Μαρία Λάτση, Γιώργος Μπεκιάρης

Κατακτώ την κορυφή

Μαθηματικά
Ε’ Δημοτικού

Mathimatika_E Dim.indb 1 17/10/2018 12:55 μ.μ.

 

Θέση υπογραφής δικαιούχων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, εφόσον η υπογραφή

προβλέπεται από τη σύμβαση.

«Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής
νομοθε­σίας (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβά-
σεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη
κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση
και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο
κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου».

Εκδόσεις Πατάκη – Εκπαίδευση

Μαρία Λάτση – Γιώργος Μπεκιάρης, Κατακτώ την κορυφή – Μαθηματικά Ε’ Δημοτικού
Εικονογράφηση εσωτερικού: Κώστας Ξύγκας, Ευθύμιος Αργυράτος,
Ζαχαρίας Παπαδόπουλος
Εικονογράφηση εξωφύλλου: Κώστας Ξύγκας
Συγγραφή λύσεων των ασκήσεων του σχολικού βιβλίου: Μαρία Πριοβόλου
Διορθώσεις: Κώστας Σίμος
Υπεύθυνοι έκδοσης: Νίκος Κύρος, Βαγγέλης Μπακλαβάς
Dtp: Χριστίνα Κωνσταντινίδου
Φιλμ – μοντάζ: Κέντρο Γρήγορης Εκτύπωσης
Copyright© Σ. Πατάκης Α.Ε.Ε.Δ.Ε. (Εκδόσεις Πατάκη), Μαρία Λάτση και Γιώργος
Μπεκιάρης, Αθήνα, 2018
Copyright© για την εικονογράφηση Σ. Πατάκης Α.Ε.Ε.Δ.Ε. (Εκδόσεις Πατάκη), Αθήνα,
2014-2018
Πρώτη έκδοση από τις Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, Οκτώβριος 2018
ΚΕΤ Β863 – ΚΕΠ 790/18
ISBN 978-960-16-7929-7

ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ 38, 104 37 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210.36.50.000, 210.52.05.600, ΦΑΞ: 210.36.50.069
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΕΜΜ. ΜΠΕΝΑΚΗ 16, 106 78 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210.38.31.078
YΠOKΑΤΑΣΤΗMA: ΚΟΡΥΤΣΑΣ (ΤΕΡΜΑ ΠΟΝΤΟΥ – ΠΕΡΙΟΧΗ Β’ ΚΤΕΟ), 570 09, ΚΑΛΟΧΩΡΙ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, Τ.Θ. 1213, ΤΗΛ.: 2310.70.63.54, 2310.70.67.15, ΦΑΞ: 2310.70.63.55
Web site: http://www.patakis.gr  e-mail: info@patakis.gr, sales@patakis.gr

Mathimatika E Dim_1-6.indd 2 22/10/2018 3:33 μ.μ.

 

Περιεχόμενα

Ενότητα 1η . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Θυμάμαι από την Δ’ Δημοτικού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Κεφάλαιο 1 Υπενθύμιση – Α’ μέρος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Κεφάλαιο 2 Υπενθύμιση – Β’ μέρος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Κεφάλαιο 3 Πώς λύνουμε ένα πρόβλημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Κεφάλαιο 4 Οι φυσικοί αριθμοί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Κεφάλαιο 5 Αξία θέσης ψηφίου στους φυσικούς αριθμούς . . . . . . . . . . . . . . . 33
Κεφάλαιο 6 Σύγκριση και διάταξη στους φυσικούς αριθμούς . . . . . . . . . . . . . 39
Κεφάλαιο 7 Στρογγυλοποίηση στους φυσικούς αριθμούς . . . . . . . . . . . . . . . . 44
1o Eπαναληπτικό (κεφάλαια 1-7) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Ενότητα 2η . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Κεφάλαιο 8 Η πρόσθεση και η αφαίρεση στους φυσικούς αριθμούς . . . . . . . 61
Κεφάλαιο 9 Ο πολλαπλασιασμός στους φυσικούς αριθμούς . . . . . . . . . . . . . 68
Κεφάλαιο 10 Πολλαπλάσια και διαιρέτες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Κεφάλαιο 11 Κριτήρια διαιρετότητας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Κεφάλαιο 12 Η διαίρεση στους φυσικούς αριθμούς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
2o Eπαναληπτικό (κεφάλαια 8-12) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

Ενότητα 3η . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Κεφάλαιο 13 Οι κλασματικοί αριθμοί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Κεφάλαιο 14 Κλάσματα μεγαλύτερα της ακέραιης μονάδας . . . . . . . . . . . . . . 111
Κεφάλαιο 15 Το κλάσμα ως πηλίκο διαίρεσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Κεφάλαιο 16 Ισοδυναμία κλασμάτων – Απλοποίηση κλασμάτων . . . . . . . . . . 126
Κεφάλαιο 17 Σ ύγκριση και διάταξη κλασμάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Κεφάλαιο 18 Π ρόσθεση και αφαίρεση κλασμάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Κεφάλαιο 19 Π ολλαπλασιασμός φυσικού αριθμού ή κλάσματος
με κλάσμα – Αντίστροφοι αριθμοί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Κεφάλαιο 20 Δ ιαίρεση κλασμάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
Κεφάλαιο 21 Α ναγωγή στην κλασματική μονάδα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
3o Eπαναληπτικό (κεφάλαια 13-21) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166

Ενότητα 4η . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
Κεφάλαιο 22 Συλλογή, οργάνωση και αναπαράσταση δεδομένων . . . . . . . . . 173
Κεφάλαιο 23 Χαρακτηριστικές τιμές δεδομένων – Μέση τιμή . . . . . . . . . . . . . 179
Κεφάλαιο 24 Π ιθανότητες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
4o Eπαναληπτικό (κεφάλαια 22-24) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191

Mathimatika_E Dim.indb 3 17/10/2018 12:55 μ.μ.

 Περιεχόμενα

Ενότητα 5η . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
Κεφάλαιο 25 Δ
 εκαδικά κλάσματα – Δεκαδικοί αριθμοί . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
Κεφάλαιο 26 Δ
 ιάταξη δεκαδικών αριθμών – Αξία θέσης ψηφίου
στους δεκαδικούς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
Κεφάλαιο 27 Η στρογγυλοποίηση στους δεκαδικούς αριθμούς . . . . . . . . . . . 213
Κεφάλαιο 28 Πρόσθεση και αφαίρεση με δεκαδικούς αριθμούς . . . . . . . . . . 218
Κεφάλαιο 29 Ο πολλαπλασιασμός στους δεκαδικούς αριθμούς . . . . . . . . . . 225
Κεφάλαιο 30 Η διαίρεση στους δεκαδικούς αριθμούς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Κεφάλαιο 31 Η έννοια του ποσοστού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
Κεφάλαιο 32 Διαφορετικές εκφράσεις των αριθμών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
5o Eπαναληπτικό (κεφάλαια 25-32) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251

Ενότητα 6η . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
Κεφάλαιο 33 Οι αρνητικοί αριθμοί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
Κεφάλαιο 34 Γεωμετρικά και αριθμητικά μοτίβα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
Κεφάλαιο 35 Ισότητες και ανισότητες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
6o Eπαναληπτικό (κεφάλαια 33-35) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278

Ενότητα 7η . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
Κεφάλαιο 36 Μετράω και σχεδιάζω σε κλίμακες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
Κεφάλαιο 37 Προσανατολισμός στον χώρο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
Κεφάλαιο 38 Είδη γωνιών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
Κεφάλαιο 39 Μέτρηση γωνιών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
Κεφάλαιο 40 Είδη τριγώνων ως προς τις γωνίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
Κεφάλαιο 41 Είδη τριγώνων ως προς τις πλευρές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
Κεφάλαιο 42 Καθετότητα – Ύψη τριγώνου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318
Κεφάλαιο 43 Συμμετρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
Κεφάλαιο 44 Κύκλος – Μήκος κύκλου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
7o Eπαναληπτικό (κεφάλαια 36-44) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333

Ενότητα 8η . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
Κεφάλαιο 45 Μονάδες μέτρησης του μήκους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
Κεφάλαιο 46 Γεωμετρικά σχήματα – Η περίμετρος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345
Κεφάλαιο 47 Μονάδες μέτρησης της επιφάνειας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351
Κεφάλαιο 48 Εμβαδόν τετραγώνου, ορθογωνίου και ορθογώνιου τριγώνου . 357
Κεφάλαιο 49 Γεωμετρικά στερεά – Ο όγκος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361
Κεφάλαιο 50 Μονάδες μέτρησης του όγκου και της χωρητικότητας . . . . . . . . 368
Κεφάλαιο 51 Μονάδες μέτρησης της μάζας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374
Κεφάλαιο 52 Μονάδες μέτρησης του χρόνου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .379
8o Eπαναληπτικό (κεφάλαια 45-52) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385

Λύσεις στις ασκήσεις εξάσκησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391

4

Mathimatika_E Dim.indb 4 17/10/2018 12:55 μ.μ.

