KHOA ĐIỆN

BỘ MÔN CƠ SỞ KỸ THUẬT ĐIỆN

Chương công suất, điện năng, hệ số

công suất và tần số.

Giảng viên: Ngô Đình Nghĩa 1

2
(a) Dòng điện 20A chạy qua tải
có điện trở 2Ω. Xác định công suất tải.
(b) Một wattmeter, có cuộn dòng
có điện trở 0,01Ω được kết nối như
Hình. Xác định chỉ số wattmeter.

3
 ÑO COÂNG SUAÁT MOÄT CHIEÀU
Phöông phaùp duøng voân-keá vaø ampe-keá

Phöông phaùp ño duøng watt-keá

* Chuù yù khi söû duïng :

- Caùc cuoän daây cuûa W.meùt coù cöïc tính( thöôøng
* *
ñaùnh daáu *).Khi ño noái caùc ñaàu coù cuøng cöïc * P * W
tính vôùi nhau, neáu W chæ ngöôïc thì ñoåi cöïc
tính cuûa moät trong hai cuoän daây.

4
 ÑO COÂNG SUAÁT XOAY CHIEÀU MOÄT PHA
Phöông phaùp duøng voân-keá vaø ampe-keá
V2 V3
R taûi

A

1 
V3 I
V1 V2 V1
Giaûn ñoà vectô ñieän aùp vaø doøng ñieän

5
 Duøng watt-keá ñieän ñoäng

Uñm.Iñm 0 añm
CW = W/vaïch
añm
- Uñm,Iñm: Ñieän aùp vaø doøng söø duïng ôû giôùi haïn ño
añm : soá vaïch chia treân thang ño

PW = CW.a (W) 120 V 240 V

a : soá vaïch chæ khi ño 1A 1,2 2,4

5A 6
 Wattmeter connections.

Current coils (CC) and Potential coils (PC)

7
8
 Measurement of power in three-phase systems
1. One-wattmeter method
for a balanced load
Wattmeter connections for both
star and delta are shown in Figure

2. Two-wattmeter method for

balanced or unbalanced loads
A connection diagram for this method
is shownin Figure for a star connected
load. Similar connections are made for
a delta-connected load.

The power factor may

be determined from: 9
3. Three-wattmeter method for a three-phase, 4-wire system
for balanced and unbalanced loads.

1
0
 d, Ño coâng suaát maïch ba pha : *
* Maïch ba pha ñoái xöùng : A * W
B
T
- Maïch ba pha boán daây:
C
AÛ
Duøng moät W.meùt I
O
PW = UA.IA.cos(UA,IA) = PA P = 3.PW
*
- Maïch ba pha ba daây: A * W1
Duøng 2 W.meùt T UA
B AÛ
PW1 = UBA.IA.cos(UBA,IA) UBA

W2 I IA
= Ud.Id.cos(300-) C
* 

PW2 = UBC.IC.cos(UBC,IC) * UBC

IC 
= Ud.Id.cos(300+) IB
UC
Ub
PW1+PW2 = .Ud.Id.cos Ñoà thò veùc tô

P = PW1 + PW2
Treân cô sôû cuûa phöông phaùp ño naøy ngöôøi ta cheá
Taïo W.meùt ba pha 2 phaàn töû goàm 2 W.meùt moät
pha coù Mq ñöôïc toång hôïp treân cuøng moät truïc
* Maïch ba pha khoâng ñoái xöùng : Duøng ba W.meùt noái theo sô ñoà
UA
*
A * W1
*
A IA
B * W2 T
IB
C
*
* W3
AÛ
I
B
C
UB IC UC O

Ñoà thò veùc tô Sô ñoà

PW1 = UA.IA.cos(UA,IA) = UA.IA.cosA = PA

PW2 = UB.IB.cos(UB,IB) = UB.IB.cosB = PB
PW3 = UC.IC.cos(UC,IC) = UC.IC.cosC = PC
P = PW1 + PW2 + PW3
Treân cô sôû cuûa phöông phaùp ño naøy ngöôøi
ta cheá taïo W.meùt ba pha 3 phaàn töû goàm 3
W.meùt moät pha coù Mq ñöôïc toång hôïp treân
cuøng moät truïc.
e, Ño coâng suaát heä thoáng cung caáp ñieän :
* Heä thoáng moät pha :
Söû duïng moät W.meùt +1BI+ 1BU maéc theo sô ñoà

Chuù yù :
- Caùc ñaàu daây coù cuøng cöïc tính cuûa
BI,BU,W,ñöôïc noái vôùi nhau vaø noái ñaát.
- Caàu chì CC1 ñöôïc noái treân daây pha
- Caàu chì CC2 ñöôïc noái ôû phía khoâng
noái ñaát.

