CHƯƠNG 4

CỘT VÀ THANH NÉN ðÚNG TÂM

§1. KHÁI NIỆM CHUNG
1. ðặc ñiểm chung:
Cột có các bộ phận chính: ðầu cột; Thân cột; Chân
cột.
2. Các loại cột: Cột có nhiều loại tùy theo cách
phân loại:
• Theo sử dụng: Cột nhà công nghiệp; cột nhà
khung nhiều tầng; cột ñỡ sàn công tác; cột ñỡ
ñường ống…
• Theo cấu tạo: - Cột ñặc; cột rỗng;
- Cột tiết diện không ñổi;
cột bậc thang ..
• Theo sơ ñồ chịu lực: Cột chịu nén ñúng tâm; cột Hình 4.1. Cột thép. a) cột ñặc tiết diện không ñổi; b) cột
chịu nén lệch tâm.. rỗng tiết diện không ñổi; c) cột bậc tiết diện ñặc; d) cột
bậc tiết diện ñặc.

1
3. Sơ ñồ tính và chiều dài tính toán:
a. Sơ ñồ tính - liên kết ñầu cột và chân cột
- Chân cột khớp cố ñịnh: thường dùng cho cột chịu nén ñúng tâm.
- Chân cột liên kết ngàm: dùng cho cột nén lệch tâm và cho cả cột nén ñúng tâm.
- ðầu cột liên kết ngàm và xà ngang: thường dùng cột trong hệ khung.
- ðầu cột liên kết khớp với xà ngang: thường dùng trong cột chịu nén ñúng tâm.
- Liên kết ở ñầu cột cũng như chân cột có thể khác nhau theo các phương.
b. Chiều dài tính toán:
Chiều dài tính toán của cột tiết diện không ñối hay các ñoạn cột bậc: l0 = µ .l (4.1)
Trong ñó: l0 : chiều dài hình học của cột.
µ : Hệ số chiều dài tính toán, phụ thuộc vào ñặc ñiểm tải trọng nén tác dụng vào cột và sơ ñồ
liên kết ở 2 ñầu cột. HÖ sè µ lÊy theo b¶ng 4.1.
ChiÒu dµi tÝnh to¸n cña cét khi xÐt ®Õn sù thay ®æi tiÕt diÖn (bÒ cao, bÒ réng tiÕt diÖn thay ®æi theo
luËt bËc nhÊt, nh− c¸c s¬ ®å trong b¶ng 4.2) cña cét qua hÖ sè µj (gäi lµ hÖ sè chiÒu dµi tÝnh to¸n bæ
sung). Gi¸ trÞ cña chiÒu dµi tÝnh to¸n cña cét lµ:
lo = µj µ l, (4.2)
trong ®ã hÖ sè µj lÊy theo b¶ng 4.2.
2
 B¶ng 4.1. HÖ sè chiÒu dµi tÝnh to¸n µ cña cét tiÕt diÖn kh«ng ®æi
S¬ ®å kÕt cÊu, t¶i träng S¬ ®å kÕt cÊu, t¶i
Sè TT
vµ néi lùc N
µ Sè TT
träng vµ néi lùc N
µ

2 5 1
1

1 6 2
2

0,7 7 0,725
3

0,5 8 1,12
4

3
c. ðộ mảnh của cột
Theo hai trôc chÝnh (x, y) cña tiÕt diÖn cét ta cã c¸c ®é m¶nh λx , λy cña cét theo hai trôc nµy:
lx ly
λx = ; λ y = (4.3)
ix iy

Kh¶ n¨ng chÞu nÐn ®óng t©m cña cét ®−îc quyÕt ®Þnh bëi ®é m¶nh lín nhÊt (λmax) trong hai ®é m¶nh
λx , λy .
Khi thiÕt kÕ cét nÐn ®óng t©m nªn cè g¾ng ®¹t ®−îc ®iÒu kiÖn : λx = λy (4.4)
§Ó cét lµm viÖc b×nh th−êng trong qu¸ tr×nh sö dông, ®é m¶nh lín nhÊt λmax cña cét kh«ng ®−îc v−ît qu¸
giíi h¹n [λ] cho ë b¶ng 25 trong tiªu chuÈn thiÕt kÕ kÕt cÊu thÐp TCXDVN 338-2005.
λmax ≤ [λ] (4.5)

4
§ 2. CỘT ðẶC CHỊU NÉN ðÚNG TÂM
1. Hình thức tiết diện:
a.Tiết diện I
- ðơn giản
- Thỏa mãn các yêu cầu thiết kế
Hình 4.3a. Cột ñặc tiết diện I
- Dễ liên kết với kết cấu khác.
b.Tiết diện +
- ix = i y
Hình 4.3b. Cột ñặc tiết diện chữ thập
- ðơn giản
- Khó liên kết với kết cấu khác.
c. Tiết diện kín
- Tiết kiệm vật liệu do i lớn
- Khó bảo dưỡng (bịt kín 2 ñầu).
Hình 4.3c. Cột ñặc tiết diện kín
- Khó liên kết với kết cấu khác.

5
 2. Tính toán cột ñặc chịu nén ñúng tâm
a. TÝnh to¸n vÒ bÒn:
Khi trªn th©n cña cét cã tiÕt diÖn gi¶m yÕu, kiÓm tra bÒn theo c«ng thøc:
N
σ= ≤ fγ c (4.6)
An

trong ®ã: N - lùc däc tÝnh to¸n; An - diÖn tÝch tiÕt diÖn thùc (®5 trõ phÇn gi¶m yÕu);

b. TÝnh to¸n vÒ æn ®Þnh tæng thÓ:

Cét cÇn ®−îc kiÓm tra æn ®Þnh tæng thÓ theo c«ng thøc:
N
≤ fγ c (4.7)
ϕ min A
trong ®ã: An - diÖn tÝch tiÕt diÖn nguyªn (ch−a trõ phÇn gi¶m yÕu);
ϕ min - hÖ sè uèn däc, lÊy theo λmax cña cét (b¶ng D.8 TCXDVN 338-2005).

