Professional Documents
Culture Documents
Latin 1 de Bachillerato
Latin 1 de Bachillerato
Latin 1 de Bachillerato
SCHOLA PRADOLONGO
TRIA NOMINA:
ÍNDICE
SEGUNDO TRIMESTRE
TERCER TRIMESTRE
EVOLUCIÓN FONÉTICA
98
➢ Reglas principales de evolución fonética 114
CULTURA
VOCABULARIO Y APÉNDICES
La mayoría de las lenguas europeas y algunas asiáticas parecen remontarse a una lengua
madre común llamada indoeuropeo.
Esta lengua hipotética fue hablada por unos pueblos que habitaban entre el Danubio y las
estepas siberianas hacia el año 2500 a.C. Posteriormente (hacia el 2000 a.C.) se dispersaron
por toda Europa y parte de Asia y esto provocó la fragmentación del primitivo indoeuropeo en
las diferentes lenguas indoeuropeas. Hacia el año 1000 a.C. las diferencias lingüísticas se
acentuaron.
A pesar de que no existen textos escritos ni restos arqueológicos, los lingüistas han
podido reconstruir de forma hipotética el indoeuropeo a partir de los rasgos comunes entre
las lenguas derivadas, las lenguas indoeuropeas, de las que sí se conservan testimonios
escritos.
Meter Mater Mutter Mother Matka *mater
Las lenguas que surgieron del indoeuropeo como consecuencia de la dispersión son las
llamadas lenguas indoeuropeas, que se clasifican en las siguientes familias:
1
Tema 1: Del indoeuropeo a las lenguas romances
Hitita: Es la lengua indoeuropea más antigua. En la Antigüedad
era la lengua de los hititas, pueblo situado en el norte de
Lenguas de Anatolia central (hoy Turquía). Se habló entre el 1600 a.C. y el
2. India 1100 a.C.
3. Pakistán Tocario: Es la lengua indoeuropea más desconocida. Fue la
4. Afganistán Lengua de un pueblo que habitó hacia el siglo I a.C. en el
5. Irán Turquestán chino.
1. Armenio 6. Kurdo
Lenguas extinguidas
Asia
INDOEUROPEO
Europa
2
Tema 1: Del indoeuropeo a las lenguas romances
3
Tema 1: Del indoeuropeo a las lenguas romances
Al igual que del indoeuropeo primitivo surgieron multitud de lenguas, del latín se
derivaron varias lenguas europeas.
El latín vulgar se impuso en aquellas provincias del Imperio romano en las que la
romanización fue completa.
El poder del Imperio romano fue tal que durante un tiempo el latín fue la lengua que unió a
casi toda Europa. Cuando en el s. V d. C. (año 476) se rompe la estructura política del
Imperio romano, el latín empezó a transformarse de forma diferente en cada zona. Las
lenguas que surgieron entonces, que son variedades dialectales del latín vulgar, fueron
llamadas LENGUAS ROMANCES, lenguas neolatinas o románicas.
LENGUAS ROMANCES
4
Tema 1: Del indoeuropeo a las lenguas romances
ACTIVIDADES
5
Tema 2: Alfabeto latino
El alfabeto latino, que en la actualidad utilizan una gran parte de las lenguas del
mundo, tiene su origen en los fenicios. Los griegos lo habían tomado de ellos y,
posteriormente, los romanos se fijaron en los etruscos, que a su vez lo habían cogido de los
griegos, para adaptarlo a su lengua.
LAS LETRAS
El alfabeto latino se componía de veintitrés letras, aunque dos de ellas (y, z) fueron añadidas
en época tardía en palabras tomadas del griego:
El alfabeto español tiene cuatro letras más: j, ñ, u, w y los dígrafos ch y ll. Éstos últimos
dejaron de considerarse letras del abecedario en el año 2010 con la publicación de la
Ortografía de la Lengua Española. Todas ellas son variaciones de letras del alfabeto latino:
- La j es una variante de la i, de ahí que tenga punto encima.
- La u es variante de la v.
- La ñ es una abreviatura de nn
- La w se incorporó en el año 1969 como duplicación de la v.
PRONUNCIACIÓN
Aunque el alfabeto latino sea también el que nosotros usamos, no todos los signos se
pronunciaban igual que en castellano.
LA CANTIDAD VOCÁLICA
Las vocales latinas, por la duración a la hora de pronunciarlas, pueden ser largas y
breves. Por lo tanto, el sistema latino tiene diez vocales, cinco breves y cinco largas. Sin
embargo, no se notaba la diferencia entre unas y otras en la escritura. En la actualidad la
cantidad larga se indica con el signo (-) sobre la vocal correspondiente, mientras que la
cantidad breve, con el signo (˘). Sólo, a la hora de pronunciar, distinguían los latinos las
vocales largas de las breves.
EL ACENTO
La cantidad de las vocales es importante para saber cuál es la sílaba tónica en latín. Como
no hay acento gráfico, resulta más difícil leer correctamente. Sin embargo, si tienes en
cuenta las siguientes normas, lo harás bien:
o Sílaba con vocal larga. a-mī-cus o Sílaba con vocal breve. do-mĭ-nus.
o Sílaba con diptongo. The-sau- rum o Sílaba con una vocal seguida de otra
o Sílaba con vocal seguida de dos o más vocal (que no forme diptongo). flu-vi-us
consonantes. Pu-el-la
7
Tema 2: Alfabeto latino
ACTIVIDADES
1. Lee las siguientes palabras latinas. Presta atención a las letras que tienen distinta
pronunciación en latín y en castellano y subráyalas.
Bellum – Genu – Magister – Facies – Lingua – Ille – Civitas – Iuvenis – Puella – Eques – Servus
Celeritas – Pulcher – Iam – Quinque – Vici – Qui – Chaos – Quorum – Iustus – Certus – Legem
2. Lee los siguientes textos. Presta atención a las letras que tienen distinta
pronunciación en latín y en castellano y subráyalas.
Horacio, Odas, I, 11
Catulo, Carmina, V
Vivamos, querida Lesbia, y amémonos,
Vivamus, mea Lesbia, atque amemus,
rumoresque senum severiorum y las habladurías de los viejos puritanos
nobis cum semel occidit brevis lux, nosotros, tan pronto acabe nuestra efímera vida,
nox est perpetua una dormienda. tendremos que dormir una noche sin fin.
da mi basia mille, deinde centum,
Dame mil besos, después cien,
dein mille altera, dein secunda centum,
luego otros mil, luego otros cien,
deinde usque altera mille, deinde centum.
después hasta dos mil, después otra vez cien;
dein, cum milia multa fecerimus,
luego, cuando lleguemos a muchos miles,
conturbabimus illa, ne sciamus,
aut ne quis malus invidere possit, perderemos la cuenta para ignorarla
cum tantum sciat esse basiorum. y para que ningún malvado pueda dañarnos,
8
Tema 3: Introducción a la lengua latina
El latín es una lengua flexiva, es decir, tiene palabras variables. También tiene invariables.
Una palabra variable o flexible es aquella que mantiene intacta la raíz o lexema y
ofrece muchas terminaciones y tiene la capacidad de expresar por medio de
morfemas conceptos gramaticales. Es decir, una palabra variable cambia su forma
según la función sintáctica o gramatical.
Una palabra invariable o no flexiva es aquella que nunca cambia su forma.
Recuerda
El castellano, como lengua romance, también es una lengua flexiva, es
decir, tiene palabras variables o flexibles.
¿QUÉ ES LA DECLINACIÓN?
1ª 2ª 4ª 5ª
DECLINACIÓN DECLINACIÓN DECLINACIÓN DECLINACIÓN
temas en a temas en o temas en u temas en e
. . 3ª . .
DECLINACIÓN
temas en i
en consonante
mixtos
9
Tema 3: Introducción a la lengua latina
ELEMENTOS DE LA DECLINACIÓN
El CASO es cada una de las modificaciones que sufre una palabra según su función
sintáctica. En castellano se conservan restos de los casos latinos en los pronombres
personales (tú, te, ti, vosotros, os).
NOTA BENE
10
Tema 3: Introducción a la lengua latina
FUNCIONES PRINCIPALES DE LOS CASOS
En Latín cada caso puede tener más de una función. En cada oración, por tanto, habrá
que pensar y decidir cuál es la adecuada.
• Nominativo:
• Vocativo:
Vocativo: Sirve para llamar o interpelar a alguien. Suele ir separado del resto de
la oración con una coma.
• Genitivo:
C. del adjetivo
• Dativo:
• Ablativo:
11
Tema 3: Introducción a la lengua latina
ENUNCIADO Y RAÍZ DE LOS NOMBRES
El genitivo singular nos informa de la declinación y nos permite obtener la raíz del
sustantivo.
12
Tema 3: Introducción a la lengua latina
ACTIVIDADES
d. Los responsables nos entregarán los documentos. ¿En qué caso se expresa
en latín la función de C.D.?
13
Tema 3: Introducción a la lengua latina
4. Averigua a qué declinación pertenecen las siguientes palabras latinas y extrae su
raíz.
5. Averigua cómo terminan los genitivos de cada una de las siguientes palabras
teniendo en cuenta de qué declinación son.
ENUNCIADO DECLINACIÓN
14
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
PRIMERA DECLINACIÓN
Terminaciones
No olvides
Singular Plural
Nom. -a - ae Terminación
Voc. -a - ae Parte variable
Ac. - am - as vocal final del tema + desinencia
rosa, - ae
Singular Plural
Nom. ros-a la rosa ros-ae las rosas
Voc. ros-a ¡rosa! ros-ae ¡rosas!
Ac. ros-am la rosa ros-as las rosas
Gen. ros-ae de la rosa ros-arum de las rosas
Dat. ros-ae para la rosa ros-is para las rosas
Abl. ros-a con la rosa ros-is con las rosas
Raíz ros - + Terminaciones
Género
La mayoría de los sustantivos de la 1ª declinación son de género femenino, aunque también hay
unos pocos masculinos:
- Nombres de varón: Catilina, -ae (Catilina), Numa, -ae (Numa), etc.
- Nombres de oficio: nauta, -ae (marinero), agricola, -ae (campesino), poeta, -ae (poeta), etc.
- Nombres de ríos: Garumna, -ae (Garona), Sequana, -ae (Sena), etc.
15
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
ACTIVIDADES
Nauta, nautae
SINGULAR PLURAL
Filia, filiae
SINGULAR PLURAL
Puellas
Poetarum
Vitae
Agricolis
Serva
16
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
3. Cambia el número de las siguientes formas nominales:
FORMAS CASO, GÉNERO Y NÚMERO Cambio de número
Reginam
Filiarum
Pugnis
Linguae
Amica
PREPOSICIONES
4. Relaciona y completa como en el ejemplo ad + Ac. = a, hacia (dirección)
in + Abl. = en (situación)
cum + Abl. = con
ANÁLISIS
del marinero
para unas niñas
a la diosa
en la lucha
unos agricultores
¡esclavas!
17
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
ANÁLISIS Y TRADUCCIÓN
2º. Busca el sujeto en caso nominativo que concuerde con el verbo en número y
persona. Debajo debes poner SN-suj. (sujeto).
3º. Para analizar el resto de los elementos hay que ver si el verbo es o no
copulativo.
▪ Si es el verbo copulativo sum, busca otro nominativo, que será el atributo
(AT). Éste puede ser tanto un SN como un S.Adj.
▪ Si el verbo es transitivo, busca un acusativo sin preposición que será el
C.D.
4º. Analiza sintagma a sintagma (adjetivo + sust.; prep. + caso, etc.) mirando en
qué caso están para decidir su función sintáctica. En todos ellos tendrás que
indicar de qué tipo de sintagma se trata según quién sea el núcleo (SN, S.adj,
S.prep., S. adv.).
5º. Si nos encontramos con un genitivo, tendremos que poner debajo C.N. y
pensar a qué nombre complementa. Ambos, el nombre (N) y su CN formarán un
sintagma con la función que indique el núcleo.
18
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
6. Analiza y traduce las siguientes oraciones de la 1ª declinación. Para ello debemos
seguir los siguientes pasos:
7. Traduce al latín.
a. Las niñas son hermosas.
19
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
SEGUNDA DECLINACIÓN
- us : dominus, -i (señor)
⚫ Masc. y Fem. - us - ius: filius, -i (hijo)
Cuadro de terminaciones
MASCULINOS Y FEMENINOS NEUTROS
Singular Plural Singular Plural
Nom. - us -er -ir -i - um -a
Voc. * * *
-e -er -ir -i - um -a
Ac. - um - os - um -a
Gen. -i - orum -i - orum
Dat. -o - is -o - is
Abl. -o - is -o - is
NOTA BENE: Los sustantivos como filius o Iulius tienen el vocativo singular en -i.
Tanto –er como –ir no son desinencias, sino terminaciones de la raíz.
20
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
Flexión de los siguientes paradigmas:
Masculinos Neutro
-US -ER -IR -UM
Singular Plural Singular Plural Singular Plural Singular Plural
Nom domin-us domin-ī puer puer-ī vir vir-ī templ-um templ-ă
Voc domin-e domin-ī puer puer-ī vir vir-ī templ-um templ-ă
Acus domin-um domin-ōs puer-um puer-ōs vir-um vir-ōs templ-um templ-ă
Gen domin-ī domin-ōrum puer-ī puer-ōrum vir-ī vir-ōrum templ-ī templ-ōrum
Dat domin-ō domin-īs puer-ō puer-īs vir-ō vir-īs templ-ō templ-īs
Abl domin-ō domin-īs puer-ō puer-īs vir-ō vir-īs templ-ō templ-īs
ACTIVIDADES
8. Declina:
Populus, populi
SINGULAR PLURAL
Seruus, serui
SINGULAR PLURAL
21
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
Liber, libri
SINGULAR PLURAL
Bellum, belli
SINGULAR PLURAL
Anni
Pericula
Viro
Oculorum
Oppidum
Filii
22
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
10. Cambia el número de las siguientes formas nominales:
Agris
Initiorum
Verba
Horti
ANÁLISIS
sintáctica
¡señor!
a los maestros
unas palabras
para un esclavo
de los pueblos
23
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
ADJETIVOS DE PRIMERA CLASE
Se enuncian con tres nominativos, uno para cada género. Por eso, se dice que tienen
tres terminaciones. El masculino y el neutro se declinan como los sustantivos de la 2ª
declinación y el femenino como los de la 1ª declinación.