Coâng suaát taûi ñöôïc xaùc ñònh

P = Kiñm.Kuñm.PW
* Heä thoáng ba pha :
Söû duïng moät W.meùt 3 pha (hoaëc 3 W.meùt moät pha) + 3BI + 3BU

P = Ki.Ku.PW
P = Ki.Ku.(PW1+PW2+PW3)
Chuù yù :
Veõ Baøi taäp Phaàn töû coù ñieän aùp pha naøo thì coù doøng ñieän pha ñoù
 Measurement of Reactive Power by Single
Wattmeter method
The current coil is connected in line
A, so it will measure current Ia
The voltage coil is connected
between line B and C. So it
will measue voltage VBC.

the measured power is = VBC.Ia.Cos(90-A)

= VBC.Ia.Sin A
Reactive power Q = 3.Vp.Ip.Sin A (1)
Or, Q = √3.VL.lL.Sin A.(2)
theo phương trình (2) nhân số đọc của
wattmeter với √3, ta sẽ có được công suất
phản kháng mong muốn.
The phasor diagram for the two wattmeter method for
a balanced load having a lagging current is shown in
Figure, where VRB = VR − VB and VYB = VY − VB
(phasorially).

16
 Example The meters in the line to a three-phase motor
being tested indicate the following values:

What are the power and the power factor?

Solution. - The power is

The power factor is

1
7
 A 3-phase, VL= 400 V load has a PF of 0.6 lagging. The
two wattmeters read a total input power of 20 kW. Find reading
of each wattmeter.

18
1
9
 Two wattmeters are connected to measure the input power to a
balanced 3-phase load by the two-wattmeter method. If the instrument
readings are 8 kW and 4 kW,
determine (a) the total power input and (b) the load power factor.

(a) Total input power,

2
0
 Two wattmeters connected to a 3-phase
motor indicate the total power input to be
12 kW. The power factor is 0.6. Determine
the readings of each wattmeter.

(1)

(2)
Adding equations (1) and (2) gives:

2
From equation (1), wattmeter 2 reads (12 − 10.62) = 1.38 kW 1
 Error due to Connection

Wattmeter reading = Power consumed Wattmeter reading = Power consumed

by load + Power loss in CC by load + Power loss in PC

2
2
(a) Load specified as 12 A at 250 V with unity power factor

W
W

(ii) Pressure coil (PC) on load side

True power = VI cos 
j 2
3
W

W
2
4
(ii) Pressure coil (PC) on load side
True power = VI cos 
j

2
5
b) Giá trị đọc
của wattmeter
thứ hai thu
được sau khi
đảo ngược
cuộn dòng

2
6
 A 3-phase, 10 kVA load has a power factor (PF) of 0.342. The power is
measured by two wattmeter method. Find the reading of each wattmeter when
the PF is (i) Lagging and (ii) Leading

Lưu ý: Có thể thấy rằng khi PF được thay đổi từ độ trễ sang độ dẫn,
các số đọc của wattmeters W1 và W2 được thay thế cho nhau.
27
 Three similar coils, each having a resistance of 8Ω and an inductive
reactance of 8Ω are connected (a) in star and (b) in delta, VL = 415V, 3-
phase supply. Calculate for each connection the readings on each of two
wattmeters connected to measure the power by the two-wattmeter
method.

2
8
2
9
Đồng hồ đo năng lượng cảm ứng một pha

30
Energy (W)

1 Wh = 3,600 J
POWER

31
 EXAMPLE:How much energy does a 100-W electric bulb consume in
two hours?

EXAMPLE: How long can a 205-W television set be on before

using more than 4 kWh of energy?

EXAMPLE : What is the cost of using a 5-hp motor for 2 h if the

rate is 9¢ per kilowatthour?

32
a. Rx , V1 ?
b. Nếu mạch được kết nối
trong 50 giờ, bao nhiêu
năng lượng được sử dụng?