6
c. TÝnh to¸n vÒ æn ®Þnh côc bé:

Cét cã thÓ bÞ mÊt æn ®Þnh côc bé ë c¸c b¶n thÐp do ứng suất nén lớn hơn ứng suất nén tới hạn cña
b¶n thÐp, dÉn ®Õn gi¶m kh¶ n¨ng chÞu lùc cña cét, lµm cho cét sím bÞ ph¸ ho¹i.

bo  bo 
• §iÒu kiÖn æn ®Þnh côc bé cña b¶n c¸nh: ≤  (4.13)
t f  t f 

 bo 
trong ®ã:   - ®é m¶nh giíi h¹n cña phÇn b¶n nh« ra lÊy theo b¶ng 4.4.
 t f 
B¶ng 4.4. §é m¶nh giíi h¹n [b0/tf] cña phÇn b¶n c¸nh nh« ra cña cét
H×nh thøc tiÕt diÖn [bo/t] khi 0,8 ≤ λ ≤ 4
Ch÷ I vµ ch÷ T, c¸nh kh«ng viÒn mÐp (0,36 + 0,1 λ ) E / f
ThÐp gãc ®Òu c¹nh vµ thÐp ®Þnh h×nh cong kh«ng viÒn b»ng (0,40 + 0,07 λ ) E / f
s−ên (trõ tiÕt diÖn d¹ng ch÷ [ )
ThÐp ®Þnh h×nh cong (thÐp h×nh dËp nguéi) cã s−ên viÒn (0,50 + 0,18 λ ) E / f
C¸nh thÐp h×nh ch÷ [ vµ c¸nh lín thÐp gãc kh«ng ®Òu c¹nh (0,43 + 0,08 λ ) E / f
Khi λ < 0,8 lÊy λ = 0,8 vµ khi λ > 4 lÊy λ =4
f
λ =λ : ñộ mảnh quy ước
E
7
 h w  hw 
• §iÒu kiÖn æn ®Þnh côc bé cña b¶n bông: ≤  (4.12)
tw  tw 
trong ®ã: hw - chiÒu cao tÝnh to¸n cña b¶n bông;

t w - chiÒu dµy b¶n bông cña dÇm;

 hw 
 t  - ®é m¶nh giíi h¹n cña b¶n bông, lÊy theo b¶ng 4.3.
 w
 hw 
B¶ng 4.3. §é m¶nh giíi h¹n   cña b¶n bông cét ®Æc nÐn ®óng t©m
 tw 
h 
Lo¹i tiÕt diÖn cét Gi¸ trÞ λ C«ng thøc tÝnh  w 
 tw 
Ch÷ I λ < 2,0 (1,3 + 0,15 λ 2 ) E / f
λ ≥ 2,0 (1,2 + 0,35 λ ) E / f ;
nh−ng kh«ng lín h¬n 2,3 E / f
H×nh hép vµ λ < 1,0 1,2 E / f
Ch÷ [ c¸n λ ≥ 1,0 (1,0 + 0,2 λ ) E / f ; nh−ng kh«ng lín h¬n 1,6 E / f
Ch÷ [ tæ hîp λ < 0,8 E/R
λ ≥ 0,8 (0,85 + 0,19 λ ) E / f ; nh−ng kh«ng lín h¬n 1,6 E / f
8
Không thỏa mãn, phải ñặt sườn dọc vµo gi÷a b¶n bụng,
s−ên däc cã kÝch th−íc bsd ≥ 10t w ; t sd ≥ 0.75t w vµ
®−îc kÓ vµo tiÕt diÖn tÝnh to¸n cña cét. Khi ®ã gi¸ trÞ
®é m¶nh giíi h¹n cña b¶n bông b»ng gi¸ trÞ ë b¶ng 4.3
nh©n víi hÖ sè β cã gi¸ trÞ nh− sau:

0.4 I sd  0.1I sd 3 
Khi I sd ≤ 6 hw t w3 : β = 1+ 1 − 
3  
hw t w  hw t w3 
Khi I sd > 6 hw t w3 : β = 1

trong ®ã: I sd - m«men qu¸n tÝnh cña s−ên däc ®èi trôc

ë bông cét vu«ng gãc víi c¹nh bsd ;

hw - chiÒu cao tÝnh to¸n cña bông cét khi ch−a

®Æt s−ên däc;
H×nh 4.5. S−ên gia c−êng b¶n bông cét

9
 hw f
Ngoµi ra khi ≥ 2.3 ph¶i ®Æt c¸c s−ên cøng ngang c¸ch nhau a = ( 2.5 ÷ 3 )hw ®Ó gia c−êng cho
tw R
bông cét kh«ng bÞ mÊt æn ®Þnh côc bé d−íi t¸c dông cña øng suÊt tiÕp.
f hw
KÝch th−íc cña s−ên ngang nh− sau: t s ≥ 2bs ;b ≥ + 40 mm : khi bè trÝ cÆp s−ên ®èi xøng;
E s 30
hw
bs ≥ + 50 mm : khi bè trÝ s−ên mét bªn.
24
Trong mỗi ñoạn chuyên chở ít nhất phải có 2 sườn ngang.

d. Kh¶ n¨ng chÞu nÐn ®óng t©m [N ] cña cét ®Æc:

• Kh¶ n¨ng theo ®iÒu kiÖn bÒn: [N ]b = An fγ c (4.14)
• Kh¶ n¨ng theo ®iÒu kiÖn æn ®Þnh tæng thÓ: [N ]ϕ = ϕ min Afγ c (4.15)

• Kh¶ n¨ng chÞu nÐn ®óng t©m cña cét: [N ] = min{[N ]b ; [N ]ϕ } (4.16)

10
 3. X¸c ®Þnh tiÕt diÖn cét ®Æc chÞu nÐn ®óng t©m (tiÕt diÖn ch÷ H)
Gi¶ thiÕt r»ng ®g cã néi lùc däc N vµ lx, ly cña cét, ta tiÕn hµnh viÖc tÝnh to¸n thiÕt kÕ th©n cét nh− sau
a. Chän tiÕt diÖn cét
N
– X¸c ®Þnh diÖn tÝch cÇn thiÕt cña tiÕt diÖn cét , Ayc =(4.18)
ϕfγ c
hÖ sè uèn däc ϕ ®−îc gi¶ thiÕt tr−íc hoÆc ®−îc x¸c ®Þnh theo ®é m¶nh gi¶ thiÕt (λgt): λgt ≤ [λ];
– X¸c ®Þnh kÝch th−íc tiÕt diÖn b¶n c¸nh vµ b¶n bông (b, h, tf vµ tw)
ly lx
Tõ λgt tÝnh ®−îc b yc = ; h yc = , (4.19)
α y λ gt α x λ gt
trong ®ã: αx, αy – c¸c hÖ sè ®Ó x¸c ®Þnh gÇn ®óng c¸c b¸n kÝnh qu¸n tÝnh tiÕt diÖn (ix = αxh, iy = αyb)
lÊy theo b¶ng 4.5.
Theo yªu cÇu cÊu t¹o cã : h ≥ b, th−êng lÊy h = (1 ÷ 1,15) b ; tf = 8 ÷ 40 mm vµ tw = 6 ÷ 16 mm.
B¶ng 4.5. Gi¸ trÞ αx, αy

TiÕt diÖn

αx 0,42 0,49 0,40 0,58 0,44 0,60 0,52 0,43

αy 0,24 0,32 0,32 0,32 0,38 0,38 0,41 0,43
11
b. KiÓm tra tiÕt diÖn cét
Sau khi lùa chän tiÕt diÖn cét, cét cÇn ®−îc:
- kiÓm tra vÒ bÒn khi trªn th©n cét cã sù gi¶m yÕu tiÕt diÖn;
- kiÓm tra vÒ æn ®Þnh tæng thÓ;
- kiÓm tra vÒ æn ®Þnh côc bé c¸c b¶n c¸nh, b¶n bông;
- kiÓm tra yªu cÇu vÒ ®é m¶nh.

c. X¸c ®Þnh tiÕt diÖn cét theo ®é m¶nh

Víi cét cã lùc däc N qu¸ nhá, hay cét cã chiÒu dµi lín mµ lùc N nhá, tiÕt diÖn ®−îc chän theo ®é
m¶nh giíi h¹n [λ].
d. Liªn kÕt c¸nh vµ bông cét
- Liªn kÕt c¸nh vµ bông cét tæ hîp chÞu lùc c¾t V cña cét sinh ra do uèn däc hay c¸c t¸c dông ngÉu
nhiªn g©y uèn. Nh−ng lùc c¾t nµy nhá kh«ng ®¸ng kÓ. Do vËy liªn kÕt c¸nh vµ bông cét chÞu nÐn ®óng
t©m ®−îc lÊy theo cÊu t¹o: víi cét hµn, ®−êng hµn dµi suèt chiÒu dµi cét vµ lÊy hf = 6 ÷ 8 mm.

