ΦΥΣΙΚΗ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΑ

Εξίζωζη Poisson –
Καηαζηάζειρ εςζηάθειαρ
 Μερική πίεση
Μεξηθή πίεζε (pi) ελόο αεξίνπ ζπζηαηηθνύ Α, ελόο αεξίνπ µίγµαηνο, νλνµάδεηαη ε

πίεζε πνπ ζα αζθνύζε ην αέξην Α, αλ µόλν ηνπ θαηαιάµβαλε όιν ηνλ όγθν ηνπ

δνρείνπ, ζηελ ίδηα ζεξµνθξαζία.

Ειδικόρ όγκορ

(Α)
(Β)
 Πρώηος Θερμοδσναμικός Νόμος. Νόμος Joule
Τν άζξνηζκα ζεξκόηεηαο θαη έξγνπ ζε έλα ζύζηεκα είλαη ζηαζεξό, ή ε
ζεξκόηεηα είλαη έλαο ηύπνο έξγνπ. Έηζη:

Q  U  W (1)

Δλ γέλεη, γηα κνλαδηαία κάδα ηζρύεη:

đq  du  đw (2)

Σεκεηώζηε όηη đq θαη đw δελ είλαη αθξηβή (ή ηέιεηα) δηαθνξηθά, αθνύ δελ είλαη
ζπλαξηήζεηο κεηαβιεηώλ θαηάζηαζεο.
Τέλειο ή ακπιβέρ διαθοπικό Έζησ z = f (x, y) , ηόηε ην dz είλαη έλα ηέιεην δηαθνξηθό αλ:
2 f 2 f

xy yx
&  dz  0 (3)

 v   v 
Γηα ηέιεην δηαθνξηθό ηζρύεη: έζησ v = f (T, p), ηόηε: dv      (4)

 T 
p T p
Η αιιαγή εζσηεξηθήο ελέξγεηαο du, πξνθαιείηαη ζπλήζσο από αιιαγή ηεο
ζεξκνθξαζίαο, ε νπνία είλαη αλάινγε ηεο ζεξκόηεηαο πνπ πξνζηίζεηαη, δει.:

đq
dT  (5)
c
όπνπ c είλαη ε εηδηθή ζεξκνρσξεηηθόηεηα

Δάλ δελ παξάγεηαη έξγν θαη γηα έλα ζηαζεξό εηδηθό όγθν πξνθύπηεη:

du u
đq  cV dT  du (6) ή cV   (7)
dT T
 Σε ζηαζεξή πίεζε:

đq  cpdT  du  pda  cVdT  pda (8)

Απνδεηθλύεηαη επίζεο πσο:

cp  cV  R' (9)

R
όπνπ R' (10)
M
Γηαθνξίδνληαο επίζεο ηε ζρέζε: pa  R 'T (11)

πξνθύπηεη ηειηθά: pda  R 'dT  adp (12)

Από ηηο ζρέζεηο (8), (9) θαη (12) θαηαιήγνπκε πσο :

đq  cpdT  adp (13)

Η ηειεπηαία ζρέζε είλαη πνιύ ζεκαληηθή γηα ηα αέξηα.

Αο ζεσξήζνπκε ηηο παξαθάησ ηέζζεξεηο εηδηθέο πεξηπηώζεηο:
1. Δάλ κηα δηεξγαζία πινπνηείηαη ζε ζηαζεξή πίεζε (ηζνβαξήο
δηεξγαζία), dp =0.
Τόηε ε đq  c p dT  adp γίλεηαη: đq  c p dT (14)

2. Δάλ ε ζεξκνθξαζία δηαηεξείηαη ζηαζεξή (ηζόζεξκε

δηεξγαζία), dT =0, ηόηε ε đq  c p dT  adp γίλεηαη:
đq  adp  pda  đw (15)
 3. Δάλ ε δηεξγαζία πινπνηείηαη δηαηεξνύκελεο ηεο ππθλόηεηαο
ζηαζεξήο (ηζνζηεξηθή ή ηζόρσξε δηεξγαζία), ηόηε
d  da  0 θαη đq  c V dT  du (16)

