڊب ٿِؾْ ُـڇ څ ډل ٳـاٽ احلڍ
ٿِؾْ ثل فډڂ ثبٯي ٿي ٷقاكڃـ .ام آڃزبيي ٳڈ ايڂ ٿ٬ڊچٽ ام كڃٶ ډب ډڀڈ ا٫لاؿ كا ؿك ثل ٿي ٷيلؿ ،تچرڈ ثڈ
22
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
آځ ؿك ٛلاعي ٿڄ٠ل ثٌيبك ٿڊپ ثچؿڇ څ اًبى ميجبيي ُڄبًي كڃٶ ډب كا تِٴيٺ ٿي ؿډـ .ايڂ ٿ٬بډيپ ؿك ٯبٻت
ت٘بؿډبڍ كڃٸي ٿچكؿ ٿٜبٻ٤ڈ ٯلاك ٿي ٷيلڃـ.
23
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ؽبٳٌتلڍ ؽچاډـ ثچؿ .عبٹ اٷل ثڈ ډڀبځ ٓچكت ثڈ ٿلث٤ي ثڈ كڃٶ ؽبٳٌتلڍ ڃٸبڇ ٳڄيپ ،ات٬بٯي ڃؾچاډـ ا٫تبؿ.
ثڈ ډڀيڂ ؿٻيٺ ثڈ كڃٶ ډبڍ ٿٴڀٺ ،ٳڈ ام تلٳيت آڃڊب كڃٶ ؽبٳٌتلڍ ثڈ څرچؿ ٿي آيـ ،كڃٶ ډبڍ ډبكٿچڃيٲ
$ٿڄ٠پ #ڃين ٷ٬تڈ ٿي ُچؿ .ډبكٿچڃي كڃٶ ډب ثڈ څاًٜڈ ت٤بؿٹ څ تچامځ ثيڂ ٯـكت ډبڍ كڃٸي ثڈ څرچؿ ٿي آيـ.
ډبكٿچڃي كڃٶ ډب أ٣بة كا آكاٿَ ٿي ؿډـ ،ډڀبځ آكاٿِي ٳڈ كڃٶ ؽبٳٌتلڍ ؿك فډڂ ثڈ څرچؿ ٿي آڅكؿ،
ايڂ اٿل احلڍ ؽچُبيڄـ څ اڃجٌب ٙآڅك ؿك فډڂ اڃٌبځ ايزبؿ ٿي ٳڄـ.
ثلاڍ ٳِ ٪ډبكٿچڃي كڃٶ ډب ثبيـ ڃ٠بٽ ٿچرچؿ ؿك كڃٶ ډب كا ُڄبؽت .يٴي ام كڅٍ ډبڍ ثڈ څرچؿ آڅكؿځ
ٿزڀچ٣ڈ كڃٸي ٿڄ٠پ ،ٳڄبك ډپ ٯلاك ؿاؿځ كڃٶ ډبيي ثب اكمٍ كڃٸي يٴٌبځ ٿي ثبُـ .ثلاڍ ٿخبٹ اٷل تلٳيجي
ام ًڈ كڃٶ مكؿ ،ٯلٿن څ آثي ؿك ٳڄبك يٴـيٸل ؿاُتڈ ثبُيپ ،ثب تچرڈ ثڈ ڃٌجت اكمٍ كڃٸي ٣ـؿڍ ٷچتڈ ،ڃٌجت
ًٜچعي ٳڈ ډل يٲ ام ايڂ كڃٶ ؽب كا ؿك ٳڄبك يٴـيٸل ثڈ ٳبك ٿي ثليپ ثبيـ ٿٜبثٮ ثب ڃٌجت ًٜچط ډبكٿچڃي
ؿاك ثڈ ٯلاك ميل ثبُـ:
مكؿ – ڃبكڃزي – ٯلٿن – ثڄ – َ٬آثي – ًجن–
6 - 4 - 3 - 6 - 8 - 9 اكمٍ ٣ـؿڍ ٷچتڈ
6 - 8 - 9 6 - 4 -3 ڃٌجت ًٜچط ډبكٿچڃي ؿاك
ؿك ٓچكت ك٣بيت ڃٌجت ًٜچط ډبكٿچڃي ؿاك ثب تچرڈ ثڈ اكمٍ ډبڍ كڃٸي ،ٿزڀچ٣ڈ ډبكٿچڃيٲ ،ؽچُبيڄـ
څ اڃجٌب ٙآڅك ثڈ څرچؿ ٿي آيـ ٳڈ ډڀڈ ٯٌڀت ډبڍ آځ ام اكمٍ كڃٸي يٴٌبځ ثلؽچكؿاك ثچؿڇ څ صِپ ٯبؿك
ڃؾچاډـ ثچؿ ٳڈ يٲ ٯٌڀت كا ثل ؿيٸلڍ تلريظ ؿاؿڇ څ ثڈ ًڀت آځ رټت ُچؿ .ؿك ٓچكت ٣ـٽ ك٣بيت
ډبكٿچڃي ؿك ٿزڀچ٣ڈ ډبڍ كڃٸي ،كڃٸي ٳڈ ؿاكاڍ اكمٍ كڃٸي ثيِتلڍ ثچؿڇ څ ڃٌجت ًٜغي آځ ك٣بيت ڃِـڇ
ثبُـ ثيِتل ؽچؿ كا ڃِبځ ؿاؿڇ څ ثيِتل رټت ڃ٠ل ؽچاډـ ڃڀچؿ .ام ايڂ څاٯ٤يت كڃٸي ٿي تچاځ ؿك ٿڊپ رټچڇ ؿاؿځ
يٲ ٯٌڀت ام ٛلط څ رټت تچرڈ څ تبٳيـ ثل يٲ ٿٴبځ ؿك ٛلاعي اًت٬بؿڇ ٳلؿ.
-2كڃٶ ډبڍ ٿٴڀٺ څٯتي ٳڄبك يٴـيٸل ٯلاك ٿي ٷيلڃـ ثب٣ج تغليٲ يٴـيٸل ُـڇ څ ډل يٲ عـ ا٣الڍ
رټچڇ څ ڃڀبڍ ؽچؿ كا ؽچاډڄـ ؿاُت .ثلاڍ ٿخبٹ ،ٯلاك ٷل٫تڂ ٷٺ ډبڍ ًلػ ؿك مٿيڄڈ ًجن صڀڂ ميجبيي څ
ٻٜب٫ت آځ كا صڄـ ثلاثل ؽچاډڄـ ٳلؿ .ؿك څاٯ ٢كڃٶ ٯلٿن ؿك مٿيڄڈ ًجن ؽچؿ كا ثڊتل ڃِبځ ؽچاډـ ؿاؿ .ثبيـ تچرڈ
ؿاُت كڃٸي ٳڈ ٿب ام يٲ صِپ اڃـام ٿي ثيڄيپ تچً٣ ٚچاٿټي صڄـ تغت تبحيل ٯلاك ٿي ٷيلؿ .ٳي٬يت ڃچك تبثيـڇ
ُـڇ څ ڃچًٜ ١چط اڃ٤ٴبًي ام ٣چاٿټي ډٌتڄـ ٳڈ ًجت ؽچاډڄـ ُـ ٳڈ كڃٶ څاٯ٤ي ُبػ څ ثلٵ ٷيبډبځ ثڈ
صِپ ٿب ٿڄتٰٺ ڃِچؿًٜ .چعي ٳڈ ام ارناڍ ٫لاڅاځ څ اڃجچڇ $ٿخٺ تچؿڇ ُبػ څ ثلٵ #تِٴيٺ ُـڇ اڃـ ،ڃٌجت
ثڈ ًٜچط ٿٌٜظ ڃچك كا ٿت٬بڅت ٿڄ٤ٴي ؽچاډڄـ ٳلؿ ،يٲ ڃلؿڇ ثټڄـ ثڈ ؿٻيٺ ٿٌٜظ ثچؿځ ،كڃٸي يٴڄچاؽت
ؽچاډـ ؿاُت ،څٻي يٲ ٷيبڇ ثڈ ؿٻيٺ ٣ـٽ يٴڄچاؽتي ؿك ًٜظ آځ څ عبٻت اليڈ اڍ ُبػ څ ثلٷَ ،يٴڄچاؽت ثڈ
ڃ٠ل ڃؾچاډـ كًيـ ،ميلا ًٜظ ث٘٤ي ام ثلٵ ډب ؿك ًبيڈ څ ًٜظ ث٘٤ي ؿيٸل ؿك ڃچك ٯلاك ٿي ٷيلؿ .ډڀضڄيڂ
ثڈ ؿٻيٺ ٿت٬بڅت ثچؿځ ٳي٬يت ڃچك ؿكيب٫تي ،كڃٶ ثلٵ ډب كڅُڂ يب تيلڇ تل ام كڃٶ څاٯ٤ي آڃڊب ثڈ ڃ٠ل كًيـڇ څ
ام اكمٍ څ ُـت كڃٶ ٿت٬بڅتي ثلؽچكؿاك ٿي ُچڃـ .ام كڃٸڊب صڄبځ ثڈ ڃ٠ل ٿي كًڄـ ٳڈ ثڈ ٛل ٩ثيڄڄـڇ رټچ
ٿيآيڄـ ،يب ثلؽي ؿيٸل ام اڅ ؿڅك ٿي ُچڃـ .كڃٶ ٯلٿن تڄـ څ كڅُڂ ،ثڈ ًڀت ثيڄڄـڇ ثيلڅځ ٿي رڊـ ،مكؿ كڅُڂ
24
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
پيِلڅڍ ٳڀتلڍ ؿاُتڈ ،مكؿ ٿبيٺ ثڈ ًجن ډپ ٳڀي ثڈ رټچ ٿتڀبيٺ ٿي ُچؿ ،ثل ٣ٴي ؽبٳٌتلڍ څ ثڄ َ٬تيلڇ
ام ثيڄڄـڇ ؿڅك ٿي ُچڃـ.
ثب ٯلاك ؿاؿځ كڃٸڊبڍ پيَ كڅڃـڇ -رڊڄـڇ ؿك ٫بٓټڌ ڃنؿيٲ ثڈ ثيڄڄـڇ څ كڃٸڊبڍ پي كڅڃـڇ ؿك پي مٿيڄڈ،
٣ڀٮ ؿكٱ ُـڋ ٘٫ب ا٫نايَ ٿي يبثـ .ثب ٿ٤ٴچى ڃڀچؿځ ٿغٺ كڃٸڊبڍ ٫چ٭ اٻقٳل٘٫ ،ب ام ڃ٠ل ثٔلڍ ِ٫لؿڇ
ٿيُچؿ.
كڃٶ ؿك ثلاڃٸيؾتڂ اعٌبًٌبت ثيڄڄـڇ ،ي٤ڄي څاٳڄَ ډبڍ فډڄي اڅ ٿإحل اًت .كڃٶ تچاڃبيي ميبؿ څ
ٿڄغٔل ثڈ ٫لؿڍ ؿك تڊييذ ،ٿٜ٘لة ًبؽتڂ څ آكاٿَ ثيڄڄـڇ ؿاكؿ .كڃٶ ٿي تچاڃـ اعٌبى ؿٻڊلڇ ،ڃٸلاڃي يب
ثي ؽيبٻي كا ثڈ ُؾْ ٿڄتٰٺ ًبمؿ.
كڃٸڊبڍ ٭كٿن ،ڃبكڃزي څ مكؿ ،رنء كڃٸڊبڍ ٷلٽ ٿغٌچة ٿي ُچڃـٛ .لاط ثب ٥ثلاڍ ُبؿ رټچڇ ؿاؿځ ٿغيٚ
څ ايزبؿ تڄچ ١ؿك ٔ٫چٹ ٿؾتټً ٪بٹ ،ام كڃٸڊبڍ ٷلٽ اًت٬بؿڇ ٿي ٳڄـ .كڃٸڊبڍ ًجن څ آثي رنء كڃٸڊبڍ ًلؿ
ٿغٌچة ُـڇ څثلاڍ ثنكٷتل رټچڇ ؿاؿځ ثب ،٥ٿچكؿ اًت٬بؿڇ ډٌتڄـ .ثـيڂ ٓچكت ٳڈ ؿكؽتبڃي ثب ثلٷڊبڍ ؿڅؿڍ،
ًجن كڅُڂ څ آثي كا ؿك ٿغـڅؿڋ ثب ٥ٿي ٳبكڃـ تب ٣ڀٮ ثيِتلڍ ثڈ ٘٫ب ثـډڄـ.
ؿك ثبً ٥بمڍ ثب ٯلاك ؿاؿځ كڃٸڊبڍ ٿٴڀٺ ؿك ٳڄبك يٴـيٸل ،ثب٣ج ميجبتل څ ثبكمتل رټچڇ ٷل ُـځ ٿڄ٠لڇ
ٿيُچڃـ .ٿخالً ٷټڊبڍ ٯلٿن ثن مٿيڄڌ ًجن صڀڂ ،رټچڇ اڍ ؽبّ ٿي يبثڄـ.
ؿكډل ثب ٥څ پبكٳي ثلاڍ ايزبؿ تڄچ ١څ ميجبيي ،ام صڄـ كڃٶ ٿٴڀٺ اًت٬بؿڇ ٿي ُچؿ .ٷټڊب څ ٷيبډبځ ثب
كڃٸڊبڍ ٿٴڀٺ كا ٿي تچاځ ثٔچكت ٿؾټچ ٙثٴبك ثلؿ.
ميبؿڇ كڅڍ ؿك ايزبؿ تڄچ ١څ تجبيڂ ربين ڃيٌت .ؿك ايڂ ٷچڃڈ ثب ٥ډب آكاٿَ ام ثيڂ ك٫تڈ څ تڄچ ١ثب٣ج
ُټچ٧ي څ ًلؿكٷڀي ٿي ُچؿ .ؿك كڃٸڊبڍ ٿؾتټ ٪ثب ،٥ٿ٤ڀچالً يٲ كڃٶ آټي څ ٿلٳنڍ څرچؿ ؿاكؿ ،ثٜچكيٴڈ
ثٰيڌ كڃٸڊبڍ ثٴبك ك٫تڈ ثب تچرڈ ثڈ كڃٶ ٿلٳنڍ ،اڃتؾبة ٿي ُچڃـ.
25
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ؿايلڇ كڃٸي
تڄچ ١كڃٸي
26
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
پي ام ُڄبؽت ؽٔچٓيبت ثٔلڍ ٷيبډبځ ُ ،ڄبًبيي آچٹ ميجبيي ُڄبًي المٽ ثڈ ڃ٠ل ٿي كًـ .ؿك
ٿ٬ڊچٽ ٳټي ډـ ٩ام ثٴبك ٷيلڍ ايڂ آچٹ ؿًتيبثي ثڈ ٿزڀچ٣ڈ اڍ ډڀبډڄٶ څ څاعـ ٿي ثبُـ.
27
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
28
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
29
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ٿٰيبى ؿك ٛلط
30
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
31
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ؿك ٳڄبك يٲ ؿكؽت صڄبك ثټڄـ ٯبٿت .ثڄبثل ايڂ اڃتؾبة ٿٰيبى ٛچٻي څ ٣لٗي څ اكت٬ب٣ي ٘٫بڍ ًجن ډچٍ څ
فٳبڅت ٛلاط كا ٿي ٛټجـ ٳڈ اٯټيپ څ ٳبكثلؿ څ ٫لډڄٶ ربٿ٤ڈ كا ثِڄبًـ څ ؿكًت تٔڀيپ ٷيلڍ ڃڀبيـ.
-3ثنكٷڄڀبيي ٘٫ب ثب ثڊلڇ ٷيلڍ ام ٫ڄچځ ٛلاعي ٳبُت
ثنكٷڄڀبيي ٘٫ب كا ام ٛل٭ ٿؾتټ٬ي ٿي تچاځ اڃزبٽ ؿاؿ .
-ام ٛليٮ ٯلاك ؿاؿځ ؿكؽتبځ ثټڄـ ؿك پي مٿيڄڈ ،ؿكؽتبځ ٿتچً ٚٯبٿت ؿك ٿيبځ مٿيڄڈ څ ؿكؽتضڈ ډب څ
ٷټڊب څٷيبډبځ پچُِي ؿك پيَ مٿيڄڈ
-ام ٛليٮ ٯلاكؿاؿځ ؿكؽتبځ ثب ثب٫ت ڃلٽ څ ًجٲ ؿك پي مٿيڄڈ څ ؿكؽتبځ ٿتچً ٚثب٫ت ؿك ٿيبځ مٿيڄڈ څ
ؿكؽتبځ ثبثب٫ت ؽِڂ ؿك پيَ مٿيڄڈ
-ٯلاك ؿاؿځ كڃٸڊبڍ ٷلٽ ؿك پيَ مٿيڄڈ څ كڃٸڊبڍ ًلؿ ؿك پي مٿيڄڈ
-5اڃٜجب٭ ڃيبمډبڍ ٷيبډبځ ثب ُلاي ٚٿغيٜي
اًت٬بؿڇ ام ٷيبډبڃي ٳڈ ثب ُلايٛ ٚجي٤ي څ اٿٴبڃبت ٿزچؿ تڄبًت څ ًبمٷبكڍ ڃـاكڃـ تڄڊب ًجت ُٴٌت
ٛلط ٿي ُچؿ څ ؿك ٓچكتي ٳڈ ايڂ آٺ ك٣بيت ڃِچؿ ډنيڄڈ ڃٸڊـاكڍ ثڈ ٛچك ًل ًبٽ اڅكڍ ثبال ؽچاډـ ك٫ت
څ ثب ايڂ څرچؿ ڃتيزڈ ٿٜټچة ثـًت ڃؾچاډـ آٿـ.
-6آٺ مٿيڄڈ ًبمڍ ٛلط ثب ٣ڄبٓل ٿچرچؿ ؿكٿغيٚ
ثبيـ ا٫ٮ ؿيـ ثيڄڄـڇ ام ډڀڈ رڊبت ثلكًي ُچؿ څ آڃضڈ ؿك مٿيڄڈ څ اڃتڊبڍ ؿيـ اڅ ٯلاك ٿي ٷيلؿ امڃ٠ل ٛلاط
ؿڅك ڃڀبڃـ .ٿخال اٷل اڃتڊبڍ ٛلط يٲ ٳچڇ ؿك پي مٿيڄڈ څرچؿ ؿاكؿ ٣ڄبٓل ٿي تچاڃـ ثل آځ تبٳيـ ٳڄڄـ تب ؿيـ ثڈ
ًچڍ ٳچڇ رټت ُچؿ څ اٷل ًبؽتڀبڃڊبڍ ثب رټچڇ ثـ ؿك پي مٿيڄڈ اًت ٷيبډبځ ثبيـ ڃ٠ل ثيڄڄـڇ كا ثڈ ًچڍ
ؿيٸل ٿتچرڈ ٳڄڄـ يب ٿڄ٠ل مُت كا عتي اٻڀٰـڅكثپچُبڃڄـ.
-7ؿك ڃ٠ل ٷل٫تڂ اكت٬ب ١ڃڊبيي ٷيبډبځ څ صيـٿبځ ٳبُت آڃبځ ثل اًبى ڃچ ١ٿغيٚ
ٿخال ؿكؽتبځ ثټڄـ ٿناعپ ًيڀڊبڍ ثل٭ ڃِچڃـ څ يب رټچڍ پڄزلڇ ډب كا ڃپچُبڃڄـ څ ٿبڃ ٢څڅؿ ڃچك ڃِچڃـ .يب ثل
ؿكؽت ؿيٸل ًبيڈ ڃيبڃـامڃـ .څٿبڃ ٢كُـ ؿكؽتبځ ٳچتبډتل ڃِچڃـ.