12
§ 3. CéT rçng chÞu nÐn ®óng t©m
1. CÊu t¹o th©n cét:
C¸c nh¸nh cña cét lµm b»ng thÐp h×nh
ch÷ nhËt [, I, thÐp gãc, thÐp èng.
2. Ph©n lo¹i th©n cét
a. Theo kiÓu hÖ gi»ng H×nh 4.7. C¸c d¹ng tiÕt diÖn cét rçng
b. Theo nh¸nh
- Cét rçng hai nh¸nh;
- Cét rçng ba nh¸nh, cét rçng bèn
nh¸nh cã c¸c nh¸nh b»ng thÐp gãc
hoÆc thÐp èng;
- Khe hë gi÷a c¸c nh¸nh kh«ng bÐ
h¬n 100 ÷ 150mm, ®Ó dÔ dµng b¶o
d−ìng;

H×nh 4.8. C¸c d¹ng hÖ bông rçng cña cét

a, b) hÖ thanh bông b»ng mét thÐp gãc; c, d) hÖ b¶n gi»ng

13
 Gãc θ gi÷a trôc thanh bông xiªn vµ trôc cña nh¸nh cét lùa chän sao cho dÔ cÊu t¹o nót liªn kÕt vµ
tiÕt kiÖm vËt liÖu. Th−êng lÊy

θ = 40o ÷ 45o khi hÖ thanh bông cã thanh ngang;

θ = 50o ÷ 60o khi hÖ thanh bông kh«ng cã thanh ngang.
- KÝch th−íc tiÕt diÖn (bÒ dµy tb , bÒ réng d b ) cña b¶n gi»ng trong cét rçng cã thÓ s¬ bé cÊu t¹o nh−

tb = 6 ÷ 12 mm ; tb =  ÷  d b ; tb ≥ bb ; db = (0.5 ÷ 0,8) h ,
1 1 1
sau:
 10 30  50
trong ®ã: h – bÒ réng mÆt rçng cña cét; bb –
chiÒu dµi cña b¶n gi»ng.
- §Ó chèng xo¾n vµ gi÷ cho kÝch th−íc tiÕt
diÖn cét kh«ng bÞ thay ®æi, däc theo chiÒu dµi cét
®Æt c¸c v¸ch cøng c¸ch nhau 3 ÷ 4 m vµ Ýt nhÊt mçi
cét hoÆc mçi ®o¹n cét chuyªn chë ph¶i cã 2 v¸ch
cøng, c¸c v¸ch cøng nµy cã cÊu t¹o nh− h×nh 4.9.

H×nh 4.9. V¸ch cøng trong cét rçng

14
3. Sù lµm viÖc cña cét rçng:
Sù lµm viÖc vµ kh¶ n¨ng æn ®Þnh tæng thÓ cña cét rçng ®−îc x¸c ®Þnh theo ph−¬ng cã λ max . Víi cét
rçng hai nh¸nh trôc chÝnh y-y xuyªn qua bông cña hai nh¸nh lµ trôc thùc, trôc x-x n»m ë phÇn rçng gi÷a
hai nh¸nh lµ trôc ¶o.
a. Sù lµm viÖc cña cét rçng ®èi víi trôc thùc (y-y):
ly
§é m¶nh cña cét ®èi víi trôc thùc y-y lµ: λy =
iy

Víi hai nh¸nh nh− nhau cã diÖn tÝch A vµ m«men qu¸n tÝnh ®èi víi trôc y (h×nh 4.7a) cña toµn tiÕt
diÖn cét lµ : A = 2 A f ; I y = 2 I yo (4.20)

2 I yo
b¸n kÝnh qu¸n tÝnh cña tiÕt diÖn cét lµ : iy = = i yo (4.21)
2Af

ly
VËy khi cét rçng cã hai nh¸nh nh− nhau ®é m¶nh theo trôc thùc lµ: λy = (4.22)
i yo

15
 b. Sù lµm viÖc cña cét rçng ®èi víi trôc ¶o (x-x):
Khi cét bÞ uèn däc trong mÆt ph¼ng lµm viÖc, tiÕt diÖn cét bÞ xoay quanh trôc ¶o, ph¸t sinh V lµm cho
c¸c nh¸nh bÞ tr−ît so víi nhau. C¸c thanh bông hoÆc b¶n gi»ng chèng l¹i sù tr−ît nµy nªn xuÊt hiÖn néi
lùc vµ biÕn d¹ng. §ång thêi c¸c nh¸nh còng cã biÕn d¹ng tr−ît gi÷a chóng vµ dÞch l¹i gÇn nhau h¬n (Ct)
so víi kho¶ng c¸ch ban ®Çu (C). Ct < C, nªn I xt khi cét bÞ uèn däc < I x ban ®Çu vµ N cr thùc tÕ nhá h¬n
®¸ng kÓ so víi tÝnh to¸n kh«ng kÓ ®Õn biÕn d¹ng cña hÖ bông rçng (tÝnh theo I x ). Do vËy, kh«ng thÓ bá
qua ¶nh h−ëng cña lùc c¾t khi x¸c ®Þnh N cr cña cét theo ph−¬ng trôc ¶o.

