You are on page 1of 95

Bertolt Brecht

WAR PRIMER

Translated into English by John Willett

Am;awmYA&uf

ppfyGJ zwfpm

rdk;opfa0 jrefrmjyefqdkonf/
a&SUc&D;u rwfapmufw,fvdkY tdyfrufolwa,mufvdk
igwdkYtwGuf uHMur®mu jyXmef;cJYwJYvrf;udk igodw,f
acsmufurf;yg;wckqD OD;wnfaewJY tJ'D usOf;ajrmif;wJYvrf;/
aemufu vdkuf½HkvdkufcJY/ ig tJ'gudk tdyfae&if;awmif &SmawGUEdkifw,f/
“rif;wdkY bmvkyfaeMuwmvJ? nDtpfudkwdkU” “oH &xm;wGJawG”
“jyD;awmY rif;wdkY r aewJY oHrPdjym;MuD;awGua&m”
“olwdkYu oHawGudk tydkif;ydkif;tpp aygufuGJapwJY tajrmufawGvkyfzdkU”
“tJ'g tm;vHk;u bmtwGufvJ nDtpfudkwdkY” “tJ'g igwdkY&JU
toufarG;0rf;ausmif;yJ”
rdef;rawG pydefurf;½dk;wef;rSm a&csdK;aew,f/
olwdkY urf;ajcuae awmifurf;yg;awGay: wufMujyD;
vufeJY &ifom;ay:rSm qDtrnf;awGudk rMumcP awGY&w,f/
a&xJepfjrKyfoGm;wJY oabFmawGu usefcJYwJY wckwnf;aom oJvGefpawGyJ/
acgif;avmif;awG wD;aeMujyD;? tajrmufawG tav;jyKaeMuw,f/
pm&if;oGif;zdkY igwdkYudkajymjyD;? ypfcwfzdkY toHk;jyK&atmif igwdkYudk
½dkifz,fawG ay;cJYwJY bk&m;ocifudk tck igwdkY aus;Zl;wifMupdkY./
vltkyfMuD;u Murf;wrf;w,f/ bk&m;ocifu zufqpfwa,mufjzpfw,f/
wpHkwa,mufu aMuG;aMumfaewm rif;Mum;w,fqdkygawmY?
ol[m tiftm;MuD; jynfe,fwckudk q,fY&Spf&ufeJY usL;ausmfjyD;
zsufqD;ypfEdkifw,fvdkU? igomqdk bmjzpfcJYrvJ ar;vdkufyg/
tJ'Dae&mrSm igom &dScJY&if &Spf&ufyJ MumcJYrSm/
tmwpfa'otwGif;rSm {&mr rD;MuD;awG avmifaew,f
txD;usef yifv,f0rSm atmfoHu olYtjrifYqHk;rSm/
“ajymjyyg wHigonfwdkY? 'D aorif;wref wyfawGudk b,folapvTwfcJYwmvJ”
“neJY umuG,fxm;wJY? igwdkY&JU r[m umuG,fapmifYa&SmufolMuD;”
igwdkY oefrmwJY &Spfaxmif pum*&wffxJrSm vSJaew,f/
ukefwifavSawGtjzpf xkyfydk;jyD; igwdkY yifv,fudk jzwfcJYw,f/
wHigonf? rif;&JUydkufuGefxJ ig;awG jynfYjyD;oGm;wJYtcg
igwdkYudk owd&yg? jyD;awmY vGwfvGwfvyfvyf ul;Edkifatmif
waumifavmufyJ vTwfay;yg/
{&mr wdkufcdkufrIMuD;xJ rif;ryg0ifcif (igodw,f)
&efoludk &SmawGUzdkY rif; ywfywfvnfudk MunfYw,f/
tJ'g jyifopfvm;? 'grSr[kwf rif;udk apmifYMunfYzdkY
tJ'DrSm acsmif;aewJY rif;&JU wyfMuyfMuD;vm;/
usL;ausmfolawG&JU vrf;aMumif;&Sif;zdkY vrf;awGudk jyefzGifYyg?
'DjrdKUu aoaejyD? vk,ufp&m bmrS rusefawmYbl;/
[l;bufrSm 'DvdktrdefYrsdK; r&dScJYzl;bl;/
tck trdefYu tkyfpdk;w,f? olYtkyfpdk;rIu tMuGif;rJYjzpfw,f/
ol acG;waumifvdk aoygap/ tJ'g igY aemufqHk;qE´yJ/
ol[m t"du&efol jzpfcJYw,f/ igYudk,Hkyg? ig trSefudkajymaewm/
jyD;awmY ig vGwfvGwfvyfvyf ajymaewm? tck iga&mufaewJY ae&mudk
vl0gcsdKifY0Srf;eJY wudk,fawmf yk&pfwaumifyJ odw,f/
yg&Dudk aEGOD; a&mufvmcJYjyD/ 'DrSm awGUaetusqHk; vu©Pmwckudk igwdkY awGU&w,f?
-qdef;jrpf&JU qdyfurf;awGwavQmuf ig;zrf;jcif;awG oJMuD;rJMuD; pcJYjyD/ 'DESpf cgwdkif;
xuf ig;zrf;orm; ydkrsm;w,f – tpma&pm rvHkavmufrI&JU wdkuf½dkuf vu©Pmwck/