 Περιεχόμενα

Σημείωμα για εκπαιδευτικούς και γονείς

Το βιβλίο αυτό στηρίζεται στα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα της διδακτικής των
μαθηματικών και είναι προϊόν της πολυετούς εμπειρίας των συγγραφέων στη διδασκα-
λία των μαθηματικών σε δημόσια και ιδιωτικά δημοτικά σχολεία. Είναι δομημένο σύμ-
φωνα με την ύλη των σχολικών βιβλίων (Βιβλία Μαθητή και Τετράδια Εργασιών) της
Ε’ Δημοτικού και απευθύνεται σε μαθητές, στους γονείς τους και σε δασκάλους. Εκ-
κινώντας από μια εποικοδομιστική θεώρηση της μαθησιακής διαδικασίας έχει ως στό-
χο να βοηθήσει τους μαθητές να νοηματοδοτήσουν τις μαθηματικές έννοιες, να συμ-
βάλει στην ανάπτυξη μαθηματικών δεξιοτήτων και να καλλιεργήσει τη δημιουργική και
κριτική σκέψη.
Ειδικότερα:
� Η θεωρία παρουσιάζεται απλά, κατανοητά και παραστατικά. Έχει εμπλουτιστεί με
πλήθος παραδειγμάτων, λυμένες ασκήσεις και προβλήματα, ενώ συνοδεύεται
από την αντίστοιχη μεθοδολογία για την πρακτική εφαρμογή της.
� Έχει δοθεί έμφαση στη χρήση πολλαπλών αναπαραστάσεων (π.χ. εικόνες, πλαί-
σια, σχήματα, σύμβολα) όχι τόσο με στόχο την απλή εικονογράφηση του βιβλίου,
αλλά κυρίως με στόχο την οργάνωση της πληροφορίας, την κατανόηση αφηρη-
μένων μαθηματικών εννοιών, την καλλιέργεια της οπτικής αντίληψης και την ανά-
πτυξη του οπτικού συλλογισμού.
� Οι ασκήσεις και τα προβλήματα για εξάσκηση καλύπτουν τις ποικίλες περιπτώ-
σεις που σχετίζονται με τη θεωρία και είναι διαβαθμισμένης δυσκολίας.
� Στο τέλος κάθε κεφαλαίου υπάρχει ειδική κατηγορία ασκήσεων-προβλημάτων
που απευθύνονται σε «δυνατούς λύτες».
� Σε κάθε θεματική ενότητα υπάρχουν κριτήρια αξιολόγησης με σκοπό την επανά-
ληψη και τον έλεγχο του βαθμού κατανόησης της αντίστοιχης ύλης.
� Στο τέλος του βιβλίου υπάρχουν οι λύσεις των ασκήσεων του βοηθήματος και
σε ειδικό αποσπώμενο ένθετο οι αναλυτικές λύσεις των ασκήσεων του σχολικού
βιβλίου του μαθητή και των τετραδίων εργασιών.
Η «κατάκτηση της κορυφής» είναι για κάθε μαθητή η κατάληξη μιας μαθησιακής
διαδρομής. Σημασία έχει να θέτει σε κάθε σημείο της σχολικής του πορείας τους
στόχους του ως μικρές κορυφές και να προσπαθεί, με βάση την αφετηρία του, να κα-
λύψει την απόσταση που τον χωρίζει από αυτούς. Στο ελκυστικό αυτό ταξίδι της γνώσης
η γοητεία κρύβεται στη διαδρομή. Καλό ταξίδι στον συναρπαστικό κόσμο των μαθη-
ματικών!
Οι συγγραφείς του σχολικού βοηθήματος

Mathimatika E Dim_1-6.indd 5 21/10/2018 1:30 μ.μ.

 Βιογραφικά των συγγραφέων

Η Μαρία Λάτση εργάζεται ως δασκάλα σε ιδιωτικά και δημόσια δημοτικά σχολεία για
περισσότερα από 20 χρόνια. Έχει δίπλωμα μεταπτυχιακής ειδίκευσης από το UCL Insti-
tute of Education του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και είναι Διδάκτωρ της Φιλοσοφικής
Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα αφορούν τη
διδακτική των μαθηματικών με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων και έχει δημοσιεύσει
εργασίες της σε ελληνικά και ξενόγλωσσα επιστημονικά περιοδικά. Είναι επιμορφώτρια
Β’ επιπέδου των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης σχετικά με την εφαρμογή
και αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη διδακτική
πράξη. Ως συνεργάτης του Πανεπιστημίου Αθηνών, διδάσκει στο ΦΠΨ και έχει
εργαστεί σε διάφορα έργα έρευνας και ανάπτυξης που αφορούν καινοτόμες χρήσεις
των ψηφιακών εργαλείων στην εκπαίδευση. Πρόσφατα εργάστηκε στο ΙΤΥΕ «Διόφαντος»
ως συνεργάτης εκπαιδευτικός για τον εμπλουτισμό των διαδραστικών βιβλίων των
μαθηματικών του δημοτικού σχολείου, ενώ υπήρξε μέλος της ομάδας κρίσης/
αξιολόγησης των νέων βιβλίων των μαθηματικών της Ε’ δημοτικού.

Ο Γιώργος Μπεκιάρης εργάζεται ως δάσκαλος σε ιδιωτικά και δημόσια δημοτικά

σχολεία για περισσότερα από 20 χρόνια. Έχει ολοκληρώσει διετή μετεκπαίδευση
στο Διδασκαλείο του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Πατρών και είναι
απόφοιτος του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του ίδιου πανεπιστημίου. Ασχολείται
ιδιαίτερα με τη διδακτική των μαθηματικών στο δημοτικό σχολείο αξιοποιώντας και
εναλλακτικές θεατρικές πρακτικές. Έχει συγγράψει το βιβλίο «Πρακτική Αριθμητική»,
που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Γρηγόρη, για τους διαγωνισμούς του ΑΣΕΠ. Ως
εμπειρογνώμονας του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) για το Νέο Σχολείο,
συμμετέχει στη συγγραφική ομάδα για το Πρόγραμμα Σπουδών και τον Οδηγό
Εκπαιδευτικού στο μάθημα της Θεατρικής Αγωγής.

Mathimatika_E Dim.indb 6 17/10/2018 12:55 μ.μ.

 αιο
Κεφάλ
Οι κλασματικοί αριθμοί 13
Κλάσμα ονομάζεται ο αριθμός που δηλώνει το μέρος ενός
«όλου», δηλαδή το μέρος της ακέραιης μονάδας (Α.Μ.). 3 1
4 4
Κλάσμα – Κλασματική μονάδα

Κάθε κλάσμα αποτελείται από δύο φυσικούς αριθ-

μούς, τον αριθμητή και τον παρονομαστή, που ονομά-
ζονται όροι του κλάσματος και χωρίζονται μεταξύ τους τρία τέταρτα
με την κλασματική γραμμή: αριθμητής  Πόσα μέρη πήρα.
3
κλασματική γραμμή
3 1 4
π.χ.
6 3 παρονομαστής  Σε πόσα
ίσα μέρη χώρισα την Α.Μ.

Κλασματική μονάδα ονομάζεται το κλάσμα με αριθμη- Σχέση κλασμάτων

τή το 1 και φανερώνει ότι πήρα 1 από τα ίσα μέρη που με την ακέραιη μονάδα
χώρισα την ακέραιη μονάδα:
Κλάσματα ίσα με την Α.Μ.
1 αριθμητής (πόσα ίσα κομμάτια πήρα) αριθμητής =
π.χ. ένα τέταρτο παρονομαστής
4 παρονομαστής (σε πόσα ίσα κομμάτια
χώρισα την Α.Μ.) 2 9
π.χ. = 1, =1
2 9
1
4 1 1 1 3
=1
3 3 3 3

Χώρισα την ακέραιη μο- Χώρισα την ακέραιη μονά- Τα κλάσματα στα οποία
νάδα (1 τούρτα) σε 4 δα (8 μήλα) σε 4 ίσα κομμά- ο αριθμητής είναι μι-
ίσα κομμάτια και πήρα τια (4 ομάδες) και πήρα το κρότερος από τον πα-
το 1. 1 (μία ομάδα των 2 μήλων). ρονομαστή είναι μικρό-
τερα από την ακέραιη
μονάδα:

Κάθε κλάσμα δημιουργείται από την επανάληψη της 3 7
κλασματικής μονάδας: π.χ. < 1, <1
4 10
1 1
2 1 1 1 2
π.χ. = + ή 2 × 3
1
3
1 1 1 2  3
3 3 3 3 3 <1  
3 3 3 3 3  3

97

Mathimatika_E Dim.indb 97 17/10/2018 12:56 μ.μ.