Flexión de paradigmas:
ADJETIVOS DE LA 1ª CLASE (2 – 1 - 2)
ADJETIVOS DE TRES TERMINACIONES
¡No
2ª decl. 1ª decl. 2ª decl. 2ª decl. 1ª decl. 2ª decl.
olvides!
24
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
Miser, misera, miserum = desgraciado
Singular Plural
¡No 2ª decl. 1ª decl. 2ª decl. 2ª decl. 1ª decl. 2ª decl.
olvides!
ACTIVIDADES
13. Declina:
Magnus ager
SINGULAR PLURAL
Pulchra regina
SINGULAR PLURAL
25
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
Clarum oppidum
SINGULAR PLURAL
Miser nauta
SINGULAR PLURAL
Pulcher hortus
SINGULAR PLURAL
26
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
Magnum periculum
SINGULAR PLURAL
Laetis agricolis
Primum verbum
Miserarum puellarum
Pulchri poetae
27
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
c. Antonius Iulii filius est.
28
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
17. Analiza y traduce el siguiente texto de la 1ª y 2ª declinaciones.
Romani Numae Pompilio regnum dant. Numa Pompilius bellum non facit, magna tamen
Post Tullum Hostilium Ancus Marcius imperium capit. Contra Latinos pugnat.
Deinde regnum Tarquinius Priscus capit. Tarquinius Priscus Romae circum aedificat,
ludos Romanos instituit, muros facit et cloacas. Anci filii Tarquinium Priscum occidunt.
29
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
Post Tarquinium Priscum imperium capit Servius Tullius, praeclarae feminae filius.
Lucius Tarquinius Superbus Volscos uincit, cum Tuscis pacem1 facit et templum Iovis2
in Capitolio aedificat. Deinde imperium perdit, nam filius Lucretiam, praeclaram feminam,
1
Acusativo singular de pax, pacis = paz
2
Genitivo singular de Iuppiter, Iovis = Júpiter.
30
Tema 4: 1ª y 2ª declinaciones
18. Ejercicios de Repaso
a. Pon el adjetivo en el caso, género y número adecuados. Después analiza,
traduce y cambia el número de los sintagmas.
- Bona initii
- Pulchrarum dominorum
- Clara poeta
- Romanum pueros
31
Tema 5: Introducción a la flexión verbal
CATEGORÍAS VERBALES
Las formas personales del verbo latino presentan cinco accidentes gramaticales:
CONJUGACIONES LATINAS
El enunciado completo de un verbo latino consta de cinco formas que guardan relación
con los temas del verbo.
1. La conjugación a la que pertenece el verbo: nos lo dicen las tres primeras formas.
Podemos utilizar varios procedimientos:
-o, - ās, - āre -eo, - ēs, - ēre -o, - ĭs, - ĕre -io, - īs, - īre -io, - ĭs, - ĕre
b) Otra forma consiste en averiguar en qué acaba el tema de presente. Para ello hay
que mirar las tres primeras formas.
1) Si al quitar la –o en la primera forma, queda una –e, el verbo es de la segunda
conjugación.
2) Si al quitar la –o en la primera forma, queda una consonante, el verbo puede
ser de la primera o de la tercera. Si en la segunda forma hay una –a, es de la
primera conjugación. Si no, es de la tercera.
3) Si al quitar la –o en la primera forma, queda una –i, el verbo puede ser de la
cuarta o de la quinta. Si en la tercera forma hay una –i, el verbo es de la
cuarta. Si hay una –e, es de la quinta.
2. Extraer el tema para conjugar cada tiempo verbal: tema de presente, tema de
perfecto y tema de supino.
▪ Tema de presente: se parte de la 1ª pers. sing. del presente de indicativo y
se quita la desinencia –o. En la 1ª conjugación hay que acordarse de añadir la -a
del tema que ha desaparecido en la primera persona del presente de indicativo
▪ Tema de perfecto: se toma la 1ª pers. sing. del pretérito perfecto de
indicativo y se quita la desinencia –i.
▪ Tema de supino: se obtiene quitando al supino la desinencia –um.
Las desinencias indican la persona, el número y la voz. Éstas son las de la voz activa.
Generales Pret. Perfecto de indicativo
1ª -o / -m 1ª -i
SING.
SING.
2ª -s 2ª -isti
3ª -t 3ª -it
1ª -mus 1ª -imus
PLURAL
PLURAL
2ª -tis 2ª -istis
3ª -nt 3ª -erunt y -ere
33
Tema 5: Introducción a la flexión verbal
ACTIVIDADES
3. Averigua qué persona y número tienen las siguientes formas verbales y rodea la
desinencia.
- Videmus
- Fecerunt
- Audis
- Vici
- Datis
- Mitto
34
Tema 6: Tema de presente en voz activa
car
TEMA 6: TEMA DE PRESENTE EN VOZ ACTIVA
PRESENTE DE INDICATIVO
PRESENTE IND. Tema de presente + [vocal de unión 3ª conj. (i, u)] + desinencias
vos ama- tis habe- tis dic- i - tis audi- tis capi- tis
--- ama- nt habe- nt dic- u - nt audi- u – nt3 capi- u – nt3
NOTA BENE: En el presente de indicativo se utiliza en la 1ª pers. sing, la desinencia –o.
1
ama- o > amo. La -a del tema y la desinencia -o se contraen.
2
En la 3ª conj. se intercala la vocal de unión -i-, -u- (3ª pers. plural) entre el tema
y la desinencia.
3
En la 4ª y 5ª conj. se intercala la vocal de unión -u- entre el tema y la desinencia en
la 3ª pers. del plural por analogía con la 3ª conjugación.
NOTA BENE: En este tiempo todas las conjugaciones utilizan la desinencia –m para la 1ª pers. sing.
35
Tema 6: Tema de presente en voz activa
FUTURO IMPERFECTO O SIMPLE DE INDICATIVO
tu ama - b - i - s yo tendré
dic - e - s yo oiré
--- habe -
b-i-t
audi -
e-t yo cogeré
nos b - i - mus e - mus
-- capi -
vos b - i - tis e - tis
--- b - u - nt e - nt
1
NOTA BENE: 1ª y 2ª conj.: desinencia –o en 1ª pers. singular.
2
3ª, 4ª y 5ª conj.: desinencia –m en 1ª pers. singular.
PRESENTE DE SUBJUNTIVO
NOTA BENE: En este tiempo todas las conjugaciones utilizan la desinencia –m para la 1ª pers. sing.
1
ama- e - m > amem. La -a del tema desaparece en todas las personas.
36
Tema 6: Tema de presente en voz activa
PRETÉRITO IMPERFECTO DE SUBJUNTIVO
tu ama- re- s habe- re- s dic- e- re- s audi- re– s cape- re– s
--- ama- re- t habe- re- t dic- e- re- t audi- re– t cape- re– t
nos ama- re- mus habe- re- mus dic-e-re- mus audi- re– mus cape- re– mus
PLURAL
vos ama- re-tis habe- re- tis dic- e- re- tis audi- re– tis cape- re– tis
--- ama- re-nt habe- re- nt dic- e- re- nt audi- re– nt cape- re– nt
yo amara o amase yo tuviera o tuviese yo dijera o dijese yo oyera u oyeses yo cogiera o cogiese
NOTA BENE: En el pretérito imperfecto de subjuntivo se utiliza en la 1ª pers. sing, la desinencia –m.
1
En la 3ª conj. se intercala la vocal de unión -e- entre el tema y la desinencia.
2
En la 5ª conj. la vocal final del tema se abre ante –r de –i a –e.
VERBO SUM
El enunciado del verbo copulativo latino es sum, es, esse, fui y significa ser,
estar, haber, existir.
En el tema de presente alterna dos raíces: s- y es- (que ante vocal aparece
como er-).
INDICATIVO SUBJUNTIVO
Presente Pret. imperfecto Futuro imperf. Presente Pret. imperfecto
1ª s-u-m er-a-m er- o s-i- m es-se- m
SING.
yo soy, estoy, yo era, estaba, Yo seré, estaré, Yo sea, esté, exista, Yo fuera/-se,
existo existía había existiré haya estuviera/-se,
hay habrá existiera/-se,
hubiera/-se
37
Tema 6: Tema de presente en voz activa
ACTIVIDADES
Presente ind. VINCO Pret. imperfecto ind. Futuro imperf. ind. MITTO
FACIO
1ª
SING.
2ª
3ª
1ª
PLURAL
2ª
3ª
3ª
1ª
PLURAL
2ª
3ª
a. Presente de indicativo
Vides
Capiunt
Es
Faciunt
Vincitis
Ducit
Mitto
Laudo
Audis
38
Tema 6: Tema de presente en voz activa
b. Presente y pretérito imperfecto de indicativo
Facitis
Do
Mittebamus
Venis
Vincebatis
Laudat
Rapiunt
Laudabitis
Vincitis
Ducebas
Facies
Vides
Dabunt
Ducit
Laudas
Ducam
Simus
Rapiebatis
Faciemus
Des
Vident
39
Tema 6: Tema de presente en voz activa
e. Indicativo y presente y pretérito imperfecto de subjuntivo
Habetis
Laudent
Veniebas
Videbunt
Vincunt
Esset
Damus
4. Pon en latín
- Hagamos
- Dieran
- Arrebatas
- Alababais
- Veas
- Cogiese
- Envíen
- Vencerán
- Conduzco
40
Tema 7: 3ª declinación
Tipos de sustantivos
Comprende tres tipos de sustantivos
Gen. sing. -is
41
Tema 7: 3ª declinación
CUADRO DE TERMINACIONES
42
Tema 7: 3ª declinación
TEMAS MIXTOS
MASC Y FEM
Singular Plural
N urbs urbes
V urbs urbes
A urbem urbes
G urbis urbium
D urbi urbibus
A urbe urbibus
FENÓMENOS FONÉTICOS
43
Tema 7: 3ª declinación
Tipos de adjetivos
Al igual que los sustantivos son de dos tipos:
Enunciado
Nom. (M., F. y N.) y gen. sing.
• Dos terminaciones
M-F N
-is, -e
omnis, omne (todo)
Enunciado
Nom. sing. (M.F.), nom. sing (N.)
• Tres terminaciones
M F N
-er, -is, -e
acer, acris, acre (agudo)
Enunciado
Nom. sing. de cada género
44
Tema 7: 3ª declinación
45
Tema 7: 3ª declinación
ACTIVIDADES
1. Declina:
Clarum carmen
SINGULAR PLURAL
Audax consul
SINGULAR PLURAL
46
Tema 7: 3ª declinación
Magnus dux
SINGULAR PLURAL
Fortis pater
SINGULAR PLURAL
47
Tema 7: 3ª declinación
Alba ouis
SINGULAR PLURAL
Vetus rex
SINGULAR PLURAL
Nigrum animal
SINGULAR PLURAL
48
Tema 7: 3ª declinación
a. Sustantivos de la 3ª declinación
Bonorum ciuium
Pulchram uxorem
Miseri milites
Magni montis
b. Adjetivos de la 3ª declinación
Prudentis mulieris
Totum tempus
Velocibus servis
Acer dolor
- Mons, montis →
- Carmen, carminis →
- Civitas, civitatis →
49
Tema 7: 3ª declinación
ANÁLISIS
SINTAGMAS Función sintáctica Caso, género y número TRADUCCIÓN
de los hombres
a la mujer
con el rey
unos soldados
¡cónsules!
6. Analiza y traduce
a. Voluptas est inimica virtutis.
victoriam ducit.
50
Tema 7: 3ª declinación
f. Pastores Romani uxores non habebant, sed mulieres vicinarum civitatum rapuerunt 1.
1
Pretérito perfecto de indicativo del verbo rapio.
51
Tema 7: 3ª declinación
52
Tema 8: Complementos circunstanciales de lugar
acusativo per Per Galliam in Italiam pervenit. Llega por la Galia a Italia.
CCL POR ablativo Caesar via Latina Romam uenit. César llega por la vía
DONDE QUA? latina a Roma.
Si el lugar está hecho para pasar por él, se usa el ablativo (por ejemplo:
puente, calle).
53
Tema 8: Complementos circunstanciales de lugar
ACTIVIDADES
1. Analiza y traduce
a. Consul domo in forum peruenit.
2. Pon en latín
a. Los niños llegaban a la escuela con el siervo.
In villa
Ab oppido
Ad Italiam
In hortum
Per provinciam
54
Tema 9: 4ª y 5ª declinaciones
CUARTA DECLINACIÓN
Cuadro de terminaciones
MASCULINOS Y FEMENINOS NEUTROS
Singular Plural Singular Plural
Nom. - us - us -u - ua
Voc. - us - us -u - ua
Ac. - um - us -u - ua
Gen. - us - uum - us - uum
Dat. - ui - ibus - ui - ibus
Abl. - u - ibus -u - ibus
55
Tema 9: 4ª y 5ª declinaciones
QUINTA DECLINACIÓN
Enunciado de los sustantivos: Nos dice la declinación y nos permite extraer la raíz.
Cuadro de terminaciones
Singular Plural
Nom. - es - es
Voc. - es - es
Ac. - em - es
Gen. - ei - erum
Dat. - ei - ebus
Abl. - e - ebus
56
Tema 9: 4ª y 5ª declinaciones
ACTIVIDADES
1. Completa.
Escribe el caso Función Traduce Cambia el
sintáctica número
Genu, -us Ac. pl. ª
Senatus, -us Abl. sing. ª
Res, rei Gen. pl. ª
Facies, faciei Abl. pl. ª
Impetus,-us Gen. sing. ª
Metus, -us Ac. sing. ª
Dies, diei Dat. sing. ª
Portus, -us Dat. pl. ª
Magistratus, -us Voc. sing. ª
Manus, -us Nom. pl. ª
3. Analiza y traduce
a. Omnes cives magistratibus parebunt.
57
Tema 9: 4ª y 5ª declinaciones
c. Spem magnam in rebus adversis semper adhibemus.
fructus percipient; hieme vallem nive opertam videbimus; at vere montes vallesque avium
58
Tema 9: 4ª y 5ª declinaciones
1
3ª persona del plural del pretérito perfecto de indicativo del verbo procedo.
2
3ª persona del singular del pretérito perfecto de indicativo del verbo maneo.