'DrSm yg&D&JU ESvHk;om;xJ rif; igwdkUudk jrifEdkifw,f


ykef;a&SmifaewJY ig;av;waumifudk vSnfYzsm;tEdkif,lzdkY MudK;pm;aewm
tJ'Duae tom;enf;enf;eJY [if;wcGufvkyfzdkY igwdkYarQmfvifYw,f
[pfwvmeJY igwdkYudk,fydkif acgif;aqmifawG&JU om;aumifawG/
'DawmY igwdkY olYudk eH&HwckrSm rSDxm;ay;vdkufw,f?
tarwa,muf&JUom;? igwdkY jzpfcJYovdkyJ vlwa,muf
jyD;awmY olUudk ypfowfvdkufw,f/ aemufawmY ol bmjzpfoGm;vJ
rif;wdkYtm;vHk;udk jyozdkY? igwdkY tJ'D jrifuGif;udk "mwfyHk½dkufcJYw,f/
ol[m olwdkY&JU &efol&JU &efolqdkwm rSefw,f
olwdkY rarYoifYwJY t&mwck &dSao;w,f? tJ'gu ol[m
olY udk,fydkiftpdk;&&JU &efolvnf; jzpfao;w,f/
olykefudk vufxdyfcwf? aomYudk vTifYypfvdkuf/
jynfolawGu olwdkYudk EdkifiHjcm;&efolwa,mufxufawmif rkef;ao;w,f/
udk,fYabmif;bDxJudk,f rpifxGufus&if;? olwdkY jcHpnf;½dk;ay: cGxdkifMuw,f/
jyD;awmY olwdkY jyifopfudk aMumufoavmufawmif *smrPDudk raMumufbl;/
*smrefawG tkyfpdk;aewmvm;/ [kwfw,f/ jynfolawG tkyfpdk;aewmvm;/
r[kwfbl;/
*dkPf;Oya'qdkwm ig em;vnfEdkifwJY t&myJ/
igYrSm vlom;pm;owå0gawGeJY aumif;rGefwJYqufqHa&; &dSw,f/
igYrSm igYvufu auR;arG;xm;wJY vlowform;awG &dSw,f/
ig[m vlY,Ofaus;rIudk u,fwifr,fY vlwa,mufyJ/
rif;wdkYjrdKUay:rSm ysHaewm igwdkYyJ? trsdK;orD;
tck rif;&JUuav;awGtwGuf wkefvIyfayawmY? 'Dtay:uae
rif;eJY olwdkYtay: ypfrSwfawGtjzpf igwdkY pl;pdkufxm;w,f/
bmvdkYvJ rif;ar;cJY&if tajzu? taMumufw&m;u vmwmyJ/
'DrSm igjzpfaewJYyHk/ wcsdKUvlawG olwdkYwm0efudk opömazmufcJYMuw,f/
jyD;awmY ajryHkeJY uGJvGJwJY vrf;aMumif;wckudk ysHoGm;cJYw,f/
jcHpnf;½dk;vdk jyKrlzdkY arQmfvifY&if;? ig tvk,ufcHypönf; jzpfcJYw,f/
igY&JUuHMur®mudk enf;ynm tcefYroifYrI wckvdkYyJ ac:MuygpdkY/
ig jrdKUMuD;wjrdKU jzpfaewkef;yJ? 'gayr,fY rMumcif ig rjzpfawmYbl;-
tJ'D aoapEdkifwJYiSufawG igYudk ajcmufvSefYzdkU ryHsoef;vmMucif
rsdK;qufrsm;pGm &SifoefcJY aoqHk;cJYwJYae&m?
wnfaqmufzdkY ESpfaygif;waxmif? zsufqD;zdkYu ESpfywfomyJ/
“ysHaewJY ig;ref;rsm;”? tJ'g igwdkYMuGm;cJYwJY emrnf/
jynfYusyfaewJY urf;½dk;wef;awGwavQmuf igwdkY ysHoef;oGm;cJYw,f
igwdkY AHk;MuJwdkufav,mOfawGay:rSm qGJxm;wJY ig;ref;oGm;awGeJY
igwdkYtm;vHk; vdrfnmraecJYwm 'Dwcg aocsmygw,f/
“AHk;awG xGufoGm;jyD” atmifjrifwJY MuJcsrIwcktwGuf atmifyGJcHwJYtaeeJY
apmifYMunfYwJYolu atmfvdkufw,f/

rif; vl,kwfrmwa,mufeJY oem;p&mwa,mufudk MunfYaew,f/


“wjcm;vlawG&JU pdwfzdpD;rItaMumif; owif;awGudk ig jyuf&,fjyKw,f/
t&ifu rdef;rudk,fusyftuFsD ta&mif;orm;? Ek&ifbwfu
tck aojcif;eJY pwfqif;&Jjcif;rSm ta&mif;t0,form;wa,muf/

vlom;rsdK;EG,fu avxk&JU t&Sifocif jzpfcJYwJYtcg


atmufeJUtay:wdkY&JU umvwck &dScJYw,f/ 'gYaMumifY
wcsdKYu tjrifYrSm ysHaecsdefrSm usefolawGu tumtuG,f ,lMuw,f
tJ'gu olwdkY atmufrSm aoMuwmudk rwm;EdkifcJYbl;/
0ifaiG&vrf; topfwck
AHk;MuJjcif;&JU aus;Zl;aMumifY vef'efjrdKUu qif;&Jom;awG[m 0ifaiG&vrf; topf
wckudk awGU&dScJYw,f/ avaMumif;wdkufcdkufrI&efu cdkvHI&mawGtjzpf xrf;&GufcJY
MuwJY ajratmufblwm½HkawG&JU xGufaygufawGrSm? uav;awG pka0;Muw,f/
olwdkY[m trdk;atmufuae&mawGudk OD;xm;MujyD;? avaMumif;&ef EdI;aqmfxm;
csdefrSm olwdkYudk tdyf&mawGvkyfjyD; iSm;cJYMuw,f/ vufwGef;vSnf;awGxJrSm
o,fxm;wJY zsmawG apmifawGeJY vli,fwpkudk yHkrSmawGY&w,f/