ام ؿيٸل آچٻي ٳڈ ٿي تچاځ ثٜچك ٷقكا ثڈ آڃبځ اُبكڇ ٳلؿ:
ٛلاعي ٿ٤بثل څ ايزبؿ ًبؿٷي څ ميجبيي څ ٳبكايي ؿك ٿغٺ ډبڍ ٣جچك -
ثٴبك ٷيلڍ ؿكؽتضڈ ډبيي ٳڈ ربفة عِلات ڃيٌتڄـ ؿك ٳڄبك پڄزلڇ ډب -
تڄ٠يپ ٛلط ٳبُت ثب تچرڈ ثڈ ؿيـ ٳبكثل -
ثڊلڇ ٷيلڍ ام ؽناڃـاكډب ثڈ ٣ڄچاځ پي مٿيڄڈ -
ثنكٷڄڀبيي ًبؽتڀبڃڊبڍ ٳچصٲ ؿك پبكٳڊب -
٣ـٽ تـاؽٺ ٿغي ٚٿچحل ؿكؽتبځ ثب يٴـيٸل $ٿڄ٠چك ام ٿغي ٚٿإ حل ؿكؽت ٿغـڅؿڇ ٷٌتلڇ -
ڃڊبيي تبد ؿكؽت اًت.#
32
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
33
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
34
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
-ماؽت گزٍّي
كڅٍ ٳبُت ٷلڅډي كڅُي ثڈ ڃٌجت ٛجي٤ي تل ؿك اًت٬بؿڇ ام ٷيبډبځ ٿي ثبُـ ؿك ايڂ كڅٍ ت٤ـاؿڍ
ؿكؽت څ ؿكؽتضڈ ؿك ڃنؿيٴي يٴـيٸل ٯلاك ٿي ٷيلڃـ څ ايزبؿ يٲ تچؿڇ ٷيبڇ ٿي ٳڄڄـ ام آڃزبيي ٳڈ ٷيبډبځ
٣ڀچٿبً ؿك ايڂ كڅٍ ثٔچكت ٛجي٤ي ؿك ٳڄبك يٴـيٸل ربڍ ٿي ٷيلڃـ ،ٳبكثلؿ ايڂ ًجٲ ٳبُت ٿي تچاڃـ ثؾچثي
ثيڂ ٿغچٛڈ ډبڍ تبمڇ تأًيي څ ٿغيٛ ٚجي٤ي پيلاٿچځ آڃڊب اكتجب ٙڅ ډڀجٌتٸي ثلٯلاك ڃڀبيـ.
35
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ؿك ٯلاك ٷيلڍ ٷيبډبځ ڃٌجت ثڈ يٴـيٸل څ ډڀضڄيڂ ڃٌجت ثڈ ٿغي٫ ٚلاٷيلڃـڇ آڃڊب ،تچرڈ ثڈ ُٴٺ ٳټي،
كڃٶ څ ثب٫ت ٷيبډبځ ؿاكاڍ اډڀيت ثٌيبك ميبؿڍ ٿي ثبُڄـ .ا٫نڅؿځ ثڈ ايڂ ؿك ٳټيڈ ٿلاعٺ ٛلاعي ثبيـ آچٹ
ميجب ُڄبًي ٿبڃڄـ ًبؿٷي تڄچ ،١تچامځ ،تأٳيـ ،تٴلاك څ كيتپ څ ٽٯيبى كا ثلاڍ ؿًتيبثي ثڈ يٲ ٛلاعي ٳبُت
ٿچ٫ٮ ؿك ڃ٠ل ؿاُتڈ ثبُـ .يٲ ٛلاعي ٳبُت ٿچ٫ٮ ثب څرچؿ ؿاكا ثچؿځ ارناڍ تٴخيل ،ثبيـ څعـت څ يٴپبكصٸي
ؿاُتڈ ثبُـ څ ٿزڀچ٣ڈ ارناڍ آځ ثبيـ ثتچاڃڄـ عي ٿچكؿ ڃ٠ل ٛلاط كا ثڈ ثيڄڄـڇ ٿڄتٰٺ ڃڀبيڄـ.
ڃيبمډبڍ ٿغيٜي څ ٿچٯ٤يت ٿٴبڃي ؿك ڃڊبيت ثڈ يٲ ٛلط ٳِت ٿڄبًت ٿي اڃزبٿـ .ام آڃزب ٳڈ ؿك
ٛلاعي ٳبُت ٷيبډبځ ًڈ آٺ ميجبيي ٣ ،ڀټٴلؿ څ ارلا څ ڃٸڊـاكڍ ٿڄبًجي ثبيـ ٿـ ڃ٠ل ٯلاك ٷيلؿ ،ٿي تچاځ
آڃلا تلٳيجي ام ٣ټپ څ ډڄل ٛلاط ڃين ؿاڃٌت.
ثلاڍ ٳبُت ٷيبډبځ ام كڅُڊبڍ ٿؾتټ٬ي ٿي تچاځ تج٤يت ٳلؿ ٛ .لاط ٿغي ٚام يٲ ًچ ثبيـ ثبؽٔچٓيبت
اٯټيڀي څ ٿغي ٚميٌتي ٿڄٰٜڈ ام ٯجيٺ ؽبٱ څ ډيـكڅٹڅ هڍ څ ؿٿب څ ثبكٍ آُڄب ثبُـ څ ام ًچڍ ؿيٸل ثب
ؽٔچٓيبت ٫ينيچٻويٴي ٷيبډبځ ٿؾتټ ٪تب ثتچاڃـ ثڊتليڂ ٷيبډبځ ٿڄبًت آځ ٿڄٰٜڈ كا ثيبثـ .
ام ًچڍ ؿيٸل ٛلاط ٳبُت ډڀبڃٜچكيٴڈ ؿك اثتـا ٷ٬تڈ ُـ ثبيـ ثب ثٴبك ثلؿځ آچٹ ميجبيي ُڄبًي څ ٯچا٣ـ
٫لٽ څ ثب٫ت څكڃٶ تلٳيت ٿڄبًجي ايزبؿ ڃڀبيـ ٳڈ ٣الڅڇ ثل ٷيبډِڄبًي ٓغيظ ميجب څ ؿٻپقيل ثبُـ .
36
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
پزعؾْا
- 1يٴي ام اًت٬بؿڇ ډبڍ ٣ڀټٴلؿڍ ٷيبډبځ ٳڈ ام ٯـيپ كايذ ثچؿڇ كا فٳل ٫لٿبييـ.
- 2ڃَٰ ٣ڀټٴلؿڍ ٷيبډبځ ؿك ٘٫بڍ ًجن كا ٫ڊلًت څاك ثڄچيٌيـ.
٣- 3ټت تچرڈ ثڈ ٷيبډبځ ثچٿي ؿك ٛلاعي ٘٫بڍ ًجن څ ٿڄٜجٮ ثل آچٹ ٿغي ٚميٌت صيٌت؟
- 4ثڈ صڈ ٣ټت ؿك ٿچاكؿڍ ٳبُت ٷچڃڈ ډبڍ ثچٿي ؿك ٘٫بڍ ًجن ُڊل ٿچٰ٫يت آٿين ڃيٌت؟
- 5ٿخبٻي ام ٷيبډبځ پلًتبك څ ڃغچڇ ٳبكٳلؿ آڃڊب كا كا ثڄچيٌيـ؟
- 6ٿِؾٔبت ثٔلڍ ٷيبډبځ كا ثٔچكت ٫ڊلًت څاك ڃبٽ ثلؿڇ څ يٴي ام اڃڊب كا ثب فٳل ٿخبٹ تچٗيظ ؿډيـ؟
- 7كڃٸڊبڍ ٿٴڀٺ صيٌتڄـ څ صڄـ ٷيبڇ ڃبٽ ثجليـ ٳڈ ؿڅ ثـڅ كڃٶ ٷټِبځ ٿٴڀٺ ثبُـ.
- 8ام آچٹ ٣بٽ ميجبيي ُڄبًي ،تبٳيـ كا ثب يٲ ٿخبٹ تچٗيظ ؿډيـ.
- 9ت٬بڅت ت٤بؿٹ ثب تٰبكځ صيٌت؟
- 10صٸچڃڈ ثب تل٫ڄـ ډبڍ ٛلاعي ٘٫بڍ ًجن ٿي تچاځ يٲ ٘٫ب كا ثنكٷتل ڃِبځ ؿاؿ؟
- 11ٳبُت ٷچڃڈ ډبڍ عٌبى ثڈ ًلٿب ؿك يٲ اٯټيپ ثٌيبك ًلؿ صڈ تج٤بتي ؿاكؿ؟
- 12ؿك صيـٿبځ ٷيبډبځ ،ٳبُت ٿڄ٬لؿ ثڈ صڈ ؽبٛل ٓچكت ٿي ٷيلؿ؟
- 13ربثزبيي ؿكؽتبځ ٳڊڄٌبٹ صڈ ٫چايـڍ ؿاكؿ؟
- 14صڈ ٷيبډبڃي ثلاڍ ٳبُت كؿي٬ي ٿڄبًجتلڃـ؟
- 15ٳبُت ٷلڅډي صڈ تبحيل ثٔلڍ ايزبؿ ٿي ٳڄـ؟
37
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
فصل دٍم
فزآيٌذ عزاحي
38
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
39
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
40
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ٿٌبٻڈ ثٌيبكٿڊپ ايڂ اًت ٳڈ اڅٻيڂ ثبك ٳڈ ثلاڍ ثبمؿيـ ٿغچٛڈ ٿچكؿ ڃ٠ل ثلاڍ ٛلاعي ٿي كڅيـ اٟڊبك
ڃ٠ل ؿك ٿچكؿ ٛلط څ ٷيبډبځ ٳبك ؿُچاكڍ اًت .اٿب ثب يٲ ڃٸبڇ ٣ڀيٮ ثڈ ٿغچٛڈ ډبڍ ٳبُتڈ ُـڇ ٿزبڅك
ٿڄٰٜڈ ٿي تچاځ ٷيبډبځ ٿڄبًت ثلاڍ ٿغي ٚكا ثڈ آًبڃي ُڄبًبيي ٳلؿ .ايڄٴڈ ؿك ٿغچٛڈ اٛلا ٩صڈ ٷيبډبڃي
ثٴبك ٫تڈ څ اًت٬بؿڇ امٳـاٽ ٷيبڇ ٿچٰ٫يت آٿين ثچؿڇ ثٌيبك ٿڊپ ٿي ثبُـ .ايڂ آڃبٻين ًبيت ثٌتڈ ثڈ عزپ څ
اډڀيت پلڅهڇ ٿي تچاځ ثٔچكت يبؿؿاُتڊبڍ ٛلاط كڅڍ يٲ ٳب٧ق څ ؿ٫تلصڈ يبؿؿاُت ثبُـ څ يب ثٔچكت ڃِٰڈ
څ تلًيڀي ثبُـ.يبؿؿاُتڊب ٿي تچاڃـ ُبٿٺ ٿچاكؿ ميل ثبُـ:
-اث٤بؿ څ ٿٌبعت ٿغچٛڈ
-رڄي ؽبٱ
-ڃنؿيٴتليڂ ٿڄج ٢آة
-ڃچ ١ٷيبډبځ ؽچؿكڅڍ ٿِبډـڇ ُـڇ ؿك ٿغٺ
-ڃچ ١ٷيبډبځ ٳبُتڈ ُـڇ ؿك ٿغٺ
-ٿٔبٻظ ًبؽتڀبڃي ٯبثٺ ؿًتلى ؿك ٿغٺ
-رڊت ثبؿ
-ڃنؿيٴتليڂ ڃڊبٻٌتبځ ثڈ ٿغٺ څ ٷچڃڈ ډبڍ ٷيبډي ؿك ؿًتلى
-اٷل ؽبٱ ڃبٿڄبًت ثبُـ ام صڈ ٿغټي ٿي تچاځ ؽبٱ تڊيڈ ٳلؿ
٣ -ڄبٓل ًبؽتڈ ُـڇ ؿك ًبيت
-ٿغٺ اڃِ٤بة ثل٭ څ آة
-صڈ ٷلڅڇ ًڄي ام ايڂ ٿغٺ اًت٬بؿڇ ٿي ٳڄڄـ
-ت٤ـاؿ اًت٬بؿڇ ٳڄڄـٷبځ صڄـ ڃ٬لاًت $تٰليجي#
-صڈ ت٤ـاؿ ؽچؿكڅ ثٔچكت تٰليجي ؿك ايڂ ٿغچٛڈ څاكؿ ٿيُچؿ يب ٳڄبك آځ ٛچالڃي ٿـت تچٯ٪
ٿيٳڄـ.
-ٿٌيلډبڍ ؿًتلًي صٸچڃڈ اًت
-څ ....
يٴي ؿيٸل ام ٿچاكؿڍ ٳڈ ثٌيبك ؿك ُڄبؽت څ تزنيڈ څ تغټيٺ ًبيت ٿي تچاڃـ ٿچحل ثبُـ تٔچيل ثلؿاكڍ څ
تغټيٺ تٔبڅيل اًتُ .بيـ پي امكرچ ١ثڈ ٿغٺ ٿچكؿڍ كا ٫لاٿچٍ ٳلؿيـ ٳڈ عتي ؿك يبؿؿاُتڊبيتبځ ڃين ڃجچؿ.
ٿلار٤ڈ ثڈ تٔبڅيل ًبيت ٿي تچاڃـ تب عـڅؿڍ پبًؾٸچڍ ُڀب ثبُـ.
41
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
تٔبڅيل ًبيت ؿك تزنيڈ څ تغټيټڊب ثٌيبك ٿ٬يـتـ .ؿك تٔچيل ثبال ثڈ ًبؿٷي تڄچ١
اكت٬ب٣بت يٲ ٿيـاځ ڃِبځ ؿاؿڇ ُـڇ اًت.
اًتخاب چٌذ ايذُ تز اعاط هحتَاي عزح ،تزًاهِ عزح ٍ تجشيِ ٍ تحليلْا
ٿڀٴڂ اًت ايـڇ ٳټي ٿخال " اعـاث يٲ مٿيڂ ثبمڍ ٳچؿٱ يب يٲ ثب٧ضڈ آالصيٮ ؿاك ٯجٺ ام تڀبٿي
ٿلاعٺ ثڈ فډڂ ٛلاط ،ٳبك٫لٿب څ يب ثلڃبٿڈ كين كًيـڇ ثبُـ آڃضڈ ٳڈ ٿڊپ اًت پيچڃـ ثيڂ ُڄبؽت ثڊتل ام پڊڄڈ
څ اتٔبٹ ثب ايـڇ ٿچرچؿ يب ثٌ ٚآځ اًت.آڃضڈ ٿڊپ اًت ايڄٴڈ ايـڇ ډبڍ ٛلاط ڃٰٖ ٳڄڄـڇ آچٹ څ
ٿِؾٔڈډبڍ ٛلاعي ٘٫بڍ ًجن ڃجبُـ ٿخال "ؿك يٲ پبكٱ ثڊپ كيؾتٸي څ ا٧تِبٍ ٣ڄبٓل ثٔلڍ ايزبؿ
ڃِچؿ څ يب يٲ ٿغچٛڈ ٛلاعي ُـڇ ٳٌبٻت آڅك ڃجبُـ .ٳال" آچٹ ٛلاعي ؽچُبځ ايـڇ ًبم څرڊت ؿډڄـڇ
ډٌتڄـ .ډڀبڃٜچكيٴڈ ؿك صڄـ تٔچيل ث٤ـ ڃِبځ ؿاؿڇ ُـڇ اًت ايـڇ ډب ٿي تچاڃڄـ ٿڄتذ ام آچٹ څ ؽٔچٓيبت
ثٔلڍ ثبُڄـ.
42
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
43
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
44
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
45
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
46
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
47
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ؿك ٧يل ايڂ ٓچكت پي ام تزنيڈ څ تغټيٺ ًبيت اٿٴبڃبت څ ٿغـڅؿيتڊبڍ ًبيت ٿي تچاڃـ ثڊتليڂ كاډڄڀب
ثلاڍ كاډٴبكډبڍ ٛلاعي ثبُـ .ثڈ ٫لٕ ًبيت ٓؾلڇ اڍ اًت ٿڀٴڂ اًت ثلاڍ ثبٓ ٥ؾلڇ اڍ ايـڇ ٿڄبًت
ثبُـ ٳڈ ام ُڄبؽت ًبيت ًلصِڀڈ ٿي ٷيلؿ .يب ايڄٴڈ ع٘چك يٲ ٳبڃبٹ آة ؿك ٿغـڅؿڇ ٛلاعي ٿغـڅؿيت ؿك
ٛلاعي څ ٳبُت ٷيبڇ ثـٻيٺ ًبمڇ ثتڄي اٍ ايزبؿ ٿي ٳڄـ ام ٛل ٩ؿيٸل ثب تچرڈ ثڈ ايزبؿ يٲ ٿٌيل ؽٜي
ٿيتچاڃـ ثڈ ٫لٕ اٿٴبڃي ثلاڍ ت٤جيڈ ٿٌيل ؿك ٓچكت ًل پچُيـڇ ثچؿځ ايزبؿ ٳڄـ .پي ام ايڂ ٿچاكؿ ثلڃبٿڈ
ثلاڍ ٘٫بډب څ ٤٫بٻيت ؿك ٛلاعي ثبيـ ؿك ڃ٠ل ٷل٫تڈ ُچؿ .ٿخال " صڈ ٘٫بډبيي ڃيبم ؿاكيپ صڄـ تب څ ثڈ صڈ
ٿٌبعتي څ ٘٫بډب صٸچڃڈ ؿك ٳڄبك ډپ ٯلاك ٷيلڃـ صڈ ٘٫بډبيي ثڊتل اًت ؿك ٳڄبك ډپ ثبُڄـ صڈ ٘٫بډبيي ثبډپ
ًڄؾيت ڃـاكڃـ .ٿخال" ٳتبثؾبڃڈ ٳڄبك مٿيڂ ثبمڍ ٳچؿٳبځ ًڄؾيت ڃـاكؿ صچځ ًل څ ٓـاڍ مٿيڂ ثبمڍ ٿناعپ
ٿٜبٻ٤ڈ ٳڄڄـٷبځ ٿي ُچؿ .ام ُڄبؽت څ ايـڇ ثڈ ثلڃبٿڈ ٘٫بډب څ ٤٫بٻيتڊب ثلاڍ ٛلط ٿي كًيپ .ٿخال " اٷل يٲ
پبكٱ رڄٸټي ٿي ؽچاډيپ ٛلاعي ٳڄيپ ثب ٿٜبٻ٤بت ٿيـاڃي څ پلًِڄبٿڈ څ ثلكًي ٿٜبٻ٤بت رڀ٤يتي ٿي تچاڃيپ
عـاٳخل ت٤ـاؿ ثبمؿيـ ٳڄڄـڇ پبكٱ كا ؿك ُټچ٧تليڂ كڅم ًبٹ عـى ثنڃيپ .ٿخال" ايڂ ت٤ـاؿ 1000ڃ٬ل اًت .ثب
تچرڈ ثڈ ثلكًيڊبيڀبځ ثڈ ايڂ ڃتيزڈ كًيـيپ ڃيڀي ام ثبمؿيـ ٳڄڄـٷبځ ثبؽچؿكڅڍ ُؾٔي ؽچؿ څؿڅًتبڃِبځ
ٿيآيڄـ .ي٤ڄي 500ڃ٬ل ثب ؽچؿكڅڍ ٧يل ٣ڀچٿي ؽچاډڄـ آٿـ اٷل ډل ؽچؿكڅ ثٜچك ٿتچً ٚصڊبك ًلڃِيڂ ؿاُتڈ
ثبُـ عـڅؿ 125ؽچؿكڅ ؿك ُټچ٧تليڂ كڅم ًبٹ ثڈ ايڂ پبكٱ ٿي آيڄـ څ ڃيبم ثڈ پبكٳيڄٶ ؿاكڃـ څ ثب ؿاڃٌتڂ
٘٫بڍ پبكٳيڄٶ ثلاڍ ډلؽچؿكڅ ٿٌبعت تٰليجي پبكٳيڄٶ ٿِؾْ ٿي ُچؿ .ثڈ ٧يل ام ايڄٴڈ صڈ ٘٫بډب څ
٤٫بٻيتڊبيي ؿك پبكٱ ؿاُتڈ ثبُيپ ٛ .لاط ثبيـ تٲ تٲ ٘٫بډب څ ٤٫بٻيتڊب كا ام ڃ٠ل ٿڄبًت ثچؿځ ٿٴبځ ات٬ب٭ څ
ډڀزچاكڍ ثب يٴـيٸل ٿچكؿ ثلكًي ٯلاكؿډـ.