 Οι κλασματικοί αριθμοί

ά λ α ιο
Κ εφ
13 Οι κλασματικοί αριθμοί

Πώς βρίσκω την κλασμα- Ως ακέραιη μονάδα θεωρείται:

τική μονάδα που δηλώνει τη • ένα αντικείμενο, π.χ. ένα μήλο
σχέση μιας ποσότητας προς • ένα πλήθος ομοειδών αντικει-
την ακέραιη μονάδα: μένων, π.χ. τα βιβλία ενός
ραφιού
π.χ. τα 15 λεπτά της ώρας • μια οποιαδήποτε ποσότητα,
1 π.χ. τα λεπτά μιας ώρας
είναι το της ώρας, επειδή
4
60 : 15 = 4.
1
Αντίστροφα, το της ώρας είναι 15 λεπτά, επειδή 60 : 4 = 15.
4

Λυμένα προβλήματα

1. Από μία σοκολάτα με 12 κομμάτια παίρνω κάθε φορά όσα κομμάτια της σοκο-
λάτας εκφράζουν τα κλάσματα:
1 1
α) Το κλάσμα φανερώνει ότι θα χωρίσω τη σοκολάτα σε
2 2
2
2 ίσα μέρη και θα πάρω το 1. Θα πάρω δηλαδή 1 κλασμα- 2
τική μονάδα.

1
Ε πειδή τα κομμάτια της σοκολάτας είναι 12, αν τα χωρίσω
στα 2, θα πάρω 12 : 2 = 6 κομμάτια. 2

2 2
β) Τ ο κλάσμα φανερώνει πως θα χωρίσω τη σοκολάτα σε
3 3
3 ίσα μέρη και θα πάρω τα 2. Θα πάρω δηλαδή 2 φορές
1
την κλασματική μονάδα .
3
Επειδή τα κομμάτια της σοκολάτας είναι 12, αν τα χωρίσω
1
στα 3, θα πάρω 12 : 3 = 4 κομμάτια (το ). Επαναλαμβά-
3
1 2
νω την ακέραιη μονάδα 2 φορές (2 × = ), δηλαδή 1 1 2
3 3 + =
2 × 4 = 8 κομμάτια. 3 3 3

98

Mathimatika E Dim_Enotita 3_B diorth.indd 98 21/10/2018 1:43 μ.μ.

 Κεφάλαι
Οι κλασματικοί αριθμοί ο
13
1 3
2. Σχεδιάζω στην αριθμογραμμή τα τμήματα που φανερώνουν τα κλάσματα , :
5 5
Θα εργαστώ όπως και στο προηγούμενο παράδειγμα με τη σοκολάτα:

1 1 1 1
5 5 5 5
0 1 0 1
5 1 1 1 3
+ + =
5 5 5 5 5

3. Βρίσκω το μέρος του συνόλου:

2
α) Τα των μαθητών μιας τάξης που έχει 24 μαθητές:
3
24 μαθητέσ
1 1 1
3 3 3

;
Βρίσκω πρώτα την κλασματική μονάδα χωρίζοντας την ακέραιη μονάδα (24 μαθη-
τές) στα ίσα κομμάτια (μέρη) που φανερώνει ο παρονομαστής: 24 : 3 = 8 μαθητές.
Επαναλαμβάνω την κλασματική μονάδα όσες φορές φανερώνει ο αριθμητής:
2 × 8 = 16 μαθητές.

3
β) Τα του κιλού σε γραμμάρια:
4
1.000 γρ.
1
= 250 γρ.
4

Με τον ίδιο τρόπο βρίσκω:

4
Το 1 κιλό ( ) έχει 1.000 γραμμάρια.
4
1
1.000 : 4 = 250 γραμμάρια (το του κιλού)
4
3
3 × 250 = 750 γραμμάρια (τα του κιλού)
4

99

Mathimatika_E Dim.indb 99 17/10/2018 12:56 μ.μ.

 ά λ α ιο
Κ εφ
13 Οι κλασματικοί αριθμοί

Ασκήσεις εξάσκησης

13.1 Κυκλώνω τις κλασματικές μονάδες:

1 2 1 7 1 3 15 1 10 10 1
, , , , , , , , , ,
2 5 8 5 9 1 15 11 100 5 6

13.2 Γράφω με κλάσμα το χρωματισμένο μέρος κάθε σχήματος:

α) β) γ) δ) ε) στ)

13.3 Γράφω την κλασματική μονάδα που εκφράζει το χρωματισμένο μέρος κάθε
σχήματος:

α) β) γ) δ) ε)

13.4 Χρωματίζω το μέρος του συνόλου που εκφράζουν τα κλάσματα:

1 1 1 1
6 2 4 3

3 1 2 2
4 3 3 4

100

Mathimatika_E Dim.indb 100 17/10/2018 12:56 μ.μ.

 Κεφάλαι
Οι κλασματικοί αριθμοί ο
13
13.5 Γράφω με κλασματικές μονάδες το μέρος του συνόλου που αντιπροσωπεύει το
κάθε σχήμα:

= …………… = …………… = ……………

13.6 Δημιουργώ ακέραιες μονάδες (ολόκληρα τα σχήματα) με κλασματικές μονάδες

που έχουν ίδιο παρονομαστή:

1
α) 1= + + β) 1= ............................ γ) 1= .............................
3

13.7 Συμπληρώνω τον πίνακα:

5 6 3 12 250 800 568

Κλασματικός
αριθμός 8 9 15 125 500 1.000 10.000
Κλασματική 1
μονάδα 8

13.8 Χρωματίζω κάθε φορά όσα κουτάκια εκφράζουν τα κλάσματα:

1 1
α) γ)
6 3

1 2
β) δ)
2 3

101

Mathimatika_E Dim.indb 101 17/10/2018 12:56 μ.μ.

 ά λ α ιο
Κ εφ
13 Οι κλασματικοί αριθμοί

13.9 Μοιράζω σε κάθε πιάτο το μέρος της πίτσας που δηλώνουν τα κλάσματα, χρω-
ματίζοντας τον αντίστοιχο αριθμό κομματιών:

3 1 1
8 2 4

13.10 Δημιουργώ την ακέραιη μονάδα, όπως στο παράδειγμα:

1
α) Αν τα τρίγωνα είναι το του συνόλου, πόσα είναι όλα τα τρίγωνα;
3

1
Τα 4 τρίγωνα είναι το των συνολικών τριγώνων.
3
3
Άρα το σύνολο των τριγώνων (η Α.Μ. = ) είναι 3 × 4 = 12 τρίγωνα.
3

1
β) του συνόλου Το σύνολο είναι:
2

1
γ) του συνόλου Το σύνολο είναι:
4

2
δ) του συνόλου Το σύνολο είναι:
3

102

Mathimatika_E Dim.indb 102 17/10/2018 12:56 μ.μ.

 Κεφάλαι
Οι κλασματικοί αριθμοί ο

2
13
ε) του συνόλου Το σύνολο είναι:
5

1
στ) Αν οι 42 μαθητές είναι το του συνόλου, πόσο είναι το σύνολο των μαθητών του
5
σχολείου;
1
ζ) Αν τα 125 γραμμάρια είναι το του περιεχομένου ενός πακέτου ζάχαρης, πόσο
8
ζυγίζει συνολικά το πακέτο;

13.11 Εκφράζω με κλασματικές μονάδες, όπως στο παράδειγμα:

π.χ. τα 20 λεπτά του €.

1
Το 1 € έχει 100 λεπτά. Άρα, τα 20 λεπτά είναι 100 : 20 = 5, δηλαδή το του €.
5
α) τους 3 μήνες του έτους δ) τα 125 μέτρα του χιλιομέτρου

β) τα 10 χρόνια ενός αιώνα ε) τα 12 λεπτά της ώρας

γ) τα 50 λεπτά του € στ) τις 4 ώρες της ημέρας (24 ώρες)

13.12 Βρίσκω την ποσότητα που εκφράζουν τα κλάσματα: (Υπολογίζω πρώτα την
κλασματική μονάδα.)

2 2
α) τα του € � …………… λ. δ) τα της ώρας � …………… λ.
5 3

3 4
β) τα του μέτρου � …………… εκ. ε) τα του 45 �
……………
4 9

4 2
γ) τα του κιλού � …………… γρ. στ) τα του 120 �
……………
5 10

103

Mathimatika_E Dim.indb 103 17/10/2018 12:56 μ.μ.

 ά λ α ιο
Κ εφ
13 Οι κλασματικοί αριθμοί

13.13 Σε μια έρευνα που έγινε στους 240 μαθητές ενός σχολείου για το άθλημα που
προτιμούν περισσότερο καταγράφηκαν τα αποτελέσματα που εμφανίζονται στη
γραφική παράσταση:

α) Με βάση το ραβδόγραμμα γράφω τον Ποιο είναι το πιο

αριθμό των μαθητών που προτιμούν κάθε αγαπημένο σου άθλημα;
άθλημα και υπολογίζω τι μέρος του συ- 140
νόλου των μαθητών αποτελούν: 120
Όλοι οι μαθητές που πήραν μέρος στην 100

έρευνα ήταν 120 + 60 + 40 + 20 = 240. 80

60
ποδόσφαιρο:
40
120 μαθητές � 240 : 120 = 2, άρα απο-
20
1
τελούν το των μαθητών. 0 ο ετ ϊ λ
2 αιρ σκ λε πο
όσ
φ πά Βό άν
τμ
μπάσκετ: Πο
δ Μ Χ

……… μαθητές � …………………………,

άρα αποτελούν το ___ των μαθητών.
βόλεϊ:
……… μαθητές � …………………………, άρα αποτελούν το ___ των μαθητών.
χάντμπολ:
……… μαθητές � …………………………, άρα αποτελούν το ___ των μαθητών.

