ZNAČAJ KOMPJUTERIZOVANO-

TOMOGRAFSKIH (KT) PROTOKOLA U

DIJAGNOSTICI OBOLJENJA ABDOMENA I
MALE KARLICE
Dr sci.med Sava Stajić
PRAVILNA PRIPREMA ZA KT PREGLED ABDOMENA I MALE
KARLICE I NJEN KLINIČKI ZNAČAJ

UPOZNAVANJE SA PROTOKOLIMA ZA KT PREGLED

ABDOMENA I MALE KARLICE I KLINIČKI ZNAČAJ
SPROVOĐENJA ODREĐENIH PROTOKOLA U
DIJAGNOSTIČKOM PROSUĐIVANJU
 UPOZNAVANJE SA KT PROTOKOLIMA ZA PREGLED
FOKALNIH LEZIJA U JETRI I KLINIČKI ZNAČAJ PRIMENE
ODREĐENIH PROTOKOLA U DIFERENCIJACIJI PROMENA.

UPOZNAVANJE SA KT PROTOKOLIMA ZA SPROVOĐENJE

VIRTUELNIH PREGLEDA (KOLONA).
UPOZNAVANJE SA PROTOKOLIMA ZA KT
PREGLED ABDOMENA I MALE KARLICE I
KLINIČKI ZNAČAJ SPROVOĐENJA
ODREĐENIH PROTOKOLA U
DIJAGNOSTIČKOM PROSUĐIVANJU
 NAPOMENA !

. SAVREMENI MULTISLAJSNI
ODN. MULTIDETEKTORSKI
 NAPOMENA !

. KO UPUĆUJE PACIJENTE ?
ULOGA RADIOLOGA U ODLUČIVANJU O
- LEKARI OPŠTE PRAKSE
OPRAVDANOSTI UPUĆIVANJA NA PREGLED
- SPECIJALISTI !
OPŠTE
 DIJAGNOSTIČKE METODE
U VIZUELIZACIJI TIH PROSTORA:

1. CT dijagnostika
Najveći značaj, velika dostupnost ove
dijagnostike, široka primena, visok procenat
senzitivnosti, preko 85%, da utvrdi prisustvo
patoloških promena, odn dovoljno visoka
specifičnost, preko 80%, da isključi patološke
promene.

2. MR dijagnostika
Veliki značaj, značajno manja dostupnost ove
dijagnostike, ograničena primena, uglavnom
ciljana u onkološkim bolestima, visoka
senzitivnosti i specifičnost (preko 90%).
DIJAGNOSTIČKE METODE U VIZUELIZACIJI
PERITONEALNOG I RETROPERITONEALNOG
PROSTORA:
 INDIKACIJE ZA PREGLED CT-om

Osnovne indikacije za CT pregled abdomena i

male karlice odredjene su kliničkim nalazom,
prethodno sprovedenim dijagnostičkim
pregledima, laboratorijskim nalazima i pre svega
uputnom dijagnozom.
 INDIKACIJE ZA PREGLED CT-om
DIJAGNOSTIČKI ALGORITAM

1. KLINIČKI PREGLED

Osnovne indikacije za CT pregled abdomena i

male karlice odredjene su kliničkim nalazom,
prethodno sprovedenim dijagnostičkim
pregledima, laboratorijskim nalazima i pre svega
uputnom dijagnozom.
 INDIKACIJE ZA PREGLED CT-om
DIJAGNOSTIČKI ALGORITAM

1. KLINIČKI PREGLED
2. NATIVNA RADIOGRAFIJA
ABDOMENA
INDIKACIJE ZA PREGLED CT-om
DIJAGNOSTIČKI ALGORITAM

1. KLINIČKI PREGLED
2. NATIVNA RADIOGRAFIJA ABDOMENA
3. ULTRAZVUČNI PREGLED ABDOMENA
I MALE KARLICE
INDIKACIJE ZA PREGLED CT-om
DIJAGNOSTIČKI ALGORITAM