ؿك تٔچيل ث٤ـ رـڅٻي تلًيپ ُـڇ اًت .ؿك ًتچڃڊبڍ ايڂ رـڅٹ يٴٌلڍ ٤٫بٻيتڊب څ ٘٫بډب ٳڈ ثلاڍ پبكٱ
ثلڃبٿڈكينڍ ُـڇ اًت آٿـڇ اًت .ايڂ ٿچاكؿ ٣جبكتڄـ ام :ٿٌيل ؿڅصلؽڈ ،پيٌت اًٴيت ،مٿيڂ ثبمڍ ٳچؿٱ ،ٿٌيل
ٓؾلڇڃچكؿڍ ،ثبٓ ٥ؾلڇاڍ ،ثچ٫ڈ ٫لډڄٸٌلا ،ٿٌيل آة ،ڃڀبمؽبڃڈً ،لڅيي ثڊـاُتي ،پبكٳيڄٶ ،څكڅؿڍ ،ٿغٺ
تڀبُبڍ ٿڄبٟل څ ٿٴج ،ٿنك٣ڈ ٿلٿت $ٿنك٣ڈ اڍ ٳڈ ثب آچٹ اٳچٻچهيٴي څ ثب اًت٬بؿڇ ٷيبډبځ ٳي٬يت ؽبٱ ثڊجچؿ
ؿاؿڇ ٿي ُچؿً .#بيت ٿچكؿ ڃ٠ل ام ؿڅ ٯٌڀت ٿٌٜظ څ ُيجـاك څ ٿلت ٢٬تِٴيٺ ُـڇ اًت .ٻقا ؿك كؿي ٪ايڂ
رـڅٹ ٯٌڀت پٌت څ ٿلت ٢٬آٿـڇ اًتً .پي ډل ٳـاٽ ام ٘٫بډب څ ٤٫بٻيتڊب ثب ؿڅ ُبؽٔڈ ًبيت ي٤ڄي پٌت څ
ٿلت ٢٬ثچؿځ تالٯي ؿاؿڇ ٿي ُچؿ .ٿيناځ ًبمٷبكڍ ٤٫بٻيتڊب ثب ُٴٺ مٿيڂ ًبيت ٿيتچاڃـ ثب ٣الٿت يب ُڀبكڇ
ٿِؾْ ُچؿ څ ثٌتڈ ثڈ ڃ٠ل ثلڃبٿڈ كين ٿيتچاڃـ تٌٰيپثڄـيڊبڍ ٿت٬بڅتي ؿاُتڈ ثبُـ .ٿبڃڄـ تٔچيل ميل ٳڈ
تٌٰيپثڄـيڊب ٳبٿال" ًبمٷبك ،ڃيڀڈ ًبمٷبك ،ٳپ ًبمٷبك ،ڃبًبمٷبك څ ثي ت٬بڅت ٿيثبُـ .څٯتي ڃتيزڈ ٳبٿال " ًبمٷبك
ٿيُچؿ اڃتؾبة ٘٫ب څ ٤٫بٻيت ثلاڍ ايڂ ٯٌڀت پبكٱ ٿڄبًت څ ُـيـا " تچٓيڈ ٿيُچؿ .څٻي څٯتي ڃيڀڈ ًبمٷبك
ٿيُچؿ ڃتيزڈٷيلڍ څ تٔڀيپ ٛلاط ت٤ييڂ ٳڄڄـڇ اًت .ؿك ٿچكؿ ٳپ ًبمٷبك ثچؿځ يٲ ٘٫ب څ ٤٫بٻيت ثب څٗ٤يت
ًبيت تڄڊب ؿك ٓچكت اٜٗلاك يب ٗلڅكت اًت ٳڈ يٲ ٘٫ب څ ٤٫بٻيت ٳپ ًبمٷبك ؿك ًبيت ربڍ ٿيٷيلؿ څ ايڂ
ٗلڅكت څ اٜٗلاك ٿيتچاڃـ ثـٻيٺ ٿغـڅؿيتڊبڍ پڊڄڈ څ يب ًبيل ٣چاٿٺ ثبُـ .ثي ت٬بڅت ثچؿځ يٲ ٤٫بٻيت ايڂ
آماؿڍ كا ثڈ ٛلاط ٿيؿډـ ٳڈ آماؿڍ ٣ڀٺ ثٌتلڍ ؿاُتڈ ثبُـ .عبال اٷل ًتچڃڊب څ كؿي٬ڊبڍ يٲ رـڅٹ ٘٫بډب څ
٤٫بٻيتڊب ثبُڄـ ام تالٯي يٲ ثڈ يٲ آڃڊب ٿيناځ ًبمٷبكڍ ډل ٘٫ب څ ٤٫بٻيت ثب ٤٫بٻيت ؿيٸل ٿِؾْ ٿيُچؿ.
48
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
49
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
50
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ايـڇ پلؿامڍ
51
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
52
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ڃِٰڈ ارلايي
53
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
پزعؾْا
٫- 1لآيڄـ ٛلاعي ٘٫بڍ ًجن ٿي تچاؿ ُبٿٺ صڈ ثؾِڊبيي ثبُـ؟
٫- 2ٴل ٿي ٳڄيـ ثلاڍ ٛلاعي يٲ پبكٱ ؿك يٲ ؿاٿڄڈ ٳچډٌتبڃي صڈ ٣چاٿټي ثبيـ ٿچكؿ تزنيڈ څ تغټيٺ
ٯلاك ٷيلؿ؟
- 3ٿٌتڄـ ًبمڍ څ تٔچيل ثلؿاكڍ ام ًبيت صڈ ٫بيـڇ اڍ ؿاكؿ؟
- 4يٲ ايـڇ ثلاڍ ٛلاعي ٘٫بڍ ًجن ٿٜلط ٳڄيـ ٳڈ ام يٴي ام آچٹ ٛلاعي اًتؾلاد ُـڇ ثبُـ؟
- 5ؿكيٲ پبكٱ ٿي ؽچاډيپ ٤٫بٻيتڊب څ ٘٫بډبڍ ميل كا ؿاُتڈ ثبُيپ ام ٻغبً ٝبمٷبكڍ ثب يٴـيٸل آڃڊب كا
ٿچكؿ ثلكًي ٯلاك ؿډيـ$ .مٿيڂ ثبمڍ ٳچؿٱ ،ٳتبثؾبڃڈً ،لڅيي ثڊـاُتي ،ٿٌيل پيبؿڇ ،څكڅؿڍ ،
ڃٸڊجبڃي#
ٛ- 6لعڊبڍ ايـڇ پلؿامڍ اڅٻيڈ ٿ٤ڀچال" صٸچڃڈ اڃـ؟
- 7ڃِٰڈ ډبڍ ارلايي ٘٫بڍ ًجن ثبيـ صڈ اٛال٣بتي ؿاُتڈ ثبُڄـ؟
54
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
فصل عَم
تقغين تٌذي فضاي عثش
55
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
56
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
57
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ايڂ پبكٱ ډب ٳڈ ت٤ـاؿ ثٌيبكڍ ام آڃڊب ٳڈ ثب ډـ ٩ايزبؿ ٘٫بڍ ًجن ؿك اٛلاُ ٩ڊلډب څ ايزبؿ ٳڀلثڄـ
ًجن څ ٳبكٳلؿ ډبڍ ميٌتي ٛلاعي څ اعـاث ُـڇ اڃـ .ؿك ٿٰبيٌڈ ثب پبكٳڊبڍ رڄٸټي ٛجي٤ي ثڈ ٣ټت ؿًت
ٳبُت ثچؿځ ٛلاعي څ ڃٸڊـاكڍ آڃڊب ثٌيبك ثبيـ ؿٯيٰتل ثبُـ تب ثتچاڃـ عي ٛجي٤ت كا ثڈ اڃٌبځ اٻٰب ٳڄـ.
ؿك يٲ پبكٱ رڄٸټي صڈ ٛجي٤ي څ ؿًت ٳبُت ٻنڅٽ تبًيٌبتي ٿبڃڄـ پيبؿڇ كڅ ،پبكٱيڄٶ ،اعـاث ربؿڇ
اتبٯٲ ډبڍ صچثي يب ٿٴبڃڊبڍ ًلپچُيـڇ ،مٿيڂ څكمُي ،كًتچكاځ ،ڃيڀٴتً ،بؽتڀبڃڊبڍ ثڊـاُتي ،ٿغٺ
پيٲ ڃيٲ ،ٿغٺ ثبمڍ ٳچؿٳبځ ،ايزبؿ ٘٫بڍ ٷټٴبكڍ ؿك ڃنؿيٴي رټٸڈ ٳڈ ثڈ رڄٸٺ اكتجب ٙٿي يبثـ
ٗلڅكڍ اًت.
- 2پبكٳڊبڍ ُڊلڍ
ٛج٤ب" ؿك تزڀ٤بت اڃٌبڃي ٛلاعي څ ًبؽتڈ ٿي ُچڃـ څ تبث ٢ثلڃبٿڈ كينيڊبڍ ُڊلڍ ډٌتڄـ .ؿك اؿاٿڈ
ارنا څ تٌٰيپ ثڄـڍ آڃڊب ثيِتل تچٗيظ ؿاؿڇ ٿي ُچڃـ.
تقغين تٌذي پارمْاي ؽْزي تز هثٌاي اصَل تزًاهِ ريشي ؽْزي
- 1پبكٳڊبڍ ډڀٌبيٸي
پبكٳي ٳڈ ؿك يٲ څاعـ ډڀٌبيٸي ٯلاك ٷل٫تڈ څ ٿٌبعتي ٳڀتل ام ڃيپ ډٴتبك ؿاُتڈ ثبُـٛ .جٮ اًتبڃـاكؿ
ثلاڍ ٳچؿٱ ً 9بٻڈ ام ؿڅكتليڂ ڃٰٜڈ څاعـ ډڀٌبيٸي تب پبكٱ ثب پبڍ پيبؿڇ ٿٰـڅك ثبُـ څ ٛي ٿٌيل ام ؽيبثبځ
ًليُ ٢ليبڃي ٣جچك ڃٴڄـ.
- 2پبكٳڊبڍ ٿغټڈ اڍ
ثڈ پبكٳي ٳڈ ؿك ٿغټڈ ٯلاك ؿاكؿ څٿٌبعت اځ عـڅؿ ؿڅثلاثل پبكٱ ډڀٌبيٸي $يٲ ډٴتبك #اًت .ډڀضڄيڂ
اكتجب ٙپيبؿڇ ثلاڍ ٳچؿٱ ً 9بٻڈ ام ؿڅكتليڂ ڃٰٜڈ ٿغټڈ تب پبكٱ ثبيـ ثڈ عـڅؿ 2ثلاثل ٿ٤يبك څاعـ ډڀٌبيٸي
ثلًـ څٛي ٿٌيل ثتچاڃـ ام ؽيبثبځ ٳڄـ كڅ ُ ،جٴڈ ؿًتلًي ٿغټي ٣جچك ٳڄـ.
- 3پبكٳڊبڍ ڃبعيڈ اڍ
پبكٳي ٳڈ ؿك ڃبعيڈ ٿٌٴچڃي ٯلاك ؿاكؿ څ ٿٌبعت آځ عـاٯٺ ؿڅ تب صڊبك ثلاثلاڃـامڇ عـاٳخل ؿك ٿٰيبى ٿغټڈ
4$ډٴتبك #ؿك ڃ٠ل ٷل٫تڈ ُچؿ .څ ؿًتلًي ثب پبڍ پيبؿڇ ٛيٮ ٿِؾٔبت ثلاڍ ًبٳڄبځ ام ؿڅكتليڂ ڃٰٜڈ تب پبكٱ
ام ڃيپ ًب٣ت تزبڅم ڃٴڄـ.
- 4پبكٱ ُڊلڍ ؿك ٿٰيبى ٿڄٰٜڈ
پبكٳي ٳڈ ؿك ڃبعيڈ ٿٌٴچڃي ٯلاك ؿاكؿ څ ٿٌبعت آځ عـاٯٺ ؿڅ تب ثلاثلاڃـامڇ عـاٳخل ؿك ٿٰيبى ڃبعيڈ 8 $
ډٴتبك #ؿك ڃ٠ل ٷل٫تڈ
ُچؿ .څ ډڀضڄيڂ ٛجٮ اًتبڃـاكؿ ،ٿلار٤ڈ ٳڄڄـڇ ٿي تچاڃـ ام ؿڅك تليڂ ٿڄٰٜڈ ثب څًيټڈ ڃٰټيڈ ؿك ٿـت مٿبڃي
ام يٲ صڊبكٽ ًب٣ت يب ثيِتل ؽچؿ كا ثڈ پبكٱ يبؿ ُـڇ ثلًبڃـ.
58
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
59
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ؽيبثبځ ډب ٣ ،لٕ آځ ډب ٿت٬بڅت ٿي ثبُـ$عـڅؿ 3ٿتل .#ؿك ٿچاكؿڍ ٳڈ ٣لٕ ؽيبثب ځ ډب ميبؿ ٿي ثبُـ ،
ٿڄبًت اًت ؿك ٳڄبك آځ ډب عبُيڈ اڍ ام ٷٺ ٳبكڍ څ صڀڂ ٳبكڍ ثڈ ٛچك يٲ ٛل٫ڈ يب ؿڅ ٛل٫ڈ ايزبؿ ُچؿ .
ٷبډي ڃين ثلعٌت ڃچ ١څ٫لٽ ٛلط ،ؿك څً ٚايڂ ؽيبثبځ ډب ثبڃـ ٷټٴبكڍ ايزبؿ ٿي ٷلؿؿ .ٳ ٪پچٍ
ؽيبثبځډبڍ ٿنثچك ثلعٌت ٿچٯ٤يت ،اٿٴبڃبت څ ميجبئي ،ام آً٬بٻت يب اڃچاً ١ڄٶ ٫لٍ ٿي ثبُـ .ؽيبثبځډبئي
ٳڈ ٯٌڀت ډبڍ آټي پبكٱ كا ثڈ يٴـيٸل ٿتٔٺ $يب ٿڄتڊي ثڈ ًبؽتڀبځ ډب ٿڄبٟل څًي ٢ٷٺ ٳبكڍ ،صڀڂ
ٳبكڍ ،ٿِل ٩ثلآة ڃڀبډب #ٿي ٳڄـ .المٽ اًت ٣لٕ آڃڊب ام ڃ٠ل اٿٴبځ علٳت ،ڃڀبيَ څ ثيبځ ٿڄبٟل څ
عزپ ٘٫ب ،اًت٬بؿڇ ام ڃيڀٴت ٿڄبًت ثبُـ .
- 2څكڅؿڍ څؽلڅري پبكٳڊب :ثلعٌت څً٤ت څ ٿچٯ٤يت ٿغٺ ٿي تچاڃڄـ $څكڅؿڍ څ ؽلڅري #ٿت٤ـؿڍ ثڈ
اُٴبٹ څ اڃـامڇ ډبڍ ٿؾتټ ٪څ ٿتڄچ ١ؿاُتڈ ثبُڄـ .ثڄبثل ٿِؾٔبت څ ٿچٯ٤يت ؽيبثبڃڊبڍ ُڊل ؿكة ډبڍ
څكڅؿڍ څ ؽلڅري پبكٳڊب ؿك ٯٌڀت ډبڍ ٿؾتټ ٪آځ څاٯ ٢ٿي ُچڃـ .ثلاڍ رټت ڃ٠ل ٣بثليڂ ٿڄبًت اًت
ڃنؿيٲ څكڅؿيڊب ٘٫بئي كا ثب ٛلط ډبڍ صِڀٸيل$آة ڃڀبډبڍ ٿزټٺ ډڀلاڇ ثب تنئيڄبت ٷټٴبكڍ #ؽټٮ څ ايزبؿ
ڃڀچؿ.
ثبيٌتي تچرڈ ؿاُت ؿك پبكٱ ډبڍ ثنكٵ څ څًي ٢ٳڈ څكڅؿڍ څ ؽلڅري آځ ام ڃ٠ل پيبؿڇ كڅ څ ًچاكڇ كڅ
ٿزنا ٿي ثبُـ ،ڃجبيٌتي ؿك ٿلٳن تالٯي ؽيبثبڃڊبڍ آټي ُڊل څاٯُ ٢چڃـ .ٿ٤ڀچالً څكڅؿڍ كا ثڈ ٷچڃڈ اڍ ت٤جيڈ
ٿي ٳڄڄـ ٳڈ څًبئ ٚڃٰټيڈ څ ٣بثليڂ پيبؿڇ ثتچاڃڄـ ډل ؿڅ ام آځ اًت٬بؿڇ ڃڀبيڄـ ،ثـيڂ تلتيت ٳڈ پيبؿڇ كڅډبڍ
پبكٱ ٿٌتٰيڀبً ثڈ پيبؿڇ كڅډبڍ ؽيبثبځ ُڊل ٿتٔٺ ٷلؿؿ .
- 3پبكٳيڄٶ ډب
ثڈ ٿڄ٠چك ك٫بڇ ثبمؿيـٳڄڄـٷبڃي ٳڈ څًبئ ٚڃٰټيڈ ؿاكڃـ٘٫ ،بئي كا ؿك ڃنؿيٴي ًبؽتڀبځ ډب څ يب ٯٌڀت ډبڍ
ٿ٤يڄي ام پبكٱ رڊت پبكٳيڄٶ تؾٔيْ ٿيـډڄـ .ٿ٤ڀچالً ؿك پبكٳڊبڍ ثنكٵ ت٤ـاؿ پبكٳيڄٶ ډب ٿي تچاڃـ
ٿت٤ـؿ څ پلاٳڄـڇ ثبُـ ٳڈ ٿٌبعت آڃڊب ثٌتٸي ثڈ اډڀيت څ څً٤ت پبكٱ ؿاكؿ
٘٫- 4بډبڍ ٫لډڄٸي څ ت٬ليغي$ٳتبثؾبڃڈ څٿچمڇ څ #....