H×nh 4.10. BiÕn d¹ng cña cét rçng b¶n gi»ng khi uèn däc H×nh 4.11. BiÕn d¹ng cña cét rçng thanh bông khi bÞ uèn däc
a) biÕn d¹ng chung; b) biÕn d¹ng do lùc c¾t

16
 Lùc nÐn tíi h¹n N cr cña cét rçng theo trôc x-x kÓ ®Õn ¶nh h−ëng cña lùc c¾t:

π 2 EA
N cr =
µ t2 λ2x
lx
trong ®ã: λ x - ®é m¶nh ban ®Çu cña cét rçng ®èi víi trôc ¶o x-x, λ x = ;
ix
µ t - hÖ sè kÓ ®Õn ¶nh h−ëng biÕn d¹ng cña hÖ bông rçng do V ®Õn N cr vµ λ x cña cét rçng, µ t > 1 .
§Æt λo = µ t λ x , (4.24)
λo lµ ®é m¶nh thùc cña cét rçng khi bÞ uèn däc theo trôc ¶o (x-x), gäi lµ ®é m¶nh t−¬ng ®−¬ng.
Ta ®−îc N cr vµ σ cr cña cét cã d¹ng nh− c«ng thøc Euler:

π 2 EA π 2E
N cr = ; σ cr = 2
λo2
λo

17
 c. §é m¶nh t−¬ng ®−¬ng λo cña cét rçng b¶n gi»ng:
§Ó ®¬n gi¶n trong tÝnh to¸n, coi ®iÓm gi÷a chiÒu dµi c¸c ®o¹n
nh¸nh vµ b¶n gi»ng cã m«men b»ng kh«ng vµ coi lµ khíp. BiÕn
d¹ng cña cét do V còng nh− λo cña cét rçng b¶n gi»ng phô thuéc
vµo tØ sè ®é cøng ®¬n vÞ n cña c¸c ®o¹n nh¸nh cét vµ b¶n gi»ng:
I xo .C
n= (4.25)
I b .a
trong ®ã : I xo - m«men qu¸n tÝnh cña tiÕt diÖn nh¸nh ®èi víi trôc
xo − xo cña nã ;

t b d b3
I b - m«men qu¸n tÝnh cña b¶n gi»ng, I b = ;
12
a
trong ®ã : A = 2 A f , λ1 ≈ ,
i xo

- cét rçng b¶n gi»ng hai nh¸nh: λo = λ2x + 0.82λ12 ( 1 + n ) (4.27)

trong ®ã : λ1 - ®é m¶nh cña nh¸nh ®èi víi trôc xo, víi chiÒu dµi tÝnh to¸n lµ a;
n - tû lÖ ®é cøng ®¬n vÞ, x¸c ®Þnh theo c«ng thøc 4.25.
18
 - cét rçng b¶n gi»ng bèn nh¸nh: [ ]
λo = λ2max + 0.82 λ12 ( 1 + n1 ) + λ22 ( 1 + n2 ) (4.28)

- cét rçng b¶n gi»ng ba nh¸nh: λo = λ2max + 0.82λ23 ( 1 + 3n3 ) (4.29)

λmax - ®é m¶nh ban ®Çu lín nhÊt trong hai ®é m¶nh λ x , λ y ;
λ1 , λ2 , λ3 - ®é m¶nh cña nh¸nh ®èi víi trôc 1, trôc 2, trôc 3 víi chiÒu dµi tÝnh to¸n lµ a.
n1 , n2 ,n3 - x¸c ®Þnh theo c«ng thøc (4.25), víi viÖc thay I xo cña c«ng thøc nµy b»ng I 1 , I 2 , I 3

1
Khi n ≤ , biÕn d¹ng cña b¶n gi»ng d−íi t¸c dông cña lùc c¾t rÊt nhá so víi biÕn d¹ng cña nh¸nh cét, ta
5
xem b¶n gi»ng cøng v« cïng so víi nh¸nh cét, ®é m¶nh sÏ x¸c ®Þnh nh− sau:
Víi cét hai nh¸nh: λo = λ2x + λ12 (4.30)
Víi cét rçng bèn nh¸nh: λo = λ2max + λ12 + λ22 (4.31)
Víi cét rçng ba mÆt nh− nhau: λo = λ2max + 1.3λ23 (4.32)
λ1 , λ2 , λ3 - ®é m¶nh cña nh¸nh, x¸c ®Þnh víi chiÒu dµi tÝnh to¸n cña nh¸nh lµ lf.=a-bd.
19
d. §é m¶nh t−¬ng ®−¬ng λo cña cét rçng thanh gi»ng:

Khi bÞ uèn däc, cét rçng thanh gi»ng lµm viÖc ®−îc xem nh− dµn ph¼ng cã c¸c m¾t khíp biÕn d¹ng,
biÕn d¹ng chung cña cét nh− trªn h×nh 4.11a. BiÕn d¹ng do lùc c¾t cña cét nh− trªn h×nh 4.11b.
Nh− trªn h×nh gãc tr−ît γ 1 do lùc c¾t b»ng ®¬n
∆ δ
vÞ (V=1) g©y ra: γ 1 ≈ =
a l d cos θ sin θ
trong ®ã : δ - biÕn d¹ng däc trôc cña thanh bông
xiªn do lùc c¾t b»ng 1 g©y ra cho c¶ hai
N b ld
mÆt rçng: δ = ,
EAd 1
Trong ®ã: Nb - tæng lùc däc cña c¸c
thanh bông xiªn ë hai mÆt rçng trªn cïng H×nh 4.11. BiÕn d¹ng cña cét rçng thanh bông khi bÞ uèn
mét tiÕt diÖn cét do lùc c¾t b»ng 1 g©y ra: däc

1
Nb = .
sin θ

20
§é m¶nh t−¬ng ®−¬ng cña cét rçng hai nh¸nh lµ:

α1 A
λo = λ2x + (4.35)
Ad 1
Víi cét rçng bèn mÆt λo x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

α α 2 
λo = λ2max +  1
+ A (4.36)
 Ad 1 Ad 2 
 
trong ®ã : λ max - ®é m¶nh ban ®Çu lín nhÊt trong hai ®é m¶nh ban ®Çu λ x ,λ y ;
Ad 1 - tæng diÖn tÝch tiÕt diÖn cña c¸c thanh bông xiªn trªn cïng mét tiÕt diÖn cét, n»m trong c¸c mÆt cét
vu«ng gãc víi trôc 1-1 (xem h×nh);
Ad 2 - nh− Ad 1 nh−ng vu«ng gãc víi trôc 2-2 (xem h×nh);
α 1 ,α 2 - x¸c ®Þnh theo (4.33) hay b¶ng 4.5, trong ®ã α 1 vµ α 2 t−¬ng øng víi c¸c mÆt vu«ng gãc víi trôc 1-
1 vµ 2-2 (xem h×nh 4.7).

21
Víi cét rçng ba mÆt ®Òu nh− nhau λo x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

2α 1 A
λo = λ2max + (4.37)
3 Ad
trong ®ã : λ max - ®é m¶nh ban ®Çu lín nhÊt trong hai ®é m¶nh ban ®Çu λ x ,λ y ;

Ad = At víi hÖ thanh bông tam gi¸c;

Ad = 2 At víi hÖ thanh bông ch÷ thËp;
At - diÖn tÝch tiÕt diÖn cña mét thanh bông xiªn.
HÖ sè α 1 cã thÓ x¸c ®Þnh theo b¶ng 4.6 phô thuéc voµ gãc nghiªng θ cña thanh bông xiªn víi nh¸nh cét.