olwdkYAHk;MuJav,mOfawGxuf ydkjyD; oufwrf;&ifYwm


olwdkY igwdkYqD MudK;ajzvTwfvdkufwJY iwfrGwfrIyJ/ touf&SifoefzdkY
&du©mtaxmuftyHYawG 0,fzdkY igwdkY 0ifaiG&dSzdkYvdkw,f
'gaMumifY touf&Sifa&;twGuf igwdkYtoufawGeJY avmif;upm;w,f/
rD;cdk;wdrfwdkufwcku olwdkY 'DrSm&dScJYwm igwdkYudk ajymcJYw,f/
olwdkY[m rD;&JUom;awG jzpfcJYw,f? tvif;&JUom;awG r[kwf/
olwdkY b,fu vmcJYwmvJ/ olwdkY tarSmifxJu xGufvmcJYwm/
olwdkY b,fudk oGm;cJYvJ/ xm0& nxJudk/
'DrSm rif;awGY&wmu rif;&JU n umuG,fa&;rSm zrf;rdcJYwm
AHk; wefaygif;rsm;pGmeJY jynfolawGudk owfzdkY?
tJ'D oHrPdeJYrSef ydk;aumiftdrfawG[m tm;vHk;twGuf
tusdK;qufrQygyJ? raumif;rI&JU taMumif;&if;awG r[kwfbl;/
&Smaewmudk &yfyg trsdK;orD;? rif; olwdkYudk b,fawmYrS awGYrSmr[kwfbl;/
'gayr,fY trsdK;orD;? uHMur®m[m tjypfwifp&mvdkY vufrcHygeJY/
trsdK;orD; rif;udk nSOf;yef;cJYwJY tJ'D aumif;aumif;rjrif&wJY wyfzGJYawGrSm
rsufESm vdyfpmeJY emrnfawG wckpD &dSMuw,f/
'DrSm rif; igYudkawGYr,f? ½dk;½dk; tom;jyKwfwwHk;udk pm;aewm
igYtaeeJY b,fqE´&JU aus;uGsefrS r[kwfbl;? wckuvGJvdkY?
urÇmMuD;udk atmifEdkifa&;/ 'g[m igvdkcsifwm tukefyJ/ 'gayr,fY
rif;qDu cGifYawmif;p&m wck&dSw,f? rif;&JUom;awG igYudk ay;yg/
tzGm;tdkawG[m igYqDvmzdkY 'ku©cHMuw,f
olwdkYtkwf*lawG olwdkYtay: rydwfcif? olwdkY cPwjzKwf jrifEdkifzdkY
olu olwdkYtwGuf tkwf*lawG tvGwfcsefxm;ay;orQ umvywfvHk;
olwdkYom;awG opöm&dS&dS emcHMuwJYvl/
qdk&S,fvpfpepfudk uwday;&if;? tJ'DrSm ol&yfw,f/
em;axmifMu? acwfopfwckudk ausnmawmYr,f/
olYaemufrSm? rif;wdkYudk,fydkifvufawG&JU vuf&mudk MunfYMu
{&mr tajrmufMuD;? wdwfqdwfvdkY? olwdkYudk rif;wdkYqD csdefxm;w,f/
jrif;ukef;ESD;a&mif;ol ig? rif;rsdK;rif;EG,f qefukefajrav;awGudk
olwdkYae&m jyef&atmif ulnDcJYol/ igYrSm qifajcay;p&m r&dSyg
'gayr,fY vlrGJawG&JU pkaqmif;aiGxJu &uf&ufa&ma&m yrmPeJY
olwdkY igYudk0,fzdkY cGifYjyKcJYw,f/ jyD;awmY MudK;uGif;u vGwfcJYw,f/
igu 'Dta&;udpörSm om;owform;-vljyuf/
oHrPd [mref;? tjrJwrf; atmifEdkifolwa,muf
ppfOD;pD;csKyfwa,muf? &Jom;eJYolcdk; wvSnfYpD?
rif;vufudk igYqDay;yg? 'gayr,fY yxrqHk; rif;vufacsmif;awGudk
a&xm;&if taumif;qHk;yJ/
igu “q&m0ef”? ig yHkEdSyfjyD;om; t&mawGudk ukow,f/
tJ'g rif;&JUurÇmjzpfr,f? 'gayr,fY igYrSm igYajymp&m &dSw,f/
bmrS *½krpdkufbl;? olYordkif;udk jyefqef;opfvdkufjyD/
'DaeY igY&JU wif;ykwfajcaxmufuawmif twkwckeJYwlw,f/
“*sdK;Zuf? ig ypönf;awGvk,ufwm trSefyJqdkjyD; rif;ajymaew,fvdkY
igYudk ajymw,f” – “[mref;? vk,ufjcif;[m rif;twGuf r[kwfbl;/
rif;vdkcsifwmudk b,folu remvdkwmvJ/ olwdkY yddkjyD; yg;eyfw,f/
aemufjyD; tJ'gudk igajymcJYwmqdk&if? trSefvdkY b,fol,HkrSmvJ/
tdk aemufqHk;EIwfqufaw;? “igYudk ar;cGef;xkwfzdkY b,fawmYrS r&SmeJY”
tdk bk&m;zl;awG&JU oHjydKifaw;rsm;? tdk rD;awmufvdk yOövuf vSnfYpm;rI?
0rf;Adkufa[mif;avmif; wckay:u ½dkif;a&TtaMumif; oDcsif;?
tJ'g[m bdkif;&dGufor®wEdkifiHvdkY igac:wJYt&myJ/
'gu t"dywd½Hk; tjyifbufu ausmufjrif;½kyf
olu rdIif;rIefwJY tem*wfudk pdwfysufysufeJY ai;MunfYaew,f/
“bmrSm;aevJ taqG jrif;” igYacgif;aqmifu olY&JU &SpfESpfukxHk;udk
igYtay:rSm prf;MunfYcJYw,f? ig ydkoufomrvmbl;/
0rf;omp&m owif;acgif;pOfwck? bk&m;ocif oGm;vmjyD?
[pfwvmu wGef;tm;ay;w,f? bk&m;ocifu trDrvdkufEdkifcJYbl;/
aumif;ygavY? tJ'gu ppfyGJyJ? bk&m;ocif r½HI;zdkY arQmfvifYpdkY
olvnf; olY"mwfqDukefawmYr,fqdkwm awGYygYrvm;/
wdkif;jynfq,fck[m igYajcz0g;atmufrSm arSmufaeMuw,f
igYEdkifiHvnf; olwdkYxJrSm/ jyD;awmY igYzdeyfu usefcJYwJY
aoG;pawGu wdkif;jynfudk teDa&mifajymif;vdkufw,f
rl;[def; tef'g [l; uae &dS&Duvufpf txd/
tdk nDtpfudkwdkY? ta0;u aumYau;qyfudk MunfYMuyg/
½k&Sm;v,form;wa,mufu igwdkYudk ypfvdkufwJYtcg? qGJAD;,ef;
v,form;om;wa,muf aocJYw,f? igu olYatmufrSm vJaew,f/
ESpfaygif;rsm;pGmu qGJAD;,efrSm ig t½HI;eJYawGUcJYw,f/