1. KLINIČKI PREGLED
2. NATIVNA RADIOGRAFIJA ABDOMENA
3. ULTRAZVUČNI PREGLED ABDOMENA
I MALE KARLICE
4. PREGLED CT-OM
 INDIKACIJE ZA PREGLED CT-om
A. Tumorske dijagnoze
Primarna evaluacija svih tumorskih promena,
benignih i malignih (solidnih ili cističnih) na
parenhimatoznim organima (jetri, pankreasu, bubrezima,
slezini), kao i kod svih peritonealnih i retroperitonealnih
masa
Stažiranje tumora skladu sa TNM klasifikacijom
Onkološko praćenje
 INDIKACIJE ZA PREGLED CT-om

B. Suspektno prisustvo abscesa

Traženje fokusa
 INDIKACIJE ZA PREGLED CT-om

C. Hematomi/hemoragije
Detekcija, lokalizacija,akutno krvarenje?
 INDIKACIJE ZA PREGLED CT-om

D. Preoperativni CT, interventni CT

Preoperativna drenaža abscesa ili
drenažna insercija
E. Dijagnostička FNA (aspiracija iglom ili biopsija)
Vidjenih masa ili tečnih kolekcija
INDIKACIJE ZA PREGLED CT-om

F. Drugo
Lezije nerešene ultrazvučnim pregledom
Traume
 INDIKACIJE ZA PREGLED CT-OM
Šire gledano nameće se čitav niz patoloških stanja
koje treba dijagnostički razrešiti ili samo pratiti :

•prisustvo tečnosti u abdomenu i maloj karlici

INDIKACIJE ZA PREGLED CT-OM
INDIKACIJE ZA PREGLED CT-OM
 INDIKACIJE ZA PREGLED CT-OM
Šire gledano nameće se čitav niz patoloških stanja
koje treba dijagnostički razrešiti ili samo pratiti :

•kod abdominalnih blunt trauma, posebno

parenhimatoznih organa jetre i slezine, kao i
retroperitonealnih organa - pankreasa i bubrega
•kod akutnih hemoragija, odn hematoperitoneuma
 INDIKACIJE ZA PREGLED CT-OM
Šire gledano nameće se čitav niz
patoloških stanja koje treba
dijagnostički razrešiti ili
samo pratiti:

•kod intestinalnih perforacija, odn

kod sumnje na perforaciju šupljeg
organa (želuca, duodenuma, odn
creva)
•kod sumnje na postojanje
intestinalnih fistula
•kod sumnje na spontanu rupturu
vaskularizovanog tumora,
•kod pogoršanja u sklopu
antikoagulantne terapije
 INDIKACIJE ZA PREGLED CT-OM
Šire gledano nameće se čitav
niz patoloških stanja koje treba
dijagnostički razrešiti ili samo
pratiti :

•kod postoperativnih upala ili

komplikacija
•kod svih malignih procesa, koji
mogu da zahvate peritoneum i
intraperitonealne organe
(peritonealna karcinomatoza), i
kod svih malignih procesa koji
zahvataju retroperitonealne
prostore
 INDIKACIJE ZA PREGLED CT-OM
Šire gledano nameće se čitav niz patoloških stanja
koje treba dijagnostički razrešiti ili samo pratiti :

•kod vidjenih suspektnih promena na ultrazvuku

•kod susp tuberkuloze creva
•kod biloma, urinoma i limfocele
•kod sumnje na trombozu mezenteričnih arterija, kao i
vena peritoneuma.
•kod sumnje na traumatsku leziju torakalnog duktusa
•kod ovarijalnih cista i benignih tumora ovarijuma
•kod benignih tumora uterusa
 CT PROTOKOLI
Parametri za CT pregled moraju biti odabrani
prema dijagnostičkoj nameni.

a. U odsustvu specifičnih pitanja odabira se :

STANDARDNI PROTOKOL SNIMANJA

b. U odgovoru na specifična pitanja, kao što su analiza

vaskularnih struktura, ili različitih promena u
parenhimatoznim organima
koristimo
DINAMSKE STUDIJE
Protokol po Rossi-ju
 CT PROTOKOLI
Parametri za CT pregled moraju biti odabrani
prema dijagnostičkoj nameni.

