You are on page 1of 11

‫ا " ) ا ‪ " K‬ا '

ر  ر& و
 روآ‪ 1‬ا ‪ 0‬د م ‪.‬‬

‫‪ I‬ــ ا " ل ا ‪ " K‬ا ' ر ر&‬


‫‪ I‬ــ ‪  1‬آ رور ا
 رو‬
‫ـ ‪+‬ز آرور ا
رو ! ")آ( ' ‪ !" #$% ،‬ت ‪. HCl‬‬
‫ــ ‪%.‬ن  آرور ا
و ! "! ذرة ه
رو ! و"! ذرة آر ")‪)1 ! 02.‬ا‪ . 01‬ه  ‪σ‬‬

‫‪H‬‬ ‫‪: Cl‬‬


‫‪+δ‬‬ ‫‪-δ‬‬
‫‪ 1‬أن ذرة ار آ)?‪ 2‬أآ>) "! ذرة ا
رو ! ‪<= ،‬ن اوج ا‪)%:‬و‪
 '9‬أ‪)7‬ب "! ذرة ار‬
‫=‪ @+)2‬أن  آرور ا
رو ! ‪
" DE2.‬ة آ)‪ C 1 ،  1‬أن ذرة ار ‪-δ2? AB .‬‬
‫وذرة ا
رو ! ‪. 9<= +δ 2 " AB .‬ن ‪ (07 'A.‬آ)‪ '1‬أي إ‪.  207  9‬‬
‫‪ I‬ـ‪ 2‬ذون آ رور ا
 رو  ا ء ‪.‬‬
‫ــ ‪+‬ز آرور ا
رو ! آ> ) ا‪J‬و‪1‬ن =' اء ‪  207 H %9‬ا‪ . HCl H‬ون ه‪J‬ا ا‪J‬و‪1‬ن "‪1‬‬
‫‪1‬ر‪L.‬ع در  ا)ارة إذن =‪J‬ا ا‪ KL%‬ه ‪) )B9‬ارة ‪ .‬و ‪ O.9 D‬ه‪J‬ا ا‪1 KL%‬ل ا' ‬
‫ار
ر ‪.‬‬
‫ــ "! ‪ PQ‬ه‪J‬ا ال ‪ % R" ،‬ر ا)‪ ! 2 " . '1‬ا‪% S9‬ي ‪ DK‬أ‪9‬ت وه' أ‪9‬ت‬
‫ا
رو‪ 9‬م ‪ H3O+‬وأ‪9‬ت ارور ‪. Cl-‬‬
‫ا‪T‬د ا  ‪J‬و‪1‬ن ‪:‬‬
‫‪HCl + H 2O → Cl + H 3O‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪+‬‬

‫‪ I‬ــ ‪ 3‬ا ة ا‪ " # $‬ل  ا ' ر ر&‬


‫ــ ‪ : #)T.‬إن ‪ K9‬آ    ‪ A‬ا‪A 2 A1 '7‬ع آ  ' ‪ B‬إذا آن ‪:‬‬
‫‪[A] ≤ 10‬‬ ‫‪−2‬‬

‫]‪[B‬‬
‫إن ‪ K9‬آ   ‪ A‬أ‪
'7‬ا ‪A 2 A1‬ع آ  ' ‪ B‬إذا آن ‪:‬‬
‫‪A‬‬
‫‪≤ 10 −4‬‬
‫‪B‬‬
‫ــ درا? "ل "'  ار
ر‬
‫‪   " W" )2%T9‬ار
ر ‪). ،‬آ ‪ V‬ا' ‪ . CA = 10-2 mol.l-1‬و‪ 7
AK‬س ‪ pH‬ه‪J‬ا ال‬
‫‪pH =2
H9‬‬
‫* )د ا‪9Z‬اع ا    ا‪%‬ا
ة =' ال ‪.‬‬
‫ـ ا‪H‬ت ‪ ) HCl ، H2O :‬ا[‪%‬ل و د ت @ ‪( L%.‬‬
‫ـ ا‪9Z‬ت ‪Cl- , H3O+ , OH- :‬‬
‫* [ ب ‪).‬اآ  ا‪9Z‬اع ا    ا‪%‬ا
ة =' ال ‪.‬‬
‫ـ ]‪[ H3O+‬‬
‫‪ 'AT [ H3O ] = 10-pH‬أن ‪[ H3O ] = 10 mol /l‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪+‬‬

‫ـ ]‪[ OH-‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-14‬‬
‫‪
AK [ H3O ] . [ OH ] = Ke= 10‬در  [)ارة ‪25°C‬‬ ‫[ ( ا‪
H‬اء ا‪ '9Z‬ء‬
‫‪−‬‬
‫‪OH‬‬ ‫‪10 −12‬‬ ‫‪ke‬‬
‫‪+‬‬
‫=‬ ‫‪−2‬‬
‫و‪<= '%1‬ن ‪= 10 −10 〈〈10 −4‬‬ ‫أي أن ‪= OH − = 10-12 mol/l‬‬
‫‪H3O‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪H3O +‬‬
‫‪ O%A% 9‬أن ا‪9Z‬ت ‪ OH-‬أ‪
 7‬ا ‪9^ 2 A1‬ت ‪ '= H3O+‬ال ا'  ار
ر ‪.‬‬
‫ـ ]‪[ Cl-‬‬