“bmu rif;wdkYESpfa,mufudk ajrmufbuftilqD ydkYvdkufwmvJ”-“trdefYwck”
“rif;wdkY rat;bl;vm;”- “igwdkY t½dk;xdatmif csrf;wkefygw,f”
“rif;wdkYESpfa,muf b,fawmY tdrfjyef&rvJ”-“'DESif;awG &yfwJYtcg”
“ESif;awGu b,favmufMumatmif usaerSmvJ”-“xm0&yJ”
'gayr,fY armfpudk&JU teDa&mif eH&HawGudk igwdkY jrifcJYwJYtcg
v,fawmeJY puf½HkawGu vlawG ay:vmcJYw,f
olwdkY vlwdkif;&JUemrnfudkwyfjyD; igwdkYudk wGef;vSefMuw,f
*smrPDrSm usefcJYwJY vlawGawmifygw,f/
'DrSm vlowform; ajcmufa,muf/ tck xGufrajy;bl;
jyD;awmY acgif;av;ndwfjyD; “tJ'g trSefyJ”vdkYawmif rajymbl;/
olwdkYudk xif&Sm;atmifjyzdkY 'DaeYtxd ay;qyf&wmu
jrdKUMuD;ig;q,feJY igwdkY&JU vli,ftrsm;pk/
½HI;edrfYcJYolawG&JU oHcarmufawGudk MunfYyg/
aocsmayguf igwdkY jydKuGJysufpD;cJYwJY tcdkuftwefY[m
olwdkUudk igwdkYacgif;ay:u ½dkufcscH&wJY tcsdefusrS r[kwfygbl;
olwdkYudk aqmif;zdkU igwdkY pjyD; oabmwlcJYuwnf;u jzpfygw,f/
'DrSm tzEdkifiHawmfMuD;eJY rSL;rwfrsdK;½dk;awG
*smref"m;&Snf? taygif; olYtjrwfa0pkawG
vufeufudkifxm;wJY AHk;cdkusif;awGxJu *smrefjynfolawGeJY
r[m vrf;vGJacgif;aqmifMuD;udk - *kPfjyKMupdkY? - &efoleJYrdwfaqGawG&JU
qkawmif;oH/
tdk csDwufaewJY wD;0dkif;awGeJY avxJvGiYfaewJY tvHawG&JU pdwfvIyf&Sm;p&m?
aotHYqJqJ q0gpwDum c½l;qdwfppfom;awG&JU *smref'@m&D?
&nfrSef;csuftm;vHk; wcktxd avsmUoGm;wJYwdkifatmif?
tumtuG,fwcsdKU rif;udk,fwdkif &SmawGYzdkY/ bmrS r&dScJYbl;/
igwdkY&JUq&mawG[m rif;udk&zdkY wdkufcdkufMuw,f? cspfp&m owå0g
olwdkYOD;wnf&mvrf;aMumif;rSm rif;udk odrf;ydkufzdkY olwdkY jydKifMuw,f/
tem*wfrSm rif;udk rdkufaMu;cGJzdkY toifYavsmfqHk;vdkY udk,fpDcHpm;&w,f?
rif;udk tiftm;oHk;&,lcJYwmudk trsm;pku w&m;rQwaMumif; jyMuw,f/
'DrSm igwdkYudk MunfYyg? qefYusifolwdkY/ a'goMuD;wJY tMunfYwdkif;[m
tqdyfvl;xm;wJY "m;ajrSmifwckeJY b,fvdkwlw,fqdkwm MunfYyg/
tck igwdkY&JUtMum;rSm uGJjym;wJY urÇmwck &dSaejyD/
&efjzpfwmu? b,folYa0pku ydkMuD;&rvJ/
'DrSm igwdkY ydkYvdkufwJYt&m? igwdkY pydkudef;jynfolawG
olwdkY&JU opöm&dSwJY xrf;&GufrItwGuf
b&mpD,mwxnfeJY igwdkYvTwfawmfudk yHYydk;ulnDzdkY/
olwdkY tJ'gudk awmif;qdkcJYw,f/ igwdkYqdkvdkwmudk olwdkYodygvdrfYr,f/
&ifom;wck[m olr&JU ppf0wfpHkeJYyHkudkjzwfjyD; auG;0dkufaew,f
olr&JU tpdwftydkif;awGrSm ppfyGJa[mif;u qkwHqdyfawG csdwfqGJvdkY?
'g[m a[mvD;0k'feJY [pfwvmtMum; jydKifyGJ/ 'DrSm igwdkY &cJYw,f
aoG;twGuf okuf&nfeJY acR;twGuf jynfawG/
tdk aoewform;awGeJY aoewf&JUom;aumifawG&JU
ESpfxyfoHjydKifaw;qDu 0rf;enf;rI&JUtoH?
aumif;uifbHk&JUom;u puFmyludk vdktyfcJYw,f
jyD;awmY rif;udk,fwdkifuvGJvdkY b,folurS rif;&JUom;udk rvdktyfcJYbl;/
igwdkY wa,mufeJYwa,muf awGYcJYMuw,f – jzpfysufcJYwmu odyfjrefw,f-
ig jyHK;jycJYw,f? olwdkYESpfa,mufpvHk; igYudk jyefjyHK;jycJYw,f/
tJ'Dvdk yxr igwdkY &yfaecJYjyD; jyHK;aecJYw,f? oHk;a,mufpvHk;/
wa,mufu olYaoewfudk qGJxkwfcJYw,f/ aemufawmY ig olYudk
ypfowfcJYw,f/
'gaMumifY rif;csdwfwG,fvmcJYwJY t&mudk rif; &rSmyJ
'D vdifpdwfMuGapwJY rkefvmOeDu rif;udk auseyfrIay;r,f/
a0;vHwJY urf;ajcawGay:u rif;&JU &GufzsifwJtwGuf ydkpwmyHkwck/
olwdkY ajymw,f 'D½kyfyHkawGu vlaoudk jyef&Sifatmif EdI;ay;w,f/
wdkufyGJwavQmufvHk; ykef;aezdkY arQmfvifY&if;
tkyfpdk;ol jzpfvmEdkifolawG avxJrSm wdkufcdkufaeMuwkef;
aMumufvefYaewJY jynfolawG[m ykef;zdkY usif;awG &SmcJYMuw,f
jyD;awmY olwdkY&JUocifawG ppfcif;aewmudk tJ'Datmufu
apmifYMunfYcJYMuw,f/
cg;oD;wJY wdkufyGJu jyif;xefrI avsmYenf;vmwJYtcg
igYudk jyefulnDcJYwJYvl[m igYudk MuifemcJYw,f
jyD;awmY olY&JUwdwfqdwfrIrSm ig pjyD; cHpm;cJY&w,f
vHk;0 em;rvnfrI 'gayr,fY wcsdKUaom pmemrI/
tvdk? rD;avmifoGm;wJY wifYum;wpD;&JU oem;p&m &GmYcfygvm;?
0if½dk;wHwacsmif;ay:rSm rif;&JUacgif;udk wifxm;w,f/
rD;avmifjyD; rif;&JUaoqHk;rI[m 'dkar;bPftwGuf jzpfcJYw,f
tJ'DbPfrSm rif;rdbawG taMuG;epfjyD; usefaewkef;/
'DurÇmay:u rw&m;rItm;vHk;udk tjypfay;r,fY