c. Kod MSCT koristimo protokol (Silvermanu) za pretragu

abdomena i pelvisa kako bi utvrdili proširenost tumora i abscesnih
kolekcija.
d. MSCT posebne protokole (Jorgensenu i Prokopu) u dijagnostici
krvarenja, infekcija i različitih tumora.
 CT PROTOKOLI
STANDARDNI PROTOKOL SNIMANJA ABDOMENA

•PREKONTRASTNU (NATIVNU) SERIJU koristimo za

preliminarne informacije (prisustvo kalkulusa, tečnosti u
abdomenu, maloj karlici).
•Učine se konsekutivne serije sa presecima na najviše 5mm ,
od dijafragme do simfize, odn do išijadičnih tuberositasa.
•Skaut snimci (dole)
 CT PROTOKOLI

STANDARDNI PROTOKOL SNIMANJA ABDOMENA

•PREKONTRASTNA (NATIVNA) SERIJA

 CT PROTOKOLI
STANDARDNI PROTOKOL SNIMANJA ABDOMENA

• Po uključivanju CT pumpe (injektora) i ubrizgavanja bolusa

kontrasta u venu (oko 5ml kontrasta praćenog izotoničnim
rastovorom NaCl), meri se bolus triggering sa postizanjem
denziteta u torakalnoj/abdominalnoj aorti oko 100HU.
 CT PROTOKOLI
STANDARDNI PROTOKOL SNIMANJA ABDOMENA

• SERIJE NAKON IV APLIKACIJE KONTRASTA

• arterijska faza (20-30s od početka davanja kontrasta )
•venska (45-60s od početka davanja kontrasta)
Sa presecima na 3 ili 5mm, na 16-to detektorskim
skenerima na 1mm, a na 64 i multidetektorskim skenerima i
na 0,5mm.
 CT PROTOKOLI
STANDARDNI PROTOKOL SNIMANJA ABDOMENA
Nejonsko jodno sredstvo iv datog kontrastnog agensa
(80 do 150ml u zavisnosti od koncentracije jodnog kontrasta)

pojačava vizuelizaciju vaskularnih struktura , parenhimatoznih organa,

crevnog zida. Time se potencira mogućnost diferencijacije tih
prikazanih struktura, u odnosu na subperitonealnu i retroperitonealnu
mast, tečnosti i nevaskularizovane, odn slabo vaskularizovane
strukture, sto omogucava identifikaciju struktura i karakterizaciju
patoloških procesa..
 CT PROTOKOLI
STANDARDNI PROTOKOL SNIMANJA ABDOMENA

UROANGIOGRAFSKA JODNA NEJONSKA KONTRASTNA

SREDSTVA U RADIOLOGIJI su:
Jodni preparati (derivate tri-jod-benzenove kiseline), u vodi
rastvorljiva kontrastna sredstva).
Jod se u organskom molekulu čvrsto vezan pa se ne
oslobađa u organizmu. Od koncentracije J zavisi i
kontrastnost (J mg/ml).
Koriste se za pregled radi kontrastnog pojačanja kod CT-a.
 CT PROTOKOLI

UROANGIOGRAFSKA JODNA NEJONSKA KONTRASTNA SREDSTVA

Građa nejonskih kontrastnih sredstava.

U vodenom rastvoru ne disociraju već ostaju u molekulskom obliku.
Umesto katjona, vezana je nejonskim radikalima za benzolski prsten
(pada broj čestica u rastvoru, pada osmolalnost). Bolja podnošljivost,
manje neželjenih pojava.
Farmakokinetika: Dosevši u krv 90% ostaje slobodno i izlučuje se
putem bubrega glomerularnom filtracijom (10% se vezuje za albumine
plazme i izlučuje tubularnom sekrecijom).
Karakteristike KS: Viskozitet raste srazmerno koncentraciji J.
Osmolalanost:
HOCM – high osmolarity contrast media (>1000 mOsm/kg H2O)
LOCM – low osmolarity contrast media (≈600 mOsm/kg H2O) IOCM –
isoosmolarity contrast media
 CT PROTOKOLI