‫‪www.lycee-maroc.ma‬‬
: ‫ " ل‬K8
' ‫ا "د ا‬
M 1 ‫ت ا‬G"O ‫ د ا‬4 ‫ ' ن‬، ( ‫ت‬# :‫ ) آ‬M * ‫ت‬# ‫ت ( وأ‬# ‫ ) أ‬M J ‫ت‬# ‫ أ‬34 ‫آ) *" ل "@ ي‬
. M  ‫ت ا‬G"O ‫ د ا‬4 ‫وي‬1 ‫ وا * ا " ل‬8@  ‫ا   دة‬
:  %‫ ا‬7`T1 ‫' ل‬1)‫! ا د ا‬K )2T9‫و‬
[ H3O+] = [ OH-] + [ Cl-]
[ Cl-] = [ H3O+] - [ OH-] SA"‫و‬
+ - + -
H3O ‫ت‬9‫)آ  أ‬. ‫ أ"م‬OH  ‫)آ‬. ‫ ! إهل‬H3O 2 A1 ‫ 
ا‬7‫ أ‬OH ‫ت‬9Z‫ أن ا‬1‫و‬
[ Cl-] = [ H3O+]
[ Cl-] = 10-2mol/l
[ HCl] ‫ـ‬
:  %‫ ا‬7`T1 SAK )2T9 KL%‫`ل ا‬Q ‫ض ادة‬Lb9‫ا‬
[ HCl] =0 [ HCl]reste + [ HCl] réagit

[ HCl] reste = [ HCl] 0 - [ HCl]réagit

[ HCl] reste = [ HCl] 0 - [ Cl-]


[ HCl]reste = 0
dL. HCl ‫' أي أن ت‬c‫
م =' ال ا‬TA" ‫ و ده‬HCl ‫ أن ت‬H %A‫ ا‬VJ‫`ل ه‬Q !" ! 2%
. ‫ي‬7 [ ! ‫ إذن آرور ا
رو‬. ‫آ  =' اء‬
. V ‫)آ‬. ‫ آن‬L ‫ أي "ل [ ار
ر آ‬DK H %A‫ ا‬VJ‫@ ه‬T.
&‫ *" )  ا ' ر ر‬4‫ ـ‬I
‫ "ل [ ار
ر‬pH ‫ـ‬
‫م‬. KL. ‫ وه‬KL%  ‫د ا‬T‫ و[ ( ا‬CA V ‫)آ‬. ‫ ل "'  ار
ر‬2 A1
HCl + H 2 O → Cl − + H 3 O +
CA 0 0
0 0 CA CA
[ H3O+] = CA

pH =- log [H3O+]

pH =- log C A
: ‫ أن‬C 1 CA  ‫)آ‬. ‫ ذات‬LLb‫   ا‬2 A2= ‫ل "
ود‬H" '= 7`T‫ ا‬VJ‫ ه‬eE%.
10-6mol/l ≤ CA<10-1mol/l
pH =- log C A 7`T‫`[  ا‬R
 A 2‫ )ات ا‬h$%‫! إهل ا‬W S9Z 7`T‫ ا‬VJ‫ ه‬eE%.W (CA ≥10-1mol/l ) ‫   ا)آة‬2 A1 "‫أ‬
.  ‫ن آرور ا
رو ! ن آ‬1‫ ذو‬KL. ‫ن‬$1 2E9 A9‫ ) أ‬+ . ‫ت‬9Z‫ ! ا‬1 A‫ا)?آ‬
‫ت‬9‫ن "
ر أ‬Z ، 7 D‫ إ‬D‫ه‬A%.  7 DK i= pH ( LLb"
 " ) CA<10-6mol/l ‫=' [ أن‬

‫' أوآ‬Ah ‫ن‬1‫ ذو‬H %9 ` 7  c[  ‫ ا‬VJ‫ ه‬DE2. ! . ‫' ء‬9.‫)و‬2‫ ا‬%‫ م أ?? ا‬9‫ا
رو‬
. ‫ن ا د =' ااء‬1)‫ا‬
 , ‫ ض ا‬$‫ ا‬5 ‫ ــ‬I
#)T. ‫ــ‬
+
 ‫! آ‬$%. d [ ، ‫ اء‬j" ‫م‬%‫ ا‬KL. ‫`ل‬QH3O ‫ت‬9‫ء أ‬0K: 17    ‫ي ه آ "دة آ‬E‫ا ا‬
. '‫=' ال ا‬
+ -
AH + H2O H3O + A
‫ي‬7 [ pH ‫ــ‬
pH =- log C A
‫ي‬E‫)آ  ا' ل ا ا‬%‫ ا‬CA
E‫ــ أ"> ^[ض ا‬
. E‫[د ا‬Z‫[ض ا‬Z‫*ا‬

www.lycee-maroc.ma
. ‫ "! "ل وا[
"! ا‬7`09‫ =' اء ا‬H3O+ ‫ت‬9Z‫ وا[
ا "! ا‬W" ‫[ض‬Z‫ ا‬VJ‫)ر ه‬.
HCl , HBr , HI , HNO3
. E‫  ا‬A>‫[ض ا‬Z‫* ا‬
+
. ‫ "! "ل وا[
"! ا‬7`09‫ =' اء ا‬H3O ‫ت‬9‫)ر " ! "! أ‬. '%‫ه' ا‬
H2SO4  %)2‫[ ا‬