4. Δάλ θαηά ηε δηεξγαζία δελ πινπνηείηαη δηαληαιιαγή

ζεξκόηεηαο ηνπ αεξίνπ κε ην πεξηβάιινλ ηνπ (αδηαβαηηθή
δηεξγαζία), ηόηε dq  0 θαη c V dT  pda θαη c p dT  adp . (17)

Σημείωζη: Οη πεξηζζόηεξεο αιιαγέο ζηελ αηκνζθαηξηθή ζεξκνθξαζία θαη

εηδηθά απηέο πνπ ζρεηίδνληαη κε αλνδηθέο ή θαζνδηθέο θηλήζεηο είλαη αδηαβαηηθέο
(ή ςεπδν-αδηαβαηηθέο).
 Εξαγωγή ηηρ εξίζωζηρ Poisson

Θεσξώληαο ηηο ζρέζεηο πνπ ηζρύνπλ ζηελ πεξίπησζε ηεο αδηαβαηηθήο

δηεξγαζίαο πνπ είδακε παξαπάλσ θαη κεηά από θάπνηεο πξάμεηο θαηαιήγνπκε
ζηε ζρέζε
K
T  p 
  (18)
T0  p 0 
R'
όπνπ K  0.286
cp

Η ηειεπηαία ζρέζε (18) καο επηηξέπεη λα ππνινγίδνπκε ζε κηα αδηαβαηηθή

δηεξγαζία ηε κεηαβνιή ηεο ζεξκνθξαζίαο γηα δεδνκέλε κεηαβνιή ηεο πίεζεο.
 Εξαγωγή ηηρ εξίζωζηρ Poisson

Αλ ζηελ παξαπάλσ ζρέζε ζεσξήζνπκε p0 = 1000 hPa θαη ζέζνπκε ην Τ0 σο ζ

έρνπκε ηελ εξίζωζη Poisson. Λύλνληαο σο πξνο ζ:

K
 1000 
  T  (19)
 p 
πνπ νξίδεηαη σο δςνηηική θεπμοκπαζία. Με άιια ιόγηα, ε δςνεηηθή
ζεπμοθπαζία εθθπάδεη ηε ζεπμοθπαζία πος ζα είσε ένα ημήμα αέπα, αν αςηό
μεηαθεπόηαν αδηαβαηηθά ζηο επίπεδο ηων 1000 hPa.
Η δπλεηηθή ζεξκνθξαζία απμάλεηαη κε ην ύςνο ζε θαλνληθή θαη ζηαζεξά
ζηξσκαησκέλε αηκόζθαηξα, παξά ην γεγνλόο, όηη ε πξαγκαηηθή ζεξκνθξαζία
κπνξεί λα απμάλεηαη ή λα κεηώλεηαη. Γειαδή, ε δςνεηηθή ζεπμοθπαζία ζε ξεπή
αδηαβαηηθή δηεπγαζία είναη ζςνηεπεηηθή ποζόηεηα. Τν ίδην ηζρύεη θαη γηα ηηο
ηζενηποπηθέρ θηνήζεηρ ηνπ αέξα.

