Professional Documents
Culture Documents
Turismo Tetun Ii
Turismo Tetun Ii
HALO HUSI :
Kapitulu I : Introdusaun..............................................................................................................1
1.1. Antesedente..............................................................................................................................1
1.2. Objetivu....................................................................................................................................1
2.2.2. Infraestrutura.........................................................................................................................3
Kapitulu IV : Finalidade..............................................................................................................5
4.1. Konkluzaun..............................................................................................................................5
4.2. Rekomendasaun.......................................................................................................................5
KAPITULU I
INTRODUSAUN
1.1. Antesedente
Ekonomia nasaun nian sai forte bainhira iha kapital umanu no infrastrutura ne’ebe
sufisiente. Kapital umanu katak; ema ne’ebe iha edukasaun, esperensia, koñesementu no
kapasidade hodi halao servisu ka aktiviade sira ne’ebe produktivu. Iha parte seluk infrastrutura
hanesan fasilidade fundamental sira ne’ebe publiku bele aksesu hodi halao sira nia aktividade
moris loron-loron nian hanesan; Estrada, eletrasidade, be mos, fatin iskola no seluk seluk tan.
Kapital humanu no infrastrutura iha ligasaun ne’ebe forte tebes. Infrastrutura ne’ebe diak
persija suporta maka’as husi kapital umanu. Ita hatene katak, Infrastrutura mak sai hanesan pilar
ne’ebe importante ba iha desemvolvementu ekonomia, industria no aktividade sira seluk iha
komunidade nia le’et. Povu iha nasaun laran bele esforsa an hodi sai husi mukit bainhira iha
infrastrutura ne’ebe diak atu suporta sira nia aktividade.
1.2. Objetivu
Atu haklean Estudante sira nia kapasidade nomos koñesimantu kona-ba Dalen Tetun tuir
Padraun ka Tetun Ofisial.
Atu haklean Estudante sira nia koñesimentu kona-ba Importansia husi Investimentu
Kapital Umanu ba Infraestutura.
Bazeia ba Investimentu Kapital Umanu ba Infraestrutura nian ne’ebe mak iha parte dahuluk
esplika ona katak Kapital Umanu no infraestrutura sai hanesan Pilar ba dezenvolvimentu
ekonomia, industria no atividade sira seluk iha komunidade nia le’et. Tamba ne’e ita tenki
Formulariza Problema hirak tuir mai ne’e:
Programa hirak ne’ebe presija tau iha prioridade ba dezenvolvimentu Ekonomia nomos
Industria iha Rai laran, liu liu iha area investi mentu kona-ba Kapital Umanu nomos infraestrutura
atu bele dezenvolve kresimentu ekonomia komunidade hodi ajuda sustenta sira nia nesesidade
kada loron nian mak hanesan, Kapital Sosial nomos Infraestrutura.
Timor-Leste nia dezenvolvimentu ekonomiku maka objetivu nasional ida ne’ebe depende
makas ba fortalesimentu, saúde no kualifikasaun forsa traballu nian. Tamba ne’e investe iha kapital
umanu sai hanesan estratejia xave atu permite dezenvolvimentu sustentavel enkuantu kria hela
kondisaun sira ba inkluzaun, bem-estar no dignidade ne’ebe bo’ot iha sosiedade, atu promove
qualidade ema ida-idak nian, mak hanesan:
Edukasaun
Saúde
Desportu
Teknologia informasaun no komunikasaun
Abitasaun
2.2.2. Infraestrutura
Fasilidade infrastrutura sira ne’e importante tebes ba povu nia moris, ezemplu hanesan
dalan/estrada. Transportasaun sai hanesan aspeitu ida ne’ebe signifikante tebes ba iha aktividade
ekonomia rai laran. Ita persija estrada ne’ebe diak no forte atu bele halo ligasaun ekonomia entre
kapital no distritu. Estrada ne’be diak bele ajuda distribui produsaun lokal ba iha cidade, no iha
parte seluk, povu husi distritu no area rurais mos bele aksesu ba iha saude, edukasaun no
informasaun iha kapital. Sistema infrastrutura estrada ne’ebe diak sei rejulta iha sistema
distribuisaun ne’ebe sufisiente no bele hasa’e rendementu ekonomia rai laran.
Hau hanoin,problema kualidade infrastrutura ne’ebe at, laos deit tanba menus iha osamentu
ka politika projeitu foer. maibe mos tanba menus iha kualidade rekursu umanu. Dala ruma ema
ne’ebe kaer projeitu ladun iha koñesementu ba iha area sira ne’e. Atu hetan kualidade infrastrutura
ne’ebe diak, persija ema (rekursu umanu) ne’ebe komprende sistema gestaun infrastrutura nian.
Ema ne’e be hala’o servisu infrastrutura tenki ema ne’ebe hatene halo planu, deseinu (design),
utilizasaun material, rehabilitasaun no manutensaun.
Edukasaun bele sai hanesan alternativu ida hodi hasa’e kapasidade rekursu umanu iha
area infrastrutura. Ita persija programa edukasaun ba iha area tekniku hodi nune’e bele responde
ba iha problema infrastrutura publiku ne’ebe kompleksu tebes hanesan: gestaun, orsamentu,
planiamentu no manutensaun.
KAPITULU IV
FINALIDADE
4.1. Konkluzaun
Atu hamosu rekursu humanu ne’ebe ho kulidade diak, persija mos fasilidade ne’be
sufisiente no ekipamentu ne’be adekuadu atu nune’e estudante sira bele hala’o sira nia knar ho
diak. Buat sira ne’e sei bele akontese deit bainhira Governu no intidade sira ne’ebe relevante iha
sentimentu katak investementu kapital humanu sai hanesan airin ba iha desemvolvementu nasaun
nian.
4.2. Rekomendasaun
Hau hanoin sistema edukasaun tekniku iha Timor-Leste persija hetan antensaun ne’ebe
maka’as husi Governu nomos akademiku sira. Ita persija programa edukasaun ida ne’ebe
responsivu ba situasaun aktual iha rai laran. Ita espera katak estudante sira liu liu iha universidade
sei la sadere deit ba teoria sira iha livru, maibe bele mos halo analizasaun ba programa no
aktividade sira ne’ebe relevante ho kondisaun rai laran.