3
3
 Energy Meter
Energy = Power .Time = VI cosφ . t

VI cos  t
Energy =  kWhr
1000 3600

trong đó t tính theo giây và 1 kWhr = 1 đơn vị

No. of .revoultions
Energymeter constant, K =
kWhr
So vong quay dotruot
% lỗi trượt  100
Vòng quay dotai
% Energy meter error

Năng luong ghi nhan – Năng luong thuc tieu thu

 100
Năng luong thuc tieu thu
34
 Một đồng hồ đo năng lượng 230V, 5A trên hệ số công suất đơn vị
(cosϕ=1) đầy tải. Kiểm tra thực hiện 60 vòng quay trong 360 giây. Nếu
tốc độ thiết kế của đĩa là 520 vòng quay / kWh. Tìm sai số phần trăm.
Giải pháp
Năng lượng thực tế tiêu thụ ở mức đầy tải trong 360 giây:

Năng lượng như được ghi lại bằng đồng hồ

35
Hằng số của một đồng hồ đo năng lượng 220 V, 5A là 2000 vòng / kWh
Đồng hồ được thử nghiệm nửa tải ở điện áp định mức và hệ số công suất
đơn vị (cosϕ =1) . Đồng hồ thực hiện 34 vòng quay trong 116s. Xác định
lỗi đồng hồ ở nửa tải

Năng lượng thực tế tiêu thụ ở một nửa tải trong 116 giây:

Năng lượng như được ghi lại bằng đồng hồ

36
Một đồng hồ đo năng lượng được thiết kế để có 80 vòng quay của đĩa
trên mỗi đơn vị năng lượng tiêu thụ. Tính số vòng quay của đĩa trong 1
giờ khi đo năng lượng tiêu thụ của một tải có 30A ở 230V và hệ số công
suất = 0,6. Tìm sai số phần trăm nếu số đo thực hiện 330 vòng trong 1
giờ .
Năng lượng thực tế tiêu thụ của tải trong một giờ:

Đồng hồ được thiết kế 80 vòng quay trên mỗi đơn vị năng lượng tiêu
thụ, tức là, trên mỗi kWh.
Do đó, số vòng quay được thực hiện bởi đồng hồ trong 1giờ là

Ghi lại 4,14 kWh là trường hợp đồng hồ đo thực hiện 330 vòng quay.
Sau đó lỗi được đưa ra là

37
 Một đồng hồ đo một pha 230V ghi lại tải không đổi 10A trong 4 giờ ở
hệ số công suất đơn vị (cosϕ =1) . Nếu đồng hồ đo được 2760 vòng
quay trong khoảng thời gian này, hằng số công tơ về số vòng quay trên
mỗi đơn vị là bao nhiêu? Tính hệ số công suất tải nếu số vòng quay
được thực hiện bởi đồng hồ là 1104 khi ghi 5A ở 230V trong 6 giờ.
Năng lượng thực tế tiêu thụ bởi tải trong 4 giờ:

so vong thuc hien 2760

Meter _ cons tant    300rev / kWh
kWh tieu thu 9.2
Với giá trị này của hằng số công tơ, với 1104 vòng quay, năng lượng
ghi nhận của đồng hồ = 1104/300 = 3,68 kWh
Do đó, năng lượng tiêu thụ

Do đó, hệ số công suất của tải là cosϕ = 0,533 38

 Batteries
capacity (Ah)  life (hours)*current drain [ampere-hours, A-hrs]

capacity (Ah)
life (hours)  [hours]
current drain (A)

• How long can a 1.5 V flashlight battery provide a

current of 250 mA to light the bulb if the amper-hour
rating is 16 Ah? capacity (Ah)
life (hours)  [hours]
current drain (A)
16 (Ah)
life (hours) 
250 (mA)
16 (Ah)
life (hours) 
250 *103 (A)
life = 64h 39
Single Phase Electrodynamometer
Type Power Factor Meter

40
Three Phase Electrodynamometer
Type Power Factor Meter

41
 Đề cương ôn thi vấn đáp học kỳ 2 năm học 2021
Lớp CDD_HL
Câu 1: Một điện trở 820Ω ± 10% được đo dòng bằng Ampe kế (0 -
25mA). Cho chỉ số 10mA. Tìm công suất PR và sai số giới hạn của phép
đo PR khi cơ cấu Ampe kế có giới hạn sai số là 2% của toàn thang đo.

Câu 2: Điện trở được đo bằng Ampe kế (0 - 10A) cho chỉ số 6.25A.
Điện áp trên R được đo bằng Vôn kế (0 - 50V) cho chỉ số 36,5V. Tìm
giá trị R và sai số giới hạn của phép đo R khi cả hai thiết bị có giới hạn
sai số là 2% của toàn thang đo.

42
Câu 3: Cơ cấu A có thang đo từ (0 - 10V) và điện trở tầm đo là 18kΩ;
cơ cấu B có thang đo từ (0 - 300V) và điện trở tầm đo là 298kΩ. Cả
hai cơ cấu đều có điện trở dây quấn Rm = 2kΩ. Hãy cho biết cơ cấu
nào có độ nhạy lớn hơn? giải thích.