Ο αέξαο θνληά ζηελ επηθάλεηα είλαη

δπλεηηθά πην θξύνο από ηνλ αέξα
ζηα άλσ ζηξώκαηα θαη σο εθ ηνύηνπ
αλζίζηαηαη ζηελ αλνδηθή πνξεία.
Οκνίσο, αλ ν αέξαο από ην ύςνο
ησλ 1000m θαηαξξεύζεη πξνο ηελ
επηθάλεηα ηόηε ε ζεξκνθξαζία ηνπ
ζα απμεζεί ιόγσ αδηαβαηηθήο
ζέξκαλζεο θαη ζα ππεξβεί απηή ηνπ
πεξηβάιινληνο. Δπνκέλσο ν αέξαο
ζηα 1000m είλαη δπλεηηθά πην
ζεξκόο από ηνλ αέξα ηεο
επηθάλεηαο θαη σο εθ ηνύηνπ
αλζίζηαηαη ηεο θαζνδηθήο πνξείαο.
 Καηαζηάζειρ εςζηάθειαρ - αζηάθειαρ - Εςαιζθηζία
Αλ ζεσξήζνπκε κηα ζθαίξα ηνπνζεηεκέλε ζε κηα βαζηά, ζε ζρέζε κε ηηο δηαζηάζεηο ηεο,
εζνρή (κπιε ζθαίξα) νπνηαδήπνηε ώζεζε δελ κπνξεί λα ηε δηαηεξήζεη ζε θίλεζε, άξα ε
ζθαίξα βξίζθεηαη ζε εςζηαθή θαηάζηαζε.
Αλ ηνπνζεηήζνπκε κηα ίδηα ζθαίξα ζηελ θνξπθή ελόο θεθιηκέλνπ επηπέδνπ (θόθθηλε
ζθαίξα) ηόηε κηα κηθξή ώζεζε είλαη ηθαλή λα ηελ εθηξέςεη από ηελ αξρηθή ηεο θαηάζηαζε
θαη λα κελ επηζηξέςεη πνηέ μαλά ζε απηήλ. Η θαηάζηαζε απηή ραξαθηεξίδεηαη αζηαθήρ.
Αλ ηέινο ζεσξήζνπκε όηη ε ζθαίξα βξίζθεηαη ζε έλα πξαθηηθά ιείν επίπεδν ηόηε κηα
ώζεζε κπνξεί λα ηελ «κεηαηνπίζεη» πάλσ ζην επίπεδν (πξάζηλε ζθαίξα) αλαθνξηθά
όκσο κε ηελ θαηάζηαζε ζηελ νπνία βξίζθεηαη απηή δελ έρεη αιιάμεη αθνύ ζπλερίδεη λα
βξίζθεηαη πάληα ζην ίδην επίπεδν. Η θαηάζηαζε απηή νλνκάδεηαη μεηαζηαθήρ.
Σπκπέξαζκα: ε ζηαζεξόηεηα ηεο θαηάζηαζεο ηεο ζθαίξαο εμαξηάηαη άκεζα από ην
πεξηβάιινλ ηεο (πεξηβάιινλ = δπλαηέο ελεξγεηαθέο ζηάζκεο). Άξα δειαδή ην θαηά πόζν
είλαη ζηαζεξό έλα ζύζηεκα ζε κηα δηαηαξαρή εμαξηάηαη από ηηο επηηξεπόκελεο
ελεξγεηαθέο ηνπ ζηάζκεο. Δίλαη όκσο έηζη;
 Καηαζηάζειρ εςζηάθειαρ - αζηάθειαρ - Εςαιζθηζία
Αλ αληηθαηαζηήζνπκε ηελ πξνεγνύκελε ζθαίξα κε πεληαγσληθό πξίζκα ή ηεηξάεδξν
αληηιακβαλόκαζηε όηη ην πξίζκα είλαη πην ζηαζεξό από ηε ζθαίξα θαη ην ηεηξάεδξν
αθόκα πην ζηαζεξό. Υπάξρεη ινηπόλ κηα δηαβάζκηζε ζηελ αζηάζεηα.

Σηηο ίδηεο παξαηεξήζεηο ζα θαηαιήμνπκε θαη αλ αληηθαηαζηήζνπκε ηε ζθαίξα ζηελ

πεξίπησζε ηεο κεηαζηαζνύο θαηάζηαζεο, όηη δειαδή ππάξρεη κηα δηαβάζκηζε ζηε
κεηαζηαζή θαηάζηαζε.

Σπκπεξαίλνπκε ινηπόλ όηη ε ζηαζεξόηεηα ηεο θαηάζηαζεο ελόο ζώκαηνο ή ελόο

ζπζηήκαηνο δελ εμαξηάηαη κόλν από ην πεξηβάιινλ ηνπ αιιά θαη από κηα άιιε ηδηόηεηα
ηνπ ίδηνπ ηνπ ζώκαηνο ή ζπζηήκαηνο, ηελ αληίζηαζή ηνπ ζηελ ίδηα δηαηαξαρή πνπ
ιέγεηαη εςαιζθηζία.
 Καηαζηάζειρ εςζηάθειαρ ηηρ αημόζθαιπαρ
Η αηκόζθαηξα κπνξεί λα είλαη:
εςζηαθήρ, νπόηε δελ παξαηεξνύληαη θαηαθόξπθεο (αλνδηθέο ή θαζνδηθέο) θηλήζεηο
αεξίσλ καδώλ,
αζηαθήρ, νπόηε παξαηεξνύληαη θαηαθόξπθεο (αλνδηθέο ή θαζνδηθέο) θηλήζεηο αεξίσλ
καδώλ,
ή λα βξίζθεηαη ζε θαηάζηαζε «αδιάθοπηρ ιζοπποπίαρ».