vufpm;acsolwa,muftaMumif; ausmif;rSm igwdkY oifcJY&w,f/
igwdkY owfzdkY oGm;cJYw,f? jyD;awmY aojcif;w&m;eJY awGUcJYw,f/ tck rif;
igwdkYudk ta&SYydkYzdkY trdefUay;cJYolawGudk tjypfay;&r,f/
rif; ckcHcJYwJY ppfyGJpnf;&JU tjyifbufa&mufatmif
rif;&efol&JU aysmufqHk;oGm;wJY nDav;udk ac:oGm;wm taumif;qHk;yJ/
'grS oleJY rif;&JUom;wdkY wa,mufeJYwa,muf ajymzdkY aeMurSm
'Dvdk ppfyGJawG b,fvdk jyD;qHk;cJYvJqdkwm/
tdk oHvGifyif? rif;&JU MuifemwJY opf&GufawGudk jzefYum;&if;
igYtudk&JU vlowform;awGudk ae'Pfu umuG,fzdkY
rif;[m omrefvlawGtwGuf awmfyD'dkawGudk yHkoGif;zdkY
y0gpnf;xm;wJY acgif;awGudk iHkYxm;wJY 'Drdef;rawGeJY wlw,f/
olwdkYaoG;awGeJY olwdkYudk teDa&mifpGef;aecJYw,f
b,folrS rydkifcJYwJY urf;ajcwck/ wa,mufeJYwa,muf owfMuzdkY
olwdkYudk twif;tusyf vkyfcdkif;cJYw,fvdkY igMum;w,f/ rSefw,f/
igY&JU wckwnf;aom ar;cGef;u? b,folu olwdkYudk twif;tusyf
vkyfcdkif;cJYwmvJ/
igwdkYxJu trsm;MuD;[m urf;ajctvGefav;awGrSmyJ a&epfcJYMuw,f/
&Snfvsm;wJYnu vGefcJYjyD? aumif;uifu pjyD; MunfvifvmjyD/
igwdkY ajymcJYw,f? olwdkYom odcJY&if olwdkY igwdkYudk vm&SmrSmyJvdkY/
olwdkY odcJYw,fqdkwm? igwdkY rodcJYMuao;bl;/
tvm;? igwdkY&JU t&SifocifawG xGufusvmMujyD/
igwdkYwdkif;jynfwvTm;rSm a&r&dS jyD;awmY tysuftpD;tjynfY/
tck EdkifiHjcm;ppfwyfoHk;ck tjiif;yGm;aeMuw,f/
igwdkY&JU qefYusifbufrSmyJ &dSaewm oHk;zGJYaygif; tm;vHk;yJ/
igwdkY rif;wdkYzdkY *sHK&,f? jyKjyifrGrf;rHxm;wJY bk&ifwyg;&,f o,fvmw,f?
*sHKudk vufcHjyD; bk&ifudk rif;wdkY ,lvdkufyg/
bGwfzdeyfudk vQufwm olwdkYtvkyfr[kwfbl;vdkY xifolawG
tpmtdrfa[mif;avmif; wcktwGuf atmifYoufoufeJY vufcH&vdrfYr,f/
tarSmifzHk;oGm;jyD? jrdKUawGtm;vHk;? yifv,f? Mu,fpHkwJYaumif;uif
ol[m ZeD;onfudka&m? r&dSao;wJY om;wa,mufudka&m jrifEdkifawmYrSm
r[kwfbl;/
tarSmifzHk;oGm;jyD? reufcif; aumif;uifawG? *syefjynfay:u –
aemufjyD; atmf&D*Gefay:u wdrfwdkufawG/
'DrSm vSJavsmif;aewm rif;jrifae&wJYvlawG? ocFsdKif;*lawGxJ
csxm;ESifYjyD; vlawGvdk &THUxJrSm jrSKyfxm;vdkY –
olwdkY tdyf½HktdyfaeMuwmyg? raoMuao;ygbl;
tdyfarmrus aeao;vnf;? Edk;aerSm r[kwfbl;/
aEG&moD aeYwaeY[m csmbmY*ftem;rSm t½kPfwufvmaew,f
rdef;uvlwa,muf oJaomifjyifay:udk wGm;oGm;&if; wufvmaew,f
[ltmu vlawGudk wdkufcdkufzdkUvdkY ,lq&w,f
wu,fawmY pwmvif*&uf&JU vlawGudk wdkufcdkufzdkY/
MudKqdkygw,f? 'gayr,fY igwdkY rif;udk wu,f tm;udk;vdkY &rSmvm;/
t[kwfudk owådu tcsdefqGJaewkef;/
'Dvludk pOf;pm;OD; - olYvufxJrSmvnf; xD;wacsmif;&dSw,f –
[pfwvm ½k&Sm;udk yxr wdkufapcsifcJYol/
'D[mu oHcsyfum um;awGxJrSm ygvmwJY nDtpfudkESpfa,muf
nDtpfudkwa,muf&JU wdkif;jynftay:rSm &efjzpfMurvdkY?
,Ofyg;atmif usifYxm;wJY qifawG&JU odyf&ufpufwJY wdkufyGJawG
olYtpfudk? rusdK;yJYcJYwJY qif/
armfpudktem;u vl? olwdkY rif;&JU tjrif"mwfudk z,f&Sm;cJYw,f/
oem;p&m rsufpdrjrifwJYvl? tck ppfyGJawG&JU t"dyÜm,fudk rif;odjyD/
rif;&JU r[m vrf;vGJacgif;aqmifMuD;[m armfpudkwdkufyGJrSm ½HI;cJYw,f/
olom atmifEdkifcJY&if? rif; jrifcJYOD;rSm r[kwfbl;/
igY oem;p&macgif;udk udkifxm;&if; 'Dae&mrSm ig xdkifusefaecJYw,f/
vrf;vGJacgif;aqmifMuD;uawmY tck olY'ku©awGqDu xGufajy;aejyD/
olpm;cJYwJY ajymif;zl;awGtm;vHk; eifoGm;wJY Muufz?
olwdkY ylazmif;awGtjzpf wufoGm;vdrfYr,f/
trsm;MuD; &Sifoef&r,f? jyD;awmY trsm;MuD; arYypf&r,f
tpma&pm trsm;MuD; r&dSwJYae&mrSm todOmPf trsm;MuD;vdkw,f
trsm;MuD; jzpfay:&r,f? jyD;awmY trsm;MuD; rvkyfoifYbl;
olr 'Djrif;udk xm0& qHk;½HI;rSmudk olr rodcif/
trsdK;orD;? oem;rIudk teDa&mif a'gotjzpf rajymif;vJyJeJYawmY
oem;w,fqdkwm tm;vHk;[m vdrfnmrIwckyJvdkY igajymw,f?
vlom;awG&JU tom;eufeufxJu a&S;a[mif;ql;udk
aemufqHk; rqGJxkwfciftxd rjidrfoufr,fY teDa&mif a'go/
rif;&JUtdrfudk ig zsufpD;cJYrdjyDvdkY igxifw,f
tJ'g igYtudk jzpfaecJYvdkY? tJ'DaeYudk usdefqJrdw,f?
