Ledenactie

Jason Hickel - Minder is meer. Hoe degrowth de wereld zal redden

Recensie door Jelle Versieren

De recensent van dienst valt onmiddellijk met de deur in huis. Hij gaat namelijk niet akkoord
met de basispremisse dat een wereld zonder groei mogelijk is. Alleszins niet een wereld die
voldoende sociale stabiliteit met zich kan meedragen. Hier zijn verschillende redenen voor te
geven. We leven sinds 2008 in een wereld met quasi geen groei, en de sociale fenomenen die
sindsdien de revue zijn gepasseerd, nopen ons niet onmiddellijk tot veel optimisme voor een
wereld in permanente stasis. Adam Smith en David Ricardo waren twee eeuwen terug van
mening dat het kapitalisme zou neigen naar een steady state situatie. Arbeid zou niet anders
kunnen dan in armoede te leven, terwijl het kapitaal minder en minder winsten zou maken. Ze
werden door de feiten gelogenstraft. In hun tijd begon het kapitalisme pas de eerste stappen te
nemen, ze konden nog niet de macro-economische consequenties van technologie
incalculeren. Au fond gingen zij nog steeds uit van een grotendeels agrarische samenleving,
waarbij industriële output uitsluitend werd gedragen door meer efficiënte arbeidsdeling. De
proliferatie van stoommachines, elektriciteit, chemische toepassingen, massale publieke
werken, etc. brachten doorheen de negentiende eeuw het kapitalisme pas werkelijk op
kruissnelheid. Deze exponentiële groei was een van de steunpilaren van de latere sociale
welvaartstaat. Een tweede zaak waar degrowth mensen voortdurend aan voorbij gaan, is dan
ook opnieuw technologie. Hoewel technologie nooit een neutraal gegeven is, zou het wel in
een post-kapitalistische samenleving kunnen ingezet worden om massaal besparend te zijn op
het verbruik van grondstoffen en kapitaalgoederen. Met andere woorden, voor de recensent
zullen de sociale relaties van een samenleving bepalen op welke manier technologie wordt
ingezet, en dus welke soort groei we zullen krijgen.

Los van deze bespiegeling, dan het eigenlijk boek. Misschien verbazend, maar de recensent
raadt het boek ten zeerste aan. Een eerste reden is dat het boek niet een zoveelste utopisch
pamflet is, verpakt met enkele simplismen, maar dat het zowel uitblinkt in historisch inzicht
als theoretische bagage. Het is dus niet een boek voor de gezellige babbel, maar een van de
meest diepgaande werken over het concept van degrowth. Het eerste hoofdstuk is een zeer
interessante en veelzijdige beschrijving van wat Marx “primitieve accumulatie” zou noemen.
Hickel bespreekt zowel de rol van kolonisatie als deze van de enclosures (het privaat maken
van gemene gronden, en de monopolisatie van grondbezit in de handen van enkelingen). Dit
zijn de economische evoluties. Maar hij brengt ook mentaliteitswijzigingen onder de
aandacht. Met andere woorden, je krijgt vanuit zijn perspectief best wel een full picture
waarom het kapitalisme tot stand kwam. In het volgend hoofdstuk geeft hij dan een enorme
reeks aan statistisch materiaal om de totale breuk aan het begin van de negentiende eeuw
verder duidelijk te maken. Zowel op sociaal, economisch als ecologisch vlak. Het derde
hoofdstuk bespreekt de rol van technologie, wat dan als springplank wordt gebruikt voor zijn
ideeën over een postkapitalistische samenleving. Het tweede deel van het boek is vooral
interessant omdat Hickel wel zeer overtuigend weet te schetsen dat het kapitalisme
“irrationeel is in zijn rationaliteit”. De recensent laat het aan de lezer over of Hickels idee van
degrowth een haalbare kaart is voor het verzoenen van sociale en ecologische problemen.