Έλαο από ηνπο ηξόπνπο κε ηνπο νπνίνπο θαζνξίδεηαη ε επζηάζεηα ηεο αηκόζθαηξαο είλαη
ε βαζκίδα ηεο δπλεηηθήο ζεξκνθξαζίαο.

 d 
   0, Αζηάθεια
 dz 
 d 
   0, Αδιάθορη ιζορροπία
 dz 
 d 
   0, Εσζηάθεια
 dz 
 Επμηνείερ όπων

Λανθάνοςζα θεπμόηηηα (L): Τν πνζό ηεο ελέξγεηαο πνπ απνβάιιεη ή απνξξνθά κηα
πνζόηεηα νπζίαο όηαλ αιιάδεη θπζηθή θαηάζηαζε ππό ζηαζεξή ζεξκνθξαζία.

Ιζοδύναμη θεπμοκπαζία (Τe): H ζεξκνθξαζία πνπ απνθηά κηα αέξηα κάδα εάλ όινη νη
πδξαηκνί πνπ πεξηέρεη ζπκππθλσζνύλ θαη απνκαθξπλζνύλ ηζνβαξηθά.

Ιζοδύναμη δςνηηική θεπμοκπαζία (θe): Η ηζνδύλακε δπλεηηθή ζεξκνθξαζία είλαη ε

ζεξκνθξαζία πνπ ζα είρε έλα ηκήκα ηνπ αέξα εάλ, όινη νη πδξαηκνί ηνπ ζπκππθλσζνύλ,
απειεπζεξώλνληαο ηε ιαλζάλνπζα ζεξκόηεηά ηνπο θαη κεηαθεξζεί ζηε ζπλέρεηα
αδηαβαηηθά ζε πίεζε 1000 hPa.

Δθαξκνγή: Νεξό ζηελ αηκόζθαηξα

Λανθάνοςζα θεπμόηηηα εξάημιζηρ (Lν): Τν πνζό ηεο ελέξγεηαο πνπ πξέπεη λα
απνξξνθήζεη 1 kg λεξνύ γηα λα κεηαηξαπεί ζε πδξαηκνύο ππό ζηαζεξή ζεξκνθξαζία
θαη πίεζε.
 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ξεθηλώληαο από ηελ Δμ. 13 λα εμάγεηε ηελ Δμ. 18 γηα ηελ πεξίπησζε αδηαβαηηθήο
κεηαβνιήο από ηελ αξρηθή θαηάζηαζε (T0, p0) ζηελ ηειηθή θαηάζηαζε (T,p).

2. Σηα δύν άθξα ελόο δπγνύ εμαξηάκε κηα κεγάιε θνίιε ζθαίξα θαη κηα κηθξή κεηαιιηθή
ζπκπαγή ζθαίξα, ε νπνία ηζνξξνπεί ηελ πξώηε. Αλ θιείζνπκε ην δπγό ζε
αεξνζηεγέο δνρείν θαη αθαηξέζνπκε ηνλ αέξα ηη ζα ζπκβεί θαη γηαηί;
3. Από κεηξήζεηο πξνέθπςαλ ηα παξαθάησ δεδνκέλα (Πίλαθαο Α) πίεζεο θαη
ζεξκνθξαζίαο ζε δηάθνξα επίπεδα-ζηξώκαηα ηεο αηκόζθαηξαο. α) Δθηηκήζηε ηελ
δπλεηηθή ζεξκνθξαζία ζε θάζε επίπεδν. β) Αμηνινγείζηε ηελ θαηάζηαζε επζηάζεηαο
θάζε ζηξώκαηνο. Γίλεηαη Η = 8500 m, K = 0,286
P (hPa) T (K)
1000 290
800 275
500 240
Πίνακας Α Εικόνα Α

4. Ο ςπρξόο αέξαο θαηεβαίλεη θαη ν ζεξκόο αλεβαίλεη. Η εηθόλα ζηελ ηξνπόζθαηξα

(Δηθόλα Α) όκσο είλαη εληειώο αλάπνδα! Πσο εξκελεύεηαη απηή ε παξαηήξεζε;