PRAWO CYWILNE

PRAWO RZECZOWE

O.Lissowski
 Akty prawne
 Kodeks cywilny
 Ustawa o księgach wieczystych i hipotece
 Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów
 Prawo spółdzielcze
 Ustawa o gospodarce nieruchomościami
 Ustawa o ujawnianiu w księgach wieczystych prawa własności
nieruchomości Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego.
 Prawo geodezyjne i kartograficzne
 Prawo budowlane
 Ustawa o scalaniu i wymianie gruntów
 Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych
 PRAWO RZECZOWE
 W sensie przedmiotowym:
Zespół przepisów prawa cywilnego, które normują
powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności, oraz
innych form korzystania z rzeczy.

 W sensie podmiotowym:
Takie prawo cywilne które charakteryzują dwie cechy
występujące łącznie: - prawo to dotyczy rzeczy
- jest prawem bezwzględnym
 PRAWA RZECZOWE I
OBLIGACYJNE
 Prawa rzeczowe:
- bezwzględne, skuteczne
erga omnes,
- zasada zamkniętej listy
praw rzeczowych
- przedmiotem są rzeczy
 Prawa obligacyjne:
- względne, skuteczne
tylko między stronami,
- swoboda kształtowania
treści umów
- przedmiotem mogą być
rzeczy, usługi, wartości
niematerialne i prawne
Rzeczy w rozumieniu prawa cywilnego
Rzeczy materialne
Materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub
przetworzonym, na tyle wyodrębnione (w sposób
naturalny lub sztuczny), że w stosunkach społeczno-
gospodarczych mogą być traktowane jako dobra
samoistne. (def. Wasilkowski)

Nie są rzeczami:
- dobra niematerialne
- części składowe, złoża minerałów, własność wód,
res omnium communes
- zbiory praw (universitas iuris)
- rzeczy zbiorowe (universitas rerum)
 CZĘŚCI SKŁADOWE,
PRZYNALEŻNOŚCI, POŻYTKI
 Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej
odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości , albo bez
uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.
Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i
innych praw rzeczowych. (art. 47 k.c.)
Części składowe gruntu
 Przynależności - rzeczy ruchome, potrzebne do korzystania z innej
rzeczy (rz.głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w
faktycznym związku odpowiadającym temu celowi.
Nie może być przynależnością rzecz nie należąca do właściciela rzeczy
głównej (art..51 k.c.)
 Pożytki rzeczy
- naturalne (płody i inne odłączone cz. składowe o ile wg. zasad
prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy)
- cywilne (dochody które rzecz przynosi na podstawo stosunku prawnego)
 Pożytki prawa dochody które prawo przynosi zgodnie ze swym
społeczno-gospodarczym przeznaczeniem (art.53,54 k.c.)
 PODZIAŁ RZECZY

 Nieruchomości: grunty, budynki, nieruchomości lokalowe

 Ruchomości

 Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej

stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak
również budynki trwale z gruntem związane lub części
takich budynków , jeżeli na mocy odpowiednich
przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu
przedmiot własności . (art. 46 k.c.)
 PRAWA RZECZOWE
 Własność i ograniczone prawa rzeczowe

 Lista praw rzeczowych:

- Własność
- Użytkowanie wieczyste
- Użytkowanie
- Służebności
- Hipoteka
- Zastaw
- Własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,
spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu
jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej

 Posiadanie,
 TREŚĆ WŁASNOŚCI
 Prawo podmiotowe bezwzględne, będące najszerszą
formą władania rzeczą
 W granicach określonych przez ustawy i zasady
współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem
innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-
gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w
szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z
rzeczy . W tych samych granicach może rozporządzać
rzeczą. (art. 140 k.c.)
 Prawo: - posiadania
- używania
- rozporządzania
 Ograniczenia prawa własności
 WŁASNOŚĆ

 Nabycie własności :
- pierwotne (niezależne od praw poprzednika)
- pochodne (zależne od praw poprzednika)
 Własność i współwłasność ( łączna, w częściach
ułamkowych)
 Ochrona własności
- windykacyjna (żądanie wydania rzeczy)
- negatoryjna (żądanie przywrócenia stanu zgodnego z
prawem i zaniechanie naruszeń) (art. 222 k.c.)
 FORMY WŁASNOŚCI
 Typy i formy własności – wł.prywatna i publiczna
 Wł. prywatna – os.fizyczne, os prawne,ułomne os.prawne
 Wł.państwowa – pluralizm podmiotów własności
> Skarb Państwa – osoba prawna - zarząd stationes fisci
- trwały zarząd nieruchomości publ.jedn.org.
- nieruchomości rolne – Agencja Nieruchom Rolnych
>Państwowe osoby prawne – brak odpowiedzialności SP za zobowiązania
 Wł.samorządowa - osobowość prawna j.s.t.
– zarząd własny i oraz zarząd stationes municipi
> Gminne , powiatowe i wojewódzkie osoby prawne
> Mienie komunalne (samorządowe) – własność i inne prawa majątkowe
> Brak odpowiedz. jedn. sam. za zobowiązania innych samorz. osób prawn.
 Użytkowanie wieczyste
 Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa a położone w
granicach administracyjnych miast, oraz grunty SP położone
poza tymi granicami , lecz włączone do planu
zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do
realizacji zadań jego gospodarki, a także grunty stanowiące
własność jedn. samorządu terytorialnego lub ich związków,
mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste osobom
fizycznym i osobom prawnym.