ام آځ ربئي ٳڈ ؿك پبكٳڊب څرچؿ اڃچاً ١لٷلٿي ډب ثلعٌت ًټيٰڈ ډبڍ ٿؾتټ ٪المٽ څ ٗلڅكڍ اًت ،ٻقا
ثب تچرڈ ثڈ څى٣ت پبكٱ ٿي تچاځ ٯٌڀت ډبئي كا تؾٔيْ ثڈ ٿچمڇ عيچاڃبت ،ڃجبتبت ،ٿزٌڀڈ ډب څ ...ؿاؿ.
ٿ٤ڀچالً ٿچمڇ ډب ؿك ٷچُڈ ډبڍ پلت څ ؿڅك ام صِپ اڃـامډب اعـاث ڃڀي ُچؿ ثڄبثلايڂ ٿغٺ ٿچمڇ ثلعٌت
ٿچٯ٤يت څ ؽٔچٓيبت ٛلط ،ؿك ٿٴبځ ډبڍ ٿڄبًت پبكٱ اعـاث ٿي ٷلؿؿ.
-5ٷټؾبڃڈ ډب څ ٷلٿؾبڃڈ ډب
ؿك پبكٱ ډب ثلاڍ ع ٞ٬ڃجبتبت مٿٌتبڃي ،پيَ كى ٳلؿځ ،يب ام ؿيبؿ ٷيبډبځ ،ؿك ٷچُڈ ډبئي ام پبكٱ
ٳڈ ٣جچك څ ٿلڅك ٳپ تل ٿي ثبُـ ،ٷټؾبڃڈ ډب څ ٷلٿؾبڃڈ ډبئي ثب آچٹ ٫ڄي ًبؽتڈ ٿيِچؿ .ؿك ثلؽي ام پبكٳڊب
ٷټؾبڃڈ ډبئي ثب ُلائ ٚاؽتٔبٓي څ ٳټيڀبئي ثلاڍ ٷيبډبڃي ٳڈ ٿؾٔچّ ٿڄبٛٮ ٷلٽ څ ًلؿ ٿي ثبُـ ثلاڍ
رټت ڃ٠ل ثبمؿيـ ٳڄڄـٷبځ ؿك ٿغٺ ډبڍ ٿڄبًت اعـاث ٿي ٷلؿؿ.
60
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
61
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
اًت ثڈ ٛچك ؽيټي ٿغـڅؿ ٯٌڀتڊبڍ ٷٺ ٳبكڍ څ صڀڂ ٳبكڍ ؿك آځ ايزبؿ ڃڀچؿ .ؿك ايڂ ٷچڃڈ پبكٳڊب صڀڂ
ٿڄغٔلاً ثڈ ٿڄ٠چك تنئيڂ ڃڀي ثبُـ ،ثټٴڈ ثلاڍ ايزبؿ ٘٫بڍ ًجن څ ،تڄچ ١څ ٘٫بڍ اٿڂ ٿي ثبُـ .
62
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ٿ٤ڀچالً ٿتؾٔٔيڂ ؿك ايڂ مٿيڄڈ ً٤ي ؿاكڃـ ٿغي ٚميٌت ايڂ عيچاڃبت كا ڃنؿيٲ ثڈ ُلائٛ ٚجي٤ي ثڄڀبيڄـ.
ثلاڍ ايڂ ٿڄ٠چك ؿك ؿاؽٺ آٳچاكيچٽ ام ٷيبډبځ آثنڍ ٿؾٔچّ اًت٬بؿڇ ٿي ُچؿ
ثڈ ٣ڄچاځ يبؿآڅكڍ ،ام اڃچا ١آة ڃڀبډب ُبٿٺ :عچٗضڈ ډب يب عچٕ ډبڍ ٳپ ٣ڀٰي اًت ٳڈ ٧بٹةاً ؿاكاڍ
٫چاكڇ ډبڍ ٿت٤ـؿ ،ډڀلاڇ ثب صلا ٥كڃٸيڂ ٿي ثبُڄـ .ٿ٤ڀچالً ٣ڀٮ ايڂ عچٗضڈ ډب ثيڂ 40تب ً 60بڃتي ٿتل څ
ثب ٿٔبٻظ ًبؽتڀبڃي ٿؾتټ ٪ثلعٌت ُٴٺ څ ٫لٽ ٛلاعي ُـڇ ًبؽتڈ ٿي ُچڃـ .ٷبډي آة ڃڀب ډب ثڈ ٓچكت
ًبؿڇ ،ٿٜجٮ يب ثڈ اُٴبٹ ٿتڄچ ١ډڀلاڇ ثب پبُچيڈ ؽبكري څ يب ثـڅځ آځ ت٤جيڈ ٿي ُچؿ .ؿك پبكڇ اڍ ٿچاكؿ ام
ٿزٌڀڈ عيچاڃبت ،پلڃـٷبځ ،اڃٌبځ ثڈ ٣ڄچاځ ًڀجٺ يب كًبڃـځ ٿڄ٠چكڍ ؿك تنئيڂ آة ڃڀب ثٴبك ٿي كڅؿ .
ٿزٌڀڈ ډب كا ٿيتچاځ ثڈ ٛچك ٿڄ٬لؿ ،ٿزتڀ ،٢ٳڄبك يب څً ٚآة ڃڀب ٯلاك ؿاكؿ .ڃچ ١ٿزٌڀڈ ډب ثبيٌتي ٳبٿالً
ٿتڄبًت څ ډپ آډڄٶ ثب ٿڄ٠لڇ څ ٛلط ثبُـ .ٷبډي ؿك ٳڄبك آة ڃڀب ډب ثڈ ربڍ ٿزٌڀڈ ام ٷټـاځ ډبڍ ًڄٸي
ثنكٵ اًت٬بؿڇ ٿي ُچؿ ٳڈ ثلعٌت ؽٔچٓيبت ٿغٺ ُ ،ٴٺ څ ڃچ ١څ اڃـامڇ آة ڃڀب ٿت٨يل ٿي ثبُـ .ثڈ ٣جبكت
ؿيٸل اٷل اڃـامڇ ٛچٹ آة ڃڀب ثيِتل ام ٣لٕ آځ ثبُـ آة ڃڀب ٳِيـڇ ،ثنكٷتل رټچڇ ٿي ڃڀبيـ څ اٷل ډل اڃـامڇ
٣لٕ ثيِتل څ ڃنؿيٲ ثڈ ٛچٹ ٷلؿؿ آة ڃڀب ٳچصٲ څ ِ٫لؿڇ تل ثڈ ڃ٠ل ٿي كًـ.
63
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ة– ثلٳڈ
اعـاث ثلٳڈ ؿك ډچاڍ پبكٱ څ ميجبئي آځ ثٌيبك ٿچحل اًت څ ثلٳڈ ثڈ اُٴبٹ ٿڄ٠پ ٧ ،يل ٿڄ٠پ ،يب ا٣ڀب٭
ٿؾتټ ٪ؿك ڃنؿيٴي ٿڄٰٜڈ رڄٸٺ ٳبكڍ ،ؿك څً ٚپبكٱ يب ؿك ٳڄبك ًٜچط ٷٺ ٳبكڍ ډبڍ څًيً ٢بؽتڈ ٿي
ُچؿ .ٷيبډبڃي ٳڈ ؿك ؿاؽٺ يب ڃنؿيٲ ثلٳڈ ٳبُتڈ ٿي ُچڃـ ثبيٌتي ٳبٿالً ثب ؽٜچ ٙڅ ٷټڊبڍ تنئيڄبتي ٿڄٰٜڈ
ډپ آډڄٸي ؿاُتڈ ثبُـ.
64
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ٿيٷلؿؿ .ؿك پبكٱ ډبئي ٳڈ ؿكيبصڈ ډب ثنكٵ ٿي ثبُڄـ ،ثلاڍ ايزبؿ اٿٴبځ ت٬ليظ څ اًت٬بؿڇ ثيِتل ،ام اڃچا١
ٯبيٮ ډبڍ ٿچتچكڍ څ پبئي اًت٬بؿڇ ٿي ٳڄڄـ.
65
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
66
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
67
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
-ت٤لي٘٫ ٪بيي
ؿكؽتبځ ثڈ ٣ڄچاځ ٣ڄبٓل ؿيچاك ٪ًٰ ،څ ًتچځ ؿك ٿغيُ ٚڊلڍ ٿچكؿ اًت٬بؿڇ ٯلاك ٿي ٷيلڃـ.
٣ -ڄبٓل پچُِي
ٷيبډبځ څ ؿكؽتبځ ٿي تچاڃڄـ ٿڄ٠ل ڃبٿڄبًت كا ثپچُبڃڄـ.
-اٿتـاؿ:
ؿكؽتبځ ٿي تچاڃڄـ عي اٿتـاؿ ؿاُتڂ كا ؿك ٿغيُ ٚڊلڍ اٻٰبء ڃڀبيڄـ.
٣ -ڄبٓل ٿزٌڀڈ ٷچڃڈ
ؿكؽتبځ ٿي تچاڃڄـ ثڈ ٣ڄچاځ ٣ڄبٓل ٿزٌڀڈ ٷچڃڈ ؿك ٿغيُ ٚڊل ٿلاٳن ٤٫بٻيت كا ٿِؾْ ڃڀبيڄـ.
-ٳڄتلٹ ٿڄ٠ل
ٯلاكٷيلڍ ؿكؽتبځ ؿك رچاك ٣ڄبٓل ٘٫بڍ ثبم ام رڀټڈ ٿزٌڀڈ ډب ٿي تچاڃڄـ ٿغي ٚٿڄبًت مٿيڄڈ كا ثلاڍ
ڃڀبيَ ايڂ ٣ڄبٓل ٫لاډپ آڅكڃـ.
-عي ٿغيٚ
ٷيبډبځ ؿك ايزبؿ اعٌبى ؿك اًت٬بؿڇ ٳڄڄـٷبځ ام ٿغي ٚاحل ثٌنايي ؿاكؿ .ايزبؿ اعٌبى ثڊبك څ تبٳيـ ايڂ
اعٌبى ؿك ٿغيُ ٚڊلڍ كا ٰٚ٫ٿي تچاځ ام ٷيبډبځ اڃت٠بك ؿاُت.
68
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
پزعؾْا
٘٫ - 1بډبڍ ًجن ٣ڀچٿي څ ڃيڀڈ ٣ڀچٿي صڈ ت٬بڅتي ؿاكڃـ؟
- 2پبكٳڊبڍ رڄٸټي ؿًت ٳبُت كا تچٗيظ ؿډيـ؟
- 3پبكٱ ٿغټڈ اڍ څ ٿڄٰٜڈ اڍ كا تِليظ ٳڄيـ څ ت٬بڅتڊبيِبځ كا ثڄچيٌيـ؟
ً - 4ڈ ٿچكؿ ام ارناڍ يٲ پبكٱ ُڊلڍ كا تچٗيظ ؿډيـ؟
- 5تٌٰيپ ثڄـڍ رټچڇ ډبڍ آثي يٲ پبكٱ صٸچڃڈ اًت؟
٧ - 6يل ام ٿچاكؿ فٳل ُـڇ ؿك رنڅڇ ،يٲ پبكٱ ُڊلڍ صڈ ارناڍ ؿيٸلڍ ٿي تچاڃـ ؿاُتڈ ثبُـ؟
- 7مٿيڄڊبڍ ثبمڍ ٳچؿٳبځ صڈ ٿِؾٔبتي ثبيـ ؿاُتڈ ثبُڄـ؟
- 8ٿ٤ڀچال" ؿكصڈ ٿچاكؿڍ ؿك ؿكيبصڈ پبكٱ رنيلڇ اعـاث ٿي ٳڄڄـ؟
- 9ٳبكثلؿ ٤٫ټي پبكٳڊبڍ ٿڄ٠پ صيٌت؟
- 10پبكٳڊبڍ ڃبٿڄ٠پ صڈ عٌي كا اٻٰب ٿي ٳڄڄـ؟
- 11ٳبكؿډبڍ ٿؾتټ ٪پبكٱ كا ثڄچيٌيـ؟
69
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
فصل چْارم
ػٌاصز تيجاى در عزاحي فضاي عثش
70
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
-1عٌگ
ًڄٶ ٳټڀڈ اڍ ٣بٽ ٿي ثبُـ څ ُبٿٺ اڃچا ١آډٴي ،كًچثي ُ ،يٌت ،ٷلاڃيت ،تلڅاكتڂ ً ،ڄٶ ٻچط څ ...
اًت .اٿلڅمڇ اڃچا ١كڃٸڊبڍ ٿؾتټ ٪آځ ؿك ٛلاعي ،ميجب ًبمڍ ٘٫بڍ ثب ٥ډب ،پبكٳڊب ،تلاًڊب ،څ ...ٳڈ ٿغٺ
اًتلاعت څ آكاٿَ يب٫تڂ اًت ٿچكؿ اًت٬بؿڇ ٯلاك ٿي ٷيلؿ.
71
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
-4آجز
ثلاڍ تنئيڄبت ٳڄبكڇ يب عبُيڈ ثب٧ضڈ ډب ،پبٷلؿډب څ پيبؿڇ كڅ ډب ثڈ ٛچك ٿتٔٺ اًت٬بؿڇ ٿي ُچؿ .ؿك ايڂ
ٿچكؿ ٛلط ډبڍ ٿتڄچ ١ثٌيبكڍ څرچؿ ؿاكؿ .ثڈ ٣ڄچاځ ٿخبٹ ،اڃچا ١آرل صيڄي عيب ٙډبڍ ٯـيڀي ؿك ايلاځ
ٿيثبُـ.
-5عيواى
ٳبكثلؿ ًيڀبځ ثٔچكت ٯ٤ٜبت ٳِيـڇ څ يٲ ؿًت ،ٳڀتل صِپ ٷيل څ ميجبًت .ثڈ ڃ٠ل ٿي كًـ ا٫نڅؿځ
ٿچاؿ كڃٸي څ ُٴٺ ؿاؿځ ثڈ ٯ٤ٜڈ اڍ ٳڈ تچًً ٚيڀبځ ثبيٌتي پچُيـڇ ُچؿ ،ام ڃ٠ل صِپ اڃـام ٿي تچاڃـ ڃَٰ
ٿڊڀي ؿاُتڈ ثبُـ.ٷبډي ؿك ثيڂ ٯ٤ٜبت ثتچڃي ُـڇ ٘٫ ،بيي كا ثلاڍ پچَُ ډبڍ ٷيبډي ام ٯجيٺ ،صڀڂ يب
ٷټٴبكڍ ؿك ڃ٠ل ٿي ٷيلڃـ .ډڀضڄيڂ ڃين ثڈ ډڀلاڇ ثتچځ ام ًڄٶ كينڇ ډبڍ كڃٸي ثڈ ٓچكت ٓب ٩يب ٿتؾټؾٺ
اًت٬بؿڇ ٿي ُچؿ.
يٲ ؿًتڈثڄـڍ حبثت ام ٿچاؿ څ اٻٸچډبڍ ًڄٶ٫لٍ ،ٿيتچاڃـ ؿك يٴٌبځ څ ډڀبډڄٶ ڃِبځؿاؿځ يٲ
ٿڄ٠لڇڍ ؽيبثبڃي ،ٳڀٲ ُبيبڃي ثڄڀبيـ څ ٓ٬ت ٿِؾٔڈاڍ ثلاڍ يٲ ؿډٴـڇ يب يٲ ُڊل ثنكٵ ايزبؿ ٳڄـ.
ؿاكؿ، ًڄٶ٫لٍ ډڀضڄيڂ ؿك اڃٌبځ ايڂ عي كا ثڈڅرچؿ ٿيآڅكؿ ٳڈ ٿيبځ ڃچاعي ٿؾتټ ٪پيچًتٸي څرچؿ
ؽٔچٓبً ډڄٸبٿيٳڈ يٲ ٿبؿڇڍ څاعـ ثلاڍ ٻجڈډب څ ٳبڃبٹډب ٿچكؿ اًت٬بؿڇ ٯلاكٿيٷيلؿ.
ًڄٶ٫لٍ ٿي تچاڃـ ؿك يٲ ٿڄ٠لڇڍ ؽيبثبڃي ثيتبحيل ثبُـ څ ثبٻ٤ٴي ،ٿيتچاځ آځكا صڄبځ ؽچة
ٛلاعيٳلؿ ٳڈ رټت تچرڈٳلؿڇ څ يٲ رچّ ڃڀبيِي څ تبٳيـڍ كا ايزبؿ ٳڄـ .ډڀضڄيڂ ٿيتچاځ ثب اًت٬بؿڇ ام آځ،
٫لُي ثلاڍ يٲ تٰب ٢ٛيب ٿـؽٺ څكڅؿڍ يٲ ًبؽتڀبځ پـيـآڅكؿ .تلٳيت ډڀبډڄٶ كڃٶډب څ اًت٬بؿڇ ام رڄي
ٿڄبًت ؿك ًڄٶ٫لٍ ،ثڈ ډڀبډڄٸي٧ ،ڄب ،څ ايزبؿ اعٌبى ٿٰيبى ٳڀٲ ٫لاڅاڃي ٿيٳڄـ .يٲ ٷلڅڇ ام ٿچاؿ څ
72
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
كڃٶډب ثبيـ ثڈ ڃغچڍ اڃتؾبة ُچڃـ ٳڈ ٳي٬يت يٲ ٿٴبځ كا ٿڄ٤ٴيٳڄـ .ثب اًت٬بؿڇ ام ايڂ اٻٸچ ،ثلاڍ ډل
ؽيبثبځ يب ٘٫بڍ ٿغـڅؿڍ ،اڃچا ١ٿؾتټ٬ي ام ًڄٶ٫لٍډب كا ٿيتچاځ اڃتؾبة ٳلؿ.
ڃڀچڃڈډبڍ ٿلًچٽ ًڄٶ٫لٍ ،ثل پبيڈڍ ٿچاؿ ٛجي٤ي څ اٻٸچډبڍ آمٿبيَُـڇاڍ اًتچاك ثچؿڃـ ٳڈ ثبيـ عتڀبً
ام آڃڊب پيلڅڍ ٿيُـ .اًت٬بؿڇڍ ٿزـؿ ام ًڄٶ٫لٍډبڍ ٯـيڀي څ تلٳيت ڃڀچڃڈډبڍ ٯـيڀي څ رـيـ ثڈ
٘٫بډبڍ تبمڇڍ ًڄٶ٫لٍُـڇ ،ٿڄ٠لڇاڍ ٿيثؾِـ ٳڈ اڃٌبځ ٫ٴلٿيٳڄـ ايڂ ٘٫ب ؿك ډڀبځ ٻغ٠ڈ
ًبؽتڈُـڇاًت!
ؿك اڃتؾبة ٿچاؿ ٿچكؿ ڃيبم ثلاڍ ًڄٶ ٫لٍ ثبيـ ثڈ رڄجڈډبڍ ميل تچرڈُچؿ:
-اًت٬بؿڇ :پيبؿڇكڅً ،چاكڇكڅ ،ؽٜچ ٙڅيوڇ ،ٿچاڃ.٢
-ٳبكثلؿ :كًڀي٧ ،يلكًڀي٣ ،ڀچٿيً ،بؿڇ ،ٿلٳت.
-ډنيڄڈ :ډنيڄڈڍ ٿچاؿ اڅٻيڈٛ ،لط ،ڃٸڊـاكڍ څ ربيٸنيڄي.
-ٿٰبڅٿت :ٿٰبڅٿت ؿك ثلاثل څمځ ا٫لاؿ پيبؿڇ ،ؽچؿكڅډبڍ ًجٲ څ ًڄٸيڂ.
-ٿلاٯجت :ؿڅاٽً ،ڊچٻت ؿك ت٤ڀيل څ تڀيينٳلؿځ.