. ‫ د م‬0 ‫ ا‬1‫
روآ‬K ‫ ــ ا " ل ا‬II
. ‫ د م‬0 ‫ ا‬1‫ *" ل ه روآ‬34 ‫ ل‬0" ‫ ا‬1 ‫ ــ‬II
‫' "ل ه
روآ
ادم أو "ل‬0T  ‫  =' اء‬1 ‫وب‬J '9‫ــ ه
روآ
ادم @ أ‬
. ‫ر ا)ارة‬l%91 1" ‫ن‬1‫و‬J‫ا ا‬J‫ادا ون ه‬
‫*ء‬ ‫ن‬1‫و‬J‫ ا‬KL%    ‫د ا‬T‫ا‬
NaOH → Na + aq + OH − aq -
‫ د م‬0 ‫ ا‬1‫ ا ' " ل ه روآ‬# $‫ ا ة أ‬2‫ ــ‬II
-2
 ‫
در‬AK pH=12
H9 ، CB=10 mol/l '‫ ا‬V ‫)آ‬. ‫ "ل "' 
روآ
ادم‬pH ‫ س‬7
AK
. 25°C ‫ا)ارة‬
. ‫ا
ة =' ال‬%‫اع ا    ا‬9Z‫* )د ا‬
H2O , Na+ , OH- , H3O+ , NaOH
. 2  ‫اع ا‬9Z‫ ا‬VJ‫)اآ  ه‬. ‫* [ ب‬
H3O+ ‫ت‬9‫)آ  أ‬. ‫ـ‬
+ -12
[H3O ] =10 mol/l ‫ أن‬DK ‫ " 
ل‬pH =12
‫' ء‬9Z‫
اء ا‬H‫و[ ( ا‬
Ke =[OH-]. [H3O+] = 10-14
ke 10 −14
+
= −12
= 10 −2 mol / l = OH −
H3O 10
OH ‫ت‬9^ 2 A1 ‫ 
ا‬7‫ أ‬H3O+ ‫ت‬9Z‫ أن ا‬J‫ آ‬i[`9
-

Na+ ‫ت‬9‫)آ  أ‬. ‫ــ‬


: (%9 ‫' ل‬1)‫[ ( ا د ا‬
[Na+] + [H3O+] = [OH-]
[OH ] ‫[ " أ"م‬H3O ]‫ أن‬1 [Na+] = [OH-] - [H3O+]
- +

[Na+] ≈ 10-2mol/l ‫[ أي أن‬Na+] ≈ [OH-]


( ‫ =' اء‬V‫ل و د‬%[‫ ) ا‬NaOH  ‫)آ‬. ‫ــ‬
: (%9 ‫ظ ادة‬L9‫[ ( ا‬
[Na+] + [ NaOH] = CB
[ NaOH] = CA - [Na+]
[ NaOH] =0
‫ واء‬NaOH ! 1 KL%‫ ! أن ا‬2 ‫ا‬J‫ 
=' ال وه‬W NaOH '  ‫ع ا‬A‫ أن ا‬DK ‫" 
ل‬
:  %‫د ا    ا‬T‫ آ  =' اء [ ( ا‬L%. NaOH ‫ أي أن‬. ‫م‬. KL.
‫"ء‬
NaOH → Na + aq + OH − aq -
. 7 ‫
ة‬K7 ‫ه
روآ
ادم‬
‫ د م‬0 ‫ ا‬1‫ *" ل ه روآ‬pH ‫ ـ‬3 ‫ ــ‬II

K7  " 9‫ إ‬، 7 !" )2‫ "  ه
روآ
ادم أآ‬PH
CB = [OH-] ‫ــ‬
pH = 14 + log CB : CB  ‫)آ‬%‫ وا‬pH ! 1 7`T‫ــ ا‬
pH = 14 + log CB 7`T‫`[  ا‬R*
10-6mol/l ≤ CB<10-2mol/l : CB  ‫)آ‬% ‫ل "
ود‬H" '= W‫ إ‬7`T‫ ا‬VJ‫ ه‬eE%.W

www.lycee-maroc.ma
‫‪)"   2 A1‬آة ‪ e 20. !W CB≥10-1mol/l ،‬ا‪ 7`T‬إ‪ 2)E. L1 W‬‬
‫‪ eE%.W CB < 10-6mol/l LLb"
 2 A1‬ا‪ C 1 7`T‬ن ‪ pH‬ال
‪7 !" ()7‬‬
‫‪ II‬ــ‪ 4‬ا ‪ ,‬ا‪ 4‬ا ‪ ,‬‬
‫* ‪789:‬‬
‫‪-‬‬
‫ا‪
KE‬ة ا‪ ، E‬آ "دة آ    ‪0K: 17‬ء أ‪9‬ت ‪`Q OH‬ل ‪ KL.‬ا‪%‬م "‪ j‬اء ‪ !$%. C [ ،‬آ  ='‬
‫ال ا' ‪.‬‬
‫أ"> ‪E‬ا‪
K‬أ[د ‪ :‬ه' ا‪). '%‬ر "ل وا[
"! أ‪9Z‬ت ‪ OH-‬ا‪ !" 7`09‬ذو‪1‬ن "ل وا[
"! ا‪J‬اب ‪.‬‬
‫‪ KOH‬ه
روآ
ا‪ ?.2‬م أو ا‪.2‬س‬
‫أ"> ‪E‬ا‪ .  Ah
K‬ه' ا‪). '%‬ر " ! "! ‪ OH-‬ا‪ !" 7`09‬ذو‪1‬ن "ل وا[
"! ا‪J‬اب ‪.‬‬
‫‪ Ca(OH)2‬ه
روآ
ا م‬

‫‪ III‬ــ ا @‪ D   )4Q‬ي و‪ 4D‬ة ‪ D‬‬


‫‪ 1‬ــ ‪ 8;<:‬أ ن ا
 روآ‪ 34 OH- 1‬أ ن ا
 رو‪ #‬م ‪. H3O+‬‬
‫ـ ‪: 1)H.‬‬
‫‪Va=20ml‬‬ ‫‪Vb=10ml‬‬