B¶ng 4.6. HÖ sè α1 , α2 ®Ó tÝnh λ0

Gãc θ 300 350 400 450 500 – 600
α1 hoÆc α2 45 37 31 28 26

22
4. TÝnh to¸n cét rçng chÞu nÐn ®óng t©m:
N
a. TÝnh to¸n vÒ bÒn: σ = ≤ f .γ c ,
An
víi cét cã hai nh¸nh nh− nhau An = 2 A f .n , A f .n lµ diÖn tÝch tiÕt diÖn thùc cña nh¸nh cét.

b. TÝnh to¸n vÒ æn ®Þnh tæng thÓ:

ϕ min A
N
{ }
≤ f .γ c , ϕ min x¸c ®Þnh theo λ max = max λo , λ y .

c. TÝnh to¸n vÒ æn ®Þnh côc bé: Khi c¸c nh¸nh cét lµ tæ hîp th× chóng cÇn ®−îc kiÓm tra æn ®Þnh côc bé
nh− cét ®Æc chÞu nÐn ®óng t©m theo c¸c c«ng thøc (4.12) vµ (4.13).
d. C¸c yªu cÇu vÒ ®é m¶nh cña cét rçng: λ max ≤ [λ ]; λ max = max λo , λ y . { }
§Ó kh¶ n¨ng æn ®Þnh cña cét rçng kh«ng bÞ h¹n chÕ bëi kh¶ n¨ng æn ®Þnh cña tõng nh¸nh theo trôc
b¶n th©n xo − xo cña nã, ®é m¶nh cña c¸c nh¸nh cét ( λ1 ) cÇn ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn nh− sau:
- Víi cét rçng b¶n gi»ng λ1 ≤ 40 vµ λ1 < λ y ; (4.38)

- Víi cét rçng thanh gi»ng λ1 ≤ 80 vµ λ1 < λ y . (4.39)

e. Kh¶ n¨ng chÞu nÐn ®óng t©m cña cét rçng: gièng nh− cét ®Æc víi An = 2 Anh.n (víi cét rçng hai nh¸nh
{
nh− nhau), ϕ min x¸c ®Þnh theo λ max = max λo , λ y . }
23
5. X¸c ®Þnh th©n cét rçng chÞu nÐn ®óng t©m:
a. Chän tiÕt diÖn cét: Cét rçng hai nh¸nh lµ lo¹i ®−îc sö dông phæ th«ng h¬n c¶, th−êng chän hai nh¸nh
nh− nhau, tiÕn hµnh nh− sau:
• X¸c ®Þnh diÖn tÝch tiÕt diÖn cña nh¸nh cét
N
Theo trôc thùc (y-y) cét lµm viÖc gièng nh− cét ®Æc: A fyc = (4.40)
2ϕ y . f .γ c

trong ®ã :ϕ y ®−îc x¸c ®Þnh theo ®é m¶nh gi¶ thiÕt λ ygt (hoÆc gi¶ thiÕt tr−íc ϕ y );

ly
• X¸c ®Þnh b¸n kÝnh qu¸n tÝnh yªu cÇu ®èi víi trôc thùc: i yyc = (4.40)
λ ygt
• Chän nh¸nh vµ kiÓm tra cét theo trôc thùc: dùa vµo A fyc ,i yyc vµ b¶ng thÐp h×nh chän ra thÐp h×nh

ly
≤ f .γ c ; λ y = ≤ [λ ],
N
lµm nh¸nh cét sao cho tho¶ mgn ®iÒu kiÖn:
ϕ y .A iγ

trong ®ã: A f - diÖn tÝch tiÕt diÖn cña nh¸nh cét ®5 chän, A = 2 A f ;

ϕ y - x¸c ®Þnh theo λ y ; i y = i yo .

24
• X¸c ®Þnh kho¶ng c¸ch hai nh¸nh (C)
C¨n cø vµo sù lµm viÖc ®èi víi trôc ¶o x-x vµ ®iÒu kiÖn hîp lý λo = λ y ta cã λ xyc cña cét:

1
- §èi víi cét rçng b¶n gi»ng, s¬ bé coi n ≤ nªn cã λo : λo = λ2x + λ12 = λ y ,
5
vËy ®é m¶nh yªu cÇu λ xyc = λ2y − λ12 , s¬ bé chän tr−íc λ1 (4.42)

α1 A α1 A
- §èi víi cét rçng thanh gi»ng: λ o = λ2x + = λ y ,suy ra λ xyc = λ2y − ., (4.43)
Ad 1 Ad 1
§Ó cã α 1 vµ Ad 1 ph¶i s¬ bé chän tr−íc thÐp gãc lµm thanh bông xiªn vµ s¬ ®å hÖ thanh bông theo.
lx
Tõ λ xyc cã b¸n kÝnh qu¸n tÝnh yªu cÇu theo trôc ¶o lµ: i xyc = ,
λ xyc

vËy kho¶ng c¸ch yªu cÇu cña hai nh¸nh lµ: C yc = 2 i xyc
2
− i xo
2
, (4.44)

ixyc
Còng cã thÓ x¸c ®Þnh vÞ trÝ hai nh¸nh lµ kÝch th−íc h cña tiÕt diÖn hyc = , hÖ sè α x lÊy theo b¶ng 4.5.
αx
C¨n cø vµo C yc (hoÆc h yc ) vµ yªu cÇu cÊu t¹o chän ra kho¶ng c¸ch gi÷a hai nh¸nh.
Khi ®g cã ®Çy ®ñ cÊu t¹o th©n cét cÇn ph¶i kiÓm tra l¹i cét theo ®iÒu kiÖn cét rçng chÞu nÐn ®óng t©m.
25
b. TÝnh to¸n b¶n gi»ng vµ thanh bông:
HÖ thanh gi»ng vµ b¶n gi»ng cña cét rçng ®−îc tÝnh to¸n víi lùc c¾t sinh ra khi cét bÞ uèn däc quanh
trôc ¶o. Lùc c¾t nµy xem nh− kh«ng ®æi trªn chiÒu dµi cét, gäi lµ lùc c¾t quy −íc V f ®−îc x¸c ®Þnh theo
c«ng thøc:
 E N
V f = 7.15 × 10 −6  2330 −  × (4.45) hoặc Vf =Vf × A (4.46)
 f ϕ
trong ®ã :N - lùc däc tÝnh to¸n cña cét;
ϕ - hÖ sè uèn däc cña cét x¸c ®Þnh theo λo .
A- diÖn tÝch tiÕt diÖn nguyªn cña cét tÝnh b»ng cm2;
V f - lÊy theo b¶ng 4.7.

B¶ng 4.7. Gi¸ trÞ V f ®Ó tÝnh Vf

ThÐp cã fu/fy kN/cm2 38/22 44/29 46/33 52/40 60/45 70/60 85/75
V f daN/cm2 20 30 40 50 60 70
Lùc c¾t quy −íc t¸c dông trªn mét mÆt rçng cña cét lµ Vs : Vs = nrV f (4.47)

Trong ®ã : n r = 0.5 víi cét rçng hai nh¸nh vµ bèn nh¸nh; n r = 0.8 víi cét ba mÆt nh− nhau.
C¸c b¶n gi»ng hoÆc thanh bông trªn mét mÆt rçng cña cét chÞu lùc c¾t Vs .
26
• TÝnh to¸n b¶n gi»ng
Chän kÝch th−íc b¶n gi»ng d b ,tb , kho¶ng c¸ch c¸c b¶n gi»ng a, vµ chiÒu dµi tÝnh to¸n cña nh¸nh l f .