-مڇٳِي :كڃٶ ،پڊڄب څ ڃچ ١ٿبؿڇڍ مڇٳِي.
ً -بؽتبكً :ؾت يب ٯبثٺاڃٜ٤ب ،٩اٿٴبځ تغڀٺ ثبك ميبؿ.
-ٿچاؿ پيًَبؽتڈ يب ًبؽت ؿك ٿغٺ :ؿاكاڍ ٳي٬يت ثبال څ تزڊينات ؽبّ.
-تڄبًت :ٿڄج ٢ٿچاؿ اڅٻيڈ ،تڄبًت ؿك كاثٜڈ ثب ٿ٬بډيپ ٿ٤ڀبكڍ څ ٿغيٜي.
73
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
تٔچيل ًڄٶ٫لٍ عيب ٙآټي ،ٻجڈثڄـڍ ڃبٿڄ٠پ ؿك ٳڄبك ثټچٱډبڍ ثتڄي ًبؽتڈُـڇ ؿك
74
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
تجـيٺُچؿ .ثڈايڂ تلتيت ٳڈ ٣لٕ آځ كا ٳبډَ ؿاؿڇ څ اكت٬ب ١كا ميبؿ ٿيٳڄڄـ تب ؽچاًت كډٸقكاځ آډٌتڈ كا
ڃين پبًؼٷچ ثبُـ .ڃٴبتي ٳڈ ثلاڍ ايزبؿ پټڈ ؿك ثب ٥څ پبكٱ ثبيٌتي ك٣بيت ُچڃـ ٣جبكتڄـ ام:
.1ٿتچً ٚاكت٬ب ١پټڈ ً 12بڃتي ٿتل څ ًٜظ آځ 38تب ً 40بڃتي ٿتل اًت .ډل صڈ اكت٬ب ١پټڈ ډب ٳچتبڇ تل
ثبُـًٜ ،غي ٳڈ ٯـٽ ډبڍ كڅڍ آځ ٯلاك ٿي ٷيلڃـ ،پڊڂ تل څ څًي ٢تل ٿي ُچؿ ؿك ٿغچٛڈ ډب اكت٬ب ١پټڈ كا
ً 10بڃتي ٿتل ؿك ڃ٠ل ٿي ٷيلتـ..
.2ثلاڍ ثلډپ مؿځ يٴڄچاؽتي ٘٫ب ،ٿي تچاځ ثب ت٨ييل ُيت ؿك پټٴبځ ،ت٨ييل ًٜظ ثچرچؿ آڅكؿ.
.3اٷل اكت٬ب ١پټڈ ډب ٳپ ثبُـ ،ت٤ـاؿ پټڈ ډب ٿڄبًت اًت ٳڈ ٫لؿ اڃتؾبة ُچؿ.
.4ډل ٯـك ًٜظ پټڈ ډب څ ًي ٢تل ثبُـ ،ام ڃ٠ل ٣بثل ٿتڄبًت تل ثچؿڇ څ يٲ عبٻت اًتلاعت څ آكاٿَ ثـڅځ
ؽٌتٸي پـيـ ٿي آڅكؿ.
ډڀبځ ٛچكڍ ٳڈ ؿك ثبال فٳل ُـ ،پټڈ ٿي تچاڃـ څًيټڈ تنئيڄي ثبُـ څ ؿك عزپ ٘٫ب ت٨ييلاتي ايزبؿ ڃڀبيـ.
ٿخالً اٷل ٷيبډبڃي كا ؿك ثبالڍ پټڈ ٯلاك ؿډڄـ ،ؿك ڃ٠ل ثيڄڄـڇ اؽتالًٜ ٩ظ ،تِـيـ ُـڇ ثڈ ڃ٠ل ٿي كًـ .ؿك
عبٻي ٳڈ ٷيبډبځ ؿك پبڍ پټڈ ٯلاك ٷل٫تڈ ثبُڄـً ،جت ٳبډَ اؽتالًٜ ٩ظ ام ڃ٠ل ثيڄڄـڇ ؽچاډـ ُـ.
75
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
76
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
77
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
78
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ڃڀچڃڈ ڃيڀٴتڊب
ٿچاؿ اكماځتل ،اكرظ ډٌتڄـ .ډل ٫ټنڍ ثبيـ ؿك ٿٰبثٺ ؽچكؿٷي ثڈ كڅٍ ٓغيظ ،ٿغب٠٫ت ُچؿ٫ .ټنات كا
ٿيتچاځ ثب پچَُډبڍ ًؾت ،ٿخٺ اليڈٷقاكڍ پچؿكڍ ،ٳڈ ثڈكڅٍ اٻٴتلڅاًتبتيٴي اڃزبٽ ٿيُچؿ ،پچُبڃـ .ام
اًتيٺ ٗـمڃٶ څ آٻچٿيڄيچٽ ثب ٳي٬يت ٗـمڃٶ ،ثلاڍ ٿڄبٛٮ ُلري څ ًبعټي ،يب ډلرب ٳڈ اًت٬بؿڇڍ ٫لاڅاځ
79
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ٿچرت ؽچكؿٷي ًٜظ ؽبكري ٫ټن ُچؿ ،ٿيتچاځ اًت٬بؿڇٳلؿ .ام ڃيڀٴتډبڍ صچثي ڃين ٿيثبيٌت ؿك ٿٰبثٺ
پچًيـٷي ٿغب٠٫ت ٳلؿ .ثڈٛچك ٳټي ٿچاؿڍ ٳڈ تغت ًلٿب څ ٷلٿبڍ ُـيـ څ يب كٛچثت څ ؽِٴي ،ؽلاة
ڃڀيُچڃـ ،ٿڄبًتتل ام ثٰيڈ ډٌتڄـ.
ڃيڀٴتډبيي ٳڈ ؿك ٿڄبٰٛي ډٌتڄـ ٳڈ اٿٴبځ تؾليت ٣ڀـڍ څرچؿ ؿاكؿ ،ثبيـ ثب پيش ثڈ مٿيڂ ٿغٴپ ُچڃـ
څ يب پبيڈډبڍ آڃڊب ؿك مٿيڂ حبثت ُچؿ.
اڃـامڇڍ ڃيڀٴتډب څ ٓڄـٻيډب ٿڀٴڂ اًت ثٌيبك ٿتڄچ ١څ ٿت٨ييل ثبُـ اٿب آچٹ اڅٻيڈڍ ًبؽت آڃڊب ،ثٌيبك
ٳپ ت٬بڅت ٿيٳڄـ څ تٰليجبً يٴٌبځ اًت .اٛال٣بت اڃٌبڃي كا عتڀبً ؿك ډڄٸبٽ ٛلاعي ،ثبيـ ؿكڃ٠ل ٷل٫ت.
ثڈ٣ڄچاځ ٿخبٹ ،ٿيتچاځ ام يٲ ؿيچاك ،صڄبڃضڈ تب اكت٬ب ١ؽبٓي ًبؽتڈ ُچؿ څ ٯلڃين پيچًتڈڍ كاعتي ؿاُتڈ ثبُـ،
ثڈ٣ڄچاځ يٲ ڃِيڀڂٷبڇ ،اًت٬بؿڇٳلؿ.
اث٤بؿ اًتبڃـاكؿڍ ٳڈ ثلاڍ يٲ اڃٌبځ ٿ٤ڀچٻي ٿتچً ٚڅرچؿؿاكؿ:
-اكت٬بٓ ١ڄـٻي :ثلاڍ ٿلؿاځ څ مڃبځ 440 ،ٿيټيڀتل.
٣ -ڀٮ ٓڄـٻي :ثلاڍ ٿلؿاځ 480 ،ٿيټيڀتل څ ثلاڍ مڃبځ 420 ،ٿيټيڀتل.
-اكت٬ب ١ٿتچً ٚتٴيڈٷبڇ 720 :ٿيټيڀتل .اٻجتڈ ثلاڍ ٓڄـٻيډبيي ٳڈ اكت٬ب ١ميبؿڍ ؿاكڃـ– 650 ،
600ٿيټيڀتل ٿت٨يل اًت.
٣ -لٕ ٓڄـٻي :ثلاڍ ٿلؿاځ 370 ،ٿيټيڀتل څ ثلاڍ مڃبځ 400 ،ٿيټيڀتل.
ثلاڍ كاعتي ثيِتل ،يٲ ٓڄـٻي ٳچتبڇتل څ ٣ڀيٮتل ثب اكت٬ب٣ي ؿك عـڅؿ 395 – 430ٿيټيڀتل څ ٣ڀٰي ؿك
عـڅؿ 490 – 635ٿيټيڀتل ،ٿڄبًتتل اًت .ډڀضڄيڂ ډلصڈ ٓڄـٻي ثڊتل ٛلاعيُـڇ ثبُـ ،كاعتتل ڃين ډٌت
ؽٔچٓبً اٷل تٴيڈٷبڇ څ ٳ٬ي آځ ثب ماڅيڈڍ ٿڄبًجي ٯلاكٷل٫تڈ ثبُـ.
ؿك ٛلاعي ٓڄـٻي څ ڃيڀٴت ،ڃٴبت ٟلي ٪ميبؿڍ څرچؿ ؿاكؿ .ٿخالً ٿيبځ ا٫لاؿ ٧ليجڈ څ ڃبآُڄب ،ٿٰـاكڍ
٘٫بڍ ؽبٻي المٽ اًت .كڅڍ يٲ ڃيڀٴت 1/8ٿتلڍ ثڈ٣ڄچاځ ٿخبٹ ،ثڈڃـكت ات٬ب٭ ٿيا٫تـ ٳڈ ثيَ ام ؿڅ ڃ٬ل
ثِيڄڄـ .ؿكعبٻيٳڈ ثب تچرڈ ثڈاٛال٣بت ٫ينيچٻچهڍ اڃٌبڃي ،صڊبك ڃ٬ل ٿيتچاڃڄـ ثل كڅڍ آځ ثڄِيڄڄـ
ٛچٹ ٿ٤ڀچٹ ڃيڀٴتډب ٣جبكتاًت ام 1/2 :ٿتل 1/8 ،ٿتل څ 2/4ٿتل .اٷل ڃيڀٴت ثڈاڃـامڇاڍ ٛچيٺ ثبُـ
ٳڈ ثتچاځ ثل كڅڍ آځ ؽچاثيـ ،ا٫لاؿ څٻٸلؿ څ ثيؽبڃڀبځ ام آځ اًت٬بؿڇ ؽچاډڄـٳلؿ .ثلاڍ رټچٷيلڍ ام ايڂ ٳبك
ٿيتچاځ ؿك ٫چآٺ ؽبٓي كڅڍ ڃيڀٴت ؿًتڈ ٳبك ٷقاُت.
ؿك ٿڄبٛٮ ٿٌٜظ ،ڃيڀٴتډب كا ثڈ ًڄٶ٫لٍ پيش ٿيٳڄڄـ .ؿك ٿڄبٛٮ ُيتؿاك ،ثلاڍ رټچٷيلڍ ام
ثڈډپؽچكؿځ ت٤بؿٹ څ ٓب ٩ايٌتبؿځ ٓڄـٻي ،آڃڊب كا ؿك مٿيڂ حبثت ٿيٳڄڄـ .تڀبٿي ڃٰب ٙحبثتُـڇ ثبيـ پچُيـڇ
ثبُڄـ.
80
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
گلجاي
ؿك اٿبٳڄي ٳڈ ڃڀيتچاځ ؿكؽتډب يب ٷٺډب كا ٿٌتٰيڀبً ؿك مٿيڂ ٳبُت ،ام ٷٺربڍ يب ٫الڅك ثبٳي اًت٬بؿڇ
ٿيُچؿ .ثب اًت٬بؿڇ ام ٷٺربڍ ډب ٿيتچاځ ډلرب ٳڈ المٽ ثبُـ ،ٿبڃ ٢ايزبؿ ٳلؿ څ يب ٿڄ٠لڇاڍ ؽبّ تچٻيـ ڃڀچؿ څ
عتي ؿيچاكډبڍ ثټڄـ كا ثب آځ تنييڂ ٳلؿ.
اًت٬بؿڇ ام ٷٺربيڊبيي ٳڈ ثب ٿڄ٠لڇڍ ؽيبثبځ ٿچكؿ ڃ٠ل ٿڄب٫بت ؿاكڃـ څ ٿٜبثٰت ڃڀيٳڄڄـٓ ،غيظ
ڃيٌتٗ.ڀڂ ك٣بيت ام تلٳيت ٿٴبځ ٿچكؿ ڃ٠ل ٿيتچاځ آڃڊب كا ثڈ ٓچكت ٿزنا ثڈ ُٴټي ٛلاعي ڃڀچؿ ٳڈ ٿغټي
ثلاڍ ڃٌِتڂ ايزبؿ ٳڄڄـ.
ٷٺربيڊب ثؾَ ٿڊڀي ام ٿڄ٠لڇڍ ؽيبثبځ ډٌتڄـ ٳڈ ٿيتچاځ آڃڊب كا ډڀلاڇ ثب ًٜٺډبڍ مثبٻڈٓ ،ڄـٻيډب،
پټٴبځ څ ؿيچاكډبڍ ٳچتبڇ ٛلاعي ڃڀچؿ .
ٷٺربيڊب ڍ ثنكٵ ام ٻغب ٝٿچٰ٫يت ؿك ٳبُت .ايڂ ٷټـاځډب ډڀضڄيڂ ثڈ٣ټت ثنكٷي ،ٯبثټيت ٳِت اڃچا١
ٿؾتټ٬ي ام ٷيبډبځ كا ؿك ؽچؿ ؿاكا ډٌتڄـ.
پچَُ ٷيبډي كا رڊت ايزبؿ ثب٫تډبڍ ٷيبډي ٿت٘بؿ څ اُٴبٹ يب كڃٶډبڍ ٯچڍ تزٌڀي ،ثب ؿٯت ٫لاڅاځ
ثبيـ اڃتؾبةٳلؿ .اًت٬بؿڇ ام پچَُډبڍ ٣ڀچؿڍ يب ٷلڅډي ٷيبډي ،ثٌيبك ٿڄبًتاًت .اٷل يٲ ٷٺ ربڍ ثبيـ
ثلاڍ ؿڅكڇڍ مٿبڃي ثټڄـڍ ،ڃيبم ثڈت٤ڀيل څ ربيٸنيڄي ڃـاُتڈ ثبُڄـ .آڃڊب ثبيـ ؿك ثلاثل ربثڈربيي تچً ٚٿبُيڂ څ
ٗلثڈ ثٌيبك ٿٰبڅٽ ثبُڄـًٜ .ظ ؽبكري ثبيـ ؿك ثلاثل آٻچؿٷيډبڍ رچڍ ٿٰبڅٽ ثبُـ څ ثب رنييبت ٿ٤ڀبكڍ
اٛلا ،٩ثڈڅيوڇ ڃچاعي ع٬بٟتُـڇ ،تٜبثٮ ؿاُتڈثبُـ.
81
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
عغل ستالِ
ًٜٺډبڍ مثبٻڈ ثبيـ ؿك ربيي ٯلاك ثٸيلڃـ ٳڈ ٯبثٺ كؤيت څ ؿك ؿًتلى ثبُڄـ څ ام ٛل٫ي ايزبؿ ٿناعڀت
ڃٴڄڄـ .ؿك ًٜٺډبڍ مثبٻڈ اٻناٿبً ثڈ تيلٱډبڍ رـا ڃيبمڍ ڃيٌت ثټٴڈ ٿيتچاځ آڃڊب كا ثڈصلا٥ډبڍ ؽيبثبڃي،
ايٌتٸبڇډبڍ اتچثچى ،تبثټچډبڍ تلا٫يٴي څ يب عتي ثڈؿيچاكډب څٓٺ ٳلؿ .ؿك ٿچاكؿڍ ٳڈ ٿخالً ؿك يٲ ؽيبثبځ
آټي ڃيبم ثبُـ تب ًٜٺډبڍ مثبٻڈ پِت ًل ډپ ثڈٓچكت ؽٜي كؿيُ ٪چڃـ٫ ،بٓټڈڍ آڃڊب ثبيـ 30ٿتل ثبُـ.
اٿب ايڂ ٫بٓټڈ ؿك ٿٰبثٺ اٿبٳڄي ٿخٺ كًتچك اځډبً ،يڄڀبډب څ ُيليڄي٫لڅُيډب ٳبډَ يب٫تڈ څ ؿك ٿٰبثٺ اٿبٳڄي
ٿخٺ ًبمٽاځډب ڍ ؿڅٻتي ،رڊت ٿٌبيٺ اٿڄيتي ،ا٫نايَ ٿييبثـ.
عـاٯٺ عزپ ٿچكؿ ڃيبم ثلاڍ يٲ ًٜٺ مثبٻڈ ؿك ٿلٳن ُڊل 50 ،ٻيتل اًت .ؿك اٿبٳڂ ثنكٵ څ يب ؿك ٛچٹ
پيبؿڇكڅډبڍ ُټچًٜ ،٥ٺډبڍ مثبٻڈڍ ثټڄـ ثب عزپ ثيڂ 50تب 100ٻيتل ٿڄبًت اًت.
عزپ ًٜٺ مثبٻڈ څ ڃٸڊـاكڍ ام آځ ،ؿڅ ٣ڄٔل ٿلتج ٚډٌتڄـ .تب مٿبڃي ٳڈ ًٜٺډب ٿلتجبً تڀين څ تؾټيڈ
ڃِچڃـ ،ٳبكآكايي ؽچؿ كا ام ؿًت ٿيؿډڄـ .ٿچٯ٤يت ًٜٺ مثبٻڈ څ مٿبځ تؾټيڈڍ آځ ،عزپ ًٜٺ كا ٿِؾْ
ٿيٳڄـ.
ٿبؿڇڍ تِٴيٺؿډڄـڇ څ كڃٶ ًٜٺ مثبٻڈ ،ثب ؿيٸل ٣ڄبٓل ؽيبثبڃي ثبيـ ډڀبډڄٸي ؿاُتڈثبُـ .ٿ٤ڀچالً اُٴبٹ
ًبؿڇڍ ٿٌتٜيټي يب ٿـڅك ٿڄبًتتل ډٌتڄـ.
٣ -بٿٺډبيي ٳڈ ؿك ٛلاعي يٲ ًٜٺ مثبٻڈ ثبيـ ؿك ڃ٠ل ٷل٫تڈ ُچڃـ٣ ،جبكتڄـ ام:
-ٿٰبڅٿت ؿك ثلاثل ؽلاثي څ ٫لًچؿٷي
٣ -ـٽ ڃيبم ثڈكًيـٷي څ ڃٸڊـاكڍ ٫لاڅاځ
-تؾټيڈ ڃڀچؿځ څ تڀينٳلؿځ آًبځ
٧ -يلٯبثٺ ًلٯت ثچؿځ
ٗ -ـآتَ ثچؿځ
-پڄڊبځ ثچؿځ ٿغتچيبت آځ
ً -چاكٳلؿځ څ حبثت ٳلؿځ ارناڍ آځ
-ٿچاؿ اڅٻيڈڍ ًبؽت ًٜٺډبڍ مثبٻڈ ثبيـ ام ٿٰبڅٿت څ ؿڅاٽ ميبؿڍ ثلؽچكؿاك ثبُڄـ
:ٳڈ ام ام ٿچاؿ ٿؾتټ٬ي ٿي تچاځ ًٜٺ مثبٻڈ كا ًبؽت ٳڈ ٣جبكتڄـ ام :پټياًتل ٿٰبڅٽُـڇ ثب ُيِڈ
كميڂډبڍ ٗـآتَ ًبؽتڈُـڇ څ ًٜظ آځ ثب پچٻيَ مؿځ پبٱ ُـڇ څ ؿك ث٘٤ي ڃچاعي ٳڄتلٹُـڇ ٿچكؿ
اًت٬بؿڇ ٯلاك ٿيٷيلؿ.