rif; olYudk atmifEdkifcJYjyD; olYudk armif;xkwfypfcJYw,fvdkY
ig odcJY&wJYtcsdefxuf ydkjyD;awmufywJYem&D r&dScJYbl;/
olwdkY[m igwdkY&JU uav;awG? xdwfvefY aoG;pGef;aewJY rsufESmawGeJY
at;cJaewJY wifYum;wpD; tjyifxGufvmwJY olwdkYudk awGY&w,f/
&ufpufwJY 0HykavGawmifrS ykef;cdkp&m ae&mwck &dS&w,f/
olwdkYudk taEG;"mwfay;yg? olwdkY xHkusOfaejyD/
uav;wa,mufudk csD&if;? jyD;awmY rif;&JU½dkifz,fudk ajrMuD;ay:csvdkY
rif; wnfaqmufaewJY b0opfrSm rif;b0udk &if;ESD;jrSKyfESH&if;
rif;udk awGYMupdkY? aoG;pGef;wJY ppfyGJ jyD;qHk;oGm;wJYtcg
*smrefuav;wtkyfu ab;rSm0dkif;vdkY/
rif;wdkY wifYum;awGeJY AHk;MuJav,mOfawGxJu tiftm;MuD;wJY ppfonfawG
rif;wdkY t,f*sD;,m;pf&JU acR;awG? vufyfvef;&JU ESif;cJawGxJu vlawG
rif;wdkY atmifEdkifcJYwJY wdkufyGJawG&JU &rSwfawGxJrSm rif;wdkY
tEdkif,lcJYolawGudk MunfYyg/ rif;wdkYatmifyGJawGudk usL;&ifYvdkufyg/
ppfyGJaMumifY EGrf;e,faeMuw,f? rif;wa,mufwnf;rSmyJ
rif;twGufrif; wdkufcdkufzdkY vHkavmufwJYcGeftm; usefaew,fqdk&if
arG;zGm;jcif;? aoqHk;jcif;wdkY&JU emusifrIawGeJU urÇmMuD;u 0rf;omvdrfYr,f/
olu rif;&JUtEdkif&rIudk OD;wnfapwJY emusifrIawGudk ,lvmcJYw,f/
'D[mu wcsdefwkef;u olwdkYxJrSm igwdkY&JU ppf,Eå&m;awG csDwufwJYtcg
aMuG;aMumfoHawGeJY igwdkYcsDusL;cJYMuwJY jrdKUMuD;awG/
'gayr,fY 'D[mawG[m olzsufpD;cJYwJY EdkifiHjcm;jrdKUMuD;awG
rdkifaygif;waxmifeJYpm&if bmrS r[kwfao;ygbl;/
vlrqefrIqDu tdrfjyefvmcJYMuolawG
tdrfuvlawGudk ajymjyMu? wHydk;atmufrSm acgif;awGudk
,Of,Ofaus;aus; iHkUcJYMuwJY vlawGMum;u b0taMumif;?
jyD;awmY rif;[m tu,fyJ vGwfvyfjyDvdkY r,lqvdkufeJYOD;/
'D vl0MuD;u tvkyfwck vdkcsifw,f/ olUtwGuf rJxnfYMuzdkY rif;wdkYtm;vHk;udk
igawmif;yefw,f? olu vufawGUusus tawG;tac:eJYyJ pum;ajymw,f/
'gayr,fY ol t&yf&Snf&Snf&yfaer,fY tJ'Dopfyifay:txd olUudk rJay;yg –
tvkyfwcktwGuf r[kwf? jyD;awmY rif;p&dwfeJY r[kwf/
jrdKUawmfcef;r&JU tjyifbufrSm? t½dkufcH&jyD; aoG;awGxGufvdkY
tar&duef wyfom;wa,mufu igYudk u,fcJYw,f/ ol[m igYoli,fcsif;
jyD;awmY tJ'Du vlwdkif;xuf owådydkjycJYw,f
upfum 'grSr[kwf bmwif 'grSr[kwf tm'if;rSm/
a'gif;eif;vrf;u vlawGu rif;udk pGyfpGJcJYMuw,fvdkY igMum;w,f
rif; acgif;rmaecJYw,f? tJ'g rif;&JUtrSm;yJvdkY ajymqdk&if;/
olwdkY rSefEdkifygw,f? 'gayr,fY vlawG&JU xl;qef;wJY awmfvSefzdkY 0efav;rIudk
tjypfqdkzdkY b,ftcsdefrSm olwdkY aemufqHk; a&G;cs,fcJYwmvJ/
ig rif;wdkYudk odcJYw,fvdkY igxifcJYw,f? aemufjyD; ig tJ'Dvdk xifaewkef;yJ/
jyD;awmY ig[m rsufpdrSdwfjyD; csD;usL;wwfwJY olawGxJu wa,mufr[kwfbl;/
uRef 'grSr[kwf uRefxdef;tjzpfeJY olUuRefb0rSm rsufuef;awG
atmifjrifwmxuf rif;wdkYu ydkomw,fvdkY igajymwm/
'gu urÇmMuD;udk b,fvdk vnfywfcJYrvdkYvJ qdkwmyJ/
(ppfyGJudk atmifEdkifcJYjyDvdkY rif;xifwJYtcgrSm)
wjcm;EdkifiHawG[m olYudk wckuvGJvdkY csdK;EdSrfcJYw,f –
ol wGm;xGufvmcJYwJY om;tdrf[m rsdK;yGm;Edkifwkef;yJ/
igu trJvdkufacG;yg nDtpfudkwdkY/ tJ'g[m igYudk,fig
ay;cJYwJY emrnfyJ? tvkyfvkyfaewJY vlawG&JUom;/
olwdkY tJ'gudk todtrSwfjyKcJYMuw,f? aemufawmY emZDawG 0ifvmjyD;
igvkyfcJYwmtwGuf igYudk tdrfay;w,f aemufjyD; yifpifay;w,f/
igwdkY olr&JU tay:ydkif;udk xdcGifY&dSr,fqdk&if
igwdkY udk,fYtdwfuyfawGxJu 'grSr[kwf wjcm; csmwdwfwcsdKUqDu
oHk;ypfzdkY vHk;0jyifqifxm;w,fqdkwm olr awGUvdrfYr,f/
'gu tJ'g b,fvdk pcJYovJqdkwm/ tJ'g b,fvdk tqHk;owfrvJ/
ypfbmY*feJY wufqufpfrSm usefcJYwJY toif trsdK;orD;wdkY
oifwdkYom;awG 'DvdkMunfYwm oifwdkY wu,fyJ tvdk&dSovm;/
tJ'D om;awGudk igwdkYqD ydkYrvdkYqdkwm oifwdkYodw,f –
trJvdkuf owå0gawG&JU wdkufcdkufwmudk igwdkYcH&rSmvm;/
rif;vdkvlawG xdcdkufcJYwm b,fawmYrS rarYeJY
'gaMumifY rif; tJ'DrSm xdkifEdkifw,f? wjcm; tkyfpkrSm r[kwfbl;/
tck rif;&JUacgif;udk zGufrxm;ygeJY? jyD;awmY pGefYcGmroGm;ygeJY
'gayr,fY avYvmzdkY avYvmyg? bmtwGufvJ avYvmzdkY MudK;pm;yg/
jrefrmjyefol&JU jznfYpGufcsuf