59
Tema 10: Tema de perfecto en voz activa
tu amav- isti habu- isti dix- isti audiv- isti cep- isti
--- amav- it habu- it dix- it audiv- it cep- it
nos amav- imus habu- imus dix- imus audiv- imus cep- imus
vos amav- istis habu- istis dix- istis audiv- istis cep- istis
PLURAL
--- amav- erunt / habu- erunt / dix- erunt / audiv- erunt / cep- erunt /
amav- ere habu- ere dix- ere audiv- ere cep- ere
yo amé, he amado yo tuve, he tenido yo dije, he dicho yo oí, he oído yo cogí, he cogido
⚫ Verbo sum, es, esse, fui, --- (ser, estar, haber, existir)
tu fu - isti
--- fu - it
nos fu - imus
vos fu - istis
PLURAL
--- fu – erunt /
fu- ere
Traducción del pretérito perfecto de indicativo
Las formas del pretérito perfecto de indicativo del verbo latino sirven para expresar
acciones tanto del pasado próximo como del pasado remoto, equivaliendo, por tanto, a
nuestros pretérito perfecto simple y pretérito perfecto compuesto, y también al pretérito
anterior (poco usado actualmente en español).
60
Tema 10: Tema de perfecto en voz activa
PRETÉRITO PLUSCUAMPERFECTO DE INDICATIVO
tu amav- era -s habu- era - s dix- era -s audiv- era - s cep- era -s
--- amav- era - t habu- era - t dix- era -t audiv- era - t cep- era -t
nos amav-era- mus habu-era- mus dix- era - mus audiv-era- mus cep- era - mus
PLURAL
vos amav-era - tis habu- era - tis dix- era - tis audiv-era - tis cep- era - tis
--- amav- era - nt habu- era - nt dix- era – nt audiv- era - nt cep- era - nt
yo había amado yo había tenido yo había dicho yo había oído yo había cogido
⚫ Verbo sum, es, esse, fui, --- (ser, estar, haber, existir)
tu amav- eri -s habu- eri - s dix- eri - s audiv- eri - s cep- eri - s
--- amav- eri - t habu- eri - t dix- eri - t audiv- eri - t cep- eri - t
nos amav-eri- mus habu-eri- mus dix- eri - mus audiv-eri- mus cep- eri - mus
PLURAL
vos amav- eri - tis habu- eri - tis dix- eri - tis audiv-eri - tis cep- eri - tis
--- amav- eri - nt habu- eri - nt dix- eri – nt audiv- eri - nt cep- eri - nt
yo habré amado yo habré tenido yo habré dicho yo habré oído yo habré cogido
1
NOTA BENE: La desinencia de 1ªsg. es –o, por eso no necesita la vocal de unión –i-.
61
Tema 10: Tema de perfecto en voz activa
⚫ Verbo sum, es, esse, fui, --- (ser, estar, haber, existir)
SING.
tu fu - eri - s habré estado…
--- fu - eri - t
nos fu - eri - mus
PLURAL
vos fu - eri - tis
--- fu - eri - nt
tu amav- eri -s habu- eri - s dix- eri - s audiv- eri - s cep- eri - s
--- amav- eri - t habu- eri - t dix- eri - t audiv- eri - t cep- eri - t
nos amav-eri- mus habu-eri- mus dix- eri - mus audiv-eri- mus cep- eri - mus
PLURAL
vos amav- eri - tis habu- eri - tis dix- eri - tis audiv-eri - tis cep- eri - tis
--- amav- eri - nt habu- eri - nt dix- eri – nt audiv- eri - nt cep- eri - nt
yo haya amado yo haya tenido yo haya dicho yo haya oído yo haya cogido
1
NOTA BENE: La desinencia de 1ªsg. es –m. Es la única persona en la que se diferencia del
futuro perfecto.
⚫ Verbo sum, es, esse, fui, --- (ser, estar, haber, existir)
62
Tema 10: Tema de perfecto en voz activa
1ª conj. 2ª conj. 3ª conj. 4ª conj. 5ª ó Mixta
ego amav-isse- m habu- isse -m dix- isse - m audiv- isse - m cep- isse -m
SING.
tu amav- isse -s habu- isse - s dix- isse - s audiv- isse - s cep- isse -s
--- amav- isse - t habu- isse - t dix- isse - t audiv- isse - t cep- isse -t
nos amav-isse-mus habu-isse - mus dix- isse - mus audiv- isse- mus cep- isse - mus
PLURAL
vos amav- isse- tis habu- isse - tis dix- isse - tis audiv- isse - tis cep- isse - tis
--- amav- isse - nt habu- isse - nt dix- isse – nt audiv- isse - nt cep- isse - nt
yo hubiera/-se amado yo hubiera/-se tenido yo hubiera/-se dicho yo hubiera/-se oído yo hubiera/-se cogido
⚫ Verbo sum, es, esse, fui, --- (ser, estar, haber, existir)
ACTIVIDADES
3ª
1ª
PLURAL
2ª
3ª
FACIO
Pt. perf. ind. Pt. plusc. ind. Futuro perf. ind. Pt. perf. subj. Pt. plusc. subj.
1ª
2ª
SING.
3ª
1ª
PLURAL
2ª
3ª
63
Tema 10: Tema de perfecto en voz activa
SCRIBO
Pt. perf. ind. Pt. plusc. ind. Futuro perf. ind. Pt. perf. subj. Pt. plusc. subj.
1ª
2ª
SING.
3ª
1ª
PLURAL
2ª
3ª
Viceramus
Miseritis
Viderunt
Laudaveras
b. Indicativo + subjuntivo
Dixisses
Venisti
Cepero
Fuerint
64
Tema 10: Tema de perfecto en voz activa
3. Pon en latín
a. Indicativo
Análisis Forma latina
Enseñasteis
Habremos
dicho
Habían
llegado
Cogimos
Habías sido
b. Indicativo + subjuntivo
Hubiéramos
vencido
Enviaron
Habrán visto
He alabado
65
Tema 10: Tema de perfecto en voz activa
5. Repaso de todos los tiempos verbales
a. Analiza y traduce
Análisis Traducción
Dicebat
Fueras
Scripserunt
Audiremus
Docuisset
Legunt
Est
Capiatis
Habebo
Misisti
b. Pon en latín
Alabaréis
Habían guiado
Veías
Fuéramos
Habrás hecho
Dieron
Hubieran escrito
Leéis
66
Tema 11: Pronombres
PRONOMBRES-DETERMINANTES DEMOSTRATIVOS
Se declinan como un adjetivo de tres terminaciones del tipo bonus, -a, -um, pero
tienen una peculiaridad que los distingue como pronombres: el genitivo singular es -ius y el
dativo singular -i para los tres géneros. Esta característica también la tienen otros
pronombres.
Hic, haec, hoc = éste, ésta, esto. En su declinación hay que prestar atención a la –c
que aparece en todo el singular menos en el genitivo y en el nominativo y acusativo
plural neutro. En contacto con –m hace que ésta se transforme en –n (acusativo
singular).
SINGULAR PLURAL
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
SINGULAR PLURAL
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
67
Tema 11: Pronombres
Ille, illa, illud = aquél, aquélla, aquello
SINGULAR PLURAL
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
PRONOMBRES PERSONALES
68
Tema 11: Pronombres
SINGULAR PLURAL
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo is ea id ei / ii / i eae ea
Acusativo eum eam id eos eas ea
Genitivo eius eorum earum eorum
Dativo ei eis / iis / is
Ablativo eo ea eo eis / iis / is
SINGULAR PLURAL
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
69
Tema 11: Pronombres
Idem, eadem, idem = el mismo El anafórico de identidad se declina con el
pronombre is, ea, id seguido de la partícula indeclinable –dem (presta atención a
algunas pequeñas variaciones en el nominativo masculino y neutro singular, en los
acusativos singulares y en los genitivos plurales). Sirve para indicar identidad.
SINGULAR PLURAL
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
ACTIVIDADES
70
Tema 11: Pronombres
Ista suavis regina
SINGULAR PLURAL
71
Tema 11: Pronombres
3. Completa con el caso adecuado y traduce.
- ________ (ille, -a, -ud) regis
4. Analiza las siguientes formas nominales. Si hay varias posibilidades, ponlas todas.
FORMAS ENUNCIADO TIPO DE CASO, GÉNERO, Nº TRADUCCIÓN
PRONOMBRE
Me
Is
Tibi
Suo
Ipsius
72
Tema 11: Pronombres
6. Analiza y pon en latín los siguientes sintagmas:
ANÁLISIS
SINTAGMAS Función sintáctica Caso, género y número TRADUCCIÓN
de este cónsul
a esa mujer
estos soldados
¡tú!
7. Analiza y traduce
a. Hanc civitatem ego per multos annos defendi.
73
Tema 11: Pronombres
74
Tema 12: Relativo
PRONOMBRE RELATIVO
El pronombre relativo latino más usado es qui, quae, quod (= que, quien, cual). Se
declina por la primera y segunda declinaciones fundamentalmente, aunque también tiene alguna
forma de la tercera. Como otros pronombres tiene la desinencia de genitivo singular –ius y de
dativo singular –i.
SINGULAR PLURAL
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo Qui Quae Quod Qui Quae Quae
Vocativo
Acusativo Quem Quam Quod Quos Quas Quae
Genitivo Cuius Quorum Quarum Quorum
Dativo Cui Quibus
Ablativo Quo Qua Quo Quibus
Funciones:
N CD
SN-Sujeto SV-Predicado
75
Tema 12: Relativo
SUSTANTIVADA: Cuando el antecedente está omitido, la subordinada está
sustantivada y, por tanto, se analiza como oración subordinada adjetiva
sustantivada en función de sujeto o de C.D.
S.adv-CC N
CC N
SN-Sujeto SV-Predicado
CD N
SV-Predicado
76
Tema 12: Relativo
Dux laudavit militem qui in proelio fortiter pugnaverat.
3ªsg sg masc Nom. sg 3ªsg plusc. ind
perf.. ind masc
N CD
SN-Sujeto SV-Predicado
SN-Sujeto SV-Predicado
N CD
SN-Sujeto SV-Predicado
77
Tema 12: Relativo
Si te surgen dudas de cómo hacer este tipo de oraciones, puedes consultar el siguiente
enlace. Allí verás un vídeo con la resolución de una oración paso a paso:
https://www.youtube.com/watch?v=TtiKiT2WNco
ACTIVIDADES
1. Analiza y traduce
78
Tema 12: Relativo
f. Multi sunt piratae quos interfecimus aut cepimus.
79
Tema 13: Infinitivos
MORFOLOGÍA
VOZ ACTIVA
Tema de presente + re 1ª, 2ª, 4ª y 5ª* ama-re, habe- re,
Infinitivo de conjugaciones audi- re, cape- re
presente * la ĭ de la raíz se transforma en –e delante de –r.
Tema de presente + vocal de unión o 3ª conjugación duc-e- re
temática + re
Sum esse
VOZ PASIVA
Tema de presente + ri 1ª, 2ª y 4ª ama-ri, habe- ri,
Infinitivo de conjugaciones audi- ri
presente Tema de presente + i 3ª y 5ª duc-i, capi
conjugación
amat-um iri
Infinitivo de habit-um iri
futuro Supino + iri duct-um iri
audit- um iri
capt- um iri
80
Tema 13: Infinitivos
SINTAXIS DEL INFINITIVO
SUSTANTIVO VERBO
Desempeña las funciones propias de un ⚫ Lleva los complementos propios del
sustantivo: Sólo cuando
verbo el infinitivo
(C.D., funciona
C.I., C.C., como
atributo,
Sujeto predicativo).
verbo, estamos ante una oración
Atributo Tiene accidentes
⚫ subordinada gramaticales
sustantiva propios
de infinitivo.
C.D. del verbo (tiempo y voz).
Aposición ⚫ Es el núcleo del predicado verbal en las
ors. sub. sustantivas de infinitivo.
Construcciones de infinitivo: Para analizar los infinitivos hay que distinguir dos
construcciones diferentes:
Para analizar estas oraciones es importante seguir por orden los siguientes pasos:
SN-Sujeto SV-Predicado
.
81
Tema 13: Infinitivos
Si es un verbo transitivo y no hay ningún CD en la oración, el infinitivo hace
la función de CD.
SN-Sujeto SV-Predicado
Los soldados pueden ganar el combate
82
Tema 13: Infinitivos
Si el infinitivo tiene sujeto propio, hay que añadir la conjunción que antes del
sujeto del infinitivo y éste se traducirá como una forma personal. La dificultad está en
elegir bien el tiempo. Si el infinitivo es de presente indica simultaneidad con el verbo
principal; si es de futuro, posterioridad y si es de perfecto, anterioridad.
SN-Sujeto SV-Predicado
SN-Sujeto SV-Predicado
Todos piensan que Roma es la mejor ciudad.
.
SN-Sujeto SV-Predicado N
Si te surgen dudas de cómo hacer este tipo de oraciones, puedes consultar los siguientes
enlaces. Allí verás, entre otros, un vídeo con la resolución de una oración paso a paso:
• https://www.youtube.com/watch?v=7GWMUAYNylg
• https://www.youtube.com/watch?v=8c3lall-Mwg
• https://www.youtube.com/watch?v=hi0fqk_D5xM
83
Tema 13: Infinitivos
ACTIVIDADES
1. Analiza y traduce
Análisis Traducción
Misisse
Scripturam
esse
Vulnerari
Datum esse
Pervenire
Ductum iri
Dicere
Faci
Fuisse
Pugnare
2. Analiza y traduce
84
Tema 13: Infinitivos
85
Tema 13: Infinitivos
j. Epicurus omnes sensus ueri nuntios esse dixit.
k. Marcus tecum ire non potest. Hodie necesse est te solum ambulare.
86
Tema 14: Voz pasiva
87
Tema 14: Voz pasiva
Los tiempos del tema de presente presentan la misma formación que los tiempos de la
voz activa, únicamente hay que cambiar las desinencias personales y utilizar las
propias de la voz pasiva.
DESINENCIAS
VOZ PASIVA
ego - r
tu - ris / - re
--- - tur
nos - mur
vos - mini
--- - ntur
2. La vocal –ĭ- breve delante de –r pasa a –e. Esto sucede en la 2ª pers. sing. del
presente de indicativo de la 3ª y 5ª conj. y del futuro imperfecto de la 1ª y 2ª conj.
⧫ Presente de indicativo
La estructura del presente de indicativo es:
PRESENTE Tema de presente + [vocal de unión 3ª conj. (i, u)] + desinencias pasivas
tu ama- ris habe- ris leg- e- ris2 audi- ris cape- ris3
--- ama- tur habe- tur leg- i - tur audi- tur capi- tur
nos ama- mur habe- mur leg- i – mur audi- mur capi- mur
PLURAL
vos ama- mini habe- mini leg- i – mini audi- mini capi- mini
--- ama- ntur habe- ntur leg- u - ntur audi- u – ntur capi- u – ntur
yo soy amado/a yo soy tenido/a yo soy leído/a yo soy oído/a yo soy cogido/a
1
NOTA BENE: amo- r . Se mantienen las dos desinencias, la de activa y la de pasiva.