‫"ل [‬ ‫ا‪r b‬‬


‫ار
ر‬

‫"ل ه
روآ
ادم‬
‫ـ ‪).‬آ  "ل [ ار
ر ‪ Ca=10-2mol/l :‬و ‪pH=2‬‬
‫ـ ‪).‬آ  "ل ه
روآ
ادم ‪Cb=10-2mol/l‬‬
‫ـ ‪
T1‬إ‪" =q‬ل ادا أ‪ pH p2R‬ا‪  r b‬وي ‪2.5‬‬
‫و‪
T1 i[`9‬اٌ‪ =q‬ادا أن ه‪A‬ك ار‪L.‬ع در  [)ارة ا‪ ! 2 " r b‬أن ه‪J‬ا ا‪) )B9 KL%‬ارة ‪.‬‬
‫ــ ا ‪9‬د  ا '‪ "*  )4Q@ K‬ل  ا ' ر ر& و*" ل ا ‪ 0‬دا‬
‫" ه' ا‪9Z‬اع ا    ا دة =' ال ‪ 27‬و‪
T1‬ا‪ KL%‬؟‬
‫‪ 27‬ا‪: KL%‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪+‬‬
‫"ل [ ار
ر ‪ H3O :‬و ‪ Cl‬و ت اء ‪H2O‬‬
‫‪ 1‬أن ‪<= pH=2‬ن ‪[H3O+] = 10-2mol/l‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪ 'AT‬أن آ  ا
ة ‪9Z‬ت ا
رو‪ 9‬م ه' ‪n( H3O )= [H3O ] .Va‬‬
‫‪n( H3O+ )= 10-2.20.10-3mol‬‬
‫‪n( H3O+) =2.10-4mol‬‬
‫"ل ادا ‪ Na+ :‬و ‪ OH-‬و ت اء ‪.‬‬
‫آ  "دة أ‪9‬ت ‪ OH-‬ا‪% '%‬ي ‪  K‬ا‪ @H‬ا‪c‬ف ‪" !" 10ml‬ل ادا ه' ‪:‬‬
‫‪n(OH-) = 10-2.10.10-3mol‬‬
‫‪n(OH-) =10-4mol‬‬
‫‪
T1‬ا‪KL%‬‬
‫‪ PH‬ا‪ r b‬ه ‪ 2.5‬أي أن ‪[H3O+] = 10-2.5mol/l‬‬
‫‪= 3.2 10-3mol/l‬‬
‫أي أن آ  "دة ‪ '= H3O+‬ا‪n( H3O+ )=3.2 10-3 . 30.10-3mol r b‬‬
‫‪=9.6.10-5mol‬‬
‫أي ان ‪).‬آ  ‪ '= OH-‬ا‪ r b‬ه ‪[OH-] = 10-14/10-2.5 :‬‬
‫‪= 10-11.5mol/l = 3.10-12mol/l‬‬
‫آ  "دة أ‪9‬ت ‪ OH-‬ا دة =' ا‪r b‬‬
‫‪n(OH-) = 3.10-12 .30.10-3 mol‬‬
‫‪= 9.10-14mol‬‬

‫‪www.lycee-maroc.ma‬‬
‫"! ‪`Q‬ل [ ب آ  "دة ا‪`KL%‬ت و"‪E‬ر‪ j" %9‬آ  "دة ا‪A‬ا‪ ! 2% O.‬أن ا‪9‬ت ا
روآ
‪dKL.
7‬‬
‫"‪ j‬آ  "‪ j‬أ‪9‬ت ا
رو‪ 9‬م ‪ .‬أ" أ‪9‬ت ‪ Na+‬و‪ '= Cl-‬أ‪9‬ت ‪. 0 l9 ) +‬‬
‫‪J‬ا =‪T‬د ا‪ [ ! 1 KL%‬ار
ر و"ل ادا ه' آ‪: '%‬‬

‫‪H 3O + + O H − → 2 H 2 O‬‬
‫! ‪ @ T.‬ه‪ VJ‬ا‪`KL% 2 A1 H %A‬ت ‪7 [ ! 1‬ي و‪
K7‬ة ‪7‬‬
‫ــ ‪ST : R`Q‬ل ‪ D  )4Q:‬ي و‪ 4D‬ة ‪ )4Q@: ،  D‬أ ‪#‬ت ا
 روآ‪ 4, 1‬ة ا ‪ R*  ,‬أ ‪#‬ت‬
‫ا
 رو‪ #‬م " ا ‪ ,‬ي @‪ I9‬ا ء ‪.‬‬

‫‪ 2‬ــ ا @'?‬
‫‪-‬‬
‫ـ ‪ DK 9 : #)T.‬ا‪ x=%‬ا‪ 'c‬ـ ا‪
KE‬ي ‪ ،‬إذا آ‪ d9‬آ  "دة أ‪9‬ت ‪ '= OH‬ال ادا‬
‫ا‪c‬ف ‪ .‬وي آ  "دة أ‪9‬ت ‪ H3O+‬ا دة =' ال [ ار
ر ‪.‬‬
‫)‪n(H3O+) = n(OH-‬‬
‫"ل "'  ار
ر ‪).‬آ ‪ Ca V‬و[‪ C 1 n(H3O+) )). S9"<1 Va SH‬أن‬
‫‪n(H3O+) = CaVa‬‬
‫آ‪ 2 A1 J‬ل ادا ‪).‬آ ‪ Cb V‬و[‪ C 1 n(OH-) )). S9"<1 Vb SH‬أن‬
‫‪n(OH-) = CbVb‬‬
‫‪CbVb= CaVa‬‬ ‫إذن‬

‫و‪ D .‬ه‪ VJ‬ا‪ 7`T1 7`T‬ا‪. x=%‬‬


‫‪ 3‬ــ ‪ G4 pH 8B:‬إ‪ 4D E‬ة ‪ D  34  D‬ي ‪89* :‬ة  ا ' ر ر&  ا‪IJ‬‬
‫*" ل ا ‪ 0‬دا‬
‫ـ ‪ : #)T.‬ا‪ !" y‬ا‪)T‬ة ا‪  c‬ـ ا‪ 
KE‬ه' ‪). ! T.‬آ  ا‪9Z‬ت ا
رو‪ 9‬م ‪). =)T1‬آ  أ‪9‬ت‬
‫ا
روآ ‪
2‬وا‪ . p R zT‬و‪
%T‬ه‪J‬ا ‪ DK‬ا‪" ! 1 KL%‬ل [‪ 'c‬و"ل ‪
K7‬ي ‪.‬‬