atmufyguAsmrsm;[m John Willett eJY Ralph Manheim wdkY wnf;jzwfwJY


Bertolt Brecht Poems pmtkyfyg From a German War Primer tcef;rS
uAsmrsm; jzpfygw,f/ ppfyGJzwfpm pmtkyfrSm ryg0ifao;vdkY jznfYpGufvdkufygw,f/

*smref ppfyGJzwfpm wtkyfrS

tjrifhuvlawGtjum;rSm
tpmtaMumif;ajym&wm atmufwef;usovdk xifMuw,f
wu,fawmh olwdkY[m
pm;aomufjyD;eSifhaeMujyD/

edrfhyg;olawG 'DurÇmMuD;uae xGufcGmMu&w,f


aumif;wJh b,ftom;udkrS
jrnf;prf;cGifhr&vdkufyJeJY/

olwdkY b,fuvmovJ? b,fudkoGm;&rvJ


awG;awmae&if;
om,mwJhnaecif;awGrSm olwdkY
odyfudk tm;ukefaewmawGU&w,f/
olwdkh&Jhtcsdef jynfhoGm;wJhtcg
awmifwef;awG? yifv,fMuD;awG
olwdkh rjrifzl;cJhMuao;bl;/

wu,fvdkY edrfhyg;olawG[m
bmawGedrfhyg;aevJ rpOf;pm;Mubl;qdk&if
olwdkY b,fawmhrS jrifhwufvmrSm r[kwfbl;/

iwfaeolawG&Jhaygifrkefhtm;vkH; tpm;cHvdkuf&jyD
tom;qdkwm rodMu&awmhbl;? tokH;rusyJ
jynfolawG&JhacR;awG pD;usae&Jh?
ykef;nufyef;yifawG
ckwfvSJcHvdkuf&jyD?
vufeufpuf½HkawG&JU acgif;wdkifawGqDu
rD;cdk;awG wufvmw,f/

acwfaumif;a&mufvmawmhr,fvdkh
tdrfaq;okwform;uajymw,f
opfawmawGu MuD;xGm;qJ
v,fuGif;awGu oD;yGifhqJ
jrdKUMuD;awGu rwfrwf&yfqJ
jynfolawGu touf&ªqJ/
jyu©'defrSm tJ'DaeYudk jyrxm;ao;bl;
vwdkif;? aeYwdkif;
t&SifzGifhxm;wkef;yJ? tJ'DaeYawGxJu waeYudk
MuufajccwfwckeJY rSwfvdkufMuawmhrSm/

tvkyform;awGu aygifrkefYtwGuf [pfatmfw,f


ukefonfawGu aps;uGuftwGuf [pfatmfw,f
tvkyfvufrJhawG iwfrGwfcJhw,f? tvkyf&SdolawGvnf;
tck iwfukefjyD?
ydkufxm;cJhwJhvufawG tvkyfxyfrsm;MujyefjyD
olwdkh AkH;awGvkyfaeMuw,f/

pm;yGJay:utom;udk ,loGm;olawGu
a&mifh&JMuzdkY oifjyw,f?
taxmuftyHhawG OD;wnfoGm;&m vlawGu
tepfemcHMuzdkY awmif;qdkw,f?
Adkufjynfhatmifpm;xm;olawGu iwfaewJhvlawGudkajymw,f
tHhMop&mtcsdefawG a&mufvmawmhr,fwJh?
wdkif;jynfudk acsmufxJusatmif OD;aqmifolawGu
tkyfcsKyfa&;qdkwm omrefvlawGtwGuf
odyfcufcJw,fqdkygvm;/
acgif;aqmifawGu jidrf;csrf;a&;taMumif;ajymwJhtcg
omrefjynfolawGu odw,f
ppfyGJ vmaejyDqdkwm/