β) Σκιάζω στα κουτάκια που βρίσκονται κάτω από κάθε αριθμογραμμή τα κατάλληλα
τμήματα, ώστε να φαίνονται οι προτιμήσεις των μαθητών για κάθε άθλημα:

ποδόσφαιρο βόλεϊ
0 60 120 180 240 0 60 120 180 240

μπάσκετ χάντμπολ
0 60 120 180 240 0 60 120 180 240

γ) Μεταφέρω τις προτιμήσεις των μαθητών για το αγαπημένο τους

άθλημα επιλέγοντας τα τμήματα του κυκλικού δίσκου:

104

Mathimatika_E Dim.indb 104 17/10/2018 12:56 μ.μ.

 Κεφάλαι
Οι κλασματικοί αριθμοί ο
13
13.14 Στα παρακάτω σχήματα, βρίσκω τι μέρος του συνολικού σχήματος είναι το
κάθε κομμάτι (κλασματική μονάδα):
1
Ε A
Δ 2
Β Γ A Δ
Γ A
1 Δ
A Γ Β Ε
2 B E Γ
Δ
Β
Ε

13.15 Το παρακάτω σχήμα δείχνει την πρόοδο λήψης ενός αρχείου στο κινητό τη-
λέφωνο:

α) Τι μέρος της συνολικής λήψης του αρχείου έχει ολοκληρωθεί;

β) Αν η λήψη του αρχείου γίνεται με σταθερή ταχύτητα και έχουν περάσει έως τώρα 2
λεπτά, σε πόση ώρα θα ολοκληρωθεί η λήψη του;

13.16 Ο Δήμος Πατρέων αγόρασε ένα οικόπεδο. Στη μισή έκτασή του θα χτίσει
2
αθλητικές εγκαταστάσεις και στα από την υπόλοιπη θα κατασκευάσει παιδική
3
χαρά. Χρωματίζω στο σχήμα την έκταση που θα αξιοποιηθεί για αθλητικές εγκατα-
στάσεις και με άλλο χρώμα την έκταση για την παιδική χαρά:

13.17 Βρίσκω αν οι προτάσεις είναι σωστές ή λάθος (Σ ή Λ):

α) Οι κλασματικές μονάδες έχουν παρονομαστή τη μονάδα.
β) Στα κλάσματα που είναι ίσα με την ακέραιη μονάδα ο αριθμητής είναι ίσος
με τον παρονομαστή.

105

Mathimatika_E Dim.indb 105 17/10/2018 12:56 μ.μ.

 ά λ α ιο
Κ εφ
13 Οι κλασματικοί αριθμοί

γ) Τα κλάσματα που ο αριθμητής είναι μικρότερος από τον παρονομαστή είναι

μικρότερα από την ακέραιη μονάδα.
7
δ) Το κλάσμα δημιουργήθηκε από την επανάληψη της κλασματικής
8
1
μονάδας 8 φορές.
8
1
ε) Τα 12 λεπτά είναι το της ώρας.
4
1
στ) Αν το της τιμής μιας κασετίνας είναι 6 €, η κασετίνα κοστίζει 18 €.
3

1
13.18 Το του χρόνου μιας τηλεοπτικής εκπομπής ήταν 12 λεπτά. Πόσα λεπτά ήταν
5
η διάρκεια της εκπομπής;

1
13.19 Μια τάξη έχει 24 μαθητές. Από αυτούς το είναι αγόρια. Πόσα αγόρια και
3
πόσα κορίτσια υπάρχουν στην τάξη;

1
13.20 Η Αναστασία έχει μια συλλογή από 80 χάντρες. Από αυτές το είναι κόκκινες
4

1
και το ροζ. Πόσες είναι οι υπόλοιπες χάντρες;
5

1
13.21 Το ενός διαμερίσματος είναι 40 τετραγωνικά μέτρα. Πόσα τετραγωνικά
5
3
μέτρα είναι τα του διαμερίσματος;
5

1
13.22 Σε μια θεατρική παράσταση το των θεατών ήταν 40 παιδιά. Πόσοι ήταν οι
4
υπόλοιποι θεατές;

106

Mathimatika_E Dim.indb 106 17/10/2018 12:56 μ.μ.

 Κεφάλαι
Οι κλασματικοί αριθμοί ο

1 1
13
13.23 Μια τάξη έχει 24 μαθητές. Από αυτούς το έχει καστανά μάτια, το μαύρα,
2 4
1
το πράσινα και οι υπόλοιποι γαλάζια. Πόσοι μαθητές έχουν γαλάζια μάτια στην
6
τάξη;

1
13.24 Στους σχολικούς αγώνες ποδοσφαίρου πήρε μέρος το των μαθητών του Ε1
3
1
και το των μαθητών του Ε2. Αν το Ε1 έχει 24 μαθητές και το Ε2 έχει 21 μαθητές,
3
πόσοι μαθητές και από τα δύο τμήματα πήραν μέρος στους αγώνες;

13.25 Ο Τάσος είχε στο πορτοφόλι του 72 € και ξόδεψε τα 24 € για ένα φούτερ,
8 € για ένα βιβλίο και 12 € για ένα παιχνίδι. Βρίσκω με κλασματικές μονάδες τι
μέρος των χρημάτων του ξόδεψε για το κάθε είδος.

1
13.26 Αν με το ενός μπουκαλιού χυμού γεμίζουν 2 ποτήρια, πόσα ποτήρια γεμί-
3
ζουν με 2 ίδια μπουκάλια;

Για δυνατούς λύτες

2 3
13.27 Τα των μαθητών μιας τάξης είναι 10 μαθητές. Πόσοι μαθητές είναι τα της
4 4
τάξης;

13.28 Ο Σπύρος έχει κάποια χρήματα στον κουμπαρά του. Αν ξοδέψει

2
τα των χρημάτων του για την αγορά μιας μπάλας, θα του μείνουν
3
10 €. Πόσα χρήματα έχει στον κουμπαρά του;

1
13.29 Η Έλλη χάρισε στη Χριστίνα 12 αυτοκόλλητα, τα οποία ήταν ίσα με το των
5
1
αυτοκόλλητων που είχε. Στη συνέχεια, χάρισε στην αδερφή της το από τα υπό-
3
λοιπά της αυτοκόλλητα. Πόσα αυτοκόλλητα της έμειναν;

107

Mathimatika E Dim_Enotita 3_B diorth.indd 107 21/10/2018 1:46 μ.μ.

 ά λ α ιο
Κ εφ
13 Οι κλασματικοί αριθμοί

13.30 Δημιουργώ ακέραιες μονάδες (ολόκληρα τα σχήματα) από κλασματικές μο-

νάδες που έχουν διαφορετικό παρονομαστή, όπως στο παράδειγμα:

1
1 1
8
8 4

1 1
2 3

1 1 1 1
α) 1= + + + β) 1= ...................... γ) 1= .....................
2 4 8 8

13.31 Γράφω με κλασματική μονάδα τι μέρος του κάθε σχήματος αντιπροσωπεύει το

γκρι τμήμα του:

α) β) γ)

13.32 Τι μέρος του κάθε σχήματος αποτελεί το χρωματισμένο τμήμα του;

α) ___ β) ___ γ) ___ δ) ___

108

Mathimatika_E Dim.indb 108 17/10/2018 12:56 μ.μ.

 4ο
4ο Επαναληπτικό
1. Βρίσκω αν οι προτάσεις είναι σωστές ή λάθος (Σ ή Λ):
α) Ο μέσος όρος των αριθμών 3, 4 και 5 είναι 12.
β) Ο μέσος όρος των αριθμών 6, 7 και 8 είναι 7.
γ) Αν ρίξω ένα ζάρι, έχω 6 πιθανά αποτελέσματα.
δ) Έχω δύο σακουλάκια. Το α’ σακουλάκι έχει 1 κόκκινο, 1 πράσινο και
1 μπλε κύβο και το β’ έχει 2 κόκκινους, 2 πράσινους και 2 μπλε κύβους.
Και στα δύο σακουλάκια έχω τις ίδιες πιθανότητες να τραβήξω στην τύχη
1 κόκκινο κύβο.
ε) Αν η πιθανότητα να φέρω μπλε χρώμα σε έναν τροχό της τύχης
1 2
είναι , η πιθανότητα να μη φέρω μπλε χρώμα είναι .
3 3
2. Τα παιδιά της Ε’ τάξης έκαναν έρευνα σχετικά με το ποιο είναι το αγαπημένο τους
χρώμα. Κάθε μαθητής διάλεξε ένα χρώμα. Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνονται τα
δεδομένα που συνέλεξαν. Με (Μ) συμβολίζεται το μπλε, με (Π) το πράσινο, με (Κι)
το κίτρινο και με (Κο) το κόκκινο:
Το αγαπημένο μου χρώμα
Κο Κο Π Κο Π Π Μ Κο
Π Π Κο Κο Κο Κο Κο Κο
Κι Κι Π Μ Κι Μ Μ Κι
Καταμέτρηση Συχνότητα
α) Οργανώνω τα δεδομέ- Χρώμα
με γραμμές εμφάνισης με αριθμό
να σε έναν πίνακα συ-
χνοτήτων: Μπλε
Πράσινο
Κίτρινο
Κόκκινο

β) Αναπαριστώ τα δεδομένα σε ένα ………………………………………

ραβδόγραμμα: …………

…………

…………
……………………

…………

Δεν ξεχνώ να βάλω τίτλο στο ραβδό- …………

γραμμά μου, καθώς και τίτλους στον …………

οριζόντιο και κατακόρυφο άξονα. …………

………… ………… ………… …………

……………………

191

Mathimatika E Dim_Enotita 4_D diorth.indd 191 23/10/2018 7:27 μ.μ.