- TÝnh néi lùc trong b¶n gi»ng

Xem c¸c b¶n gi»ng vµ hai
nh¸nh cét nh− mét khung
nhiÒu tÇng 1 nhÞp chÞu biÕn
d¹ng tr−ît do lùc c¾t quy −íc
V f g©y ra. ðiÓm M=0 coi lµ

®iÓm gi÷a c¸c thanh (khíp).

H×nh 4.12. S¬ ®å tÝnh to¸n b¶n gi»ng
Trªn mét mÆt rçng néi lùc trong c¸c b¶n gi»ng do lùc c¾t Vs g©y ra ®−îc x¸c ®Þnh theo s¬ ®å ë h×nh
4.12a. Tõ c¸c ®iÒu kiÖn c©n b»ng néi lùc ta cã:
2Vs a Vs a
M«men uèn lín nhÊt trong b¶n gi»ng: Mb = × = (4.48)
2 2 2
M Va 2 Va
Lùc c¾t trong b¶n gi»ng: Tb = b = s . = s (4.49)
C/2 2 C C
- TÝnh to¸n kiÓm tra bền b¶n gi»ng vµ liªn kÕt b¶n gi»ng víi nh¸nh cét.

27
• TÝnh to¸n thanh bông
- Chän s¬ ®å hÖ thanh bông theo:
+ ChiÒu dµi cét
+ Kho¶ng c¸ch C yc
+ Gãc nghiªng θ hîp lý
+ §iÒu kiÖn c«ng thøc λ1 ≤ 80 vµ
λ1 < λ y .
- TÝnh néi lùc trong thanh bông H×nh 4.12. S¬ ®å tÝnh thanh bông xiªn

D−íi t¸c dông cña lùc c¾t quy −íc Vs ë trªn mét mÆt rçng, néi lùc däc ( N d ) trong thanh bông xiªn:
Vs
Nd = (4.50)
nt . sin θ
trong ®ã : nt = 1 víi hÖ thanh bông tam gi¸c; nt = 2 víi hÖ thanh bông h×nh thoi.

28
 α d N f At
HÖ thanh bông ch÷ thËp cã thanh ngang, N d trong (4.50) cộng thªm lùc däc phô N Fu = (vì
Af
Vs α d N f At
cïng chÞu nÐn víi nh¸nh), vËy tổng lùc däc trong thanh xiªn lµ: N d = + (4.51)
2 sin θ Af
ld a 2
Trong ®ã: N f - lùc däc trong mét nh¸nh cét; α d =
l d3 + 2C 3
- Chän tiÕt diÖn thanh bông: Gi¶ thiÕt tr−íc λmaz cña thanh bông lµ λ gt ≤ 150 , x¸c ®Þnh ®−îc ϕ min vµ
l
imin thanh bông: i yc = imin = d .
λ gt
Nd
X¸c ®Þnh diÖn tÝch cña tiÕt diÖn yªu cÇu cña thanh bông xiªn Atyc = . (4.52)
ϕ min fγ c
→ chän thÐp lµm thanh bông.
- TÝnh to¸n kiÓm tra thanh bông
Nd
Thanh bông xiªn tÝnh to¸n nh− cÊu kiÖn chÞu nÐn ®óng t©m: σ = ≤ fγ c (4.53)
ϕ min At
γ c - hÖ sè ®iÒu kiÖn lµm viÖc (tÝnh ®Õn sù lªch t©m gi÷a trôc thanh xiªn vµ mÆt liªn kÕt), γ c = 0.75 .
- Liªn kÕt thanh xiªn vµo nh¸nh: liªn kÕt b»ng ®−êng hµn gãc, bul«ng hoÆc ®inh t¸n. C¸c liªn kÕt nµy
tÝnh víi Nd.
29
 § 4. CẤU TẠO VÀ TÍNH TOÁN c¸c chi tiÕt cét
1. §Çu cét vµ liªn kÕt xµ ngang vµo cét:
Lµ liªn kÕt cøng hoÆc khíp, cã hai h×nh thøc: xµ ngang ®Æt trªn ®Ønh vµ liªn kÕt vµo bªn c¹nh cét.
a. Xµ ngang ®Æt trªn ®Ønh cét:
BÒ dµy cña b¶n bông ( t w ), b¶n c¸nh ( t f ), s−ên gia c−êng ( t s ) ë ®Çu cét n»m d−íi c¸c s−ên gèi tùa cña
xµ ngang ®−îc lÊy theo ®iÒu kiÖn Ðp mÆt:
N
t≥ , (4.80)
Z . fc
trong ®ã : t - bÒ dµy b¶n bông ( t w ), b¶n c¸nh ( t f ), s−ên gia c−êng ( t s );
N- lùc nÐn tÝnh to¸n tõ xµ ngang truyÒn vµo; Z- bÒ réng diÖn tÝch Ðp mÆt, Z = b + 2t 2 ;
b- bÒ réng s−ên gèi tùa cña xµ ngang; t 2 - bÒ dµy b¶n mò cét.
Khi t w kh«ng ®¶m b¶o c«ng thøc (4.80) th×
t¨ng t w cña mét phần b¶n bông trªn cïng dµi
lb ≈ 0.6 hw , hoÆc t¨ng c−êng b»ng c¸c b¶n èp 1
réng b»ng Z, dµi l1 ≥ 0.6 hw , hw lµ chiÒu cao tiÕt
diÖn b¶n bông. BÒ dµy b¶n èp lÊy theo c«ng thøc
(4.80) vµ ®iÒu kiÖn æn ®Þnh.

30
 ChiÒu cao h f cña ®−êng hµn gãc liªn kÕt b¶n èp víi b¶n bông ®−îc tÝnh to¸n víi lùc:
2 NAem1 Aemb - diÖn tÝch chÞu Ðp mÆt cña b¶n bông, Aemb = Zt w ;
N1 = , (4.81)
2 Aem1 + Aemb Aem1 - diÖn tÝch Ðp mÆt cña b¶n èp, Aem1 = Zt 1 ; t 1 ,t w - bÒ dµy cña b¶n èp, b¶n bông.