2
En la 3ª conj. la vocal de unión es -e- delante de –r.
3
En la 5ª conj. la vocal final del tema se abre en –e ante –r.
88
Tema 14: Voz pasiva
⧫ Pretérito imperfecto de indicativo
PT. IMPERFECTO Tema de presente (+ vocal de unión e en 3ª, 4ª y 5ª) + -ba- + desin. pasivas
--- ama- ba - tur habe- ba – tur leg-e- ba – tur audi-e- ba – tur capi-e- ba – tur
nos ama- ba - mur habe- ba – mur leg-e- ba – mur audi-e- ba – mur capi-e- ba – mur
vos ama- ba - mini habe- ba – mini leg-e- ba – mini audi-e- ba – mini capi-e- ba – mini
--- ama- ba - ntur habe- ba - ntur leg-e- ba - ntur audi-e- ba- ntur capi-e- ba- ntur
yo era amado/a yo era tenido/a yo era leído/a yo era oído/a yo era cogido/a
--- ama- bi - tur habe- bi – tur leg-e- tur audi-e- tur capi-e- tur
nos ama- bi - mur habe- bi – mur leg-e- mur audi-e- mur capi-e- mur
vos ama- bi - mini habe- bi – mini leg-e- mini audi-e- mini capi-e- mini
--- ama- bu - ntur habe- bu - ntur leg-e- ntur audi-e- ntur capi-e- ntur
yo seré amado/a yo seré tenido/a yo seré leído/a yo seré oído/a yo seré cogido/a
1
NOTA BENE: En la 1ª y 2ª conj. la vocal de unión es -e- delante de –r.
89
Tema 14: Voz pasiva
⧫ Presente de subjuntivo
--- am- e – tur habe- a – tur dic-a – tur audi-a – tur capi-a – tur
nos am- e – mur habe- a – mur dic-a – mur audi-a – mur capi-a – mur
PLURAL
vos am- e – mini habe- a – mini dic-a – mini audi-a – mini capi-a – mini
--- am- e - ntur habe- a – ntur dic-a - ntur audi-a - ntur capi-a - ntur
yo sea amado/a yo sea tenido/a yo sea dicho/a yo sea oido/a yo sea cogido/a
--- ama- re- tur habe- re- tur dic- e- re- tur audi- re– tur cape- re– tur
nos ama- re- mur habe- re- mur dic-e-re- mur audi- re– mur cape- re– mur
PLURAL
vos ama- re-mini habe- re- mini dic- e-re- mini audi- re– mini cape- re– mini
--- ama- re-ntur habe- re- ntur dic- e- re-ntur audi- re– ntur cape- re– ntur
yo fuera/ fuese amado yo fuera/ fuese tenido yo fuera/ fuese dicho yo fuera/ fuese oído yo fuera/ fuese cogido
Los tiempos del tema de perfecto están compuestos por dos elementos:
PRET. PERFECTO IND. Tema de supino + -us, -a, -um + presente de sum
Pretérito perfecto
ego amatus, -a, -um sum
Cuidado
SING.
tu amatus, -a, -um es
No podemos traducir
--- amatus, -a, -um est
“soy amado”, porque
nos amati, -ae, -a sumus es pretérito perfecto.
PLURAL vos amati, -ae, -a estis
--- amati, -ae, -a sunt
yo fui / he sido
amado/a
Pt. pluscuamperf.
ego amatus, -a, -um eram
SING.
FUTURO PERF.IND. Tema de supino + -us, -a, -um + futuro imperfecto de sum
Futuro perfecto
ego amatus, -a, -um ero
SING.
91
Tema 14: Voz pasiva
⧫ Pretérito perfecto de subjuntivo
PRET. PERFECTO SUBJ. Tema de supino + -us, -a, -um + presente subj. de sum
Pt perfecto subj.
ego amatus, -a, -um sim
SING.
tu amatus, -a, -um sis
--- amatus, -a, -um sit
nos amati, -ae, -a simus
PLURAL vos amati, -ae, -a sitis
--- amati, -ae, -a sint
Pt. pluscuamperf.subj.
ego amatus, -a, -um essem
SING.
Según sea el género del sujeto, así se usará una forma u otra del
participio. Fíjate en el ejemplo:
92
Tema 14: Voz pasiva
ACTIVIDADES
SCRIBO
Presente ind. Pret. imperfecto ind. Futuro imperf. ind.
1ª
SING.
2ª
3ª
1ª
PLURAL
2ª
3ª
SCRIBO
Presente subj. Pret. imperfecto subj.
1ª
2ª
SING.
3ª
1ª
PLURAL
2ª
3ª
SCRIBO
Pt. perfecto ind. Pt. pluscuamp. ind. Futuro perfecto ind.
1ª
SING.
2ª
3ª
1ª
PLURAL
2ª
3ª
SCRIBO
Pt. perfecto subj. Pt. pluscuamp. subj.
1ª
2ª
SING.
3ª
1ª
PLURAL
2ª
3ª
93
Tema 14: Voz pasiva
LAUDO
Presente ind. Pret. imperfecto ind. Futuro imperf. ind.
1ª
SING.
2ª
3ª
1ª
PLURAL
2ª
3ª
LAUDO
Presente subj. Pret. imperfecto subj.
1ª
2ª
SING.
3ª
1ª
PLURAL
2ª
3ª
LAUDO
Pt. perfecto ind. Pt. pluscuamp. ind. Futuro perfecto ind.
1ª
SING.
2ª
3ª
1ª
PLURAL
2ª
3ª
LAUDO
Pt. perfecto subj. Pt. pluscuamp. subj.
1ª
2ª
SING.
3ª
1ª
PLURAL
2ª
3ª
94
Tema 14: Voz pasiva
2. Analiza, traduce y cambia el número.
a. Tema de presente
Análisis Traducción Cambio nº
Facietur
Vincebamur
Videbuntur
Dicitur
Doceamini
Scriberentur
Vulnereris
Gerebantur
Duceris
Mittamur
b. Tema de perfecto
95
Tema 14: Voz pasiva
3. Pon en latín
a. Tema de presente
Seamos alabados
Sois vencidos
b. Tema de perfecto
Análisis Forma latina
Ha sido escrito
Hubiéramos sido
enseñadas
96
Tema 14: Voz pasiva
SINTAXIS DE LA VOZ PASIVA
Cualquier oración en voz pasiva se puede transformar en activa, pero no al revés. Para que una
oración activa se pueda transformar es necesario que haya un C.D.
Sujeto C. Agente
Verbo activo verbo pasivo
CD Sujeto
N C. Agente
SN-Sujeto SV-Predicado
• Algo inanimado → con el caso ablativo sin preposición.
C. Agente N
SN-Sujeto SV-Predicado
97
o
Tema 14: Voz pasiva
ACTIVIDADES
5. Analiza y traduce
a. Pulchrum carmen a magistro legebatur.
98
Tema 14: Voz pasiva
j. Bellum adversus hostes gerebatur.
99
Tema 14: Voz pasiva
h. Quintus eam ad uillam inuitauit.
VERBOS DEPONENTES
Los verbos deponentes son verbos que se conjugan en voz pasiva, aunque su significado
es generalmente activo.
Sabemos que estamos ante un verbo deponente, porque está enunciado en voz pasiva.
Por tanto, su 1ª persona del singular no acaba en –o, sino en –or.
Estos verbos pueden llevar acusativos con función de CD, ya que no son pasivos en su
significado. Los que sean transitivos llevarán CD (por ejemplo, intueor), pero los que sean
intransitivos, no (por ejemplo, proficiscor). Nunca llevarán complemento agente, porque no
tienen significado pasivo.
VERBOS SEMIDEPONENTES
100
Tema 14: Voz pasiva
7. Analiza y traduce las siguientes frases con verbos deponentes.
a. Medus ex Italia proficiscitur cum amica sua.
101
Tema 15: Modo imperativo
DESINENCIAS
1ª persona __ __ __ __
2ª persona -te -tŏte -mĭni __
PLURAL
3ª persona __ -nto __ -ntor
FORMACIÓN
Voz activa
1ª 2ª 3ª 4ª 5ª
2ª p. singular Ama Habe Leg-e Audi Cape
2ª p. plural Ama-te Habe-te Leg-i-te Audi-te Capi-te
1ª 2ª 3ª 4ª 5ª
SINGULAR 2ª Ama-to Habe-to Leg-i-to Audi-to Capi-to
3ª Ama-to Habe-to Leg-i-to Audi-to Capi-to
PLURAL 2ª Ama-tote Habe-tote Leg-i-tote Audi-tote Capi-tote
3ª Ama-nto Habe-nto Leg-u-nto Audi-u-nto Capi-u-nto
102
Tema 15: Modo imperativo
Voz pasiva
1ª 2ª 3ª 4ª 5ª
2ª p. singular Ama-re Habe-re Leg-e-re Audi-re Cape-re
2ª p. plural Ama-mini Habe-mini Leg-i-mini Audi-mini Capi-mini
1ª 2ª 3ª 4ª 5ª
SINGULAR 2ª Ama-tor Habe-tor Leg-i-tor Audi-tor Capi-tor
3ª Ama-tor Habe-tor Leg-i-tor Audi-tor Capi-tor
PLURAL 3ª Ama-ntor Habe-ntor Leg-u-ntor Audi-u-ntor Capi-u-ntor
Para las órdenes negativas el latín usa la expresión noli (sg.) / nolite (pl.) + infinitivo.
Ejemplo: Noli venire = no vengas: nolite clamare = no gritéis.
SUM
PRESENTE FUTURO
SINGULAR 2ª Es Es-to
3ª
PLURAL 2ª Es-te Es-tote
3ª Su-nto
103
Tema 15: Modo imperativo
ACTIVIDADES
▪ Vale / valete
▪ Ave / avete
▪ Salve
▪ Carpe diem.
▪ Cave canem.
▪ Cave errores.
▪ Nota bene.
▪ Vade mecum.
▪ Vade retro.
▪ Adeste fideles.
Marcus: “Rosae pulchrae sunt; puella sine rosis pulchra non est” Verba Marci Iuliam non
delectant!
Aemilia (irata): “Tace, puer improbe! Iulia puella pulchra est – cum rosis et sine rosis.”
Aemilia: “Tacete, pueri improbi! Nasus Iuliae foedus non est. Discedite ex peristilo! Sumite
104
Tema 15: Modo imperativo
3. Ordena a tus compañeros que hagan alguna acción. Para pedirlo por favor, añade
“quaeso”. Para dar las gracias di “gratias tibi ago”.
• Surgere = levantarse
• Considere = sentarse
a una compañera
• Ostendere nobis calceum tuum = mostrar
a nosotros tu calzado.
• Capere bracchium condiscipuli = coger el
brazo de un compañero.
• Ambulare circum auditórium = caminar
alrededor de la clase.
• Tacere = callar
105
Tema 15: Modo imperativo
Para variar lo que le pidas a tu compañera/o, puedes usar el siguiente
vocabulario.
CRETA, -AE
LIBER, LIBRI
MENSA, -AE
IANUA, -AE
CHARTA, -AE
SELLA, -AE
CALAMUS, -I
LAGOENA, -AE
CORPUS, CORPORIS
MANUS, -US OCULUS, -I DENS, DENTIS PES, PEDIS AURIS, -IS CAPILLUS, -I
106
Tema 16: Repaso
2. Declina:
Iste ingens hortus
SINGULAR PLURAL
107
Tema 16: Repaso
Haec suavis facies
SINGULAR PLURAL
SINGULAR PLURAL
SINGULAR PLURAL
108
Tema 16: Repaso
Vester fortis exercitus
SINGULAR PLURAL
SINGULAR PLURAL
SINGULAR PLURAL
109
Tema 16: Repaso
3. Analiza las siguientes formas nominales, traduce y cambia el número.
Victi essetis
Faciatur
Iusserunt
Scripsero
Fugeramus
Relicta sunt
Dicebas
Mitteremur
Ducimini
110
Tema 17: Textos
Menelai, Spartanorum regis, rapuit Paris, filius Priami, Troianorum regis. Graecorum duces
Omni exercitui imperabat Agamemnon, Menelai frater, rex Mycenensium. Sed classem
eius alveo fortes duces intra moenia penetraverunt. Sic Graeci urbem expugnaverunt.
111
Tema 17: Textos
La batalla de Maratón
Darius, Persarum rex, qui imperio maximo imperabat, Graeciam ipsam domare tentavit.
Sed tandem Persae reportaverunt victoriam. Tunc Darius, ultionis cupidus, magnam
expeditionem parat. Congregat ducenta peditum milia et decem milia equitum et in Attica
Atheniensibus decem tantum milia militum erant, quibus praeerant decem duces. Unus
ex iis ducibus, Miltiades, incertos comites ad discrimen pugnae adduxit. Audaciam eius
112
Tema 17: Textos
Teseo y el Minotauro
Minotaurus in corpore humano tauri caput gerebat; in labyrintho Cretae, qui a Daedalo
aedificatus erat, inclusus erat; quotannis septem puellas septemque pueros devorabat. Sed
Theseus, Athenarum regis filius, hoc monstrum vicit necavitque; deinde e labyrintho exiit
atque in patriam rediit. Ibi rex factus est legesque iustas dedit.
113
Evolución fonética
ACENTUACIÓN
La cantidad de las vocales es importante para saber cuál es la sílaba tónica en latín. Como
no hay acento gráfico, resulta más difícil leer correctamente. Sin embargo, si tienes en cuenta
las siguientes normas, lo harás bien:
o Sílaba con vocal larga. a-mī-cus o Sílaba con vocal breve. do-mĭ-nus.
o Sílaba con diptongo. The-sau- o Sílaba con una vocal seguida de otra
rum vocal ( que no forme diptongo) . flu-
o Sílaba con vocal seguida de dos o vi-us
más consonantes. Pu-el-la
LAS VOCALES
114
Evolución fonética
LAS CONSONANTES
-D- -d- > Ø Síncopa de las consonantes oclusivas CADĔRE > caer
sonoras intervocálicas.