 4ο Επαναληπτικό

4ο Επαναληπτικό

γ) Ποιο χρώμα προτιμούν οι περισσότεροι μαθητές; . ...................................

δ) Πόσοι ήταν οι μαθητές της Ε’ τάξης που πήραν μέρος
στην έρευνα; . ...................................

3. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει τις μέγιστες θερμοκρασίες που καταγράφηκαν μια

εβδομάδα του Φεβρουαρίου στο Ορμένιο της Θράκης, που είναι το βορειότερο σημείο
της Ελλάδας. Ο πίνακας δείχνει τις μέγιστες θερμοκρασίες που καταγράφηκαν την
ίδια εβδομάδα στη Γαύδο, που είναι το νοτιότερο σημείο της Ελλάδας:
Μέγιστεσ θερμοκρασίεσ Γαύδος
16 Θερμοκρασία
14
Ημέρα σε βαθμούς
Βαθμοί Κελσίου

12
10
κελσίου
8 Δευτέρα 15
6 Τρίτη 14
4 Τετάρτη 14
2
0 Πέμπτη 15
ρα τη τη μπτ
η ευή το κή Παρασκευή 13
υτέ Τρί άρ Πέ σκ βα ρια
Δε Τετ ρ α Σ ά β Κ υ
Πα Σάββατο 12
Ορμένιο Ημέρα Κυριακή 14
α) Με βάση τα στοιχεία του πίνακα, σχεδιάζω με το μολύβι μου στο παραπάνω διά-
γραμμα τη γραμμή για τις θερμοκρασίες που καταγράφηκαν στη Γαύδο.
β) Ποια ημέρα καταγράφηκαν οι χαμηλότερες θερμοκρασίες για κάθε πόλη;
............................................................................................................................................
γ) Ποια πόλη είχε τη χαμηλότερη θερμοκρασία την Πέμπτη; Πόσους βαθμούς χαμη-
λότερη σε σχέση με τη θερμοκρασία της άλλης πόλης;
............................................................................................................................................

Τα μεγαλύτερα σε μήκοσ ελληνικά ποτάμια

Τα μεγαλύτερα σ
350
4. Βρίσκω τον μέσο όρο του μήκους των 5 μεγα- 300
295
σ
στο
λύτερων ποταμών της Ελλάδας και τον σχεδιάζω Νέ
Μήκοσ σε χμ.

250
220
με μια κόκκινη γραμμή: 200
200 205
Έβ
ρο
σ

150 όσ
130 νει
Πη
100
οσ
ελώ
50 Αχ

νασ
μο
στοσ ρο
σ
νειόσ λώοσ ονασ ιάκ
Νέ Έβ Πη ε μ Αλ
Αχ ιάκ 0 50 10
Αλ
Μ

192

Mathimatika E Dim_Enotita 4_D diorth.indd 192 23/10/2018 7:27 μ.μ.

 4ο Επαναληπτικό

5. Επιλέγω τη σωστή απάντηση:

i. Σε ποια θέση της παρακάτω αριθμογραμμής πρέπει να τοπο-

θετήσω την πιθανότητα το βέλος στον διπλανό τροχό της τύ-
χης να δείξει ροζ χρώμα, αν το περιστρέψω;

α) στη θέση Α γ) στη θέση Γ ε) στη θέση Ε

β) στη θέση Β δ) στη θέση Δ

A B Γ Δ Ε
0 1
το ίδιο πιθανό
αδύνατον λίγο πιθανό να συμβεί όσο πολύ πιθανό βέβαιο ότι
να συμβεί να συμβεί και να μη να συμβεί θα συμβεί
συμβεί

ii. Σε ποια θέση της παρακάτω αριθμητικής γραμμής πρέπει να

τοποθετήσω την πιθανότητα το βέλος στον διπλανό τροχό της
τύχης να δείξει λευκό χρώμα, αν το περιστρέψω;

α) στη θέση Α γ) στη θέση Γ ε) στη θέση Ε

β) στη θέση Β δ) στη θέση Δ

A B Γ Δ Ε
0 1
το ίδιο πιθανό
αδύνατον λίγο πιθανό να συμβεί όσο πολύ πιθανό βέβαιο ότι
να συμβεί να συμβεί και να μη να συμβεί θα συμβεί
συμβεί

iii. Ρίχνω ένα ζάρι. Ποια η πιθανότητα να δείξει το ζάρι άρτιο αριθμό;
3 2 2 6
α) β) γ) δ)
6 4 3 6
iv. Τρία άτομα βρίσκονται σε ένα ασανσέρ και έχουν μέσο όρο βάρους 75 κ. Ο α’ έχει
βάρος 90 κ. και ο β’ 70 κ. Πόσο κιλά είναι ο γ’;
α) 70 κιλά β) 75 κιλά γ) 60 κιλά δ) 65 κιλά

v. Στο τμήμα της Ελένης συγκεντρώθηκαν 138 € για φιλανθρωπικό σκοπό. Αν κάθε
παιδί πρόσφερε κατά μέσο όρο 6 €, πόσοι είναι οι μαθητές στο τμήμα της Ελένης;
α) 23 β) 26 γ) 18 δ) 20

193

Mathimatika E Dim_Enotita 4_D diorth.indd 193 23/10/2018 7:27 μ.μ.

 4ο Επαναληπτικό

6. Το παρακάτω εικονόγραμμα δείχνει το πλήθος των λογαριασμών που έστειλε

ταχυδρομικά μια εταιρεία κινητής τηλεφωνίας.
α) Πόσους λογαριασμούς έστειλε συνολικά η εταιρεία μέσω ταχυδρομείου το διά-
στημα Ιουνίου-Οκτωβρίου;
β) Πόσους λογαριασμούς έστειλε κατά μέσο όρο τον μήνα;

Μήνες Αριθμός επιστολών . .......................................................................

Ιούνιος  . .......................................................................
Ιούλιος 
. .......................................................................
Αύγουστος 
Σεπτέμβριος  . .......................................................................
Οκτώβριος  . .......................................................................
 = 2.000 επιστολές

Μεταφορικό μέσο
7. Σε μια έρευνα ρωτήθηκαν 100 παιδιά σχετικά
Πλοίο 25
με το μεταφορικό μέσο που χρησιμοποίησαν στις
Αυτοκίνητο 50
τελευταίες τους διακοπές. Τα αποτελέσματα της
Αεροπλάνο 5
έρευνας φαίνονται στον διπλανό πίνακα:
Πούλμαν 20

Επιλέγω το κυκλικό διάγραμμα που αναπαριστά σωστά τα δεδομένα:

Πούλμαν
Πούλμαν
Πούλμαν Πλοίο Πούλμαν Πλοίο Αεροπλάνο
Αεροπλάνο Πλοίο
Αεροπλάνο
Αυτοκίνητο
Πλοίο
Αεροπλάνο Αυτοκίνητο Αυτοκίνητο Αυτοκίνητο

α) β) γ) δ)

8. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει τους βαθμούς που πήραν οι μαθητές στο τμήμα του
Σταύρου:
Βαθμός Αριθμός μαθητών
Α 8
Β 12
Γ 4

Αν επιλέξω τυχαία έναν μαθητή από το συγκεκριμένο τμήμα, ποια η πιθανότητα να

επιλέξω έναν μαθητή που έχει:
194

Mathimatika E Dim_Enotita 4_D diorth.indd 194 23/10/2018 7:27 μ.μ.

 4ο Επαναληπτικό

α) Βαθμό Α; ..........................................................................................................................
β) Βαθμό Β; ..........................................................................................................................
γ) Βαθμό Γ; ...........................................................................................................................

9. Τα παρακάτω ραβδογράμματα δείχνουν τα αποτελέσματα διαφορετικών πειρα-

μάτων τύχης που έκανε ο Γιώργος με 5 διαφορετικούς τροχούς.
α) Σε ποιον τροχό τύχης είναι πιο πιθανό να αντιστοιχεί κάθε ραβδόγραμμα;
Α
1 100
50
0  
ι
Ροζ κκι
νο Γκρ πρ
ο
Κό Άσ

2 30
Β
20
10 

0
ι
Ροζ κκ ινο Γκρ προ
Κό Άσ

3 150 Γ
100
50 

0
ι
Ροζ κκι
νο Γκρ πρ
ο
Κό Άσ

4 60 Δ
40
20 

0
ι
Ροζ κκι
νο Γκρ πρ
ο
Κό Άσ

5 60 Ε
40
20 

0
ι
Ροζ κκι
νο Γκρ πρ
ο
Κό Άσ

195

Mathimatika E Dim_Enotita 4_D diorth.indd 195 23/10/2018 7:27 μ.μ.