acgif;aqmifawGu ppfyGJudk usdefqJwJhtcg


vIyf&Sm;rdefYudk a&;xkwfjyD;aejyD/

xdyfydkif;uvlawGuajymw,f?
jidrf;csrf;a&;eJYppfqdkwm
jcm;em;wJht&mawGyJ
'gayr,fh olwdkY&JUjidrf;csrf;a&;eJY olwdkY&JUppf[m
aveJYrkefwdkif;vdkygyJ/

ppf[m olwdkhjidrf;csrf;a&;qDu aygufzGm;vmw,f


olhtarqDu om;udkarG;ovdk?
olr&JUaMumufp&m vu©PmawG
olo,faqmifw,f/

olwdkY&JUjidrf;csrf;a&;u
csefxm;cJhwJht&mrSeforQudk
olwdkY&JUppfyGJu owfypfw,f/
eH&Hay:rSm ajrjzLeJYa&;cJhw,f
olwdkh ppfudk vdkvm;w,f?
tJ'gudk a&;cJhwJhvl
usqkH;oGm;cJhjyD/

xdyfydkif;uvlawGuajymw,f
'Dvrf;u a&TawmifMuD;qDodkh ..wJh/
atmufydkif;uvlawGuajymw,f
'Dvrf;u ocFsdKif;ukef;qDodkY .. wJh/

vmawmhr,fhppfyGJ[m
yxrqkH;ppfyGJ r[kwfygbl;? olYa&SUrSm
wjcm;ppfyGJawG jzpfcJhjyD;jyD?
aemufqkH;ppfyGJ jyD;cJhwkef;u
ppfedkifolawG&,f ppf&IH;olawG&,f &SdcJhMuw,f?
ppf&IH;olawGxJrSm omrefjynfolawG iwfcJhMuw,f
ppfedkifolawGxJrSmvnf; omrefjynfolawGyJ iwfcJhMuw,f/

xdyfydkif;vlawGuajymw,f
&Jabmf&Jbufpdwfu ppfwyfxJrSmpdk;rdk;w,f ..wJh?
'g&JUtrSefw&m;udk
pm;zdkaqmifrSmawGU&w,f
olwdkY&JUeSvkH;om;awGxJ
owÅduawmhwlygvdrfhr,f
olwdkYyef;uefawGrSmawmh
cGJwrf;uESpfrsdK;jzpfvdkh/

csDwufvmwJhtcgrSm trsm;u rodMubl;


olwdkY&efolu olwdkYa&SUrSm csDwufaewm?
olwdkYudktrdefYawGay;aewJh toH[m
olwdkY&efol&JUtoHjzpfjyD;
&efolvdkY atmfaewJhvl[m
oludk,fwdkif&efoljzpfaew,fqdkwm/

ntcgrSm
tdrfaxmif&SifpkHwGJawG
olwdkhckwifawGay:rSmtdyfMuw,f?
tJ'Drdef;ri,fawGu
rdbrJhuav;awGarG;vmMuvdrfhr,f/

AdkvfcsKyfMuD;cifAsm;? oifh&JUwifhum;u tpGrf;xufwJh,mOfwpD;jzpfygw,f


olu opfawmawGudk &dkufvSJypfw,f? vlw&mudk acsrGypfw,f
'gayr,fh olYrSmcsdKU,Gif;csufwck&Sdw,f
olu '½dkifbmwa,muf vdkw,f/
AdkvfcsKyfMuD;cifAsm;? oifY&JUAkH;MuJav,mOfu tpGrf;xufygw,f
'gayr,fh olYrSmcsdKU,Gif;csufwck&Sdw,f
olu pufjyiform;wa,muf vdkw,f/

AdkvfcsKyfMuD;cifAsm;? vlu tvGeftokH;usygw,f


ol ysHoef;edkifw,f? ol vlowfedkifw,f
'gayr,fh olYrSmcsdKU,Gif;csufwck&Sdw,f
olu pOf;pm;edkifw,f/
aemufqufwGJtrSmpm

ppfyGJzwfpm jrefrmbmomjyef uAsmpmtkyftwGuf aemufqufwGJ trSmpmtaeeJY


Am;awmYA&ufuAsmawGudk azYpfbGwfay: pjyD;wifcJYpOfu a&;cJYwJY ydkYpfav;udk jyefjyD;
azmfjyvdkufygw,f/

Am;awmhA&ufuAsmrsm;udkxyfrHcHpm;junfhjcif;

'D&ufydkif;rSm Am;awmhA&ufuAsmawGudk jyefzwfjzpfw,f/ q&mwifarmifat;


jrefrmjyefwJh “tem*wftwGufuAsm”a&m? t*FvdyfrlwcsdKUa&maygh/ zwf&if; pdwful;
aygufwmeJY wcsdKUuAsmav;awGudk jrefrmbmomjyefjunfhrdw,f/ tJ'gav;awGudk
zwfaysmfr,fxifvdkY wifay;junfhvdkufygw,f/

pum;cHxm;csifwmuawmh eSpfckygyJ/

yxrtcsufu emrnfudpyö g/ Bertolt Brecht udk internet rSm toHxGuf


vdkuf&SmMunfhawmh “bJawmhb½dkuf”vdkY xGuf&ifydkjyD; eD;pyfygw,f/ 'gayr,fh
Am;awmhA&uf qdkwmu uRefawmfwdkU&ifxJpGJaejyD/ tJ'Demrnfudk jyefajymif;ac:&rSm
olpdrf;qefvGef;w,fxifvdkh Am;awmhA&ufvdkUyJ uRefawmfvdkufokH;vdkufygw,f/ France
udk jyifopfvdkYyJ uRefawmfwdkYac:Muovdkaygh/

aemufwcsufuawmh uRefawmfu bmomjyefuRrf;usifol r[kwfvdkh trSm;yg&if


cGifhvTwfay;MuygvdkY/

rdk;opfa0

You might also like