-G- -g- > Ø REGĪNAM > reina
Consonantes geminadas o dobles. Simplificación de las consonantes dobles. CŬPPAM > copa
FL- fl- > ll- Palatalización del grupo inicial latino. FLAMMAM > llama
S líquida s+cons > Desarrollo de una vocal de apoyo o SCUTŬM > escudo
protética delante de la s líquida
es+cons
-CT- -ct- > -ch- Palatalización del grupo -ct- /-lt- NOCTEM > noche
intervocálico.
-LT- -lt- > -ch- MULTUM > mucho
-TI + vocal -ti + vocal > - Palatalización del grupo –ti- seguido de PATIENTIAM >
vocal. paciencia
ci-, -z-
RATIONEM > razón
-LI- + vocal -li- > j, ll Palatalización del grupo –li- seguido de MULIEREM > mujer
vocal. HUMILIARE > humillar
ACTIVIDADES
Indica a qué palabra castellana han evolucionado las siguientes palabras latinas. Explica todos
los cambios producidos.
• PŎRCŬM
• BĔNĔ
• CAPĬLLŬM
116
Evolución fonética
• FĔRRŬM
• NĔBŬLAM
• MAGĬSTRŬM
• IUSTITIAM
• FIDELITATĔM
• FORMICAM
• DŎMĬNŬM
• CRUDELĔM
• SŎCRAM
117
Evolución fonética
• DURĬTĬAM
• PŎPŬLŬM
• TECTŬM
• SĬGNAM
• SAGĬTTAM
• AUTŬMNŬM
• SŎLŬTŬM
• STUDIŬM
• AEDIFICARE
118
Evolución fonética
• SECURŬM
• SCISSIONĔM
• RESOLUBĬLEM
• VENABŬLŬM
• POTIONĔM
• TRADITORĔM
• SĬTĔM
• VĔNTREM
119
CULTURA Historia de Roma
Un(753
Monarquía poco de mitología
- 509 a.C.)
República (509 - 27 a.C.)
Imperio (27 a.C. - 476 d.C.) y Remo
Rómulo
Rómulo fue el primer rey de Roma. Tras él siguieron seis reyes. El último de ellos fue
expulsado, ya que su hijo intentó violar a una matrona romana llamada Lucrecia.
▪ Numa Pompilio
SABINO
LATINO-
▪ Tulio Hostilio
▪ Anco Marcio
▪ Tarquinio Prisco
ETRUSCOS
▪ Servio Tulio
▪ Tarquinio el Soberbio Numa Pompilio
120
CULTURA Historia de Roma
2. REPÚBLICA (509 – 27 A.C.)
Al caer el sistema monárquico (509 a.C.) se instaura en Roma una república oligárquica
controlada por los patricios, que se prolonga hasta el año 27 a.C., cuando el Senado
otorga a Octavio el título de Augusto.
Se intentó crear una forma de gobierno que repartiera todos los poderes que el rey
había concentrado antes en su persona. A pesar del cambio, los patricios (los nobles) seguían
conservando los poderes del rey. La historia de la República es también la historia del
enfrentamiento entre patricios y plebeyos por el poder político, en un intento de los
primeros por conservar sus privilegios y de los segundos por alcanzar una mayor justicia y una
menor opresión.
⚫ Expansión territorial : Tras expulsar al último rey Roma comienza su expansión territorial.
- Guerras defensivas: Lacio (509 – 338): sometiendo a los pueblos vecinos (etruscos,
sabinos, volscos,...).
- Guerras de conquista:
o Península Itálica (343 - 274 a.C.).
o Mediterráneo central y occidental: esto le lleva a enfrentarse con Cartago, gran
potencia mediterránea, en las llamadas Guerras Púnicas (264-146 a.C.).
o Mediterráneo oriental: El Mediterráneo se convierte en un lago en medio de los
territorios conquistados, de ahí los nombres de Mare Nostrum y Mare Internum.
o Conquista de las Galias
121
CULTURA Historia de Roma
⚫ Guerras púnicas: Son las guerras que enfrentaron a romanos con cartagineses por el
dominio del Mediterráneo.
⚫ Conflictos internos: A pesar de sus victorias, Roma tenía problemas internos. Algunos de
ellos son:
- Reforma agraria de los Graco (131 – 121 a.C.): Tiberio, primero, y Cayo Sempronio
después pretenden un reparto más justo de la tierra. El primero fue asesinado y el segundo
se suicidó antes de que lo capturaran.
- Rebelión de esclavos (73 – 71 a.C.): Espartaco los lideró hasta que Marco Licinio Craso
y Cneo Pompeyo acabaron con la sublevación.
⚫ Primer triunvirato: Estos problemas provocaron que el Senado cediera parte de sus poderes
a tres gobernantes que formaron el primer triunvirato (60 a.C.): Julio César, Pompeyo y Craso.
Esto no era más que un acuerdo privado entre los tres para gobernar según sus intereses y en
oposición a la facción más conservadora del Senado, los optimates.
- Conquista de las Galias: Julio César desarrolló una exitosa campaña en las Galias
durante ocho años. Sin embargo, su poder era cada vez mayor y Pompeyo prefirió
ponerse del lado de los optimates. César debía licenciar a sus legiones y renunciar a
ser gobernador de la Galia.
- Guerra civil: En el año 49 a.C. el Senado pide a Pompeyo que se
encargue de la defensa de Roma frente a César. Esto supone el
inicio de una guerra civil entre Pompeyo y César que terminará
en la derrota del primero en Farsalia (48 a.C.).
- Poder absoluto y muerte de Julio César: César se hace con el
poder de Roma (político, militar y religioso) y acumula cargos,
entre otros de Dictator perpetuus, Imperator y Pontifex
Maximus. La República estaba en claro peligro en sus manos.
Ante este abuso, hubo una conspiración liderada por los
senadores Cayo Junio Bruto y Cayo Casio Longino. El 15 de
marzo del año 44 a.C. (idus de marzo) Julio César fue asesinado Cayo Julio César
cuando iba a comenzar una sesión en el Senado. Recibió 23
puñaladas.
122
CULTURA Historia de Roma
3. IMPERIO (27 – 476 D.C.)
En la batalla de Accio (31 a.C.) Octavio vence a Marco Antonio y se hace con el poder
absoluto. Se considera a Octavio el primer emperador de Roma. El Imperio se
prolongará durante cuatro siglos.
Imperatores romanos
ALTO IMPERIO o PRINCIPADO
⚫ Octavio Augusto (27 a.C.-14 d.C.)
⚫ Dinastías:
- Julio-Claudios (14-68): Tiberio, Calígula, Claudio y Nerón.
- Anarquía militar (68-69): Galba, Otón y Vitelio.
- Flavios (69- 96): Vespasiano, Tito y Domiciano.
- Antoninos (96-193): Nerva, Trajano, Adriano, Antonino Pío, Marco Aurelio y
Cómodo.
- Severos (193-235): Septimio Severo, Caracalla, Macrino, Heliogábalo y Alejandro
Severo.
- Anarquía militar (235- 284): Maximino el Tracio, Pupieno (Gordiano I) y Balbino
(Gordiano II), Gordiano III, Filipo el Árabe, Decio, Treboniano, Valeriano, Galieno,
Claudio II el Gótico, Aureliano, Tácito, Floriano, Probo, Caro, Carino y Numeriano.
BAJO IMPERIO o DOMINADO
⚫ Diocleciano y la Tetrarquía (284-305): Diocleciano, Maximiano, Galerio y
Constancio.
⚫ Constantino (306-337)
⚫ Emperadores (337-379): Constancio II, Constante, Juliano el Apóstata, Flavio Joviano,
Valentiniano I, Valente y Graciano.
⚫ Teodosio (379-395).
⚫ División del Imperio (395): Honorio (Occidente) y Arcadio (Oriente).
Octavio Augusto
De forma muy astuta, Octavio eliminó en la práctica el reparto de
poder entre el Senado, los magistrados y el pueblo y lo acumuló él solo. No
obstante, siempre mantuvo la apariencia de que Roma era una república con
sus magistraturas. Era consciente de que, después de la dictadura de César,
el pueblo no consentiría tener un déspota en el poder.
Entre los muchos títulos y poderes que acumula Octavio, hay que
destacar los títulos recibidos del Senado en el año 27 a.C. de Augustus (=
sagrado o venerable) y de Princeps (= primer ciudadano).
123
CULTURA Historia de Roma
Dinastías
⚫ Dinastía Julio-Claudia: Es la primera dinastía del Imperio. Los emperadores que la formaron
fueron Tiberio, Calígula, Claudio y Nerón. Unos (Tiberio y Claudio) gobiernan con eficacia y
aseguran el régimen imperial, otros (Calígula y Nerón) se muestran poco aptos y sanguinarios.
Todos mueren de una forma violenta.
⚫ Dominado: En el año 284 sube al poder el emperador dálmata (croata) Diocleciano (284 – 305).
Consideraba que era el señor o dominus de su pueblo, y que los ciudadanos eran sus súbditos. El
imperio era difícil de gobernar y primero lo dividió en dos (diarquía) y luego en cuatro
(tetrarquía). Ejerció una autoridad sin límites y, a partir de Diocleciano, el emperador es la
encarnación personal de la divinidad.
Además se crearon más provincias para mejorar la administración de las mismas y se
organizaron en doce diócesis (distritos territoriales que abarcaban varias provincias).
Durante este período el cristianismo fue duramente perseguido.
124
CULTURA Historia de Roma
⚫ Teodosio (379 – 395): Era hispano (Coca – Segovia). Conseguirá unificar el imperio de nuevo.
A partir de sus hijos, Honorio y Arcadio, el imperio queda dividido en la parte occidental y la
oriental. En el año 380, mediante el Edicto de Tesalónica, el cristianismo es declarado religión
oficial del estado. En el año 391 se prohíben todos los cultos paganos.
⚫ Fin del Imperio: El Imperio romano de Occidente acabó en el año 476 tras la deposición del
considerado último emperador, Rómulo Augústulo. El Imperio romano de Oriente, con el
nombre de Imperio Bizantino, tendría más años de vida, hasta el año 1453.
125
CULTURA Organización política y social
Roma ha pasado por tres etapas históricas que reflejan tres modos de ser gobernados:
monarquía, república e imperio.
Durante la monarquía gobernaba un único rey, que era elegido por el pueblo (no era, por
tanto, una monarquía hereditaria). Él concentraba todo el poder.
Tras la sucesión de siete reyes, los romanos decidieron evitar los abusos que podía
cometer un único gobernante creando un sistema nuevo en el que siempre habría dos personas
en el poder. Durante la república dos cónsules tendrían el máximo poder, pero con limitaciones
de tiempo. Además de ellos, se crearon diversas magistraturas. De este modo el poder se
diversifica.
Sin embargo, en el siglo Ia.C. de nuevo se volvió a la concentración del poder en una sola
persona: el Emperador. Al principio se mantuvieron las magistraturas, pero la realidad era bien
distinta. No había democracia real, pues el emperador tenía el poder en sus manos.
2. SOCIEDAD: CLASES
En la sociedad antigua había una clara diferencia entre los ciudadanos con derechos cívicos
– hombres libres – y las personas que no poseían ningún derecho – esclavos- y que, por tanto,
estaban sometidos a sus señores o dueños. Estos últimos no eran considerados como seres humanos,
sino más bien como cosas.
Hombre libre
Hombre esclavo
En general, los esclavos eran empleados en el trabajo agrícola, en las minas y en tareas
domésticas.
CLASES SOCIALES
Patricios Ciudadanos (cives) descendientes de las primeras familias que habitaron Roma.
Tenían plenos derechos.
Esclavos Eran considerados como objetos. Sobre ellos sus amos tenían poder absoluto.
En Roma durante la República las principales instituciones fueron tres: el Senado, los
magistrados y los comicios.
SENADO
MAGISTRADOS
Eran los verdaderos administradores de la ciudad. Las características que todos ellos
comparten son:
• Anualidad: los cargos sólo pueden durar un año.
127
CULTURA Organización política y social
• Colegialidad: los cargos se compartían al menos entre dos magistrados (colegas).
• Derecho de veto: los magistrados pueden oponerse a las decisiones de sus colegas y
de los magistrados inferiores a él.
caballería crisis
El cursus honorum (carrera de honores) marcaba el orden de las magistraturas que cualquier
ciudadano debía seguir en sus aspiraciones políticas.
Foro romano visto desde el Palatino. Destaca el edificio donde se reunía el Senado, la Curia
Hostilia
128
CULTURA Organización política y social
COMICIOS
Los comicios o asambleas de ciudadanos podían ser de tres tipos (curiados, centuriados
y tributos), pero los más importantes son los centuriados. En ellos el pueblo elige a los
magistrados de mayor poder (cónsules, pretores, censores), vota los proyectos de leyes,
decide sobre la guerra, entre otras cosas.
SENADO MAGISTRADOS
Cónsules DICTADOR
Pretores
Censores Maestro de Caballería
Cuestores
Ediles curules
Tribuno de la plebe
Edil de la plebe
PATRICIOS PLEBEYOS
PUEBLO DE ROMA
129
CULTURA Mitología y religión
Ritos establecidos Los ritos se conservan desde antiguo. Se espera del ciudadano que
continúe tanto en la esfera privada como en la pública las tradiciones.
Panteón Los dioses que forman parte del panteón romano son compartidos con otros pueblos.
La primera influencia que se detecta es la etrusca. Posteriormente se aprecia la similitud con el
panteón griego. También recibe influencia de oriente (Cibeles, Mitra, Isis). El nacimiento del
cristianismo hará que con el tiempo el imperio romano se cristianice (Edicto de Milán 313 d.C.).
RELIGIÓN PRIVADA
En ámbito familiar los romanos tenían una serie de dioses que los protegían y a los que
veneraban. Eran habituales las ofrendas en el altar familiar. El pater familias era el
encargado de que se cumplieran los ritos precisos.
Lares Eran los dioses que protegían el hogar. Era habitual que en la casa
hubiera un pequeño altar en el que estaba la figura del Lar familiaris. Éste solía ser
una figura joven con un cuerno de la abundancia.
Penates Eran los dioses de cada familia que cuidaban de las provisiones (del
latín penus = despensa). También el Estado romano tenía sus propios Penates que
Eneas trasladó a Roma desde Troya.
Manes Eran las almas de los muertos de la familia. Se los veneraba para que Lar
no atormentaran a los vivos.
RELIGIÓN OFICIAL
130
CULTURA Mitología y religión
En la monarquía se veneraba a la llamada Tríada Capitolina (Júpiter, Juno y Minerva).