 4ο Επαναληπτικό

β) Ποια η πιθανότητα το βέλος να δείξει γκρι χρώμα:

στον τροχό A: ................................ στον τροχό Δ: ................................
στον τροχό B: ................................ στον τροχό Ε: ................................
στον τροχό Γ: ................................

196

Mathimatika_E Dim.indb 196 17/10/2018 1:00 μ.μ.

 33
αιο
Κεφάλ
Οι αρνητικοί αριθμοί 33
Οι αρνητικοί αριθμοί στην αριθμογραμμή Οι αρνητικοί αριθμοί
Οι αριθμοί που έχουν μπροστά το σύμβολο «–» ονομά- στη ζωή μας
ζονται αρνητικοί. Οι αρνητικοί αριθμοί είναι μικρότεροι 3
από το 0. 2
Στα θερμόμετρα παρακάτω φαίνονται οι θερμοκρασίες 1
6 ευρωπαϊκών πόλεων στις 24 Φεβρουαρίου. 0
°C °C °C °C °C °C –1
–2
10 10 10 10 10 10
8 Αρνητικοί αριθμοί στα
4
2 κουμπιά του ανελκυστήρα.
0 0 0 0 0 0
-2
-4
-6

-10 -10 -10 -10 -10 -10

6
Δουβλίνο 4°C Όσλο –6°C Λονδίνο 2°C Παρίσι –2°C Πράγα –4°C Αθήνα 8°C 5
4
α) Τοποθετώ τις θερμοκρασίες των πόλεων στην αριθ- 3
μογραμμή. 2

Όσλο Πράγα Παρίσι Λονδίνο Δουβλίνο Αθήνα 1

0
–10 –6 –5 –4 –2 0 2 4 5 8 10
–1
–2
–3
Παρατηρώ ότι ο αριθμός 2 βρίσκεται δεξιά από
το 0, ενώ ο αριθμός –2 αριστερά από το 0. Και οι Οι ρίζες του δέντρου
δύο απέχουν το ίδιο από το 0.
φτάνουν σε βάθος 3 μ.
Οι αρνητικοί αριθμοί τοποθετούνται αριστερά από το
0 στην αριθμογραμμή.
0
β) Ποια από τις παραπάνω πόλεις έχει την υψηλότερη
–100
και ποια τη χαμηλότερη θερμοκρασία;
Την υψηλότερη θερμοκρασία έχει η Αθήνα, γιατί η τιμή –200

8 βρίσκεται δεξιότερα στην αριθμογραμμή. Τη χαμηλό- Βάθοσ σε μ.

–300

τερη θερμοκρασία έχει το Όσλο, γιατί η τιμή –6 βρίσκε-

ται αριστερότερα στην αριθμογραμμή. Το υποβρύχιο ταξιδεύει
σε βάθος 200 μ. κάτω
Όσο πιο αριστερά βρίσκεται ένας αριθμός στην αριθ-
από τη θάλασσα.
μογραμμή τόσο μικρότερος είναι.
Οι φυσικοί αριθμοί (0, 1, 2, 3, 4…) μαζί με τους αντί-
στοιχούς τους αρνητικούς αριθμούς (–1, –2, –3,
–4,…) αποτελούν τους ακέραιους αριθμούς.

259

Mathimatika_E Dim.indb 259 17/10/2018 1:01 μ.μ.

 Οι αρνητικοί αριθμοί

ά λ α ιο
Κ εφ
33 Οι αρνητικοί αριθμοί

°C γ) Πόσους βαθμούς °C υψηλότερη είναι η θερμοκρα-

50
σία στην Αθήνα σε σχέση με το Παρίσι;
40
30 Όσλο Πράγα Παρίσι Λονδίνο Δουβλίνο Αθήνα
20
10
0
–10 –6 –5 –4 –2 0 2 4 5 8 10
-10
-20 2 8
-30
-40
-50 Η θερμοκρασία στην Αθήνα είναι κατά 10 βαθμούς °C
υψηλότερη από αυτήν του Παρισιού, γιατί από το –2
Στον νότιο πόλο η θερμο- έως το 0 είναι 2 βαθμοί, ενώ από το 0 έως το 8 είναι
κρασία αγγίζει τους –49°C. άλλοι 8 βαθμοί: 2 + 8 = 10 βαθμοί.

Ασκήσεις εξάσκησης

33.1 Το Δημοτικό Μέγαρο Θεσσαλονίκης έχει συνολικά 8 ορόφους,

5 πάνω από το έδαφος και 3 κάτω από το έδαφος (υπόγειους). Στη 5
διπλανή εικόνα φαίνονται τα κουμπιά στον ανελκυστήρα του κτιρίου. 4

Επιλέγω τη σωστή απάντηση: 3

2
i. Αν θέλω να πάω τρεις ορόφους κάτω από το έδαφος, τι πρέπει να 1
0 ισόγειο
γράφει το κουμπί που θα πατήσω στον ανελκυστήρα; -11 υπόγειο
α) 3 β) –3 γ) –2 δ) 4 -22 22ο υπόγειο
-33 33ο υπόγειο
ii. Αν από το 2ο υπόγειο (δύο ορόφους κάτω από το έδαφος), θέλω να
πάω στον 2ο όροφο, τι πρέπει να γράφει το κουμπί που θα πατήσω;
α) –2 β) 4 γ) 2 δ) –1
iii. Αν από το 2ο υπόγειο (δύο ορόφους κάτω από το έδαφος), πάω στον 2ο όροφο,
πόσους ορόφους θα ανέβω;
α) –2 β) 4 γ) 2 δ) 5
iv. Αν από το 3ο υπόγειο (τρεις ορόφους κάτω από το έδαφος), θέλω να ανεβώ 7 ορό-
φους, τι θα γράφει το κουμπί που θα πατήσω;
α) –2 β) 4 γ) 2 δ) 5
v. Αν από τον 5ο όροφο κατέβηκα 6 ορόφους, τι έγραφε το κουμπί που πάτησα;
α) 0 β) 2 γ) –2 δ) –1

33.2 α) Τοποθετώ τους αριθμούς στην αριθμογραμμή:

-6 12 8 -3 3 -8 -18
-20 0 10 20

260

Mathimatika_E Dim.indb 260 17/10/2018 1:01 μ.μ.

 Κεφάλαι
Οι αρνητικοί αριθμοί ο
33
β) Διατάσσω, από τον μεγαλύτερο στον μικρότερο, τους αριθμούς που έβαλα στην
αριθμογραμμή:

33.3 Υπολογίζω τι θερμοκρασία θα δείχνει το θερμόμετρο μετά από κάθε μεταβολή

και τη γράφω στο πλαίσιο κάτω από κάθε θερμόμετρο:
°C °C °C °C

10 10 10 10

5 5 5 5

0 0 0 0

-5 -5 -5 -5

-10 -10 -10 -10

Αύξηση Αύξηση Αύξηση Μείωση

κατά 3°C κατά 3°C κατά 10°C κατά 10°C

α) β) γ) δ)

33.4 Στον όμιλο της ρομποτικής, τα παιδιά προγραμματίζουν ρομποτάκια να κινού-

νται πάνω σε μια αριθμογραμμή που έχουν κολλήσει στο πάτωμα. Βλέπω τη θέση
από την οποία ξεκινά κάθε ρομπότ και υπολογίζω πού θα σταματήσει, αν ακολου-
θήσει την εντολή που του δίνεται κάθε φορά:
Αφαιρώ: 4

Σταματώ:
α)
-7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7

Προσθέτω: 2

Σταματώ:
β)
-7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7

Προσθέτω: 4

Σταματώ:
γ)
-7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7

Αφαιρώ: 7

Σταματώ:
δ)
-7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7

261

Mathimatika_E Dim.indb 261 17/10/2018 1:01 μ.μ.

 ά λ α ιο
Κ εφ
33 Οι αρνητικοί αριθμοί

33.5 Στο ρομποτάκι που υπάρχει στην αριθμογραμμή, δόθηκε η παρακάτω σύνθετη
εντολή. Υπολογίζω σε ποιον αριθμό θα σταματήσει το ρομπότ:
ΑΡΧΗ ΤΕΛΟΣ
Αφαιρώ 5 Προσθέτω 2 Αφαιρώ 6 Προσθέτω 4 Αφαιρώ 3

-15 -14 -13 -12 -11 -10 -9 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Το σταμάτησε στον αριθμό ....................... .