 W przypadkach przewidzianych w przepisach szczeg.

przedmiotem użytk. wiecz.mogą być także inne grunty SP, j.s.t.
lub ich związków (art.232 kc)
 UŻYTKOWANIE
 Rzecz można obciążyć prawem do jej używania i pobierania jej pożytków
(art.252 kc)
- funkcje alimentacyjne (osoby fizyczne), celem jest zaspokajanie potrzeb
tych osób i ich bliskich – prawo używania rzeczy i pobierania pożytków z
obowiązkiem zachowania substancji i dotychczasowego przeznaczenia
rzeczy
- funkcje gospodarczo-produkcyjne (osoby prawne) – prawo używania
rzeczy i pobierania pożytków, bez zastrzeżenia zachowania substancji i
przeznaczenia rzeczy; jeżeli użytk. obejmuje zespół środków produkcji,
użytkownik może w granicach prawidłowej gospodarki zastępować
poszczególne składniki innymi (art.257 kc)
- użytkownik powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z zasadami
prawidłowej gospodarki
- prawo niezbywalne, zwykle: nieodpłatne, bezterminowe, można
ograniczyć do oznaczonej części nieruchomości i wyłączyć oznaczone
pożytki
 SŁUŻEBNOŚCI
 gruntowe i osobiste

 Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (n.

władnąca) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel n.
władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości
obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje
ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych
działań, bądź te na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie
wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem
nieruchomości władnącej przysługują… (służebność gruntowa)
 Może mieć na celu jedynie zwiększenie użyteczności nieruchomości
władnącej lub jej oznaczonej części (art.285 kc)

 Służebność drogi koniecznej, służebność przesyłu

 Urządzenia przesyłowe
 Nie należą do części składowych gruntu lub budynku jeżeli wchodzą
w skład przedsiębiorstwa lub zakładu (art.49 k.c.)
 Starosta może ograniczyć w drodze decyzji sposób korzystania z
nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na zakładanie i
przeprowadzanie ciągów drenażowych,, przewodów ii urządzeń do
przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz
urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych
podziemnych i naziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do
korzystania z tych przewodów i urządzeń, jeżeli właściciel lub
użytkownik wieczysty nieruchomości nie wyraża na to zgody.
Udzielenie zezwolenia powinno być poprzedzone rokowaniami z
właścicielem lub użytkownikiem wieczystym o uzyskanie zgody na
wykonanie prac (art. 124 u.g.n.)
 HIPOTEKA
 Ust. z 6 lipca 1982r o księgach wieczystych i hipotece
 W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można
nieruchomość obciążyć prawem na mocy którego wierzyciel może
dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to czyją
stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami
osobistymi właściciela nieruchomości.
 Warunki:
- Wpis w księdze wieczystej
- Zaspokojenie wg. przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym
- W razie podziału nieruchomości powstaje hipoteka łączna

 Hipoteka kaucyjna
 Hipoteka przymusowa
 KSIĘGI WIECZYSTE
 Ust. z 6 lipca 1982r o księgach wieczystych i hipotece
 Rękojmia wiary publicznej KW
- W razie niezgodności między stanem prawnym
nieruchomości ujawnionym w KW a rzeczywistym
stanem prawnym , treść księgi rozstrzyga na korzyść
tego, to przez czynność prawna z osoba uprawnioną wg.
treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe.
- Nie chroni rozporządzeń nieodpłatnych, ani na rzecz
nabywcy w złej wierze
 ZASTAW
 W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można
rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy którego
wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy
bez względu na to, czyją stała się własnością i z
pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi
właściciela rzeczy, wyjąwszy tych którym z mocy ustawy
przysługuje pierwszeństwo szczególne (art. 306 k.c.)
 Zastaw można ustanowić także dla zabezpieczenia
wierzytelności przyszłej lub warunkowej
 Zastaw rejestrowy (Ust. z 6 grudnia 1996r)
 POSIADANIE
 Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten , kto nią faktycznie
włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten kto
nią faktycznie włada jak użytkownik, najemca, dzierżawca
lub mający inne prawo z którym łączy się określone
władztwo nad rzeczą (posiadacz zależny) (art.336 k.c.)
 Dzierżyciel – kto faktycznie włada rzeczą za kogo innego

 Domniemania:

- posiadania samoistnego
- ciągłości posiadania

- zgodności ze stanem prawnym

 Ochrona posiadania – roszczenia o przywrócenie stanu

poprzedniego i zaniechanie naruszeń
 Ograniczenia praw właścicielskich
- ust. o gosp. nieruchomościami
 Wywłaszczanie nieruchomości
 Wykonywanie prawa pierwokupu przez SP lub j.s.t.
 Trwałe prawo do korzystania z nieruchomości -
zezwolenia na zakładanie urządzeń
 Czasowe prawo (do 12 mies.) na poszukiwanie,
rozpoznawanie, wydobywanie, składowanie kopalin oraz
węgla brunatnego (zezwolenie starosty)
 Czasowe prawo zajęcia nieruchomości (do 6 mies.) w
przypadku siły wyższej lub nagłej potrzeby zapobieżenia
powstaniu znacznej szkody (zezwolenie starosty)
 Prawo pierwokupu
 Gminie przysługuje prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży
- niezabudowanej nieruchomości nabytej uprzednio przez sprzedawcę od
gminy lub j.s.t.
- prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej
- nieruchomości oraz prawa użytkowania wieczystego nieruchomości
położonej na obszarze przeznaczonym w planie miejscowym na cele
publiczne, albo nieruchomości dla której została wydana decyzja o ustaleniu
lokalizacji inwestycji celu publicznego
- nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa użytkowania takiej
nieruchomości. (art. 109 .1. u,g,n.)
 Prawo pierwokupu nie przysługuje m.in. jeżeli sprzedaż następuje na
rzecz osób bliskich sprzedawcy (art.109.3.1 u.g.n.)