Posteriormente, con el contacto con el mundo griego, se forma un panteón con paralelismo
entre las divinidades griegas y las romanas.
Panteón romano
NOMBRE
GRIEGO ROMANO ÁREA DE INFLUENCIA ATRIBUTOS
Crono Saturno Dios del cielo. Soberano de los Titanes. Reloj de arena y hoz.
Dios del tiempo.
Rea Cibeles Esposa de Cronos. Diosa madre. Granada, espiga,
Diosa de la agricultura. corona y llaves.
Zeus Júpiter Poder supremo sobre dioses y hombres. Rayo, águila, cetro
Dios del cielo y los fenómenos atmosféricos. y roble.
Hera Juno Esposa de Zeus. Pavo real, granada
Diosa del matrimonio y de la fertilidad. y diadema.
Poseidón Neptuno Dios del mar, de las aguas y de los Tridente, caballo y
terremotos. pino.
Hades Plutón Dios del mundo subterráneo, de los muertos Can Cerbero, trono,
y de la vida de ultratumba. casco invisible y
cuerno de la abundancia
Deméter Ceres Diosa de la agricultura (cereales), de la Espigas de trigo y
fecundidad y del amor maternal. hoz.
Hestia Vesta Diosa del fuego del hogar. Antorcha y asno.
• Flamines Se ocupan del culto de una divinidad. Los flamines maiores son tres
(Dialis, Martialis y Quirinalis) y se dedican a las tres divinidades principales
(Júpiter, Marte y Quirino). Los flamines minores son doce y se encargan del resto del
panteón. Para poder ser flamen maior hay que ser patricio.
• Augures Son los encargados de la adivinación. Antes de una acción grave del
gobierno indagaban qué les parecía a los dioses.
• Vestales Son sacerdotisas que velan por el fuego de Roma y veneran a Vesta. De
ellas se encarga el Pontifex Maximus.
MITOLOGÍA ROMANA
Por otro lado, también hay escritores que cuentan los orígenes de Roma, mezclando
hechos históricos con leyendas arcaicas (Tito Livo en Ab urbe condita o Desde la fundación de
la ciudad).
Junto a la religión tradicional, hubo algunos sistemas filosóficos griegos que influyeron
en la concepción de la vida de los romanos. Destacamos:
Estoicos Es una doctrina filosófica de época helenística que promueve el control de las
emociones y de las pasiones. Busca la serenidad y aspira a la virtud, que identifica con el
conocimiento. Séneca y Marco Aurelio son los representantes más destacados en Roma del
estoicismo.
132
CULTURA Mitología y religión
CULTOS MISTÉRICOS ORIENTALES
CRISTIANISMO
La llegada del cristianismo a Roma causó gran rechazo al principio. De hecho son
conocidas las persecuciones de los cristianos durante los mandatos de emperadores como
Nerón o Domiciano.
Fue finalmente Teodosio el que prohibió los cultos paganos e impuso el cristianismo
como religión del Imperio en el año 392 en el Edicto de Constantinopla.
133
CULTURA Arte romano
ARQUITECTURA ROMANA
Templo de Vesta
ESCULTURA
Retrato
Relieve
Marco Aurelio
134
CULTURA Arte romano
PINTURA
Al fresco
Sobre tabla
De la pintura sobre tabla tampoco quedan muchos ejemplos. Los Villa de los Misterios.
más destacados son los conocidos como retratos del Fayum. Pompeya
Mosaico
Los romanos usaron mucho el mosaico para cubrir y decorar los suelos. Estaban
compuestos de pequeñas teselas de distintos colores.
Pompeya
135
CULTURA Obras públicas y urbanismo
- Statumen: grandes
cantos rodados.
- Nucleus: grava
mezclada con cantos
rodados pequeños.
- Pavimentum: grandes
losas planas
OBRA LÚDICA
EDIFICACIÓN PRIVADA
Villa Era una casa similar a la domus pero en el campo, con espacio para la
explotación agrícola y ganadera.
137
CULTURA Obras públicas y urbanismo
▪ La entrada estaba elevada por una o dos gradas del nivel de la acera y ¿Sabías que ...?
enmarcada por dos pilastras que terminaban en capitel. Abrir las puertas hacia
▪ La puerta (fores) estaba formada por dos hojas (valvae) que se abrían fuera era un privilegio
hacia el interior. del que podían disfrutar
1 Vestibulum (vestíbulo): Espacio comprendido entre la entrada y las sólo los ciudadanos que
puertas. Esta estancia estaba decorada y en ella había bancos para que habían prestado
se sentaran las visitas en espera de ser recibidas por el señor. servicios muy
2 Domus ostiarii (casa del portero): Había casas que tenían un portero importantes a la patria.
(ianitor u ostiarius), cuya habitación estaba junto a la entrada.
3-4 Tabernae: A ambos lados de la entrada había locales con acceso
propio que solían estar ocupados por tiendas, talleres, etc. El dueño de
la casa los alquilaba o los utilizaba para negocios propios.
5 Atrium (atrio): Patio central rodeado por un pórtico, alrededor del
cual se distribuían las habitaciones:
- En el atrio estaban el compluvium, el impluvium, el lararium y
las imagines maiorum.
- Deja de ser el centro de la vida familiar y se convierte en una
estancia donde el señor recibía las visitas.
- Alrededor del atrio se encuentran los cubicula, la bibliotheca, el
tablinum, el andron y el triclinium.
6-12 Cubicula (dormitorios): Situados en torno al atrium y el peristylum.
Reciben la luz y el aire a través del atrio y del peristilo.
7 Bibliotheca (biblioteca)
8 Tablinum (habitación privada del pater familias): Situado frente al
vestíbulo. También se utilizaba como archivo, comedor diario y lugar
donde los niños recibían las clases.
9 Andron: Corredor que unía el atrium con el peristylum. No solía tener
puerta, sino una simple cortina.
10 Triclinium (triclinio): Comedor de lujo, decorado con mosaicos.
11 Peristylum (peristilo): Patio al estilo griego rodeado de columnas,
con jardín, estanque (piscina), esculturas, etc., al que se abren otras
habitaciones. Estaba situado en la parte posterior de la casa romana.
13 Culina (cocina): Pequeña y poco cuidada, generalmente estaba cerca
del baño para trasladar con facilidad el agua caliente. No tenía
chimenea y el humo salía por la ventana o por un agujero.
14 Exedra (salón): Sala amplia y bien adornada. Su situación en el
peristilo corresponde a la del tablinum con respecto al atrio.
15 Latrina (retrete) y balneum (baño): Solían estar en las estancias
más interiores. Algunas casas señoriales llegaron a tener termas
particulares.
16 Hortus: Jardín romano situado en la parte posterior de la casa. Muy
cuidado y con objetos de ornamentación.
▪ Oecus: Salón o comedor más amplio (en casas lujosas).
▪ Cella (despensa): Siempre orientada al norte. Las bodegas eran
subterráneas.
▪ Las habitaciones de los esclavos no tenían un sitio fijo, se situaban
donde había espacio.
Latrina
138
Vocabulario de consulta
VOCABULARIO DE CONSULTA
A
Audio, -is. –ire, -iui, -itum = oír
A, ab (prep. +abl.) = de, desde Aut (conj.) = o
Ac (conj.) = y Autumnus, -i (m) = otoño
Acer, acris, acre = agudo Auxilium, -ii (n) = ayuda
Accuso, -as, -are, -aui, -atum = acusar Aveo, -es, -ere, --, -- = alegrarse, recibir el
Achilles, -is (m) = Aquiles saludo, gozar de buena salud
Acies, -ei (f) = línea de batalla Avis, -is (f) = ave, pájaro
Ad (prep. +acus.) = a, hacia B
Adduco, -is, -ere, -duxi, -ductum = conducir
Adhibeo, -es, -ere, -bui, -bitum = mostrar Beatus, -a, -um = feliz
Adiuvo, -as, -are, adiuvi, adiutum = ayudar Bellandi = de luchar (gen. sg.)
Adversus, -a, -um = contrario, adverso Bello, -as, -are, -avi, -atum = guerrear,
Adversus (prep. de acus.) = contra hacer la guerra
Aedifico, -as, -are, -aui, -atum = construir Bellum, -i (n) = guerra
Aestas, aestatis (f) = verano Beneficium, -ii (n) = beneficio
Agamemnon, -onis (m) = Agamenón Bibo, -is, -ere, bibi, -- = beber
Ager, agri (m) = campo Brevis, -e = breve
Ago, -is, -ere, egi, actum = conducir, llevar, hacer
Bonus, -a, -um = bueno
Agricola, -ae (m) = agricultor, campesino
C
Albani, -orum (m) = habitantes de Alba
Longa, albanos
Cacumen, -inis (n) = cima, cumbre
Albus, -a, -um = blanco
Caelum, -i (n) = cielo
Alveus, -i (m) = cavidad, vientre
Caesar, -is (m) = César
Ambulo, -as, -are, -aui, -atum = caminar
Caius, -ii (m) = Cayo
Amica, -ae (f) = amiga
Cantus, -us (m) = canto
Amicus, -i (m) = amigo
Capio, -is, -ere, cepi, captum = coger,
Amo, -as, -are, -aui, -atum = amar
apoderarse
Amplio, -as, -are, -aui, -atum = ampliar
Capitolium, -ii (n) = Capitolio, colina de Roma
Ancilla, -ae (f) = esclava
Caput, capitis (n) = cabeza
Ancus (-i) Marcius (-ii) = Anco Marcio
Carmen, carminis (n) = poema
Animal, -is (n) = animal
Celeritas, -atis (f) = rapidez
Annus, -i (m) = año
Cerno, -is, -ere, crevi, cretum = distinguir
Apud (prep. + acus.) = junto a
Cibus, -i (m) = comida
Aqua, -ae (f) = agua
Circus, -i (m) = circo
Arena, -ae (f) = arena
Civis, civis (m, f) = ciudadano
Arma, -orum (n, pl) = armas
Civitas, -atis (f) = ciudad
Ars, artis (f) = arte, habilidad
Clamo, -as, -are, -aui, -atum = llamar, gritar
Ascendo, -is, -ere, -ndi, -ensum = subir
Clarus, -a, -um = famoso, claro, brillante
At (conj.) = pero
Classis, -is (f) = flota
Athenae, -arum (f) = Atenas
Cloaca, -ae (f) = cloaca
Atheniensis, -e = ateniense Cognomen, -inis (n) = cognomen, sobrenombre
Attica, -ae (f) = Ática, región griega Colloco, -as, -are, -aui, -atum = colocar
Atque (conj.) = y Color, -is (m) = color
Audacia, -ae (f) = audacia, atrevimiento Comes,-itis (m) = aliado
Audax, audacis = audaz, atrevido Complector, -eris, -i, complexus sum = abrazar
139
Vocabulario de consulta
Concito, -as, -are, -aui, -atum = excitar, levantar Duco, -is, -ere, duxi, ductum = guiar,
Congrego, –as-, -are, -aui, -atum = reunir conducir
Conor, -aris, -ari, conatus sum = intentar Dux, ducis (m) = guía, jefe
Consilium, -ii (n) = consejo E
Constituo, -is, -ere, -ui, -utum = decidir, construir
Consul, -is (m) = cónsul
E, ex (prep. +abl.) = de, desde
Contra (prep. + acus.) = contra
Edisco, -is, -ere, edidici, -- = aprender
Copia, -ae (f) = abundancia; (pl.) tropas
Ego = yo
Cor, -ordis (n) = corazón
Emo, -is, -ere, emi, emptum = comprar
Cornu, -us = ala
Enim (conj.) = en efecto
Corpus, corporis (n) = cuerpo
Eo, is, ire, iui, itum = ir
Creta, -ae (m) = Creta
Epicurus, -i (m) = Epicuro
Cubiculum, -i (n) = habitación
Eques, -itis (m) = jinete, soldado de caballería
Cum (prep. + abl.) = con
Equitatus, -us (m) = caballería
Cupidus, -a, -um = deseoso
Equus, -i (m) = caballo
Cura, -ae (f) = cuidado, preocupación
Et (conj.) = y
D Etiam (adv.) = también
Excogito, -as, -are, -aui, -atum = encontrar, imaginar
Darius, -ii (m) = Darío Exemplar, -is (n) = ejemplo
De (prep. + ablat.) = de, desde Exeo, exis, exire, exii, exitum = salir
Dea, deae (f) = diosa Exercitus, -us (m) = ejército
Decem = diez Expeditio, -ionis (f) = campaña, expedición
Daedalus, -i (m) = Dédalo Expono, -is, -ere, exposui, expositum =
Debeo, -es, -ere, debui, debitum = deber desembarcar
Dedico, -as, -are, -aui, -atum = dedicar Expugno, -as, -are, -aui, -atum =
Defendo, -is, -ere, defendi, -fensum = defender apoderarse, tomar por asalto
Deinde (adv.) = luego, después F
Delectatio, -onis (f) = deleite, placer
Deus, -i (m) = dios
Facies, faciei (f) = cara
Devoco, -as, -are, -aui, -atum = llamar
Facio, -is, -ere, feci, factum = hacer
Devoro, -as, -are, -aui, -atum = devorar Falsus, a, um = falso
Dexter, -tra, -trum = derecho
Familia, -ae (f) = familia
Dico, -is, -ere, dixi, dictum = decir
Felix, felicis = feliz
Dies, diei (m/f) = día, fecha Femina, -ae (f) = mujer
Difficilis, -e = difícil Fenestra, -ae (f) = ventana
Diodorus, -i (m) = Diodoro
Fides, -ei (f) = lealtad, fidelidad
Discrimen, -minis (n) = línea divisoria
Filia, -ae (f) = hija
Dies, -ei (m, f) = día Filius, filii (m) = hijo
Dives, divitis = rico Finis, -is (m, f) = límite, frontera
Do, das, dare, dedi, datum = dar
Flos, floris (m) = flor
Doceo, -es, -ere, docui, doctum = enseñar
Flumen, fluminis (n) = río
Dolor, doloris (m) = dolor Fortis, forte = fuerte, valiente
Dolus, -i (m) = engaño Fortuna, -ae (f) = fortuna
Dominus, -i (m) = señor, dueño
Forum, -i (n) = foro, plaza pública
Domo, -as, -are, -aui, -atum = domar
Frango, -is, -ere, fregi, fractum = romper
Domus, -us (f) = casa
Frater, fratris (m) = hermano