82
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
٫ -ټنات كيؾتڈٷلڍ :ثب ايڂ ٫ټنات ٿيتچاځ ؿك ًٜظ ثباليي ام ٟلا٫ت څ ؿٯت ٳبك ٳلؿ څ ڃَآڃڊب څ
ٛلطډبڍ ٷلا٫يٴي كا ثل كڅڍ آڃڊب ارلا ٳلؿ .ايڂ ٫ټنات ٯچڍ ثچؿڇ څ ٿيتچاځ آڃڊب كا ثـڅځ آځٳڈ
ٿٰبڅٿت ؽچؿ كا ام ؿًت ثـډڄـ ،ثڈاُٴبٹ ثٌيبك ميجب څ ؿٻؾچاڇ ٛلاعي ٳلؿ.
-ثتڂ :ايڂ ٿبؿڇ ثڈكًيـٷي څ ڃٸڊـاكڍ ٳڀي ڃيبم ؿاكؿ .اٿب ٗؾبٿت آځ ثب٣ج ُـڇ تب ٛلطډبڍ
ٿغـڅؿڍ كا ثتچاځ كڅڍ آځ ارلا ٳلؿ .ثب اًت٬بؿڇ ام ُيچڇڍ ٯبٻتثڄـڍ ڃڀبيبځ $اٳٌپچم ،#يٲ
ثب٫ت ٿٰلڅځ ثڈٓل٫ڈ څ ثب ؿڅاٽ ثل كڅڍ آځ ايزبؿ ٿيُچڃـ.
پچًيـٷي څ -صچة :ام ايڂ ٿبؿڇ ثڊتل اًت ثب آًتل يب اڃـڅؿ ٳلؿځ ثب يٲ ٿبؿڇ ٿٰبڅٽ ؿك ثلاثل
كٛچثت اًت٬بؿڇ ٳلؿ .صچة ٿبؿڇاڍ ٿڄبًت ثلاڍ اٿبٳڂ كًڀي څ ٧يلكًڀي اًت.
ؿك ډل رب ٳڈ اٿٴبځ ؿاُتڈ ثبُـ ،رڊت ام ثيڂ ثلؿځ ٣بٿٺ رقة عِلات څ ډڀضڄيڂ پؾَُـځ مثبٻڈډب
تچً ٚثبؿ ،ثبيـ ام ؿكپچٍ اًت٬بؿڇ ٳلؿ .ؿكپچٍډب ٿڀٴڂ اًت ٛچكڍ ٛلاعي ُـڇ ثبُڄـ ٳڈ ثتچاځ آڃڊب كا
ثلؿاُت ،ٿخٺ ؿكپچٍډبيي ٳڈ ثب مڃزيل ٿتٔٺ ُـڇاڃـ يب ؿكپچٍډبيي ٳڈ كڅڍ ٻچال ثڄب ُـڇاڃـ .ثبيـ تچرڈ
ؿاُت ٳڈ ډڀڈ ڃچ ١ؿكپچٍ ثبيـ ًلي ٢څ آًبځ ربثڈرب ُچڃـ .ؿك ة ًٜٺ مثبٻڈ ًچكاػډبيي ثبيـ ت٤جيڈ ُچؿ تب
آة ثبكاځ ام آڃڊب ؽبكد ُچؿ څ ؿك ًٜٺ اڃجبُتڈ ڃِچؿ .ؿك اٿبٳڄي ٳڈ اٿڄيت يٲ ٣بٿٺ ٿڊپ څ اًبًي اًت،
ًٜٺډبڍ مثبٻڈ ثبيـ ٛچكڍ ٛلاعي ُچؿ ٳڈ ؿاؽٺ آڃڊب ٯبثٺ ٿِبډـڇ ثبُـ .ثڈ٣ڄچاځ ٿخبٹًٜ ،ٺډبيي ثب
ؿيچاكڇڍ ٿيټڈاڍ څ ًلثبم ٿڄبًت ډٌتڄـ .اٻجتڈ ٿڀٴڂ اًت ؿك ايڂ اٿبٳڂ آالً ډيشٷچڃڈ ًٜٺ مثبٻڈاڍ ت٤جيڈ
ڃِچؿ .كڅٍډبڍ ٿؾتټ٬ي ثلاڍ ٳبډَ ثڀتٷقاكڍ ؿك ًٜٺډبڍ مثبٻڈ څرچؿ ؿاكؿ.
83
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
آالچيق ّا
ؿك پبكٳڊبڍ ٣ڀچٿي ٘٫ ،بډبڍ ثنكٵ څ … اتبٯٴڊبيي ٳڈ ٳبٿال ثب ٿٔبٻظ ًبؽتڀبڃي ثڄبڍ ٿڄبمٹ ٿت٬بڅت
ٿي ثبُـ ً ،بؽتڈ ٿي ُچؿ ٳڈ ڃَٰ آڃڊب ڃچ٣ي ًبيڈ ثبځ څ يب اًتلاعت ٷبډي ٿچٯتي ثلاڍ ٣بثليڂ اًت.
ٿ٤ڀچال ؿك ًبؽتڀبځ ايڂ ٷچڃڈ ا تبٯٲ ډب $آالصيٮ ، #ڃٴبتي كا ٳڈ ام ڃ٠ل صِپ اڃـام څ ثلؽچكؿاكڍ ام ميجبيي
ٿڄٰٜڈ ٗلڅكڍ ٿي ثبُـ ،ٿچكؿ تچرڈ ٯلاك ٿي ؿډڄـ.ٷبډي ؿك ٿيبځ يب ٳڄبك ايڂ ٷچڃڈ آالصيٮ ډب ،عچٗضڈ
84
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ډبڍ ٳچصٴي اعـاث يب ؿك څً ٚآځ ام ؿكؽتبځ پب ثټڄـٳڈ ثتچاځ ؿك ثبالڍ آځ صتلڍ ثڈ ٿڄ٠چك ايزبؿ ًبيڈ څ
تڄچ ١ؿك يٴڄچاؽتي ايزبؿ ڃڀبيـ ٧ ،لى ٿي ٳڄڄـ.ٿ٤ڀچال ٿغٺ ڃٔت يب ثلپب ؿاُتڂ آالصيٮ ډب يٲ ٫لٿچٹ
ٿِؾْ څ ٳبٿال تخجيت ُـڇ اڍ ڃـاكؿ.ٷبډي آالصيٮ ډب كا ٳڄبك اًتؾلډبڍ ثنكٵ ،آة ڃڀبډب يب ثل ٫لام ثټڄـڍ
ؿك ثب ، ٥ؿك ٿيبځ تچؿڇ اڍ ام ؿكؽتبځ ٳڈ عبٻت رڄٸټي ؿاكڃـ ،ثڄب ٿي ٳڄڄـ.ثڈ ٛچك ٳټي تبكيؾضڈ اعـاث آالصيٮ
ثڈ ٛچك ٿٌتڄـ ؿك آحبك ثبٯي ٿبڃـڇ ،صڄـاځ ٿِؾْ ڃيٌت .څٻي ام اڅائٺ ٯلځ ډ٬ـډپ ،ٳپ څ ثيَ ؿك ثلؽي ام
ثب٧بت څ ٯٔل ډب ،اٛبٯٴي كا ؿڅك ام ٿغٺ ًبؽتڀبځ ثڈ ٣ڄچاځ ڃِتڄٸبڇ ٿيبځ كڅم څ يب ؽټچت ٷبڇ ٿي ًبؽتڈ اڃـ
څ ثلاڍ تنئيڂ ؿاؽټي يب ؽبكري آځ ام ٷټـاځ ډبڍ ٷٺ اًت٬بؿڇ ٿي ُـڇ اًت.
ؿك ُڀبٹ ايلاځ آالصيٮ ډب ثيِتل ؿك ثب٧بت صبڍ څ ٿيچڇ ،ثڈ اُٴبٹ ٿؾتټ ٪ثب ٿٔبٻظ ًبؽتڀبڃي ٿتڄچ ١ام
ٯجيٺ :صچة ،ثٰبيبڍ ًبٯڈ ډبڍ ثلڃذ څ ٷڄـٽ ،ډڄچم ډپ ٿلًچٽ اًت .ؿك ثلؽي ؿيٸل ام ڃٰب ٙايلاځ ايڂ ٷچڃڈ
آالصيٮ ډب ٣الڅڇ ثل څيوٷي ؽبّ ؽچؿ ،ثڈ ٣ڄچاځ اڃجبك ډبڍ ٿچٯت يب اًتلاعت ٷبڇ ڃيپ كڅم ،ٿچكؿ اًت٬بؿڇ
ٯلاك ٿي ٷيلڃـ .ٿٔبٻظ ًبؽتڀبڃي ٳڈ ؿك آالصيٮ ډبڍ كڅًتبيي ايلاځ ثٴبك ٿي كڅؿ ،ثٌيبك اثتـائي څ ام ٿٔبٻظ
اكماځ ٯيڀت ٿي ثبُـ.
چگًَگي عزاحي يل آالچيق
ثلاڍ اعـاث ؿاكثٌت ،آالصيٮ څ ؿيٸل ٫لٽ ډبيي ٳڈ ثتچاڃـ ؿك ڃَٰ ًبيڈ اڃـام كا ؿاُتڈ ثبُڄـ ،ام اڃچا١
ٿٔبٻظ ًبؽتڀبڃي اًت٬بؿڇ ٿي ُچؿ .څٻي ډڀبځ ٷچڃڈ ٳڈ ٯجال تچٗيظ ؿاؿڇ ُـ ،آالصيٮ ډب ٣الڅڇ ثل ًلپڄبڇ څ
ًبيڈ اڃـام ثبيٌتي ثڈ ڃغچڍ ڃَٰ پڄبډٸبڇ كا ڃين ؿاُتڈ ثبُـ.ثڄبثلايڂ پي يب پبيڈ ډبڍ آالصيٮ كا تب اكت٬ب ١ڃيپ
ٿتل ثب ًڄٶ ،آرل يب ثتچځ ثبال آڅكؿڇ څ ؿك كڅڍ آڃڊب ثڈ آڃچا ١څ اُٴبٹ ٿؾتټ ، ٪ؿيچاكڇ څ ٛب٭ كا ثب ٿٔبٻغي ام
ٯجيٺ آډڂ ٷلؿ يب تٌڀڈ اڍ ،ڃجِي څ صچة ؽلاٛي ُـڇ يب ٛجي٤ي ثڈ اكت٬ب ١عـاٳخل ؿڅ څ ڃيپ ٿتل ثڄب ٿي ٳڄڄـ.
ڃِٰڈ ًبؽتڀبڃي آالصيٮ كا ثٔچكت صڄـ ٗټ٤ي ٿڄ٠پ ،ٿلث ، ٢ؿايلڇ يب ٿٌتٜيٺ څ … ثب تا٭ ٷڄجـڍ يب ًبؿڇ
تليڂ آځ ثڈ ٛچك ٿٌٜظ ٛلاعي ٳلؿڇ څ ٿي ًبمڃـ .ؿيچاكڇ ډبڍ آالصيٮ تچً ٚٷيبډبڃي $كڅڃـڇ يب پيضڄـڇ #ثڈ
ٿڄ٠چك ايزبؿ ًبيڈ ،ٿغٔچك ٿي ُچڃـ.ٻقا ؿك ٫چآٺ ٿ٤يڄي ام ًتچځ ډب يب پبيڈ ډبڍ آالصيٮ ،ٷيبډبڃي ًلي٢
اٻلُـ ٳبُتڈ ٿي ُچؿ .ٷبډي ثڈ ربڍ ٷيبډبځ ميڄتي ام ثلؽي ؿك ؽتبځ ٿيچڇ ٿبڃڄـڇ ٿچ څ يب ؿكؽتبڃي ٳڈ ثتچاځ ثڈ
آڃڊب ٫لٽ ؿاؿ ،ٳبُتڈ ٿي ُچڃـ .ؿك ؿاؽٺ آالصيٮ ،ٿي تچاځ ام ٿين څ ٓڄـٻي ډبڍ صچثي $ٳڈ اٿٴبځ ؿاكؿ ايڂ
صچة ډب ثڈ اُٴبٹ ٛجي٤ي تنئيڂ ُچؿً ، #ڄٸي يب ًٴچثڄـڍ $صچثي ،ثتچڃي ،آرلڍ ً ،ڄٸي #اًت٬بؿڇ ٳلؿ.
ٿ٤ڀچال ٳ ٪آالصيٮ كا ام آرل ً ،لاٿيٲ ،ثتچځ ُ ،ڂ ډبڍ كڃٸي يب ًبؿڇ څ … ډڀبڃڄـ اڃچا ١ؿاٹ ډبڍ ؽيبثبځ
ډب ،ٿ٬لڅٍ ٿي ڃڀبيڄـ .ؿڅك تب ؿڅك آالصيٮ كا ثب ٣لٕ عـڅؿ يٲ ٿتل ،ثب اڃچا ١ٿٔبٻظ ًبؽتڀبڃي څ تنئيڄبتي
ٳڈ ډڀبډڄٶ ثب ٛلط ٣ڀچٿي ثب ٥يب پبكٱ ٿي ثبُـ ،ٿ٬لڅٍ ٿي ٳڄڄـ.
85
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ڃڀچڃڈ اڍ ام يٲ آالصيٮ
86
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
87
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
88
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
89
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
90
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
91
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
آب ٍ رٍاًؾٌاعي
اڃٌبځ ٿزڀچ٣ڈاڍ اًت پيضيـڇ ام كڅط څ فډڂ څ رٌپ .ډڀبځٷچڃڈ ٳڈ رٌپ آؿٿي ثڈ ٧قا ڃيبمٿڄـ اًت،
فډڂ څ كڅط اڅ ڃين ٛبٻت ٣ڄبٓلڍ اًت ٳڈ ثڈ اڅ آكاٿَ ثجؾِـ .ؿك ربٿ٤ڈ ُڊلڍ ٳڈ ًبؽتڀبځډبڍ ثټڄـ څ
ؽيبثبځډب څ مڃـٷي ٿبُيڄي ډڀڈ رب كا اعبٛڈ ٳلؿڇ اًت ،رټچڇډبڍ ميجبيي څ ډڄل ،ثڊتليڂ پڄبڇ ثلاڍ كڅط ؽٌتڈ
څ آكاٿَٛټت آؿٿي اًت .اٿلڅمڇ ؿك ُڊلډب ُبډـ ٣ڄبٓلڍ ثب ثب٫ت ًؾت ٿخٺ ثتڂ څ ...ثڈ ربڍ ٣ڄبٓل
ٛجي٤ي $پچَُ ٷيبډي #ډٌتيپ .ٻقا ثبيـ ثب ثڈٳبكٷيلڍ ٣ڄبٓلڍ ٳڈ ثب٫ت ڃلٽ ؿاكڃـ ،ٷچُڈ ٣نٻت څ ميجبيي
٫لاډپ ٳلؿ تب ثڈ كڅاځ اڃٌبځ آكاٿَ ثؾِيـ .ايڂ ٿٴبځډب ٿيتچاڃڄـ پبكٱډب څ ثب٥ډبڍ ُڊلڍ ثبُڄـ .آة يٴي
ام ايڂ ٣ڄبٓل ثڈ ُڀبك ٿيكڅؿ څ صڈ ؿك عبٻت ًٴچځ څ صڈ ؿك عبٻت علٳت ڃچامٍؿډڄـڇ كڅط اڃٌبځ اًت.
علٳت څ ٿچًيٰي آة ،ؿك رټچڇٷلڍ ثيِتل ٘٫بڍ ًجن ڃِٰي ؿك ؽچك تچرڈ ؿاكؿ .ٿيتچاځ آة كا ثڈ ٓچكت
رچيجبك څ صِڀڈ ثلاڍ ڃٰب ٙآكاٽ څ ثي ًل څ ٓـا څ ثڈ ٓچكت آثِبك څ ٫چاكڇډبڍ ثنكٵ ثلاڍ ڃٰب ٙپلامؿعبٽ څ
ُټچٛ ٥لاعي ٳلؿ.
آب ٍ اًؼناط
ًٜظ آة ًبٳڂ ،ثب اڃ٤ٴبى ڃچك ٿبڃڄـ آيڄڈ ٣ڀٺ ٿيٳڄـ څ پـيـڇ ډبڍ اٛلا ٩ؽچؿ كا ثب صلؽَ 180ؿكرڈ
ڃڀبيَ ٿيؿډـ ،ډپصڄيڂ اڃ٤ٴبى پچَُ ٷيبډي ؿك آة څ تبثَ ڃچك ؽچكُيـ كڅڍ ٷيبډبځ آثنڍ ٿچرچؿ كڅڍ
آة ،تٔچيل ميجبيي ثلاڍ ثيڄڄـڇ ثڈ څرچؿ ٿيآڅكؿ .آة ؿك عبٹ علٳت ڃين ٿڄ٤ٴيٳڄڄـڇ اٿچاد ڃچك ؿك ٘٫بًت؛
ٿبڃڄـ ڃچكڍ ٳڈ ام يٲ رچيجبك كڅاځ كڅڍ ثلٵ ؿكؽتبځ ٿڄ٤ٴي ٿيُچؿ.
92
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
93
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
اعتخز
اًتؾل ُڄب ؿك ثب٥ډبڍ ؽٔچٓي اعـاث ٿيُچؿ څ ؿك پبكٱډبڍ ٣ڀچٿي ،اًتؾلډب ڃَٰ آةڃڀب كا ؿاكڃـ څ
ؿك ث٘٤ي ٿچاكؿ ،ثلاڍ ثبمڍ ام آڃڊب اًت٬بؿڇ ٿيُچؿ .ٿبڃڄـ اًت٬بؿڇ ام ٯبيٮډبڍ ٿچتچكڍ څ پبيي .ايڂٷچڃڈ
اًتؾلډب ؿك اڅايٺ ٯلځ ثيٌتپ ثڈ ُٴٺ ٿٌتٜيٺ ،ثي٘ي يب ثڈ اُٴبٹ ډڄـًي ٿڄ٠پ ًبؽتڈ ٿيُـڃـ .
ؿك ٯلځ عبٗل ،ؿك ٛلط ايڂٷچڃڈ اًتؾلډب تزـيـڃ٠لډبيي ُـڇ څ اُٴبٹ ډڄـًي ڃبٿڄ٠پ ثب ؽٔچٓيبت
ثڈؿ اُتي ثيِتل ،تنييڄبت ڃچكڍ څ تچٻيـ اٿچاد ؿك آة ،ت٬ڄڂ ؽبٓي كا ثڈ ډڀلاڇ آڅكؿڇ اًت .ثڈ ٛچكٳټي ٣ڀٮ
اًتؾلډب ثلعٌت ٿچاكؿ اًت٬بؿڇ څ ًڂ اًت٬بؿڇٳڄڄـٷبځ ،ٿت٨يل اًت .ثلاڍ اعـاث اًتؾل اثتـا ٿٴبځ ٿڄبًجي ؿك
ڃ٠ل ٷل٫تڈ ٿيُچؿ .ايڂ ٿٴبځ ثبيـ ام ډل ڃ٠ل ثلاڍ ثبمؿيـٳڄڄـٷبځ ربفثڈ ؿاُتڈ ثبُـ٣ .الڅڇ ثل آځ كڅثبم څ
آ٫تبثٸيل څ عتياٻڀٰـڅك ٳپُيت ثبُـ.