NZ
• ChiÒu dµi l s cña c¸c s−ên ®−îc x¸c ®Þnh tõ liªn kÕt hµn gãc gi÷a s−ên víi cét chÞu uèn M s = vµ
8
N
c¾t Vs = vµ l s ≥ 0.6 hw , hw lµ bÒ cao b¶n bông liªn kÕt víi s−ên, ®ång thêi l s ≤ 85 β f h f .
2
• Khi b¶n bông cã bÒ dµy nhá mµ c¸c s−ên gia c−êng l¹i chÞu ph¶n lùc lín th× b¶n bông cã thÓ bÞ ph¸
ho¹i vÒ c¾t trªn hai mÆt liªn kÕt c¸c s−ên gia c−êng. B¶n bông cét kiÓm tra theo c«ng thøc:
N
τ= ≤ fv (4.82)
2l s .t w
trong ®ã : 2 - sè mÆt c¾t; t w - bÒ dµy b¶n bông; l s - chiÒu dµi mÆt c¾t, b»ng chiÒu dµi s−ên gia c−êng.
• Trong c¸c cét tiÕt diÖn ch÷ I tæ hîp, c¸c ®−êng hµn gãc liªn kÕt c¸nh víi bông cét ë ®o¹n gi¸p víi mò
cét dµi la ≤ 85 β f h f ®−îc kiÓm tra víi néi lùc N cña cét.

• C¸c v¸ch cøng ®Çu cét rçng ®−îc cÊu t¹o vµ tÝnh to¸n nh− mét dÇm tiÕt diÖn ch÷ I.
• T¹i tiÕt diÖn ®Çu cét cã lùc c¾t th× c¸c ®−êng hµn liªn kÕt mò cét víi th©n cét ph¶i ®−îc kiÓm tra.

31
b. Xµ ngang liªn kÕt khíp ë bªn c¹nh cét:
Gèi ®ì 2 liªn kÕt c¸nh cét b»ng hai ®−êng hµn däc hai bªn vµ cã
thÓ c¶ ®−êng hµn ngang bªn d−íi. C¸c ®−êng hµn nµy ®−îc tÝnh to¸n
chÞu c¾t víi lùc P = 1.5V (V lµ ph¶n lùc gèi tùa; 1.5 lµ hÖ sè tÝnh ®Õn
sù truyÒn ph¶n lùc V lÖch, kh«ng ®Òu cã thÓ x¶y ra do chÕ t¹o vµ l¾p
r¸p).
S−ên 1 gia c−êng bông cét trong h×nh cã khi b¶n c¸nh cét máng
( t f < 0 ,7 t sg ,t f lµ bÒ dµy c¸nh cét, t sg lµ bÒ dµy gèi tùa cña xµ ngang).

hw
Chiều dµi s−ên 1 lµ hs ≥ , lÊy hs = hw khi c¶ hai c¸nh cét ®Òu
2
liªn kÕt víi dÇm hoÆc khi kÕt hîp lµm v¸ch cøng, lµm s−ên gi÷ æn
®Þnh côc bé cho bông cét.
Bul«ng liªn kÕt: ®Æt theo cÊu t¹o, dïng bul«ng th−êng hoÆc th«.

32
2. Ch©n cét:
a. CÊu t¹o: CÊu t¹o ch©n cét ph¶i ®¶m b¶o : truyÒn t¶i ®Òu tõ cét lªn mãng, phï hîp s¬ ®å tÝnh, thuËn
tiÖn cho l¾p dùng.
Ch©n cét chØ cã b¶n ®Õ (h×nh 4.21a) lµ lo¹i ®¬n gi¶n nhÊt: dïng ch©n cét khíp víi mãng.
Cét nÆng cÊu t¹o lùc truyÒn qua diÖn Ðp mÆt gi÷a th©n cét t× lªn bản ®Õ: chç tiÕp gi¸p gia c«ng phẳng
®¶m b¶o truyÒn lùc ®Òu kh¾p, ®−êng hµn tÝnh to¸n víi (0.15-0.2)N cña cét.
Víi cét nhÑ, cÊu t¹o
lùc truyÒn qua c¸c ®−êng
hµn liªn kÕt th©n cét víi
b¶n ®Õ.

DÇm ®Õ vµ s−ên : + Ph©n phèi t¶i träng ;

+ Gèi ®ì cho b¶n ®Õ chÞu uèn do ph¶n lùc ;
+ T¨ng ®é cøng cho b¶n ®Õ vµ toµn ch©n cét.

33
 Tr−êng hîp liªn kÕt cét ngµm víi mãng cã lùc kÐo trong bul«ng neo kh«ng lín, cã thÓ cÊu t¹o cho
bul«ng neo liªn kÕt trùc tiÕp vµo b¶n ®Õ cña ch©n cét. Khi nµy b¶n ®Õ cÇn cã bÒ dµy tbd lín, c¸c bul«ng
neo ®−îc ®Æt s¸t víi c¸c b¶n c¸nh, b¶n bông cét chØ ®Ó khe hë ®ñ ®Ó b¾t bul«ng.

Víi cét rçng cã kho¶ng c¸ch nh¸nh lín, ch©n cét th−êng
cÊu t¹o riªng rÏ cho mçi nh¸nh (h×nh 4.22d) nh− cÊu t¹o ch©n
cét ®Æc.

34
b. TÝnh to¸n:
Víi ch©n cét nÐn ®óng t©m, diÖn tÝch b¶n ®Õ Abd x¸c ®Þnh theo c−êng ®é vÒ nÐn côc bé cña bªt«ng mãng.
N
Abd ≥ (4.83)
αψϕ b Rb
trong ®ã :N - lùc däc tÝnh to¸n cña cét;
α - hÖ sè phô thuéc cÊp bªt«ng,víi bªt«ng cÊp B25 vµ lín h¬n α = 13.5 Rbt / Rb ;
Rb - c−êng ®é chÞu nÐn tÝnh to¸n cña bªt«ng;
Rbt - c−êng ®é chÞu kÐo tÝnh to¸n cña bªt«ng;
ψ - hÖ sè phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm ph©n phèi t¶i träng côc bé trªn diÖn tÝch Ðp mÆt, ψ = 1 khi nÐn
®Òu, ψ = 0.75 khi t¶i nÐn ph©n bè kh«ng ®Òu;
Am
ϕb = 3 vµ lÊy kh«ng lín h¬n 1.5;
Abd
Am - diÖn tÝch mÆt mãng.
Dùa vµo Abd vµ h×nh d¸ng tiÕt diÖn cét ®Þnh ra c¸c kÝch th−íc L, B sao cho ¸p lùc d−íi ®Õ cét ®¶m b¶o
N
®iÒu kiÖn nh− sau: σ = ≤ αψϕ b Rb (4.84)
LB
35
 Víi ch©n cét nÐn ®óng t©m chØ cã b¶n ®Õ th−êng lÊy L = B = Abd . §Ó ®¬n gi¶n
vµ an toµn tÝnh to¸n nh− mét c«ngxon cã tiÕt diÖn réng lµ b (h×nh 4.21a) cao lµ t bd ,
m«men uèn cña nã lµ:
M = σA1C1 (4.84)

trong ®ã: A1 - diÖn tÝch truyÒn t¶i σ vµo c«ng xon (phÇn h×nh thang g¹ch chÐo trªn h×nh 4.21a);
C1 - kho¶ng c¸ch tõ träng t©m cña diÖn truyÒn t¶i h×nh thang ®Õn tiÕt diÖn tÝnh to¸n cña
c«ngxon.
6M
ChiÒu dµy b¶n ®Õ ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: tbd = (4.86)
b. f .γ c
Abd
Víi ch©n cét cã dÇm ®Õ vµ s−ên: L = vµ lÊy B = b (hoÆc h) + 2t dd + 2C (4.87)
B
ë ®©y : b, h - kÝch th−íc cét;
t dd - bÒ dÇy dÇm ®Õ, cã thÓ lÊy s¬ bé b»ng 8 ÷ 10 mm ;
C - ®é nh« c«ngxon cña b¶n ®Õ, lÊy C ≤ 100 mm .