Ducenti, -ae, -a = doscientos
Fraus, fraudis (f) = engaño
Fructus, -us (m) = fruto
140
Vocabulario de consulta
Fugio, -is, -ere, fugi, fugiturus = huir Iniuria, -ae (f) = injusticia, afrenta
Fundo, -is, -ere, fudi, fusum = echar fuera, derrotar Instituo, -is, -ere, -ui, -utum = establecer
Furens, -ntis = furioso, fuera de sí Interficio, -is, -ere, -feci, -fectum = matar
G Intra (prep. + acus.) = entre
Intueor, -eri, -eri, intuitus sum = mirar
Gallia, -ae (f) = Galia Invito, -as, -are, -aui, -atum = invitar
Galli, -orum (m) = galos Iovis = genitivo de Iuppiter
Genu, -us (n) = rodilla Ipse, ipsa, ipsum = él / ella en persona, precisamente
Gero, -is, -ere, gessi, gestum = llevar Ire = infinitivo del verbo eo
Gladius, -ii (m) = espada Is, ea, id = él / ella /ello; éste, ésta, esto
Graecia, -ae (f) = Grecia Iste, ista, istud = ése, ésa, eso
Graecus, -a, -um = griego Italia, -ae (f) = Italia
Gravis, -e = grave, serio Iter, itineris (n) = camino, viaje
H Iubeo, -es, -ere, iussi, iussum = mandar
Habeo, -es, -ere, habui, habitum = tener Iulius, -ii (m) = Julio
Habito, -as, -are, -aui, -atum = habitar, vivir Iuppiter, Iovis (m) = Júpiter
Hannibal, -is (m) = Aníbal Iustitia, -ae (f) = justicia
Hector, -oris (m) = Héctor Iustus, -a, -um = justo
Helena, -ae (f) = Helena Iuvenis, -is (m, f) = hombre o mujer joven
Hic, haec, hoc = éste, ésta, esto Iuventus, iuventutis (f) = juventud
Hiems, hiemis (f) = invierno
Hodie (adv.) = hoy L
Homo, hominis (m) = hombre, ser humano
Honor, honoris (m) = honor Labyrinthus, -i (m) = laberinto
Honoro, -as, -are, -aui, -atum = honrar Labor, laboris (m) = esfuerzo, trabajo
Hortus, -i (m) = jardín Laboro, -as, -are, -aui, -atum = trabajar
Hostis, -is (m, f) = enemigo Laetor, -aris, -ari, laetatus sum = alegrarse
Humanus, -a, -um = humano Laetus, -a, -um = contento
Humus, -i (m) = suelo, tierra Latini, orum (m) = latinos
I Laudo, -as, -are, -aui, -atum = alabar
Legatus, -i (m) = legado, embajador
Iam (adv.) = ya Legio, legionis (f) = legión
Ibi (adv.) = allí Lego, -is, -ere, legi, lectum = leer
Idem, eadem, idem = el / la mismo/a Leo, leonis (m) = león
Ille, illa, illud = aquél, aquélla, aquello Lex, legis (f) = ley
Illustris, -e = ilustre, importante Liber, -i (m) = libro
Imperium, -ii (n) = imperio Liberi, liberorum (m) = hijos
Impero, -as, -are, -aui, -atum = mandar Ligneus, -a, -um = de madera
Impetus, -us (m) = ataque Lingua, -ae (f) = lengua
In (prep. + abl.) = en Littera, -ae (f) = letra; (pl.) carta
In (prep. + acus.) = a, hacia Locus, -i (m) = lugar
Incertus, -a, -um = inseguro, débil Longus, -a, -um = largo
Includo, -is, -ere, inclusi, inclusum = Lucius (-ii) Tarquinius (-ii) Superbus = Lucio
encerrar Tarquinio el Soberbio
Index, -icis (m, f) = delator, indicador Ludus, -i (m) = juego, escuela
Ingens, ingentis = enorme, grande Lupus, -i (m) = lobo
Inimicus, -a, -um = enemigo Lydia, -ae (f) = Lidia
Initium, -ii (n) = inicio
141
Vocabulario de consulta
M Nemo, neminis = nadie
Neque (conj.) = y no, ni
Magister, -i (m) = maestro Nidus, -i (m) = nido
Magistra, -ae (f) = maestra Niger, nigra, -um = negro
Magistratus, -us (m) = magistrado Nihil = nada
Magnus, -a, -um = grande Nix, nivis (f) = nieve
Maneo, -es, -ere, mansi, mansum = permanecer Nomen, -inis (n) = nombre (gentilicio)
Manus, -us (f) = mano Nomino, -as, -are, -aui, -atum = llamar, nombrar
Marathon, -onis (f) = Maratón Non (adv.) = no
Marcus, -i (m) = Marco Nos = nosotros
Mare, maris (n) = mar Noster, nostra, nostrum = nuestro, a
Maritimus, -a, -um = marítimo Nox, noctis (f) = noche
Mater, matris (f) = madre Nubes, -is (f) = nube
Maximus, -a, -um = mayor, el más grande Numa (-ae) Pompilius (-ii) = Numa Pompilio
Medus, -i (m) = Medo Numerus, -i (m) = número
Menelaus, -i (m) = Menelao Nunc (adv.) = ahora
Mercator, -oris (m) = mercader, comerciante Nuntius, -ii (m) = mensajero
Metus, -us (m) = miedo O
Meus, mea, meum = mi, mío
Miles, militis (m) = soldado Occasio, -onis (f) = ocasión
Milesius, -a, -um = milesios, de Mileto Occasus, -us (m) = ocaso
Milia, milium (n) = miles Occido, -is, -ere, occidi, occisum = matar
Miltiades, -is (m) = Milcíades, general ateniense Occulto, -as, -are, -aui, -atum = cubrir,
Minerva, -ae (f) = Minerva, diosa romana de ocultar, proteger
la guerra y la sabiduría Oculus, -i (m) = ojo
Minotaurus, -i (m) = Minotauro Olim (adv.) = antiguamente
Mirabilis, -e = admirable Omnis, omne = todo
Miser, misera, -um = desgraciado, infeliz Opertus, -a, -um = cubierto
Mitigo, -as, -are, -aui, -atum = calmar, Oportet, -uit, --- (impersonal) = conviene
apaciguar Oppidum, -i (n) = ciudad fortificada
Mitto, -is, -ere, misi, missum = enviar Optimus, -a, -um = óptimo, muy bueno
Moenia, -ium (n) = murallas, fortificaciones Ora, -ae (f) = orilla, costa
Mons, montis (m) = monte Orno, -as, -are, -aui, -atum = adornar
Monstrum, -i (n) = Monstruo Ortus, -us (m) = salida
Mortifere (adv.) = mortalmente Ovis, -is (f) = oveja
Moveo, -es, -ere, moui, motum = mover P
Mulier, -is (f) = mujer
Multus, -a, -um = mucho
P. (Publius) Scipio, Scipionis (m) = Publio
Murus, -i (m) = muro Escipión
Mycenensis, -is = micénico, de Micenas
Parvulus, -a, -um = muy pequeño
N Pareo, -es, -ere, -ui, -itum = obedecer
Nam (conj.) = pues Paris, -idis (m) = Paris
Nascor, -eris, -i, natus sum = nacer Paro, -as, -are, -aui, -atum = preparar
Nauta, -ae (m) = marinero Parvus, -a, -um = pequeño
Navigo, -as, -are, -aui, -atum = navegar Pastor, -is (m) = pastor
Navis, -is (f) = nave Pater, patris (m) = padre
Necesse = necesario Patria, -ae (f) = patria
Neco, -as, -are, -aui, -atum = matar Patroclus, i (m) = Patroclo
142
Vocabulario de consulta
Paulo (adv) = poco Pulcher, pulchra, -um = hermoso
Pauper, pauperis = pobre Puppis, -is (f) = popa [acus. sg. puppim]
Pax, pacis (f) = paz Puto, -as, -are, -aui, -atum = pensar
Pecunia, -ae (f) = dinero Q
Pedes, -itis (m) = infante, soldado de infantería -Que (conj.) = y
Penetro, -as, -are, -aui, -atum = entrar Qui, quae, quod = que, quien, cual
Per (prep. +acus) = por Quintus, -i (m) = Quinto
Percipio, -is, -ere, percepi, -ceptum = recoger Quotannis (adv.) = todos los años
Perdo, -is, -ere, perdidi, perditum = arruinar
R
Periculum, -i (n) = peligro
Persae, -arum (m) = Persas
Rapio, -is, -ere, rapui, raptum = arrebatar
Peruenio, -is, -ire, -ueni, -uentum = llegar
Raptus, -us (m) = rapto
Pirata, -ae (m) = pirata
Rebello, -as, -are, -aui, -atum = rebelarse
Piscis, -is (m) = pez
Recito, -as, -are, -aui, -atum = recitar
Plenus, -a, -um = lleno
Reddo, -is, -ere, redidi, reditum = devolver
Poeta, -ae (m) = poeta
Redeo, -is, -ire, -ii, -itum = volver, regresar
Pompeius, -ii (m) = Pompeyo
Reditus, -us (m) = vuelta
Populus, -i (m) = pueblo
Regina, -ae (f) = reina
Porto, -as, -are, -aui, -atum = llevar
Regnum, -i (n) = reino
Portus, -us (m) = puerto
Relinquo, -is, -ere, reliqui, relictum =
Posco, -is, -ere, poposci, --- = pedir
abandonar, dejar
Possum, potest, posse, potui, -- = poder
Repello, -is, -ere, - ppuli, -pulsum = rechazar
Post (adv) = después
Reporto, -as, -are, -aui, -atum = anunciar
Post (prep. + acus.) = después de
Res, rei (f) = cosa
Postea (adv.) = después
Res adversae (f, pl.) = adversidad
Posterus, -a, -um = siguiente
Res publica = república, patria
Postremo (adv.) = finalmente
Resono, -as, -are, -aui, -atum = resonar
Praeclarus, -a, -um = muy claro, ilustre, famoso
Retineo, -es, -ere, retinui, retentum = retener
Praenomen, -inis (n) = prenomen, nombre propio
Rex, regis (m) = rey
Praesum, -es, -esse, -fui = estar al frente
Roma, -ae (f) = Roma
Praeter (prep. + acus.) = excepto
Romanus, -a, -um = romano
Priamus, -i (m) = Príamo
Rosa, -ae (f) = rosa
Primus, -a, -um = primero
Rursus (adv.) = de nuevo
Priscus (-i) Tarquinius (-ii) = Tarquinio
Rus, ruris (n) = campo
Prisco o el Antiguo
Probo, -as, -are, -aui, -atum = poner a prueba S
Procedo, -is, -ere, -cessi, -cessum = salir
Proelium, -ii (n) = combate Sabini, -orum (m) = sabinos
Proficiscor, -eris, -i, profectus sum = salir, partir Sacerdos, sacerdotis (m) = sacerdote
Prope (prep. + acus.) = cerca Saepe (adv.) = a menudo
Propter (prep. de acus.) = a causa de Sagitta, -ae (f) = flecha
Provoco, -as, -are, -aui, -atum = retar Saluto, -as, -are, -aui, -atum = saludar
Prudens, prudentis = prudente Salve, -es, -ere, --, -- = saludar, seguir bien
Prudentia, -ae (f) = prudencia Sapientia, -ae (f) = sabiduría
Publica = cf. res publica Schola, -ae (f) = escuela
Puella, -ae (f) = niña Scio, -is, -ire, sciui, scitum = saber
Puer, -i (m) = niño Scipio = cf. P.
Pugna, -ae (f) = lucha Scribo, -is, -ere, scripsi, scriptum = escribir
Pugno, -as, -are, -aui, -atum = luchar Sed (conj.) = pero, sino
143
Vocabulario de consulta
Seditio, -ionis (f) = sublevación Tunc (adv.) = entonces
Semper (adv.) = siempre Tunica, -ae (f) = túnica
Senatus, -us (m) = senado Tusci, -orum (m) = toscanos, etruscos
Senex, senis (m, f) = hombre o mujer viejo Tuus, tua, tuum = tu, tuyo
Sensus, -us (m) = sentido U / V
Septem = siete
Series, -ei (f) = serie Ultio, -ionis (f) = venganza
Serva, -ae (f) = sierva, esclava Unde = en donde
Servius (-ii) Tullius (-ii) = Servio Tulio Unus, -a, -um = uno
Servus, -i (m) = siervo Urbs, urbis (f) = ciudad
Severus, -a, -um = severo Usque ad (prep. + acus.) = hasta
Sic (adv.) = así Uxor, -is (f) = esposa
Sol, solis (m) = sol Vallis, -is (f) = valle
Soleo, -es, -ere, solitus sum = soler, Velox, velocis = veloz
acostumbrar Venio, -is, -ire, ueni, uentum = venir, llegar
Solus, -a, -um = solo Ventus, -i (m) = viento
Spartanus, -a, -um = espartano Ver, veris (n) = primavera
Spes, -ei (f) = esperanza Verbero, -as, -are, -aui, -atum = golpear, azotar
Strenue (adv.) = diligentemente Verbum, -i (n) = palabra
Stultitia, -ae (f) = necedad Vereor, -eris, -eri, veritus sum = temer, respetar
Suavis, -e = dulce, suave, agradable Verum, -i (n) = verdad
Sum, es, esse, fui = ser, estar, haber, existir Vester, vestra, vestrum = vuestro, a
Sustineo, -es, -ere, sustinui, sustentum = sostener Vestimentum, -i (n) = vestido
Suus, sua, suum = su, suyo (de él, de ella, de Versus, -us (m) = verso
ellos, de ellas) Vetus, veteris = viejo
T Vetustas, -atis (f) = vejez
Via, -ae (f) = camino, vía
Tamen (adv.) = sin embargo Vicinus, -a, -um = vecino
Tantum (adv.) = sólo Victoria, -ae (f) = victoria
Tarquinius Priscus = cf. Priscus Video, -es, -ere, vidi, visum = ver
Taurus, -i (m) = toro Villa, -ae (f) = casa de campo
Templum, -i (n) = templo Vinco, -is, -ere, vici, victum = vencer
Tempus, temporis (n) = tiempo Vinum, -i (n) = vino
Tento, -as, -are, -aui, -atum = intentar Violo, -as, -are, -aui, -atum = maltratar, violar
Tenuis, -e = fino, claro, tenue Vir, uiri (m) = hombre, varón
Tergum, -i (n) = espalda Virga, -ae (f) = bastón, vara
Terra, -ae (f) = tierra Viridis, -e = verde
Thales, -is (m) = Tales Virtus, uirtutis (f) = virtud, valor
Theseus, -i (m) = Teseo Vita, -ae (f) = vida
Timeo, -es, -ere, timui, -- = temer Voco, -as, -are, -aui, -atum = llamar
Toga, -ae (f) = toga Volsci, -orum (m) = volscos
Totus, -a, -um = todo (indefinido) Voluptas, -atis (f) = placer
Tribuo, -is, -ere, tribui, tributum = conceder Vos = vosotros
Troia, -ae (f) = Troya Vox, vocis (f) = voz
Troianus, -a, -um = troyano Vulnero, -as, -are, -aui, -atum = herir
Trucido, -as, -are, -aui, -atum = matar
Tu = tú
Tullus (-i) Hostilius (-ii) = Tulo Hostilio
144
Vocabulario
VOCABULARIO
➢ Sustantivos
145
Vocabulario
➢ Adjetivos
➢ Verbos
Ad (+acus.) = a, hacia
In (+abl.) = en
146
Vocabulario
VOCABULARIO DE LATÍN DE LA PRIMERA EVALUACIÓN (II)
➢ Sustantivos
147
Vocabulario
➢ Adjetivos
➢ Verbos
➢ Preposición
148
Vocabulario
VOCABULARIO DE LATÍN DE LA SEGUNDA EVALUACIÓN (I)
➢ Sustantivos
➢ Adjetivos
➢ Verbos
La palabra humilde procede de humus y significa que se baja hasta el suelo, que se arrastra.