‫أ ــ ا
را? ا‪ 2)H%‬‬
‫ــ {)‪ E‬ا‪T‬‬

‫‪www.lycee-maroc.ma‬‬
@H[ DK ‫ي‬% ‫س‬$‫ =' آ‬Cb=10-2mol/l V ‫)آ‬. ‫ "  دا‬W"  ‫ ?[ "
ر‬0?‫ا‬1  H‫
ر‬. (9
=q‫
آ إ‬AK r b‫ ا‬pH  7 z E9‫ و‬Ca=10-2mol/l V ‫)آ‬. ‫ "! "ل [ ار
ر‬Va=20ml
.  9H%" STH). j"
: '%‫  ه' آ‬K ‫ @ ا‬E‫ا‬

18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Vb(cm3)

3.3 2.9 2.7 2.6 2.5 2.4 2.3 2.2 2.1 2 pH

30 28 26 24 22 21.5 21 20.5 20 19.5 19 18.5 Vb(cm3)

11.2 11.1 11 10.9 10.5 10.3 10 9.3 7 4.2 3.6 3.45 pH

pH =f(Vb) DAA‫ب ــ ا‬

pH=f(Vb) DAA  ??Z‫ ت ا‬Rb‫ــ ا‬


: ‫ أ اء‬h`h !" ‫ن‬% S K ‫ ا‬DAA‫ أن ا‬DK i[`9 ‫ـ‬
 E } L" ) y. ‫ك‬A‫ أن ه‬i[`9 ‫ آ‬.  c[ r b‫ ا‬DE2 ‫  و‬0Q pH
‫ا‬% Vb<16ml ، ‫ول‬Z‫ء ا‬H‫ـ ا‬
. Vb=20ml‫ و‬Vb=16ml ! 1
‫ة "! ا‬$H= r b‫ و) ا‬، Vb @H[ '=  q ) y% ‫ وذ‬pH  E } L‫ ) ا‬y%1  % : '9>‫ء ا‬H‫ـ ا‬
. pH=7 x=%‫ ا‬0E9 DK ‫ي‬% ‫ء‬H‫ا ا‬J‫
 آ إن ه‬KE‫ ا ا‬D‫  إ‬c‫ا‬
. 
K7 r b‫ ا‬p2‫  "!

و‬0Q r b‫ ا‬pH
‫ا‬% Vb>20ml : C>‫ء ا‬H‫ـ ا‬
.  9 2" x=%‫ ا‬0E9 ‫د‬H‫ج ـ إ‬
. ‫ ا?ت‬E){ T% 9 0EA‫ ا‬VJ‫' ه‬% h‫د إ[
ا‬H:
. ‫)ة‬T‫د ا‬T" ‫د ـ‬

www.lycee-maroc.ma
: ‫
ة‬KE‫ ل ا‬OH- ‫ت‬9‫ ا وأ‬H3O+ ‫ت‬9‫ ! أ‬1 ‫م‬%‫ ا‬KL%‫)ة ه' ا‬T‫د ا‬T"

H3O+ + OH- 2H2O


. x=%‫ ا‬0E9
AK r b‫)آ ( ا‬. ‫ ـ‬V
H3O+ ,OH- , Cl- , Na+ , H2O : x=%‫ ا‬0E9
AK ‫اع ا    ا دة =' ال‬9Z‫ا‬
: r b‫اع ا    ا دة =' ا‬9Z‫)اآ  ا‬. ‫[ ب‬
+ - -7
[H3O ] = [OH ] = 10 mol/l ‫' أن‬AT pH =7 ‫ "
ا أي أن‬p2R‫ أ‬x=%‫
ا‬AK ‫ـ ال‬
[Na+] +[H3O+]= [OH-]+[Cl-] : ‫' ل‬1)‫ـ ا د ا‬
- +
[Cl ] = [Na ] ‫أي أن‬ [H3O+] = [OH-]
[Na+] = [Cl-] = CaVa /Va+Vb =CbVb/Va+Vb
. ‫ن‬%€"
zL9 ‫ ! و‬LLb" ‫ي‬7 [ ‫ "ل‬j" 7 ‫
ة‬K7 ‫ "ل‬KL.
AK :! ‫ ا‬DK # Lb%‫ ) ا‬h$.
‫ي‬J‫' ا‬9>‫ء ا‬H‫ وا‬%1h DE2. x=%‫ ا‬0E9 ‫ ت‬h‫ إ[
ا‬A 1 ‫)ة داد‬T‫
ا ا‬1
AK ‫ ال‬pH ‫)آ  =<ن‬%‫ا‬
. ` " )>‫ أآ‬p2 x=%‫ ا‬0E9 DK ‫ي‬%
pH=7 ‫ دا‬DE2 x=%‫ ا‬0E9
AK ‫ي‬7 1 7 ‫
ة‬K7 ‫)ة‬T"
SH[ ‫
" ن‬AK r b‫اع ا    ا دة =' ا‬9Z‫)اآ  ا‬. ( [‫ ا‬E1 ‫  ا‬2)H%‫ =' ا
را? ا‬: e 20.
Vb=12ml
+ - - +
H3O ,OH , Cl , Na , H2O ‫ت‬9Z‫ ا‬DK r b‫ي ا‬%
:‫ ه‬r b‫)آ ه =' ا‬%= 0 l9 ) + ‫ت‬9‫ أ‬Cl- , Na+
[Cl-] =CaVa/Va+Vb
=6.2.10-3mol/l
+
[Na ] = CbVb/Va+Vb
=3.7.10-3mol/l
 %‫د ا    ا‬T‫ [ ( ا‬H3O ,OH -‫ت‬9‫ أ‬KL%.
+