Câu 4: Một nguồn 12VDC cấp cho một điện trở 470Ω ± 10%; nguồn
được đo bằng một Vôn kế có thang đo 25V ± 3%. Tìm công suất PR
và sai số giới hạn của phép đo PR.

Câu 5: Cho một Vôn kế (0 - 600V) với sai số ± 2% toàn thang đo.
Tìm sai số giới hạn khi dụng cụ sử dụng để đo điện áp 250V ?

43
 Câu 6: Điện trở được đo bằng Ampe kế (0 - 100mA ± 1%) cho chỉ
số 63mA. Điện áp trên R được đo bằng Vôn kế (0 - 30V ± 5%) cho
chỉ số 25V. Tìm giá trị R và sai số giới hạn của phép đo R.

Câu 7: Một vôn kế có f.s.d. 100V và

độ nhạy 1.6 kΩ / V được sử dụng để
đo điện áp V1 trong mạch. Xác định
(a) V1 với vôn kế không được kết nối,
(b) V1 chỉ định bởi vôn kế khi kết nối
giữa A và B.

44
 Câu 8: Moät voân-keá coù taàm ño 5V, ñöôïc maéc vaøo maïch, ño
ñieän aùp hai ñaàu ñieän trôû R2 nhö hình
a) Tính ñieän aùp VR2 khi chöa maéc voân keá.
b) Tính VR2 khi maéc voân-keá, coù ñoä nhaïy
200kΩ/V
Câu 9: Tính doøng ñieän ñi qua cô caáu ño töø ñieän khi kim coù ñoä
leäch baèng 1/2 ñoä lệch toái ña (FSD) bieát raèng cô caáu ño coù ñoä
nhaïy laø 20 kΩ/V.
Câu 10: Vôn kế A (0-100V) cấp chính xác 0.5 và Vôn kế B (0-10V)
cấp chính xác 1.5 cùng sử dụng để đo một điện áp khoảng 9V. Tìm
giới hạn sai số của hai dụng cụ để kết luận Vôn kế nào có độ chính
xác cao hơn khi đo?
45
Câu 11: Một cơ cấu đo từ điện có dòng điện Imax = 100A, điện trở dây
quấn Rm = 1k, cơ cấu dùng làm Vôn kế DC có điện trở tầm đo nối tiếp
với cơ cấu là RS = 999 k. .
Tính Vđo khi kim chỉ thị của cơ cấu đo chỉ Im = 1/4 Imax .

Câu 12: Thiết kế một Ampe kế DC cho 3 tầm đo

như hình .a)0 – 10 mA . b)0 – 100 mA
c)0 – 1A
Biết cơ cấu đo từ điện có dòng điện Imax = 1mA,
điện trở dây quấn Rm = 50.
Tìm các điện trở tầm đo R1 ; R2; R3.
46
 Câu 13: Một Ampe kế DC cơ cấu từ điện có thang đo 150 vạch; với
giá trị độ chia C = 0,1mA / vạch; Rm = 100Ω. Tìm giá trị điện trở
tầm đo RS song song với cơ cấu để đo được giá trị dòng tối đa là 1A.

Câu 14: Cho Ampe kế DC mạch đo kiểu shunt Ayrton như hình 1,

Rm = 1kΩ; Imax = 50μA; R1 = 0.05Ω; R2 = 0.45Ω; R3 = 4.5Ω.

Tìm giá trị cho 3 tầm đo IB; IC ; ID.

47
 Câu 15: Một cơ cấu đo từ điện có dòng điện Imax = 1mA, điện trở
dây quấn Rm = 500, kết hợp với mạch chỉnh lưu bán kỳ để trở
thành Vôn kế AC có thang đo (0 - 30Vrms). Tìm độ nhạy Sac; Sdc và
giá trị điện trở tầm đo RS (biết giá trị Vdiode không đáng kể).
Câu 16: Thiết kế một miliampe kế AC cho tầm đo iac(0 - 100mA)rms
như hình 2. Biết cơ cấu đo từ điện có dòng điện Imax = 1mA, điện trở
dây quấn Rm = 50 ;VD = 0.6V.
Tìm giá trị điện trở tầm đo
Rs song song với cơ cấu.

48
Câu 17: Một cơ cấu đo từ điện có dòng điện
Imax = 100µA,điện trở dây quấn Rm = 1k,
kết hợp với mạch chỉnh lưu toàn kỳ để trở
thành Vôn kế AC có thang đo (0 - 100Vrms)
như hình 2. Tìm độ nhạy Sac và giá trị điện
trở tầm đo R (biết giá trị VD = 0.6V).