SPISAK DOSTUPNIH KONTRASTNIH SREDSTAVA

1.VISIPAQUE rastvor za injekciju 270 mg I/ml, 10 bočica x 20 ml 270

mg I/ml, 10 boca x 50 ml 320 mg I/ml, 10 bočica po 20 ml 320 mg I/ml,
10 boca po 50 ml 320 mg I/ml, 10 boca po 100 ml Proizvo djač: GE
Healthcare
2.ULTRAVIST® 370 rastvor za infuziju, 10 x 50 ml, 10 x 100 ml, 10 x 200
ml, 8 x 500 ml Ultravist® 300 rastvor za infuziju, 10 x 50 ml, 10 x 100 ml
Proizvodjač: Bayer Schering Pharma AG
3.OMNIPAQUE™ 300mg I/mL rastvor za injekciju

Lekovi koji se primenjuju u toku ambulantnog odnosno bolničkog

lečenja uzdravstvenim ustanovama na B listi RFZO.
 CT PROTOKOLI

Jodni kontrasti:
Koncentracija 300 mg/ml 350 mg/ml 370 mg/ml
CT grudnog koša 70 - 95 ml 60 - 80 ml 55 - 75 ml
CT abdomena i male karlice
100-150ml 80-120ml 60-100ml
 CT PROTOKOLI
Najčešće primenjivana jodna kontrastna sredstva
Jedinjenje Naziv Vrsta Sadržaj joda Osmolaritet Nivo

Jopamidol Niska
Nejonska Monomer 370 mgI/ml 796
(Isovue 370) osmolarnost

Joheksol
Niska
Nejonsku (Omnipaque Monomer 350 mgI/ml 884
osmolarnost
350)

Joksilan Niska
Nejonska Monomer 350 mgI/ml 695
(Oxilan 350) osmolarnost

Jopromid Niska
Nejonska Monomer 370 mgI/ml 774
(Ultravist 370) osmolarnost

Vizipak
Niska
Nejonska (Visipaque Dimer 320 mgI/ml 290
osmolarnost
320)
 CT PROTOKOLI
b. U odgovoru na specifična pitanja (vaskularne strukture,
parenhimatozne organe) koristimo DINAMSKE STUDIJE
(PREBOJAVANJE I ISPIRANJE (ODBOJAVANJE)
RAZLIČITIH STRUKTURA U RAZLIČITIM VREMENSKIM
INTERVALIMA) :
Protokolom po Rossi-ju (digitalna abdominalna radiografija) :
•Prekontrastna (nativna) serija na 3 do 5mm
•Postkontrastno višefazično skeniranje
(brza iv injekcija kontrastnog sredstva - bolus)
arterijska faza (rana posle 15s od davanja kontrasta,
kasna 25 do 30 sekundi posle početka
davanja kontrasta)
venska ili portna faza (rana 45s od početka davanja
kontrasta, kasna – portna 60 sekundi od početka davanja
kontrasta)
Parenhimska faza (preko 90-120s od početka davanja
kontrasta)
Odložena (3 do 5 min od početka davanja kontrasta)
Količina nejonskog jodnog kontrasta, zavisno od
koncentracije : 80 do 150ml
Davanje kontrasta preko automatskog injektora ( pumpe)
Korišćenje braunile debljine 16 do 18 G
Brzina davanja od 3 do 4ml u sekundi
Debljina preseka na 1mm
Rekonstruktivna serija (na 0,5mm) sa multiplanarnim i 3D
rekonstrukcijama
 CT PROTOKOLI

Digitalna abdominalna radiografija protokolom po Rossi-ju :

U PRIPREMI :