H 3 O + + OH − → 2 H 2 O
'‫س ه‬$‫ ا دة =' ا‬H3O+ ‫ت‬9‫ آ  "دة أ‬، ‫)ة‬T‫
ا ا‬1 27
n(H3O+)0 = Ca.Va
: '‫ ه‬H3O+ ‫ت‬9‫ آ  "دة أ‬p2. ‫ "! "ل ادا‬Vb=12ml @H[ =q‫
إ‬AK
n'(H3O+)reste= n(H3O+)0- n(OH-)ajoutés
n'(H3O+)reste = CaVa-CbVb
CaVa-CbVb
[H3O+] =
Va+Vb
= 2.5.10-3mol/l
[OH-] = 10-14/[H3O+]
=4.10-12mol/l
pH = - log [H3O+] = 2.6 ‫ ا‬VJ‫ ال =' ه‬pH ‫و"! ا! [ ب‬

www.lycee-maroc.ma
‫ا
  ‪2‬‬
‫ا
   ي و ة ‬

‫ ‪1‬‬
‫‪-2‬‬ ‫‪-3‬‬
‫' ‪   Va=10ml‬ل ا ‪67 U‬آ ‪10 mol/l 45‬‬ ‫ ‪  10 mol/l‬آرور ا رو
  ‪ 1l‬‬
‫‪ 1‬ـ أآ "د ا ا ‪   Y‬ا ‪ U‬وا) ة ‪.‬‬ ‫اء ‪.‬‬
‫‪2‬ـ ‪ ,‬د    )( ا‪ . Z0‬وا‪ PJE‬ا‪6‬آ ‪ ) Cb 5‬ة ‪.‬‬ ‫‪1‬ــ أآ ا"د ا      آرور ا رو
‬
‫‪ 3‬ـ أ‪ +,‬آ رات ادا اا  ‪ 500ml‬‬ ‫واء ‪.‬‬
‫اء ا‪  NI‬ل '  ل ادا ‪67‬آ ‪Cb 45‬‬ ‫‪ 2‬ــ أ(' & س ‪ pH‬ا ل ا)  ‪3‬‬
‫‪ 4‬ـ أ‪67 +,‬اآ ‪ \ 
5‬ا‪2‬اع ا‪  /  0‬ا
دة ‬ ‫أ ـ  ه ا‪2‬اع ا‪  /  0‬اا
ة  ا ل ؟ وا‪+,‬‬
‫ا‪:0‬س ‪  J‬أ‪   10ml JA‬ل ادا إ' ا ل‬ ‫‪67‬اآ ‪ 5‬ه‪ 4‬ا‪2‬اع ‪.‬‬
‫ا ‪ M‬ا‪2‬و ‪.‬‬ ‫ب ـ ‪  50cm3 9:‬ا ل ا‪  . ;+‬ه ‪ <=,‬اء‬
‫‪ 5‬ـ "ض ‪ U,‬ا‪0‬ر ر‪ U  V‬ا‪ V6J‬وذ‪]J V‬‬ ‫اا
 إ‪  @A‬ل '  ل ذي ‪ pH=4‬؟‬
‫ا =< و] ا‪6‬آ ‪5‬‬ ‫ ‪2‬‬
‫‪ .‬ه ‪ 6 S‬ا‪ 'J J‬ا‪ ;+‬؟ 
ا‪. V‬‬ ‫‪ 1‬ـ ‪  ' 6‬ل ‪  S1‬روآ‪ +‬ادم ‪67 ،‬آ ‪45‬‬
‫"( ‪M(O) =16g/mol ,M(H) =1g/mol‬‬ ‫‪ ، C1=5.10-3mol/l‬و ل ‪  S2‬روآ‪ +‬ا‪ E7F‬م‬
‫‪. ,M(Na)=23g/mol‬‬ ‫‪67‬آ ‪. C2=10.-3mol/l 45‬‬
‫أ‪ pH +,‬آ  ا  ‬
‫‪ 2‬ـ ‪5‬ج ‪  10cm3‬ا ل‪ S1‬و ‪ V2= 50cm‬‬
‫‪3‬‬