36
 Th©n cét, dÇm ®Õ vµ s−êng chia s¶n
bÕ thµnh nh÷ng « b¶n cã c¸c ®iÒu kiÖn
biªn kh¸c nhau (h×nh 4.21e), «1 lµ
c«ngxon, « 2 tùa trªn hai c¹nh kÒ nhau, «
3 tùa trªn ba c¹nh, « 4 tùa trªn bèn c¹nh.

Mçi « b¶n ®−îc tÝnh to¸n vÒ uèn d−íi t¸c dông cña ph¶n lùc nh− b¶n tùa khíp ë c¸c c¹nh liªn kÕt trõ
« 1. M max cña mçi « b¶n nµy tÝnh cho d¶i réng mét ®¬n vÞ dµi lµ: M = α bσd 2 (4.88)
trong ®ã : d - nhÞp tÝnh to¸n cña « b¶n;
α b - hÖ sè phô thuéc vµo tØ sè gi÷a c¸c c¹nh vµ lo¹i « b¶n:
1
+ Víi « 1: d = c ,α b = ; « 2: d = a1 ,α b tra b¶ng theo tØ sè b1 / a1 ( a1 < b1 )
2
+ Víi « 3: d = a 2 ,α b tra b¶ng theo tØ sè b2 / a2 ( a 2 lµ chiÒu dµi biªn tù do, b2 lµ chiÒu dµi
c¹nh ®−îc liªn kÕt vu«ng gãc víi c¹nh tù do) khi b2 / a2 < 0.5 tÝnh nh− c«ngxon víi
d = b2 ,α b = 1 / 2 ;
+ ¤ 2 cã thÓ tÝnh nh− « 3 víi c¸c kÝch th−íc a 2 ,b2 lÊy theo h×nh ®Ó thiªn vÒ an toµn.
6 M max
ChiÒu dµy b¶n ®Õ t bd ®−îc tÝnh to¸n Mmax trong c¸c « b¶n ®Õ: tbd = (4.89)
f .γ c

37
+ TÝnh to¸n dÇm ®Õ:
- Nh− dÇm ®¬n gi¶n cã mót thõa chÞu t¶i träng ph©n bè ®Òu q d = σα d ( α d lµ bÒ réng cña diÖn truyÒn
ph¶n lùc vµo dÇm ®Õ, xem h×nh 4.21e, d).
- ChiÒu cao dÇm ®Õ ( hdd ) ®−îc x¸c ®Þnh tõ ®iÒu kiÖn chÞu lùc cña c¸c ®−êng hµn gãc liªn kÕt víi cét.
Xem nh− lùc däc N cña cét ph©n ®Òu cho c¸c ®−êng hµn liªn kÕt c¸c dÇm ®Õ víi th©n cét.
+ TÝnh to¸n s−ên ®Õ:
- Nh− congxon, ngµm t¹i chç liªn kÕt hµn víi cét hoÆc dÇm ®Õ, chÞu t¶i träng ph©n bè ®Òu q s = σα s
(α s lµ bÒ réng cña diÖn truyÒn ph¶n lùc α vµo s−ên, xem h×nh 4.21d, e, g).
1 2
- ChiÒu cao s−ên (hs) ®−îc x¸c ®Þnh tõ ®iÒu kiÖn chÞu momen M s = q s l s vµ lùc c¾t Vs = q s l s cña
2
c¸c ®−êng hµn gãc liªn kÕt víi cét. Xem nh− lùc däc N cña cét ph©n ®Òu cho c¸c ®−êng hµn liªn kÕt
c¸c dÇm ®Õ víi th©n cét.
+ Víi ch©n cét chÞu nÐn lÖch t©m, øng suÊt betong mãng d−íi b¶n ®Õ lµ:
N 6M N 6M
σ max = + 2 ≤ αψϕ b Rb ;σ min = − 2 (4.90)
BL BL BL BL
+ Víi cét nÐn lªch t©m cÊu t¹o ch©n riªng rÏ cho tõng nh¸nh: ch©n cña mçi nh¸nh ®−îc tÝnh to¸n nh−
ch©n cét nÐn ®óng t©m víi lùc nÐn lín nhÊt cña nh¸nh t¹i ch©n cét.
38
c. Liªn kÕt ch©n cét vµo mãng:
+ Ch©n cét khíp:
- Bulong neo b¾t trùc tiÕp vµo b¶n ®Õ
(h×nh 4.21a, b, c, d).
- Bulong neo ®Æt theo cÊu t¹o, 2 hoÆc 4
c¸i, ®−êng kÝnh 20 ÷ 25 mm .
-
+ Ch©n cét ngµm:
- Bulong neo b¾t chÆt vµo c¸c chi
tiÕt ®ì trªn c¸c dÇm ®Õ hoÆc
s−ên (h×nh a, b, c, d).
- Dïng Ýt nhÊt 4 bulong neo,
®−êng kÝnh 20 ÷ 36 mm cho
ch©n cét nÐn ®óng t©m vµ ch©n
cét nÐn lÖch t©m kh«ng cã tæ
hîp (M, N) g©y kÐo cho bulong
neo.
39
 - Tæ hîp M max vµ N min sÏ g©y ra néi lùc kÐo lín nhÊt cho c¸c bulong neo.
Gi¶ thiÕt c¸c bulong neo tiÕp thu toµn bé vïng kÐo cña biÓu ®å øng suÊt d−íi ®Õ
cét.
LËp ph−¬ng tr×nh c©n b»ng momen víi träng t©m vïng nÐn x¸c ®Þnh:
M − Na
∑ N bl = . (4.91)
y
∑ N bl
Tæng diÖn tÝch yªu cÇu cña bulong neo chÞu kÐo: ∑ Abl = . (4.92)
f ba
fba - c−êng ®é chÞu kÐo cña bul«ng neo
Tõ ∑ Abl chän ra bul«ng neo.
§èi víi c¸c cét rçng cã cÊu t¹o ch©n riªng cho tõng nh¸nh, lùc kÐo cña c¸c bulong neo chÝnh lµ lùc kÐo
lớn nhÊt cña nh¸nh t¹i tiÕt diÖn ch©n cét:
M − Ny
∑ N bl = . (4.93)
C
trong ®ã: C - kho¶ng c¸ch träng t©m hai nh¸nh cét;
y - kho¶ng c¸ch tõ träng t©m toµn tiÕt diÖn cét ®Õn träng t©m nh¸nh tÝnh bulong neo.

40