33.6 Στον πίνακα φαίνονται η μέγιστη και η ελάχιστη θερμοκρασία στο χιονοδρομι-
κό κέντρο της Βασιλίτσας στα Γρεβενά, την πρώτη βδομάδα του Απριλίου:

Ημέρα Ελάχιστη θερμοκρασία Μέγιστη θερμοκρασία

Δευτέρα –3°C 5°C Χρησιμοποιώ
Τρίτη –4 C
ο
8°C το θερμόμετρο
Τετάρτη –1°C 10°C για να βοηθηθώ
στους υπολογι-
Πέμπτη 1°C 12°C σμούς μου.
Παρασκευή –1°C 5°C
Σάββατο 0°C 2°C
Κυριακή –2°C 6°C

α) Ποιες μέρες η διαφορά ανάμεσα στη μέγιστη και την ελάχιστη

°C
θερμοκρασία ήταν 8°C; 12
................................................................................................................... 10
8
6
β) Ποιες μέρες η διαφορά ανάμεσα στη μέγιστη και την ελάχιστη 4
θερμοκρασία ήταν 11°C; 2
...................................................................................................................
0
–2
–4
γ) Ποια μέρα υπήρχε η μεγαλύτερη διαφορά ανάμεσα στη μέγιστη –6
και την ελάχιστη θερμοκρασία στη Βασιλίτσα; –8
–10
...................................................................................................................

262

Mathimatika_E Dim.indb 262 17/10/2018 1:01 μ.μ.

 Κεφάλαι
Οι αρνητικοί αριθμοί ο
33
33.7 Το ψάρι ζαργάνα κολυμπά συνήθως σε βάθος 6 μ., ενώ το
ψάρι δράκαινα σε βάθος 50 μ. Ένας γλάρος ψάχνει τα θηράμα- 10
τά του πετώντας σε ύψος 2 μ. πάνω από τη θάλασσα. Βρίσκω: 2
0
α) Πόσα μέτρα είναι η απόσταση ανάμεσα στη ζαργάνα και τη δρά- –6
καινα; –10

–20
...............................................................................................................
β) Πόσα μέτρα είναι η απόσταση ανάμεσα στη ζαργάνα και τον –30
γλάρο; –40
............................................................................................................... –50
γ) Πόσα μέτρα είναι η απόσταση ανάμεσα στη δράκαινα και τον
γλάρο; Βάθοσ σε μέτρα

...............................................................................................................

Για δυνατούς λύτες

20 17
33.8 Η ακακία είναι ένα πολύ ανθεκτικό δέντρο. Μπο- 10
ρεί να φτάσει σε ύψος έως και 17 μ., ενώ οι ρίζες της 0

Ύψοσ σε μ.
εισχωρούν πολύ βαθιά στο έδαφος. Οι ρίζες της ακα- -10
κίας που φυτρώνει στην έρημο Καλαχάρι μπορεί να -20
-30
φτάσουν σε βάθος έως και 60 μ. Αν ένα σκουλήκι
-40
βρίσκεται στην άκρη της ρίζας μιας ακακίας στην έρη-
-50
μο Καλαχάρι, πόσα μέτρα απέχει από την κορυφή του -60
δέντρου;

33.9 Ο Γιάννης έπαιξε σε ένα τηλεπαιχνίδι. Στο τέλος του 3ου γύρου είχε συγκεντρώ-
σει 50 πόντους. Παρατηρώ στο παρακάτω διάγραμμα τους πόντους που κέρδισε και
έχασε ο Γιάννης και υπολογίζω πόσους πόντους είχε στην αρχή του 3ου γύρου:

ΑΡΧΗ ΤΕΛΟΣ
Χάνω 150 Χάνω 100 Χάνω 100 Κερδίζω 150 Κερδίζω 100 50

263

Mathimatika_E Dim.indb 263 17/10/2018 1:01 μ.μ.

 37
αιο
Κεφάλ
Προσανατολισμός στον χώρο 37
Προσδιορισμός της θέσης σημείου Κάθετες
Για να προσδιορίσω τη θέση ενός σημείου χρησιμο- αριθμογραμμές
ποιώ δύο κάθετες μεταξύ τους αριθμογραμμές, μία
οριζόντια και μια κατακόρυφη. Το σημείο όπου τέμνο- Για να προσδιορίσω
νται οι αριθμογραμμές ονομάζεται σημείο αναφοράς. τη θέση ενός σημείου
μπορώ να επεκτείνω
τις αριθμογραμμές
10 όσο θέλω και προς
(4, 9) τις δύο κατευθύνσεις.
9
8
7 5
(5, 6)
6 4
Κάθετη 3
αριθμογραμμή 5 2
1
4
(8, 3) -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
3 -1
-2
2 -3
-4
1
-5
(4, 0)
σημείο 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
αναφοράσ Θέση : (2, 4)
(0, 0) Θέση : (–2, 3)
Οριζόντια αριθμογραμμή Θέση : (2, –4)
Θέση : (–3, –2)

Η θέση κάθε σημείου προσδιορίζεται από ένα ζευγάρι

τιμών. H πρώτη τιμή δείχνει πόσο απέχει το σημείο από Στο ζευγάρι τιμών που
την κατακόρυφη και η δεύτερη πόσο απέχει το σημείο προσδιορίζουν τη θέ-
από την οριζόντια αριθμογραμμή: ση ενός σημείου: Αν
π.χ. θέση : 4 μονάδες από την κατακόρυφη και 9 από η 1η τιμή είναι αρνητι-
την οριζόντια αριθμογραμμή. Γράφεται σύντομα (4, 9). κή, το σημείο βρίσκε-
θέση : 5 μονάδες από την κατακόρυφη και 6 από ται στα αριστερά της
την οριζόντια αριθμογραμμή. Γράφεται σύντομα (5, 6). κατακόρυφης αριθ-
θέση : 8 μονάδες από την κατακόρυφη και 3 από την μογραμμής. Αν η 2η
οριζόντια αριθμογραμμή. Γράφεται σύντομα (8, 3). τιμή είναι αρνητική, το
θέση : 4 μονάδες από την κατακόρυφη και 0 από σημείο βρίσκεται κά-
την οριζόντια αριθμογραμμή. Γράφεται σύντομα (4, 0). τω από την οριζόντια
αριθμογραμμή.

291

Mathimatika_E Dim.indb 291 17/10/2018 1:02 μ.μ.

 Προσανατολισμός στον χώρο

ά λ α ιο
Κ εφ
37 Προσανατολισμός στον χώρο

Λυμένο πρόβλημα

Τ α παιδιά παίζουν το παιχνίδι του Β

κρυμμένου θησαυρού. Ξεκινούν 8 Δ A
από την εκκλησία και έχουν στη διά- K B
7
θεσή τους τον διπλανό χάρτη. Ν

α) Η πρώτη οδηγία λέει να ψάξουν 6

για τον 1ο γρίφο στο σημείο
5
που βρίσκεται 4 τετράγωνα ανα-
A
τολικά και 4 τετράγωνα βόρεια. 4
Ποιο είναι αυτό το σημείο; Προσ-
3
διορίζω τη θέση του στον χάρτη:
2
Ο χάρτης που έχουν τα παιδιά δείχνει
στο επάνω μέρος τον βορρά και δε- 1
ξιά την ανατολή. Άρα, το σημείο που M Π
ψάχνουν είναι το Α, το οποίο βρίσκε- 0 1 2 3 4 5 6 7 8
ται 4 τετράγωνα δεξιά (ανατολικά)
και 4 τετράγωνα πάνω (βόρεια) από την εκκλησία όπου βρίσκονται τα παιδιά.
Η θέση του σημείου Α στον χάρτη είναι (4, 4).

β) Τα παιδιά βρίσκονται στο σημείο Α και παίρνουν την οδηγία να μετακινηθούν 1
τετράγωνο δυτικά και 3 τετράγωνα βόρεια από το σημείο όπου βρίσκονται, για
να βρουν τον επόμενο γρίφο. Ποιο είναι αυτό το σημείο; Προσδιορίζω τη θέση
του στον χάρτη:
1 τετράγωνο αριστερά (δυτικά) και 3 τετράγωνα προς τα πάνω (βόρεια) από το σημείο
Α, όπου βρίσκονται τα παιδιά, είναι το σημείο Κ.
Η θέση του σημείου Κ στον χάρτη είναι (3, 7).

Ασκήσεις εξάσκησης

37.1 Βρίσκω αν οι προτάσεις είναι σωστές ή λάθος (Σ ή Λ):

α) Αν ένα σημείο βρίσκεται στη θέση (0, 10), τότε βρίσκεται πάνω στην
οριζόντια αριθμογραμμή.

292

Mathimatika_E Dim.indb 292 17/10/2018 1:02 μ.μ.

 Κεφάλαι
Προσανατολισμός στον χώρο ο
37
β) Αν ένα σημείο βρίσκεται στη θέση (10, 0), τότε βρίσκεται πάνω στην
κατακόρυφη αριθμογραμμή.
γ) Ένα σημείο Α βρίσκεται στη θέση (0, 6) και ένα σημείο Β στη θέση (6, 0).
Και τα δύο σημεία βρίσκονται στην ίδια θέση.
δ) Αν θέλω να βρω σε έναν χάρτη το σημείο (0, 5) και βρίσκομαι στο
σημείο (0, 0), θα κινηθώ 5 τετράγωνα δεξιά.
ε) Αν θέλω να βρω σε έναν χάρτη το σημείο (3, 5) και βρίσκομαι στο σημείο
(0, 5), θα κινηθώ 3 τετράγωνα δεξιά.
στ) Το σημείο (0, 0) σε δύο κάθετες μεταξύ τους αριθμογραμμές ονομάζεται
και σημείο αναφοράς.
ζ) Υ
 πολογίζω τις τιμές που προσδιορίζουν τη θέση ενός σημείου σε σχέση
με το σημείο αναφοράς (0, 0).