La palabra mayordomo procede de maior + domus y significa criado principal de la casa.
1
Aunque es de la 4ª declinación, hay casos en los que utiliza desinencias de la 2ª: abl. sg. domo; acus. pl.
domos; gen. pl. domorum.
149
Vocabulario
➢ Pronombres
➢ Adverbios
Saepe = a menudo
Semper = siempre
Atque = y
➢ Preposiciones
150
Vocabulario
VOCABULARIO DE LATÍN DE LA SEGUNDA EVALUACIÓN (II)
➢ Sustantivos
➢ Adjetivos
➢ Verbos
➢ Pronombres
151
Vocabulario
VOCABULARIO DE LATÍN DE LA TERCERA EVALUACIÓN (I)
➢ Sustantivos
➢ Adjetivos
➢ Verbos
➢ Adverbios
Etiam = también
Tamen = sin embargo
➢ Preposición
Nam = pues
152
Vocabulario
VOCABULARIO DE LATÍN DE LA TERCERA EVALUACIÓN (II)
➢ Sustantivos
➢ Pronombre indefinido
➢ Adjetivos
➢ Verbos
➢ Adverbios
Iam = ya
Tunc = entonces
Neque = y no, ni
153
Apéndices
APÉNDICES
SUSTANTIVOS
1ª declinación
Singular Plural
Nom. -a - ae
Voc. -a - ae
Ac. - am - as
Gen. - ae - arum
Dat. - ae - is
Abl. -a - is
2ª declinación
3ª declinación
154
Apéndices
4ª declinación
5ª declinación
Singular Plural
Nom. - es - es
Voc. - es - es
Ac. - em - es
Gen. - ei - erum
Dat. - ei - ebus
Abl. - e - ebus
PRONOMBRES - DETERMINANTES
Demostrativos
SINGULAR PLURAL
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
155
Apéndices
Iste, ista, istud = ése, -a, -o
SINGULAR PLURAL
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
SINGULAR PLURAL
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Personales
156
Apéndices
Posesivos
PERSONAS UN SOLO POSEEDOR VARIOS POSEEDORES
Primera persona meus, mea, meum noster, nostra, nostrum
(mío, mía, mi) (nuestro, nuestra)
Segunda persona tuus, tua, tuum uester, uestra, uestrum
(tuyo, tuya, tu) (vuestro, vuestra)
Tercera persona suus, sua, suum
(suyo, suya, su)
Anafóricos
Anafórico Is, ea, id = él, ella, ello / éste, -a, o
SINGULAR PLURAL
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo is ea id ei / ii / i eae ea
Acusativo eum eam id eos eas ea
Genitivo eius eorum earum eorum
Dativo ei eis / iis / is
Ablativo eo ea eo eis / iis / is
Anafórico enfático Ipse, ipsa, ipsum = él, ella, ello precisamente / en persona
SINGULAR PLURAL
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
SINGULAR PLURAL
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
157
Apéndices
SINGULAR PLURAL
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo Qui Quae Quod Qui Quae Quae
Vocativo
Acusativo Quem Quam Quod Quos Quas Quae
Genitivo Cuius Quorum Quarum Quorum
Dativo Cui Quibus
Ablativo Quo Qua Quo Quibus
158
Apéndices
1ª CONJUGACIÓN
VOZ ACTIVA
INDICATIVO SUBJUNTIVO IMPERATIVO
Am-o Am-e-m
Ama-s Am-e-s Ama
Ama-t Am-e-t
PRESENTE Ama-mus Am-e-mus
Ama-tis Am-e-tis Ama-te
Ama-nt Am-e-nt
Ama-ba-m Ama-re-m
Ama-ba-s Ama-re-s
Ama-ba-t Ama-re-t
PT. IMPERFECTO Ama-ba-mus Ama-re-mus
Ama-ba-tis Ama-re-tis
Ama-ba-nt Ama-re-nt
FUTURO Ama-b-o
IMPERFECTO Ama-b-i-s Ama-to
Ama-b-i-t Ama-to
Ama-b-i-mus
Ama-b-i-tis Ama-to-te
Ama-b-u-nt Ama-nto
PT. PERFECTO Amau-i Amau-er-i-m
Amau-isti Amau-er-i-s
Amau-it Amau-er-i-t
Amau-imus Amau-er-i-mus
Amau-istis Amau-er-i-tis
Amau-erunt /-ere Amau-er-i-nt
PT. Amau-era-m Amau-is-se-m
PLUSCUAMPERFECTO Amau-era-s Amau-is-se-s
Amau-era-t Amau-is-se-t
Amau-era-mus Amau-is-se-mus
Amau-era-tis Amau-is-se-tis
Amau-era-nt Amau-is-se-nt
FUTURO Amau-er-o
PERFECTO Amau-eri-s
Amau-eri-t
Amau-eri-mus
Amau-eri-tis
Amau-eri-nt
159
Apéndices
VOZ PASIVA
160
Apéndices
2ª CONJUGACIÓN
VOZ ACTIVA
INDICATIVO SUBJUNTIVO IMPERATIVO
Habe-o Habe-a-m
Habe-s Habe-a-s Habe
Habe-t Habe-a-t
PRESENTE Habe-mus Habe-a-mus Habe-te
Habe-tis Habe-a-tis
Habe-nt Habe-a-nt
Habe-ba-m Habe-re-m
Habe-ba-s Habe-re-s
Habe-ba-t Habe-re-t
PT. IMPERFECTO Habe-ba-mus Habe-re-mus
Habe-ba-tis Habe-re-tis
Habe-ba-nt Habe-re-nt
FUTURO Habe-b-o
IMPERFECTO Habe-b-i-s Habe-to
Habe-b-i-t Habe-to
Habe-b-i-mus
Habe-b-i-tis Habe-to-te
Habe-b-u-nt Habe-nto
PT. PERFECTO Habu-i Habu-er-i-m
Habu-isti Habu-er-i-s
Habu-it Habu-er-i-t
Habu-imus Habu-er-i-mus
Habu-istis Habu-er-i-tis
Habu-erunt /-ere Habu-er-i-nt
PT. Habu-era-m Habu-is-se-m
PLUSCUAMPERFECTO Habu-era-s Habu-is-se-s
Habu-era-t Habu-is-se-t
Habu-era-mus Habu-is-se-mus
Habu-era-tis Habu-is-se-tis
Habu-era-nt Habu-is-se-nt
FUTURO Habu-er-o
PERFECTO Habu-eri-s
Habu-eri-t
Habu-eri-mus
Habu-eri-tis
Habu-eri-nt
161
Apéndices
VOZ PASIVA
162
Apéndices
3ª CONJUGACIÓN
VOZ ACTIVA
INDICATIVO SUBJUNTIVO IMPERATIVO
Duc-o Duc -a-m
Duc-i-s Duc -a-s Duc
Duc-i-t Duc -a-t
PRESENTE Duc-i-mus Duc -a-mus Duc-i-te
Duc-i-tis Duc -a-tis
Duc-u-nt Duc -a-nt
Duc-e-ba-m Duc-e-re-m
Duc-e-ba-s Duc-e-re-s
Duc-e-ba-t Duc-e-re-t
PT. IMPERFECTO Duc-e-ba-mus Duc-e-re-mus
Duc-e-ba-tis Duc-e-re-tis
Duc-e-ba-nt Duc-e-re-nt
FUTURO Duc-a-m
IMPERFECTO Duc-e-s Duc-i-to
Duc-e-t Duc-i-to
Duc-e-mus
Duc-e-tis Duc-i-to-te
Duc-e-nt Duc-u-nto
PT. PERFECTO Dux-i Dux-er-i-m
Dux-isti Dux-er-i-s
Dux-it Dux-er-i-t
Dux-imus Dux-er-i-mus
Dux-istis Dux-er-i-tis
Dux-erunt /-ere Dux-er-i-nt
PT. Dux-era-m Dux-is-se-m
PLUSCUAMPERFECTO Dux-era-s Dux-is-se-s
Dux-era-t Dux-is-se-t
Dux-era-mus Dux-is-se-mus
Dux-era-tis Dux-is-se-tis
Dux-era-nt Dux-is-se-nt
FUTURO Dux-er-o
PERFECTO Dux-eri-s
Dux-eri-t
Dux-eri-mus
Dux-eri-tis
Dux-eri-nt
163
Apéndices
VOZ PASIVA
164
Apéndices
4ª CONJUGACIÓN
VOZ ACTIVA
INDICATIVO SUBJUNTIVO IMPERATIVO
Audi-o Audi-a-m
Audi-s Audi-a-s Audi
Audi-t Audi-a-t
PRESENTE Audi-mus Audi-a-mus
Audi-tis Audi-a-tis Audi-te
Audi-u-nt Audi-a-nt
Audi-e-ba-m Audi-re-m
Audi-e-ba-s Audi-re-s
Audi-e-ba-t Audi-re-t
PT. IMPERFECTO Audi-e-ba-mus Audi-re-mus
Audi-e-ba-tis Audi-re-tis
Audi-e-ba-nt Audi-re-nt
FUTURO Audi-a-m
IMPERFECTO Audi-e-s Audi-to
Audi-e-t Audi-to
Audi-e-mus
Audi-e-tis Audi-to-te
Audi-e-nt Audi-u-nto
PT. PERFECTO Audiu-i Audiu-er-i-m
Audiu-isti Audiu-er-i-s
Audiu-it Audiu-er-i-t
Audiu-imus Audiu-er-i-mus
Audiu-istis Audiu-er-i-tis
Audiu-erunt /-ere Audiu-er-i-nt
PT. Audiu-era-m Audiu-is-se-m
PLUSCUAMPERFECTO Audiu-era-s Audiu-is-se-s
Audiu-era-t Audiu-is-se-t
Audiu-era-mus Audiu-is-se-mus
Audiu-era-tis Audiu-is-se-tis
Audiu-era-nt Audiu-is-se-nt
FUTURO Audiu-er-o
PERFECTO Audiu-eri-s
Audiu-eri-t
Audiu-eri-mus
Audiu-eri-tis
Audiu-eri-nt
165
Apéndices
VOZ PASIVA
166
Apéndices
5ª CONJUGACIÓN
VOZ ACTIVA
INDICATIVO SUBJUNTIVO IMPERATIVO
Capi-o Capi-a-m
Capi-s Capi-a-s Cape
Capi-t Capi-a-t
PRESENTE Capi- mus Capi-a-mus Capi-te
Capi-tis Capi-a-tis
Capi-u-nt Capi-a-nt
Capi-e-ba-m Cape-re-m
Capi-e-ba-s Cape-re-s
Capi-e-ba-t Cape-re-t
PT. IMPERFECTO Capi-e-ba-mus Cape-re-mus
Capi-e-ba-tis Cape-re-tis
Capi-e-ba-nt Cape-re-nt
FUTURO Capi-a-m
IMPERFECTO Capi-e-s Capi-to
Capi-e-t Capi-to
Capi-e-mus
Capi-e-tis Capi-to-te
Capi-e-nt Capi-u-nto
PT. PERFECTO Cep-i Cep-er-i-m
Cep-isti Cep-er-i-s
Cep-it Cep-er-i-t
Cep-imus Cep-er-i-mus
Cep-istis Cep-er-i-tis
Cep-erunt /-ere Cep-er-i-nt
PT. Cep-era-m Cep-is-se-m
PLUSCUAMPERFECTO Cep-era-s Cep-is-se-s
Cep-era-t Cep-is-se-t
Cep-era-mus Cep-is-se-mus
Cep-era-tis Cep-is-se-tis
Cep-era-nt Cep-is-se-nt
FUTURO Cep-er-o
PERFECTO Cep-eri-s
Cep-eri-t
Cep-eri-mus
Cep-eri-tis
Cep-eri-nt
167
Apéndices
VOZ PASIVA
168
Apéndices
SUM
VOZ ACTIVA
INDICATIVO SUBJUNTIVO IMPERATIVO
Sum Sim
Es Sis Es
Est Sit
PRESENTE Sumus Simus
Estis Sitis Este
Sunt Sint
Eram Essem
Eras Esses
Erat Esset
PT. IMPERFECTO Eramus Essemus
Eratis Essetis
Erant Essent
FUTURO Ero
IMPERFECTO Eris Esto
Erit
Erimus
Eritis Estote
Erunt Sunto
PT. PERFECTO Fui Fuerim
Fuisti Fueris
Fuit Fuerit
Fuimus Fuerimus
Fuistis Fueritis
Fuerunt / -ere Fuerint
PT. Fueram Fuissem
PLUSCUAMPERFECTO Fueras Fuisses
Fuerat Fuisset
Fueramus Fuissemus
Fueratis Fuissetis
Fuerant Fuissent
FUTURO Fuero
PERFECTO Fueris
Fuerit
Fuerimus
Fueritis
Fuerint
169
Apéndices
COPULATIVAS
• Et DISYUNTIVA
• -que ADVERSATIVA • Aut
• Atque • Sed
• Neque
o
pero
y
170
Apéndices
• Presente v. pas.
Con función de:
T.prest. + RI / I
N O. sub. adj. rel. - CN CD
SUJETO
171