چؾوِ
ثب اًت٬بؿڇ ام ؽٔچٓيبت ٛجي٤ي ،صِڀڈډبيي كا ؿك پبكٱډب څ ثب٥ډبيي ٳڈ ثڈ ُيچڇ ٛجي٤ي څ ٳالًيٲ
اعـاث ُـڇاڃـٛ ،لاعي ٿيٳڄڄـ .ايزبؿ صِڀڈډبڍ ٳچصٲ ثڈ ٛچك ٿٔڄچ٣ي ثڈ ڃغچڍ ثڈ ٻٜب٫ت څ ميجبيي
٘٫بڍ پبكٱ ٿيا٫نايـ .
ؿك ٓچكت اٿٴبځ ٿٌيل څ علٳت آة كا ثڈ ٓچكت ٳبڃبٹډبڍ ميلمٿيڄي ؿكٿيآڅكڃـ تب ام يٲ ڃٰٜڈ ثڈ
ٓچكت ٿ٠ڊل ٟبډل ُچؿ .عچٗضڈ ٳچصٴي ڃين ؿك ٳڄبك ٿ٠ڊل ايزبؿ ٿيٳڄڄـ تب عبٻت ٛجي٤ي ثڈ صِڀڈ ثـډڄـ.
صِڀڈډب كا ثبيـ ثب تچرڈ ثڈ اڃچاٛ ١جي٤ي آځ ،ثب رليبځ تڄـ يب ٿاليپ ،ثب ؿك ڃ٠ل ٷل٫تڂ څٗ ٢تچپچٷلا٫ي مٿيڂ ثب
ًل٣ت ٳپ يب ميبؿ آة ٛلاعي ٳلؿ.
94
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
آتؾار ٍ جَيثار
آثِبكډب څ رچيجبكډبڍ ٛجي٤ي ډڀيِڈ ثلاڍ ٿلؿٽ رقاثيت ؽبٓي ؿاُتڈاڃـ .اٿلڅم ٛلاعبځ تچاڃٌتڈاڃـ ثب
اٻڊبٽ ام ميجبييډبڍ ٛجي٤ي څ ام رڀټڈ آثِبكډب څ رچيجبكډب ،ؿك پبكٱډب څ ثب٥ډب ٷچُڈډبيي ام ٛجي٤ت كا تب عـ
اٿٴبځ ثيب٫ليڄڄـ .اكمٍ څرچؿڍ آڃڊب ثڈ رڄجڈډبڍ ميجبييُڄبًي آڃڊب ٿغـڅؿ ڃڀيُچؿ ،ثټٴڈ ؿك تټٜي ٪ډچا څ
ٿٜجچً ١بؽتڂ ٘٫ب ٿچحلڃـ .رچيجبك كا ٿيتچاځ ٛچكڍ ٛلاعي ٳلؿ ٳڈ ؿڅ ٣ڀٺ آثيبكڍ څ علٳت آة ډپمٿبځ
اڃزبٽ ُچؿ.
فَارُّا
٫چاكڇ تڄڊب ڃڀبيِي ام ميجبيي آة ڃيٌت ،ثټٴڈ ؿك كڅمډبڍ ؽِٲ څ ٷلٽ تبثٌتبځ ،كٛچثت ډچا كا ا٫نايَ
ٿيؿډـ څ ٘٫بڍ ؿٻپقيلڍ ٫لاډپ ٿيًبمؿ .ؽال ٩تٔچك ډڀٸبځ٫ ،چاكڇډب اٻناٿب ٿٔل٩ٳڄڄـڇ آة ڃيٌتڄـ.
ٿيتچاځ ثڈ څًيټڈ يٲ پڀپ ُڄبڅك ،آة اًتؾل يب عچٗضڈ كا ثڈ ٷلؿٍ ؿكآڅكؿ٫ .چاكڇډب ثڈ ًڈ ٷلڅڇ آټي
تٌٰيپ ٿيُچڃـ:
٫ -1چاكڇډبڍ پلتبثي)(Spray
٫ -2چاكڇډبڍ كينُي)(Spill
٫ -3چاكڇډبڍ رڊڄـڇ(Splash).
ؿك ٿڄبٰٛي ٳڈ ؿك ٿ٤لٕ څمٍ ثبؿ ٯلاك ؿاكڃـ ،اًت٬بؿڇ ام ٫چاكڇډبڍ ٳچتبڇ څ ڃيلڅٿڄـ ٿڄبًتتل اًت .اكت٬ب١
٫چاكڇډب ڃجبيـ ثيَ ام ٫بٓټڈ ٿڄج٫ ٢چاكڇ تب ٻجڈ اًتؾل ثبُـ .ثل پبيڈ يٲ ٯبڃچځ تزلثي ،ٯٜل اًتؾل يب عچٗضڈ
آة ،ثبيـ ؿًت ٳپ ؿڅ ثلاثل اكت٬ب ١آة ٫چاكڇ ثبُـ .اٷل ًل ٫چاكڇډب پبييڂتل ام ًٜظ آة ت٤جيڈ ُچؿ ،ميجبيي
ثيِتلڍ ؿاكؿ .ٿٸل ايڄٴڈ ام اُٴبٹ څ ٿزٌڀڈډبڍ ؽبٓي ثلاڍ ايزبؿ ٫چاكڇ اًت٬بؿڇ ُچؿ.
ثلاڍ ڃڀبيَ ٫چاكڇډب ؿك ُت ام صلا٥ډبيي ؿك ميل ٿغٺ كينٍ آة اًت٬بؿڇ ٿيٳڄڄـ ٳڈ ثبيٌتي ثب آچٹ
ڃچكپلؿامڍ ؿك آة ٿٜبثٰت ؿاُتڈ ثبُـ .تبثَ ڃچك ام پبييڂ ثڈ ثبال څ تڄ٠يپ ٿيناځ آځ ،ثب٣ج اڃ٤ٴبى علٳبت آة
ؿك ٿغچٛڈ اٛلا ٩څ كڅڍ ُبػ څ ثلٵ ٷيبډبځ ٿيُچؿ څ ميجبيي ؽبٓي ثڈ ٿغي ٚٿيثؾِـ .ؿك ٓچكت څرچؿ
ٷيبډبځ آثنڍ يب ٿبډي ؿك اًتؾل ،ثبيـ ؿك ڃٔت ٫چاكڇډب ؿٯت ُچؿ .ثلاڍ ڃيټچ٫لډبڍ آثي تالٛپ ًڄٸيڂ آة
ٿ٘ل ؽچاډـ ثچؿ .اٿب اٳٌيوځ ٫لاڅاځ عبٓٺ ام آة ٫چاكڇډبڍ ثټڄـ ثلاڍ ٿبډيډب ٿ٬يـ څ ٿٜټچة اًت.
95
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
96
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ؿك ٛلاعي ڃچكپلؿامڍ ٘٫بڍ ًجن ٧بٻجب" ام 6كڅٍ ڃچكپلؿامڍ ثڈ ُلط فيٺ اًت٬بؿڇ ٿيٷلؿؿ :
- 1ڃچكپلؿامڍ كڅ ثڈ ثبال
-1-1ڃچكپلؿامڍ ؽٜي ثڈ ٿڄ٠چك ايزبؿ ؿيـ ؽٜي
ثڈ ٿڄ٠چك ايزبؿ ؿيـ ام يٲ رڊت ٿِؾْ ثڈ اُيبء ٿيتچاځ ٿڄج ٢ڃچك كا ثڈ څًيټڈ ارناڍ ٿجټڀبځ ٿڄ٠ل
ډڀضچځ پبيڈ صلا ، ٥كڅڍ ًٜظ مٿيڂ حبثت ڃڀچؿ .ثلاڍ ٿڀبڃ٤ت ام ؿكؽِڄـٷي ميبؿ ٿڄج ٢ڃچك ،ٿجټڀبځ ثڈ ٳبك
ك٫تڈ ثبيـ ؿك ٫بٓټڈاڍ ؿڅك ام ڃبٟل ٯلاك ثٸيلؿ .ډڀضڄيڂ المٽ اًت ايڂ ٿڄج ٢ثڈ ٿڄ٠چك رټچٷيلڍ ام ايزبؿ
ثيڃ٠ڀي څ آُ٬تٸي ؿك ٿڄ٠ل ٛلاعي ُـڇ ،ؽبكد ام ؿيـ ٿٌتٰيپ ڃبٟليڂ ثبُـ.
-2-1ڃچكپلؿامڍ كڅ ثڈ ثبال ثڈ ٿڄ٠چك ايزبؿ ؿيـ ثڈ تڀبٿي رڊبت ُئ تچً ٚڃچك $ؿيـ ٷٌتلؿڇ #
ؿك ايڂ كڅٍ ٿڄج ٢ڃچك ډڀلاڇ ثب ٻچڅك ،ډپ تلام ثب ًٜظ مٿيڂ ٯلاك ؿاؿڇ ٿيُچؿ .ٿڊڀتليڂ ڃٴتڈاڍ ٳڈ ؿك
ايڂ ڃچ ١ڃچكپلؿامڍ ثبيـ ٿچكؿ تچرڈ ٯلاك ؿاؿ ،ارتڄبة ام ت٤جيڈ ٿڄج ٢ڃچك ؿك عـ ٫بٓٺ ثيڂ ؿكؽتبځ ٿيثبُـ.
صلاٳڈ ؿك ايڂ ٓچكت تڄڈ ؿكؽتبځ څ ثلٵډبڍ آځډب ڃڀيتچاڃڄـ ثڈ ٛلم ٓغيغي ڃچكپلؿامڍ ُچڃـ څ ام ٿيناځ
پبًؾٸچيي كڅٍ ٿقٳچك ؿك ٿچكؿ ؿكؽتبځ ؽناځ ٳڄڄـڇ ؿك مٿٌتبځ ؽچاډـ ٳبًت .
97
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ڃچكپلؿامڍ ٿڊتبثي
ڃچكپلؿامڍ ربڃجي
98
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ڃچكپلؿامڍ پلاٳڄـڇ
99
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ڃچكپلؿامڍ ٿٌيل
100
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
پزعؾْا
.1ام صڈ ٿچاؿڍ ٿي تچاځ ثڈ ٣ڄچاځ ًڄٸ٬لٍ ؿك ٘٫بڍ ًجن اًت٬بؿڇ ٳلؿ؟
.2صٸچڃڈ ٿي تچاځ ثب ًڄٸ٬لٍ يٲ ٿڄ٠لڇ ؽيبثبڃي كا ډڀبډڄٶ ڃِبځ ؿاؿ؟
.3اًت٬بؿڇ ام كڃٸڊبڍ تيلڇ ؿك ًڄٸ٬لٍ ٿڀٴڂ اًت صڈ احلات ٿڄ٬ي ؿاُتڈ ثبُتـ؟
.4كاثٜڈ اكت٬ب ١څ ٣لٕ پټڈ صيٌت؟
.5ثلاڍ ٿغب٠٫ت ام ٘٫بڍ كيِڈ ؿكيٲ ٿغيُ ٚټچ ٥څ پل تلؿؿ صڈ كاډٴبكڍ كا پيِڄڊبؿ ٿي ٳڄيـ؟
.6ؿك ٛلاعي ڃيڀٴت صڈ ٣چاٿټي ثبيـ ؿك ڃ٠ل ٷل٫تڈ ُـ؟ آيب ٿي تچاڃيـ ٿچاكؿڍ كا ڃين ؽچؿتبځ پيِڄڊبؿ
ٳڄيـ؟
.7اكت٬بٓ ١ڄـٻي ثلاڍ ٿلؿاځ څ مڃبځ صٰـك ثبيـ ثبُـ؟
.8ثلاڍ ٿالع٠بت اٿڄيتي ًٜټڊبڍ مثبٻڈ صٸچڃڈ ثبيـ ثبُڄـ؟
.9صڈ ٣ڄبٓلڍ ؿك ٘٫بڍ ًجن ثڈ ٣ڄچاځ ٣ڄبٓل ًبيڈ ًبم ٿي تچاڃڄـ ثبُڄـ؟
.10صڄـ ڃچ ١ؿيچاك ٿچكؿ اًت٬بؿڇ ؿك ٘٫بڍ ًجن كا ڃبٽ ثجليـ؟
.11صڄـ ڃچ ١ٷيبڇ ڃبٽ ثجليـ ٳڈ ثڈ ٣ڄچاځ پلصيڂ $ؿيچاكڇ #اًت٬بؿڇ ٿي ُچؿ؟
.12آثڄڀبڍ ٿڄ٠پ صٸچڃڈ ثبيـ ثبُـ؟
.13څً٤ت آثڄڀبډب ثڈ صڈ ٣چاٿټي ثٌتٸي ؿاكؿ؟
ٛ .14لاعي ٳبُت ثلٳڈ كا تِليظ ٳڄيـ؟
.15ؿك ٛلاعي ٫چاكڇ ډب صڈ ٿچاكؿڍ كا ثبيـ ؿك ڃ٠ل ٷل٫ت؟
.16صڈ ٿت٨يلډبيي ؿك ثلؿاُت ٫چكڍ ثيڄڄـڇ تبحيل ؿاكؿ؟
.17ڃچكپلؿامڍ ٿڊتبثي كا تِليظ ٳڄيـ.
.18ؿك ڃچكپلؿامڍ ٿٌيل ٘٫بڍ ًجن ٿڄج ٢ڃچكڍ صڈ ؽٔچٓيتي ثبيـ ؿاُتڈ ثبُـ؟
101
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
فصل پٌجن
102
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
مليات
ًقؾْاي هختلف گياُ در عزاحي
ڃِٰڊبڍ ٿؾتټ٬ي ثلاڍ ٷيبډبځ ؿك ٛلاعي ٯبثٺ فٳل اًت ٳڈ ٣جبكتڄـ ام :ميجبيي ُڄبؽتي ،ت٤ـيٺ ُلايٚ
ميٌت ٿغيٜي ،ٿؾ٬ي ٳلؿځ څ پچُبڃـځ ٿڄبٟل ڃبٿڄبًت،ٳڀٲ ثڈ ٳڄتلٹ څ تٰچيت ًيٌتڀڊبڍ ٷلؿُي $پيبؿڇ
څ ًچاكڇ ،#تچٻيـ ٧قاڅ ميٌت ٿڊڄـًي
هالحظات ايوٌي
يٴي ام ٿچاكؿ ٿڊپ ؿك ك٣بيت ايڀڄي ؿك ٛلاعي اًت٬بؿڇ ام ٷيبډبځ ٿڄبًت ؿك ربيٸبډڊب څ ٿٴبڃڊبيي اًت
ٳڈ ثڈ ٣بثل ً،چاكڇ څ تزڊينات څ ًبمڇ ډبڍ ٿزبڅك آًيت ڃلًبڃـ.ؿك ثڄـ ډبڍ ميل ثڈ ٓچكت ؽالٓڈ تچٗيظ
ؿاؿڇ ُـڇ اًت.
گياّاى عوي
ؿك ٛلاعي اًت٬بؿڇ ام ٷيبډبځ ًڀي ؽٔچٓب " ٷيبډبڃي ٳڈ ا٘٣بڍ ًڀي آڃڊب ام ٻغب ٝثٔلڍ ٯبثٺ تچرڈ څ
رقاة ډٌتڄـ ثبيـ ارتڄبة ڃڀچؿ .ؿك ٓچكت ڃبصبك ثچؿځ ثڈ اًت٬بؿڇ ،ؿك ٿٴبڃڊبيي ثبيـ ٓچكت ٷيلؿ ٳڈ ام
ؿًتلى ٣بثلاځ څ ٳچؿٳبځ ثـڅك اًت څ ثب تبثټچډبڍ ډِـاك ؿډڄـڇ ٿِؾْ ُچڃـ.
103
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
آعايؼ فيشيني
ٳڄبك ٿٌيلډبڍ پيبؿڇ څ ؽيبثبڃڊب څ ًبؽتڀبڃڊب آًبيَ ٫ينيٴي ام ڃ٠ل ٣ـٽ تـاؽٺ ُبػ څ ثلٵ ٷيبډبځ ثب
٣بثل ً،بؽتڀبځ څ ؽچؿكڅ اډڀيت ٫نايڄـڇ اڍ ؿاكؿ .ٷلصڈ اث٤بؿ ايڂ آًبيَ ٫ينيٴي ام ٻغب ٝٿغٺ څ ٿچٯ٤يت څ
فائٰڈ كڅعي ا٫لاؿ ٿت٬بڅت اًت څٻي امٻغب٣ ٝڀچٿي اث٤بؿ ؿكد ُـڇ ؿكتٔبڅيل ميل ٯبثٺ اًتڄبؿ ٿي ثبُـ.
104
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
105
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ّوجَاري گياّاى
ٷيبډبځ ڃيبم ډب څ ؽٔچٓيتڊبڍ ٿت٬بڅتي ؿاكڃـ.ٷبډي ؽٔچٓيبت ٿت٬بڅت ٷيبډبځ ًجت ٿي ُچؿ ٳڈ ڃچ٣ي
كٯبثت ثيڂ آڃڊب پـيـ آيـ.ثڈ ٣ڄچاځ ٿخبٹ ٳبُت ؿك ؽتبځ ؿك ٘٫بډبڍ صڀڄٴبكڍ ٿي تچاڃـ ًجت ٷٌتلٍ كيِڈ
ډبڍ ًٜغي څ ٗ ٪٤كيِڈ ډبڍ تغتبڃي تل ُـڇ څ ام ٛل٫ي آثيبكڍ ٿـاڅٽ صڀڂ ًجت اعتڀبٹ ثلڅمثيڀبكيڊبيي
ڃ٠يل ثيڀبكڍ ٯبكصي ُچؿ .ث٘٤ي امٷيبډبځ ٿي تچاڃڄـ ٿينثبځ ٣چاٿٺ ثيڀبكينا ثلاڍ ًبيل ٷيبډبځ ثبُڄـ.
هالحظات حفاظت گياّاى هَجَد
ٷيبډبځ اكمُڀڄـ ٿچرچؿ ؿك ًبيت ؿك عيڂ ًبؽت څًبم څ تچً٤ڈ ًبيت ٿڀٴڂ اًت ؿصبك آًيجڊبيي ٿبڃڄـ
ِ٫لؿٷي ؽبٱ اٛلا ٩تڄڈ څ ٳڀجچؿ آة څ ډچا ثڈ كيِڈ ٷلؿڃـ.يب ايڄٴڈ ثـٻيٺ ؿ٫ڂ ُـځ ٛچٯڈ ؿك ؽبٱ ثڈ رڊت
ؽبٳلينڍ ؿصبك پچًيـٷي كيِڈ ُچڃـ.ؽبٳجلؿاكڍ ٿي تچاڃـ ٿچرت ٻؾتي كيِڈ ،ډچا ؿيـٷي څ ؽِٲ ُـځ آځ
ُچؿ.ٿٌڀچٿيت ڃبُي امٿٔبٻظ ًبؽتڀبڃي څ ٿچاؿ ٿٔڄچ٣ي ثٴبك ك٫تڈ ؿك تچً٤ڈ ڃين ام ٿچاكؿ ؿيٸل اًت.پي ام
ٷنيڄَ ٷچڃڈ ډبڍ ثب اكمٍ څ ت٤ييڂ عچمڇ ع٬بٟتي ٣،ڀټيبت ًبؽت څ ًبم څ تچً٤ڈ ثبيـ ام آڃزب ؿڅك ٷلؿؿ يب
احلات آځ ثب تڀڊيـات ع٬بٟتي تؾ٬ي ٪ٷلؿؿ.