‫ا ل ‪. S2‬‬


‫اـ   ‪ pH‬ا‪ H I‬ا   @‬
‫ب ـ ا‪67 +,‬اآ ‪ 5‬آ ا‪2‬اع ا‪  /  0‬اا
ة ‬
‫ا‪. 25°C J H I‬‬
‫‪3‬‬
‫ ‪K  / L  6M‬ذا ‪  730mg‬آرور‬
‫ا رو
  ‪ 6‬وا‪  ,‬اء ا‪. NI‬‬
‫‪ 1‬ـ أآ "د اون‬
‫‪ 2‬ـ أ‪67 C1 +,‬آ ‪ 5‬ا ل ا‪. /‬‬
‫‪ 3‬ـ ا‪  pH1 PJE‬ل ‪.‬‬
‫‪  100ml 9:‬ا ل ا‪ ;+‬و‪ Q M‬إ @ ‪ 900ml‬‬
‫اء ا‪  '  J NI‬ل
 ‪. S2‬‬
‫‪ 1‬ـ  ه إ‪ <E‬ه‪ 4‬ا"  ؟ و ه ا ف ‪ J‬؟‬
‫‪ 2‬ـ أ‪ C2 +,‬ا‪6‬آ ‪  5‬ل ‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ا‪  pH2 
 PJE‬ل ‪M (HCl) = (" .‬‬
‫‪36.5g/mol‬‬
‫ ‪6‬‬ ‫ ‪4‬‬
‫ ‪  0.8g‬ه روآ‪ +‬ادم ‪ 500ml‬اء‬ ‫‪  ' 6‬ل ‪=7‬ري  روآ‪ +‬ادم ذي ‪35%‬‬
‫ا‪ Q M . NI‬إ' ا ل ا   @ ‪ 1l )E‬‬ ‫‪+7 .‬وي آ@ ‪ F+J‬ء ‪. 1.38‬‬
‫ ل ه روآ‪ +‬ادم ذات ‪ . pH=12‬أو
‪pH‬‬ ‫‪ 1‬ـ ا‪67 +,‬آ ‪ 5‬ها ا ل ا=ري ‪.‬‬
‫ا ل ا‪. /J‬‬ ‫‪ 2‬ـ ‪ ,‬د ا =< ‪ V1‬ا ا ل اي = ‪ @ I7‬ء‬
‫"‪6‬ف ان ‪ 7‬ه روآ‪ +‬ا‪ E7F‬م \ اء ‪7 7‬م ‪.‬‬ ‫ا‪NI‬‬
‫‪   400ml HI‬ل ه روآ‪ +‬ا‪ E7F‬م ذات‬ ‫ ل '  ل ذي ‪ pH=12.5‬و‪. 1l @=,‬‬
‫‪   200ml \ pH=11.5‬ل ه روآ‪ +‬ادم‬ ‫‪ 3‬ـ  ‪  5ml AK L  6M‬ا ل ا=ري إ'‬
‫ذات ‪ . pH=11‬أو
‪ pH‬ا ل ا‪ /J‬ا   @ ‪.‬‬ ‫‪  1l‬اء ا‪  . NI‬ه ‪ pH‬ا ل ؟‬

‫ ‪5‬‬
‫‪ T‬ا‪ 'J J‬أ‪  pH 6 S7 @E‬ل ‪ U,‬ا‪0‬ر  ر‪V‬‬
‫ ‪  <=, L‬ل ه روآ‪ +‬‬
‫ادم ا‪M‬ف ‪ 7‬ر=  ‪  .‬ي ا‪:0‬س ‪ J‬ا(‪X‬ق‬
‫ا=‪6‬‬

‫‪www.lycee-maroc.ma‬‬
‫  ر
اء‬

 ‫ا   ي وة‬
1

‫ ــ ا  د ا  ل آرور ارو وا ء‬1
HCl + H 2 O → H 3 O + + Cl −
‫اع ا"  ! ا دة  ا ل‬$%‫ ــ أ ا‬2
− − +
Cl , OH H 3 O H 2 O
!  "‫اع ا‬$%‫ ب )(اآ' ا‬+,
 H 3O +  '‫ ب )(آ‬+,
 H 3O +  = 10 − pH pH=3
 H 3O +  = 10 −3 mol / l
‫  ء‬$-%‫اء ا‬.‫ ا‬/ 012$ OH −  '‫ ب )(آ‬+,
10 −14
 H 3O +  . OH −  = 10 −14 ⇔ OH −  =
 H 3O + 
OH −  = 10 −11 mol / l
‫  ل‬1+3  ! ("‫ ا د ا‬012$ Cl −  '‫ ب )(آ‬+,
6 7$ H3O+ ‫ ت‬$-% 1+3  ‫ ا‬/‫ أ‬OH- ‫ و أن‬Cl −  + OH −  =  H 3 O + 
Cl −  =  H 3O + 
=10-3 mol / l
: pH=4 6 ‫ ل‬50ml6‫ إ‬9: ;‫= ا ء اا< إ‬., ‫ ــ ب‬2
! 3‫< )(آ' ا ل ا‬+$
+ − pH
C ' A =  H 3O  = 10
=10-4 mol / l
9: ;‫= ا ء اا< إ‬., Ve VA + Ve = V ‫ أن‬3- ?@‫آ‬
ABC:‫ ا‬/ 012$‫و‬
CA
C AVA = CV ⇔ V = VA
C
V = 500ml
Ve = V − VA
Ve = 450ml
2

 ‫  ا‬7‫ آ‬pH ‫ ب‬+, ‫ ــ‬1
‫م‬-‫ اد‬+‫ل هروآ‬
pH 1 = 14 + log C 1
= 11,7
‫م‬F )1‫ ا‬+‫ل هروآ‬
pH 2 = 14 + log C 2
pH 2 = 11

www.lycee-maroc.ma
V2=50ml ‫ و‬V1=10ml ‫ ــ أ‬2
: ‫  ا  ه‬GC‫ ا‬pH
GC‫ )(آ'ه  ا‬H:3:+$‫ و‬GC‫ ا" ا دة  ا‬OH- ‫ ت‬$-%‫< )(آ' ا‬+$
− n1 (OH − ) + n2 (OH − )
OH  =
V1 + V2
‫ ت أن‬2 ‫< ا‬+, 3@
− −5
n1 (OH ) = C 1V1 ⇒ n1 = 5.10 mol
n2 (OH − ) = C 2V2 ⇒ n2 = 5.10 −5 mol
10 −4
OH −  = = 0 , 17.10 −2 mol / l
6.10 −2
H3O+ ‫ ت‬$-‫ )(آ' أ‬H:3:+$
10 −14
 H 3O +  = = 5 , 88.10 −12 mol / l
0 , 17.10 −2
pH = − log(5 , 88.10 −12 ) = 11, 23
1 -( :‫ ا‬2 ‫ال‬J+‫  ا‬0-(2‫ ا‬IB$ ‫ ــ ب‬2