49
Câu 18: Mắc nối tiếp một miliampe kế cơ cấu từ điện như hình 1 có
thang đo 100 vạch; Imax = 1mA; Rm = 75Ω; RS = 25Ω. Tính dòng điện
của tải (I) khi kim chỉ 80 vạch trên thang đo.

50
Câu 19: Thiết kế một Vôn kế AC có 3 tầm đo A(0 – 20V)rms; B(0 –
10V)rms; C(0 – 5V)rms như hình 2. Biết cơ cấu đo từ điện kết hợp
chỉnh lưu bán kỳ có dòng điện Imax = 50µA, điện trở dây quấn Rm =
1k ; VD = 0.6V. Tìm giá trị điện trở tầm đo R1 ; R2 ; R3 nối tiếp với
cơ cấu.

51
Câu 20: Với cầu đo Maxwell ở hình 3.

a) Tìm công thức tính Lx , Rx và hệ số chất lượng Q của cuộn dây

cần đo khi đã biết C1; R1 và R2; R3 tại thời điểm cầu cân bằng.
b) biết sai số của phần tử cần đo phụ thuộc vào yếu tố gì trong cầu đo?

52
 Câu 21: Thiết kế một miliampe kế AC có 3 tầm đo A(0 -
1mA)rms; B(0-5mA)rms; C(0 - 10mA)rms như hình 1. Biết cơ cấu
đo từ điện kết hợp chỉnh lưu bán kỳ có dòng điện Imax =
100µA, điện trở dây quấn Rm = 1k ; VD = 0.6V. Tìm giá trị
điện trở tầm đo

53
.Câu 22: Thiết kế một Volt-Ohm-Milliammeter có tầm đo dòng DCmA(0 – 100mA).
Tầm đo áp DCV1(0 – 1000V); DCV2 (0 – 10V) và tầm đo Ω như hình 2. Biết cơ cấu
từ điện có dòng điện Imax = 1mA, điện trở dây quấn Rm = 500 .
a)Tìm giá trị Rshunt song song với cơ cấu cho tầm đo DCmA.
b)Tìm giá trị R1; R2 nối tiếp với cơ cấu cho 2 tầm đo DCV.
c)Tìm giá trị RΩ nối tiếp với cơ cấu để dòng không vượt quá mức 1mA toàn thang.

54
Câu 23: Biết E = 1,5V; R1 = 14 và Rm = 16,685 k; R2 = 10 .
Tính dòng điện (Im) đi qua cơ cấu trong mạch Omh kế của hình 2,
tầm đo R×1 khi: Rx = 0

55
Câu 24: Cho một cơ cấu đo kiểu từ điện có nội trở của cơ cấu là Rm ,
dòng điện đi qua cơ cấu Imax = 25mA, người ta mắc song song vào cơ
cấu một điện trở Rs = 0,02 , sẽ đo được dòng điện cực đại It = 250
mA, dùng cơ cấu này làm vôn kế ( khi cơ cấu đã mắc thêm Rs).
Hãy vẽ mạch đo và tính điện trở tầm đo nối tiếp với cơ cấu (Rtđ) để
đo được điện áp cực đại Vmax = 100V.
Câu 25: Cho cầu đo điện dung như hình
vẽ có các giá trị C1 = 0,1µF; f =100 Hz;
R1 = 125 Ω; R3 = 10 KΩ; R4 = 14,7 KΩ
thì cầu cân bằng.Tính Cx , Rx và hệ số tổn
hao của tụ ?

56
 Câu 26:
I P ( FSD )  250mA; I max(cltb)  1mA; Rm  1700;
N S  500; N P  4;VD  0.7V ; RS  20k 
calculate  RL
Ño doøng AC

IP IS
IL

Current Imax
transformer
57
 Câu 27: a. Rx , V1 ?
b. Nếu mạch được kết nối
trong 50 giờ, bao nhiêu
năng lượng điện được sử
dụng?

Câu 28: Hai wattmeters kết nối với 1 động cơ 3 pha đo

được tổng công suất là 12kW. Có hệ số công suất là 0.6.
Tìm giá trị công suất đọc được trên mỗi wattmeter.

58
 Câu 29:
A Wheatstone bridge :

Xác định giá trị của điện trở chưa biết và

sai số của phép đo.

Câu 30:
Điện áp pin là 5V và điện trở trong
của nó không đáng kể. Điện kế có độ
nhạy dòng điện là 10 mm/µA và điện
trở trong 100Ω. Tính độ lệch của điện
kế gây ra bởi sự mất cân bằng 5Ω ở
nhánh BC 59