106
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
107
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ٷيبډبځ ثب اكمٍ څ ع٬بٟت ُـڇ ٧يل ام ؿكيپ اليڂ ،عـ ثغلاڃي كيِڈ امٻغب ٝكًيـځ اة څ ډچا څًبيل ٿچاؿ
٧قايي اډڀيت ٿيبثـ .عـ ڃڊبيي تچً٤ڈ كيِڈ ٳڈ ؿڅ تبپڄذ ثلاثل اكت٬ب ١ؿكؽت اًت ثبيـ عـاٯٺ ً 15بڃتي ٿتل
ُؾپ مؿڇ ُچؿ.
108
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
تَعؼِ ريؾِ
ؿك ٿڄبٛٮ ُڊلڍ ُبيـ ڃتچاځ ثٜچك اُٴبك امعچمڇ ډبڍ ثبال ثڈ ٳي٬يتي ٳڈ ٷ٬تڈ ُـڅ ٿبڃڄـ ٷيبډبځ ٳبُتڈ
ُـڇ ؿك ثب ٥څ پبكٱ ع٬بٟت ڃڀچؿثب اًت٬بؿڇ ام عب٠٫ڊبڍ صـڃي ،الًتيٴي ثب تغڀٺ ثبك ثبال څ ٳ٬پچُڊبڍ ٿڄ٬ق
ؿاك څ ًيٌتڀڊبڍ ٳڀٴي ٳڈ ڃڀچڃڈ اڍ امآځ ؿك ُٴٺ ميل ڃِبځ ؿاؿڇ ٿي ُچؿ ثبيـ ثڊجڈ ثٰبڍ ؿكؽت ٳڀٲ ٳلؿ
ؿك ٿچكؿ ٫چآٺ ٳبُت ،ٯيپ ،ؽبٱ ٷچؿاٹ څ ډلى ثڈ ڃِليڈ ُڀبكڇ ً 203بمٿبځ ٿـيليت څ ثلڃبٿڈ كينڍ
ٳِچك ٿلار٤ڈ ُچؿ
پالًْاي ماؽت
ؿك ٿچكؿ پالڃڊبڍ ٳبُت فٳل ڃبٽ ٣ټڀي څٿتـاڅٹ ٷيبډبځ٫ ،چآٺ ٳبُت ،اڃـامڇ ٷيبډبځ ٗلڅكڍ ٿي
ثبُـ.
هالحظات راّثزدّاي تخصصي
ؿك ٿچكؿ كاډجلؿډبڍ تؾٔٔي ٳبډَ ًل٣ت ثبؿ $ثبُٴڂ ،#ٳبډَ ٓـا ،ٿالع٠الت ميٌت
ٿڊڄـًي$تٔ٬يڈ آاليڄـڇ ډب څ اًت٬بؿڇ ام آچٹ ؽِٲ ٿڄ٠لڍ څ تلٿيپ ؽبٳڊبڍ آٻچؿڇ څ آًيت ؿيـڇ ؿك اډپ
٤٫بٻيتڊب ٯلاك ؿاكؿ.
109
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ثڊتليڂ ثبؿُٴڂ تلاٳپ 60-50ؿكٓـ څ تلٳيجي امډڀيِڈ ًجنډب څ ؽناڃـاكډب اًت 6 .تب 25ثلاثل اكت٬ب١
ثبؿُٴڂ ٫بٓټڈ اڍ اًت ٳڈ ثب ؿُٴڂ ٿ٤ڀچال " ثڊتليڂ تبحيل كا ؿاكؿ٤٫.بٻيتڊبيي ٳڈ ڃيبمثڈ تڊچيڈ څ ؽڄٴي ؿاكؿ
ڃجبيـ ؽيټي ڃنؿيٲ ًڀت ثبؿٷيل ثڄب،ٷلڅڇ ؿكؽتبځ څ ٣ڄبٓل تچپچٷلا٫يٲ ٯلاك ٷيلڃـ .ميلا څمُڊبڍ ٿٜجچ ١ؿك
ثلاثل ايڂ ٿچاڃ ٢ثڈ ًڀت ثبال ٿي كڅڃـ څ يٲ ثٌتڈ كاٳـ كا ٿي ًبمڃـ.
٤٫بٻيتڊبيي ٳڈ ڃيبمٿڄـ ع٬بٟت ؿك ثلاثل ثبؿ ډٌتڄـ ثبيـ ؿك مڅځ 6H-4Hثبؿ پڄبڇ ٯلاك ٷيلڃـH $اكت٬ب١
ثبؿُٴڂ اًت #اٻجتڈ ڃجبيـ ٿبڃ ٢ڃٌيڀڊبڍ ؽڄٲ ٳڄڄـڇ ُچڃـ .ربؿڇ ډب څ پبك ٳيڄٸڊب ؿك مڅځ 12H-10Hاٻي
ثؾبٛل ايڄٴڈ 15Hثـٻيٺ احل تالٛپ ثبؿ ٳچالٱ ؿك كڅمډبڍ ثل٫ي ٓچكت ٷيلؿ.
110
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
111
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
112
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
113
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
114
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
اٍلَيتْاي هْن در هناًياتي فضاي عثش ٍ اعتقزار تخؾْاي هختلف در آى
ؿك ميل ،ٿڊڀتليڂ ٣چاٿٺ ٿٴبځ يبثي ٛلاعي څ ٿ٤ڀبكڍ ٘٫بڍ ًجن ،ٳڈ ٿي تچاځ آځ كا تچٓيڈ ٳلؿ،
يبؿآڅكڍ ٿي ُچؿ:
ؽية
ؿك ُيجڊبڍ ٛجي٤ي ٬ٓ$ل تب 4ؿكٓـ٣ ،#ڀټٴلؿډبڍ ميل ٯبثٺ ارلاًت:
ايزبؿ ثب٧لاڇ ،ٿڄٰٜڈ ثبمڍ ٳچؿٳبځ ،تٌٜيظ ،صڀڂ ٳبكڍ ،څ ؿكؽت ٳبكڍ.
115
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
اقلين
ؿك اٯټيپ ٷلٽ څ ؽِٲ ،ثلاڍ ايزبؿ ًبيڈ ثيِتلُ ،ٴٺ څ ٫لٽ تبد ؿكؽتبځ ثبيـ ٿڄ٠چك ُچؿ.
ؿك اٯټيپ ٷلٽ څ ٿلٛچة ،ايزبؿ رليبځ ډچا څ ٳچكاځ ؿك ٛلاعي ٘٫بڍ ًجن ،اٻناٿي اًت.
ؿك ٿڄبٛٮ ٷلٽ څ ؽِٲ ،ايزبؿ آثڄڀب ٗلڅكڍ اًت.
هٌاتغ آب
ٿڄبث ٢آة ام ڃ٠ل ٳبكثلؿ ؿك ٘٫بڍ ًجن ،ثڈ ؿڅ ؿًتڈ تٌٰيپ ٿي ُچڃـ ،ٿڄبث ٢آة آُبٿيـڃي څ ٿڄبث ٢آة ٧يل
آُبٿيـڃي:
اٻٗ #٪چاث ٚتبٿيڂ آة آُبٿيـڃي
آة آُبٿيـڃي ٿچرچؿ ؿك اڃچا ١آة ؽچكڍ ډب ،ثبيـ ثل اًبى آمٿبيِڊبڍ ٫ينيٴيُ-يڀيبيي ،ؿك عـ اًتبڃـاكؿ
ثچؿڇ څ آٻچؿٷي ڃـاُتڈ ثبُـ.
ت٤ييڂ ٿِؾٔبت آة ،ؿك ٿغٺ اًتٰلاك تبًيٌبت اٻناٿي اًت.
ؿك تڀبٽ ٘٫بډبڍ ًجن ُڊلڍ ثب ٿٰيبًڊبڍ ٿؾتټ ٪تبٿيڂ آة آُبٿيـڃي اٻناٿي اًت.
ت٤ـاؿ آثؾچكڍ ډب ،ثب تچرڈ ثڈ ُلاي ٚاٯټيڀي څ رڀ٤يت اًت٬بؿڇ ٳڄڄـڇ ام ٘٫بڍ ًجن تبٿيڂ ٿي ُچؿ.
آثؾچكڍ ډب ،ثبيـ ؿك ٛچٹ ٿٌيل ثب٧لاڇ ډب ٛلاعي ٷلؿڃـ.
آثؾچكڍ ډب ام ڃ٠ل اكت٬ب ،١ثبيـ ٯبثٺ اًت٬بؿڇ ثلاڍ ٳچؿٳبځ څ ثنكٷٌبالځ ثبُڄـ.
ك٣بيت ٿٌبيٺ ثڊـاُتي ؿك ٿچكؿ آثؾچكڍ ډب اٻناٿي اًت.
ةٗ #چاث ٚتبٿيڂ آة ٧يل آُبٿيـڃي
ايڂ ڃچ ١ٿڄبث ٢آة ،ؿك ٛلاعي ٘٫بڍ ًجن ثلاڍ تبٿيڂ آة آثيبكڍ ،اًتؾلډب ،ؿكيبصڈ ډب څ آة ڃڀبډب ،ٿچكؿ
اًت٬بؿڇ ٯلاك ٿي ٷيلڃـ.
ٿٰـاك اٿالط څ phاځ ،ثبيـ ثلاڍ ٷيبډبځ ٿچكؿ ٳبُت ؿك ٿڄٰٜڈ ،ٿڄبًت ثبُـ.
ام ڃ٠ل آٻچؿٷي ،ٿٰـاك آاليڄـڇ ډبڍ اعتڀبٻي ٿچرچؿ ؿك اځ ،ثبيـ ؿك عـ ٿزبم ثبُـ.
116
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
ٿٰـاك آة ؿډي ٿڄبث ٢آة ٧يل آُبٿيـڃي ،ثبيـ ٿتڄبًت ثب ڃيبم آثي ٷيبډبځ څ تبًيٌبت ٛلاعي ُـڇ ؿك
٘٫بڍ ًجن ثبُـ.
خاك
ؽبٱ ،ثٌتل پلڅكٍ ٷيبڇ څ ًلًجنڍ څ ٛلاڅت اًت .ثڈ ٛچك ٳټي ،ؽبٳڊب ثڈ ؿڅ ؿًتڈ ًجٲ څ ًڄٸيڂ
تٌٰيپ ٿي ُچڃـ .ؽبٱ ثٌتل ٘٫بډبڍ ًجن ،ثبيـ ام رڄي ًجٲ ،ثب ٣ڀٮ ٳب٫ي څ phٿڄبًت ثبُـ .ؿك ٧يل
ايڄٔچكت٣ ،ڀټيبت آالعي ،ٳچؿؿډي څ عتي ت٤چيٖ ؽبٱ ،المٽ ؽچاډـ ُـ.
ثڈ ايڂ تلتيت ،ؽبٱ يٴي ام ٣چاٿٺ ٿڊپ څ ٿچحل ؿك ٿٴبځ ُڄبًي ،ٿٴبځ يبثي څ ؿك ڃڊبيتٛ ،لاعي ٘٫بڍ
ًجن ثڈ ُڀبك ٿي كڅؿ.
عايز ضَاتظ ٍ دعتَرالؼولْاي عزاحي فضاي عثش
ضَاتظ هناى ياتي ٍ عزاحي عاختواًْا ٍ تاعيغات هَردًياس فضاّاي عثش ؽْزي
ًبؽتڀبڃڊب څ تبًيٌبت ٘٫بڍ ًجن٣ ،جبكتڄـ ام :ٿٴبڃڊبڍ ًلپچُيـڇً ،لڅيٌڊبڍ ثڊـاُتي ،ؿكيبصڈ ډب څ
اًتؾلډب ،پبكٳيڄٶ ،پيبؿڇ كڅډب ،آثڄڀب ،ٿغٺ ثبمڍ ٳچؿٳبځ ،ٿغٺ ڃٸڊـاكڍ عيچاڃبت ؿك ٘٫بڍ ًجن څ
ًبؽتڀبڃڊبڍ اڅٯبت ٫لا٧ت ؿك ٘٫بڍ ًجن
ضَاتظ هناى ياتي ٍ عزاحي فضاّاي عزپَؽيذُ
ٛلاعي ثبيـ ثل اًبى ًبؽتبك ٛجي٤ي ٿغٺ څ ؿك ڃ٠ل ٷل٫تڂ آچٹ ميجبيي ُڄبًي ثبُـ.
٘٫بډبڍ ًلپچُيـڇ ،ثبيـ ؿڅك ام ٿلاٳن تزڀ ٢پل ًل څ ٓـا څ تلا٫يٲ ثبُـ.
117
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
118
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
119
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
اًت٬بؿڇ ام ؿكؽتضڈ ډب څ ثچتڈ ډبڍ ٷيبډي ،ثب اكت٬ب ١ٳپ ؿك ؿًتلًي ؽيټي تڄـكڅ اٻناٿي اًت.
120
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
پزعؾْا
.1ؿك ثلؽچكؿ ثب ٷيبډبځ ًڀي ؿك ٘٫بڍ ًجن صڈ ٿچاكؿڍ كا ثبيـ ؿك ڃ٠ل ٷل٫ت؟
٫ .2چآٺ ؿكؽتبځ ام ًبؽتڀبڃڊب ثٜچك تٰليجي صٰـك ثبيـ ثبُـ؟
.3تچٓيڈ ؿًتچكاٻ٤ڀټڊبڍ ٘٫بڍ ًجن ؿك كاًتبڍ تڄچ ١ميٌتي صيٌت؟
.4ٳبُت ؿكؽتبځ ؿاؽٺ صڀڄٴبكڍ صڈ تج٤بت ٿڄ٬ي ٿي تچاڃـؿاُتڈ ثبُـ؟
.5ثلاڍ ع٬بٟت ؿكؽت ؿك ثلاثل احلات ٿ٬ي ؽبٳلينڍ څؽبٳجلؿاكڍ صڈ پيِڄڊبؿڍ ؿاكيـ؟
.6ٯٌڀت ا٠٣پ كيِڈ ؿكؽتبځ ؿك صڈ ٣ڀٰي اًت؟
.7ڃبعيڈ ثغلاڃي كيِڈ كا صٸچڃڈ ثـًت ٿي آڅكيـ؟
.8ؿك ٛلاعي ثبؿُٴڄڊب صڈ ٿچاكؿڍ ثبيـ تچرڈ ُچؿ؟
.9عـاٯٺ ؿكٓـ ٘٫بڍ ًجن ؿك ًبيتڊبڍ ٿٌٴچڃي څ تزبكڍ صٰـك اًت؟
.10عـاٯٺ ٣ڀٮ ثب٫لډبڍ ًجن صٰـك ثبيـ ثبُـ څ صڈ ٿِؾٔبت ؿيٸلڍ ثبيـ ؿاُتڈ ثبُـ؟
.11ٿالع٠بت ٳبُت ٿيبڃڈ ډب كا تِليظ ٳڄيـ؟
٫ .12چآٺ ؿكؽتبځ څ تزڊينات ُڊلڍ كا ٿچكؿ ثڈ ٿچكؿ فٳل ٳڄيـ.
.13ؿك كاثٜڈ ثب څٗچط ثٔلڍ ؿك ٛلاعي ٘٫بڍ ًجن صڈ ٿچاكؿڍ ثبيـ ؿك ڃ٠ل ٷل٫تڈ ُچؿ.
ً .14ڈ ٿچكؿ ام ؿًتچك اٻ٤ڀټڊبڍ ٘٫بڍ ًجن پبكٳيڄٶ كا فٳلٳڄيـ.
.15ؿك ُيجڊبڍ تڄـ صڈ ٣ڀټٴلؿډبيي ام ٘٫بڍ ًجن ٯبثٺ ارلا اًت؟
.16ؿك ٛلاعي څ ٿٴبڃيبثي ًلڅيٌڊبڍ ثڊـاُتي صڈ ٿچاكؿڍ ثبيـ ؿك ڃ٠ل ٷل٫تڈ ُچؿ؟
ٗ .17چاث٘٫ ٚبڍ ًجن ؿًتلًيڊبڍ تڄـكڅ كا فٳل ث٬لٿبييـ.
.18ؿكٿچكؿ رټچٷيلڍ ام آتَ ًچمڍ ؿك ٘٫بڍ ًجن صڈ ٿچاكؿڍ كا پيِڄڊبؿ ٿي ٳڄيـ؟
121
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
هٌاتغ ٍ هأخذ
.1اعڀـڍ ،ٿٌ٤چؿ ، 1380 .ثلكًي څ ٳبثلؿ آچٹ ميجبيي ُڄبًي ؿك ٛلاعي ٳبُت ٷيبډبځ ميڄتي ،ڃِليڈ
پيبٽ ًجن ًبٹ اڅٹ ُڀبكڇ ډبڍ 2څ3څ ، 4اڃزڀڂ ٿڊڄـًيڂ ٘٫بڍ ًجن ايلاځ
.2پيل ٿچكڇ ،هاځ څ ؿيٸلاځ$ٿتلرپ كٗبيي عٌيڂ څؿيٸلاځ٘٫ ، #بډبڍ ُڊلڍ ٛ ،لاعي ،ارلا ،ٿـيليت ،
اؿاكڇ ٳٺ كڅاث٣ ٚڀچٿي څ اٿچك ثيڂ اٻڀټٺ ُڊلؿاكڍ تڊلاځ
.3ؿ٫تل اٿچك ٫ڄي څ تـڅيڂ ٿ٤يبكډبڍ ًبمٿبځ ٿـيليت څ ثلڃبٿڈ كينڍ ٳِچك ، 1380 ،ڃِليڈ ٗ$ 203چاثٚ
ٛلاعي ٘٫بڍ ًجن ُڊلڍ ، #اڃتِبكات ًبمٿبځ ٿـيليت څ ثلڃبٿڈ كينڍ ٳِچك
.4عٴڀتي ،رڀِيـٛ ، 1371.لاعي ثب ٥څ پبكٱ ،اتِبكات ٫لډڄٶ ربٿ٢
٤ً .5يـڃيب اعڀـ ، 1379 ،ٳڄبة ًجن ُڊلؿاكڍ ،رټـ ڃڊپ ٘٫ ،بڍ ًجن ُڊلڍ ،اتِبكات ًبمٿبځ
ُڊلؿاكيڊبڍ ٳِچك
ٛ .6بٻجي ،ٳٌلڍ ، 1383 ،ٿڄ٠ل ًبمڍ ؿك٘٫بډبڍ ثبم ُڊلڍ ٿڄبٛٮ ٷلٽ څ ؽِٲ ثب تٴيڈ ثل اٻٸچډبڍ صڄـ
ربڃجڈ ٛلاعي ٳبُت ،پبيبڃڄبٿڈ ٳبكُڄبًي اكُـ ٿڊڄـًي ٛلاعي ٿغي ٚميٌت
.7ٿڊڄـًيڂ ٿِبڅك پبيبة ٛلط ، 1387 ،ٷناكٍ ٿلعټڈ اڅٹ ٛلاعي پبكٱ رڄٸټي ٷټجڊبك
.8ٿڊڄـًيڂ ٿِبڅك كډِڊل ٛ ، 1385 ،لط ربٿ ٢پبكى رڄچثي ٫$بم ، #2ٿٜبٻ٤بت ٘٫بڍ ًجن
122
آچٹ ٛلاعي پبكٱډب څ ٘٫بڍ ًجن
123