4

: ‫ ري‬.:‫ ــ )(آ' ا ل ا‬1
‫م‬-‫ اد‬+‫  هروآ‬35g ) ‫  ا ل‬100g  ‫ أي‬35% ‫ ب‬3$
1, 38 g
ρ=d=  .‫ ا‬:"‫ ه آ@? ا‬d  L"‫وا‬
ml
V =.‫ أي ا‬ml  ‫  ا ل‬100g M "- =‫آ‬
1, 38 1
= ⇔ V = 72, 50ml
100 V
: ‫إذن )(آ' ا ل ه‬
n( NaOH ) m ( NaOH )
Cb = ⇔ Cb =
V M .V
C b = 12mol / l

P +‫ ا‬-‫ ر‬:‫  ا‬1: ‫ ا‬P-(2‫ ا‬IB$ ‫ ــ‬3 ‫ ــ و‬2

5

-P‫ ة ا‬P‫ي وا‬P‫ ا‬Q ‫  ا‬7R ‫ ا‬7 B: !  "‫ ــ ا  د ا‬1
H 3O + + OH − → 2 H 2O
E (15ml , 7) 2P3‫ ا‬6 7$‫( ارس ( و‬U$‫ ت )أ‬F ‫ ا‬7 :+$ : $ 1 J ":‫ ا‬2P$ ) ‫ ــ‬2
: J ":‫ ا‬/ 012$
V
C aVa = C bVbe ⇔ C b = C a a
Vbe
C b = 6, 7.10−3 mol / l
: Cb 6 ‫ ل‬W C‫  ا ء ا‬500ml  :‫< إذا‬.- :‫ رات ادا ا‬:‫ ــ آ‬3

www.lycee-maroc.ma
n( NaOH ) m ( NaOH )
Cb = =
V M .V
m ( NaOH ) = M .V .C b
m = 0,134 g
‫اع‬$%‫ ا‬: !1‫  ل ادا  ل ا‬10ml  ;‫ إ‬3 GC‫اع ا"  ! ا دة  ا‬$%‫ ــ )(اآ' ا‬4
H 3O + , Na + , OH − , Cl − , H 2O : ‫ ه‬GC‫ا"  ! ا دة  ا‬
 H 3O +  = OH −  = 10−7 mol / l *
 H 2O  = 55, 5mol / l *
n( Na + ) n(OH − ) C bVb
 Na +  = = =
VT VT VT *
 Na +  = 0, 34.10−3 mol / l
CV
Cl −  = a a =  Na +  = 0, 34.10−3 mol / l *
VT
=/ IB$ 6 ‫(ا‬: 6P1- _, (`:- [ 633 ‫ ا‬7"\ ‫? ]ن‬-‫ر‬-‫ ا"ر‬Q , ‫? ض‬-(:3‫ ا‬Q , 3 :F‫ ــ إذا ا‬5
. J ":‫ ا‬2P$

6

: ‫م‬-‫ اد‬+‫ ا "ن  ل هروآ‬GC‫ ا‬pH ‫ ب‬+, *
-
 ‫ ا دة‬OH ‫ ت‬$-‫< )(آ' أ‬+$ ‫و‬2‫ ب‬$ L‫ وا ل ا‬1 ‫ول ب‬%‫('  ل ا‬$ : ‫ال‬%&‫(ح ا‬
:  :‫ ا‬/  62- ‫ وه‬. ! 3‫ا ل ا‬
n + n2
VT=V1 +V2‫ أن‬b OH −  = 1
VT
‫م‬-‫ اد‬+‫  ل هروآ‬500ml  ‫ ا دة‬OH-‫ ت‬$-‫ ب آ   دة أ‬+, ‫ــ‬
n(OH-)=m(NaOH)/M(NaOH)
=0.02mol .
-
pH=12 ‫م ذي‬-‫ اد‬+‫  ل هروآ‬1l  ‫ ا دة‬OH ‫ ت‬$-‫ ب آ   دة أ‬+, ‫ـ‬
[H3O+]=10-12mol/l ↔ [H3O+] =10-pH ‫= أن‬$
VT = 1, 5l ‫ و آ@اك‬n2 = 10−2 mol
pH = − log  H 3O +  ‫ إذن‬ H 3O +  = 5.10−13 mol / l ‫ أي أن‬OH −  = 0, 02mol ‫ أن‬H:3:+$ ‫إذن‬
pH = 12, 3
. P-(2‫ ا‬IB3 9, =:- $ L‫ال ا‬J+ 1+3 
: *+,

HBr ?-‫(ور‬1‫ ا‬Q , ‫  ل‬5ml‫ و‬، C1=10-2mol/l f'‫ )(آ‬KOH ‫) س‬1‫  ل ا‬20ml GC$
. 11 ‫ وي‬+- 9 7 ‫ ا‬GC‫ ا‬pH . ‫( (وف‬i C f'‫)(آ‬
. H3O+,OH-,K+,Br-‫ ت  ا ل‬$-%‫ )(اآ' ا‬H:3:F‫ ــ ا‬1
C '‫(آ‬:‫< ا‬+,‫ ــ أ‬2
‫ ؟‬J ":‫ ا‬2P$ 6 7$ " 5ml‫ ل‬9: ;‫< إ‬.- ‫? ا@ي‬-‫ر‬1‫ ا‬Q , ‫= ل‬., ‫ــ  ه‬3
‫ ؟‬7 :+ ‫? ا‬-‫(ور‬1‫ ا‬Q , ‫ ل‬pH  / ‫ ـــ  ه‬4
: 7‫( ا‬R 3
[Br-] = 7.10-3mol/l [K+] =8.10-3mol/l ، [OH-] =10-3mol/l [H3O+]=10-11mol/l
C=3.5.10-2mol/l
V=0,7ml
pH=1,64

www.lycee-maroc.ma

You might also like