37.2 Παρατηρώ τον χάρτη και επιλέγω τη σωστή απάντηση:

i. Α
 ν προσδιορίσω τη θέση του σπι-
τιού στον χάρτη με ένα ζευγάρι 5 Β
τιμών, η πρώτη τιμή θα είναι:
Δ A
α) 0 γ) 5 4
β) 1 δ) 3 Ν
3
ii. Η τιμή που δείχνει την απόσταση
του σχολείου από την κατακό-
2
ρυφη αριθμογραμμή είναι:
α) 0 γ) 5
1
β) 1 δ) 3
iii. Στη θέση (5, 1) βρίσκεται:
α) το δέντρο γ) η λιμνούλα 0 1 2 3 4 5 6

β) το σχολείο δ) το γήπεδο
iv. Στη θέση (1, 5) βρίσκεται:
α) το δέντρο β) το σχολείο γ) η λιμνούλα δ) το γήπεδο
v. Η θέση που βρίσκεται η εκκλησία είναι η:
α) (4, 0) β) (1, 0) γ) (3, 2) δ) (3, 3)
vi. Αν ξεκινήσω από την εκκλησία και κινηθώ 2 τετράγωνα ανατολικά και 1 νότια θα
βρεθώ:
α) στο σχολείο β) στο δέντρο γ) στο γήπεδο δ) στο σπίτι

293

Mathimatika_E Dim.indb 293 17/10/2018 1:02 μ.μ.

 ά λ α ιο
Κ εφ
37 Προσανατολισμός στον χώρο

vii. Ποια σημεία στον χάρτη έχουν την ίδια πρώτη τιμή στο ζευγάρι αριθμών που
προσδιορίζει τη θέση τους;
α) το σχολείο και το σπίτι γ) το γήπεδο και η λιμνούλα
β) το σχολείο και η λιμνούλα δ) το σπιτάκι και το γήπεδο

viii. Ποια σημεία στον χάρτη έχουν την ίδια δεύτερη τιμή στο ζευγάρι αριθμών που
προσδιορίζει τη θέση τους;
α) το σχολείο και το σπίτι γ) το γήπεδο και η λιμνούλα
β) το σχολείο και η λιμνούλα δ) το σπιτάκι και το γήπεδο
ix. Βρίσκομαι στο στάδιο και θέλω να πάω στη λιμνούλα. Ποια από τις παρακάτω
διαδρομές πρέπει να ακολουθήσω;
α) 4 τετράγωνα ανατολικά και 3 βόρεια
β) 5 τετράγωνα δυτικά και 3 βόρεια
γ) 5 τετράγωνα δυτικά και 4 βόρεια
δ) 4 τετράγωνα δυτικά και 4 βόρεια
x. Β
 ρίσκομαι στη λιμνούλα και θέλω να πάω στην εκκλησία. Ποια διαδρομή πρέπει να
ακολουθήσω;
α) 3 τετράγωνα νότια και 2 ανατολικά
β) 3 τετράγωνα βόρεια και 2 ανατολικά
γ) 2 τετράγωνα ανατολικά και 3 νότια
δ) είτε τη διαδρομή α είτε τη διαδρομή γ

37.3 Βρίσκω τις θέσεις κάθε κουκκίδας

που βρίσκεται στα μνημεία του χάρτη 10 ΘΕΑΤΡΟ
ΔΙΟΝΥΣΟΥ
της Ακρόπολης των Αθηνών στη δι-
9
πλανή εικόνα:
8
ΙΕΡΟ
Ωδείο Ηρώδου Αττικού (......, ......) 7
ΔΙΟΣ
ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ

ΑΡΧΑΪΚΟΣ
Θέατρο Διονύσου (......, ......) 6
ΝΑΟΣ
ΑΘΗΝΑΣ
ΕΡΕΧΘΕΙΟ
Προπύλαια (......, ......) 5
ΙΕΡΟ
Ιερό Αφροδίτης (......, ......) 4
ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ

Ιερό Διός (......, ......) 3

Αρχαϊκός Ναός Αθηνάς (......, ......) 2

ΠΡΟΠΥΛΑΙΑ
ΩΔΕΙΟ
ΗΡΩΔΟΥ
Ερέχθειο (......, ......) 1 ΑΤΤΙΚΟΥ

Παρθενώνας (......, ......)

0 1 2 3 4 5 6 7 8

294

Mathimatika_E Dim.indb 294 17/10/2018 1:02 μ.μ.

 Κεφάλαι
Προσανατολισμός στον χώρο ο
37
α) Αν κάθε τετράγωνο στον χάρτη έχει πλευρά 80 μ.:
i. πόσα μέτρα πρέπει να περπατήσω για να βρεθώ, από την κουκκίδα των Προπυ-
λαίων, στην κουκκίδα του Παρθενώνα;
....................................................................................................................................................
ii. πόσα μέτρα πρέπει να περπατήσω για να βρεθώ, από την κουκκίδα του Αρχαϊκού
Ναού της Αθηνάς, στην κουκκίδα του Ερεχθείου;
....................................................................................................................................................

β) Αν τοποθετήσω το σημείο αναφοράς

(0, 0) στα Προπύλαια, σε ποια θέση θα ΘΕΑΤΡΟ
ΔΙΟΝΥΣΟΥ
βρίσκεται ο Παρθενώνας, και σε ποια το
Θέατρο Διονύσου;
Παρθενώνας (......, ......) ΙΕΡΟ
ΔΙΟΣ
ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ
Θέατρο Διονύσου (......, ......) ΑΡΧΑΪΚΟΣ
ΝΑΟΣ
ΑΘΗΝΑΣ
ΕΡΕΧΘΕΙΟ

ΙΕΡΟ
ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ

Για να βοηθηθώ σχεδιάζω με

κόκκινο μια κάθετη και μια οριζό-
ντια αριθμογραμμή, οι οποίες να
ΠΡΟΠΥΛΑΙΑ
τέμνονται στα Προπύλαια. ΩΔΕΙΟ
ΗΡΩΔΟΥ
ΑΤΤΙΚΟΥ

37.4 Τα παιδιά στο τμήμα του Γιώργου έχουν χωριστεί σε δύο ομάδες και παίζουν
ναυμαχία (βλέπε επόμενη σελίδα). Η κάθε ομάδα έχει 6 πλοία, αλλά δε γνωρίζει πού
βρίσκονται τα πλοία της άλλης ομάδας, οπότε ρίχνει 6 βόμβες σε τυχαία σημεία.
Νικήτρια είναι η ομάδα που θα βυθίσει τα περισσότερα πλοία. Παρατηρώ τις θέσεις
των πλοίων και τα σημεία στα οποία έπεσαν οι βόμβες, και βρίσκω τη νικήτρια ομάδα:

295

Mathimatika_E Dim.indb 295 17/10/2018 1:02 μ.μ.

 ά λ α ιο
Κ εφ
37 Προσανατολισμός στον χώρο

Πλοία ομάδας Α Πλοία ομάδας Β

7 7

6 6

5 5

4 4

3 3

2 2

1 1

0 1 2 3 4 5 6 7 0 1 2 3 4 5 6 7

Σημεία όπου έπεσαν οι βόμβες της Σημεία όπου έπεσαν οι βόμβες της
ομάδας Β: ομάδας Α:
(7, 6) (5, 4) (3, 5) (6, 5) (6, 6) (3, 6) (2, 2) (5, 1) (5, 5) (1, 5) (4, 4) (3, 6)

Νικήτρια είναι η ομάδα ……… , γιατί βύθισε ……… πλοία της ομάδας ……… .

37.5 Στο παρακάτω πλέγμα σχεδιάζω τα σημεία Α (1, 4), Β (7, 4) και Γ (7, 7). Αν
θέλω τα σημεία ΑΒΓ να είναι οι κορυφές ενός ορθογωνίου, πού πρέπει να σχεδιάσω
το σημείο Δ στο πλέγμα; Σχεδιάζω στο πλέγμα το ορθογώνιο:

6
θέση του σημείου Δ (......, ......)
5

0 1 2 3 4 5 6 7 8

296

Mathimatika_E Dim.indb 296 17/10/2018 1:02 μ.μ.

 Κεφάλαι
Προσανατολισμός στον χώρο ο
37
Για δυνατούς λύτες

37.6 Προσδιορίζω τη θέση των σημείων:

5
(......, ......)
4
(......, ......)
3 (......, ......)
2
(......, ......)
1

-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
-1

-2

-3

-4

-5

37.7 Τοποθετώ στο πλέγμα τα σημεία Α (0, 0) και Β (0, 3):

4
α) Πόσα διαφορετικά τετράγωνα με
3 πλευρά ΑΒ μπορώ να φτιάξω; Τα
2 σχεδιάζω.
1 β) Προσδιορίζω τη θέση των ση-
μείων που ένωσα για να σχημα-
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
τίσω τις πλευρές κάθε τετραγώ-
-1 νου.
-2 ..............................................................
-3 ..............................................................
-4 ..............................................................
-5 ..............................................................

297

Mathimatika_E Dim.indb 297 17/10/2018 1:02 μ.μ.