Serija dubokih udaha pre skeniranja (cilj da obezbedi plućnu

hiperventilaciju i pomogne pacijentima da zadrže dah svo vreme
skeniranja)
Želudac ili kolon ispuniti vodom ili niskodenznim kontrastnim agensom
(Gastrografin i slično), koji se može dati oralno ili preko klizme. Lako
zagrejana voda redukuje spazme i peristaltičku aktivnost.
Da bi distendirali želudac, duodenum i jejunum daje se 500ml tečnosti
peroralno,
peroralno najčešće u dve doze,
doze oko 60 min pre snimanja i neposredno
pre skeniranja.
skeniranja
Za klizmu je potrebno 1 do 1,5l rastvorenog kontrastnog sredstva ,
što omogućava distenziju kolona.
 CT PROTOKOLI

Digitalna abdominalna radiografija protokolom po Rossi-ju :

OPASNOSTI :

•Davanje kontrastnog sredstva per os može biti opasno u slučajevima

prisutne kongestivne srčane bolesti ili hroničnog renalnog oštećenja,
•Davanje klizme radi distenzije kolona opasno u slučajevima prisutnih
striktura ili intestinalnih okluzija,
•Davanje rastvora jodnog kontrastnog sredstva niskih koncentracija
oralno ili preko nazogastrične sonde opasno u slučajevima kada
sumnjamo na postojanje intestinalne perforacije, postojanje dehiscencije
digestivne anastomoze ili kod sumnje na postojanje intestinalnih fistula.
•Klizma kontrastnim sredstvom ne treba da se koristi u pacijenata sa
sumnjom na intestinalni infrakt, ulcerativni rektokolitis ili toksički
megakolon
 CT PROTOKOLI
c. MSCT protokolom (Silverman - 2002.) za pretragu
abdomena i pelvisa :

- u slučajevima odredjivanja
proširenosti tumora, i kod
abscesnih kolekcija u abdominalnoj šupljini

• 600 do 800 ml oralnog nejonskog jodnog kontrasta

• 45 do 60 min pre studije, odn
još 200 ml neposredno pre skeniranja.
• Zadržavanje daha pre skeniranja,
• Vreme rotacije 0,5 do 1 sec,
• Akviziciona debljina slajsa 1 do 3mm,
• Količina iv datog kontrastnog sredstva 80 do 150ml,
 CT PROTOKOLI
c. MSCT protokolom (Silverman - 2002.) za pretragu
abdomena i pelvisa :

- u slučajevima odredjivanja
proširenosti tumora, i kod
abscesnih kolekcija u abdominalnoj šupljini

• Vreme od početka iv davanja kontrastnog sredstva do vremena

započinjanja pregleda iznosi 60 do 75 sek.,
• Samo jedna serija, nakon iv aplikacije kontrasta u tzv kasnoj venskoj
fazi,
• Ev. odložena serija regije mokraćne bešike nakon 15 min.
• Alternativno pregled se može raditi pre i postkontrastno, s tim da
se pregled nakon aplikacije kontrasta može odvijati u dve faze,
arterijskoj nakon 20 sek., i venskoj fazi nakon 50 sek od
započinjanja pregleda.
 CT PROTOKOLI
MSCT protokolom (Silvermanu - 2002.)
- U snimanju samo pelvisa ( u onkološkom stažiranju )

• Oralno 600 do 800ml kontrasta, 45 do 60 min pre

snimanja , a ne davati kontrastno sredstvo neposredno pre snimanja
• Količina iv datog kontrastnog sredstva 100 do 120 ml,
• Vreme započinjanja pregleda nakon iv kontrasta iznosi 60 do 75 s.
• Ovaj pregled je najčešće unifazičan, mada se može odvijati u
dve postkontrastne faze , pre i nakon izlučivanja kontrastnog sredstva
iz bubrega uz prebojavanja mokraćne bešike.
 CT PROTOKOLI

d. MSCT protokolom (Jorgensena i Prokopa - 2003 ) u

dijagnostici tumora :

•Gladovanje pacijenta najmanje 6 sati pre pregleda

•1 do 1,5 l rastvorenog kontrastnog sredstva oralno 60 do 90 min pre
pregleda.

•Pregled se izvodi u najčešće u unifazičnom postkontrastnom modu,

•Ili kao postkontrastni bifazičan protokol (arterijska i venska faza), sa
dodatnim serijama uz prikaz odložene faze nakon 3 min i urografske
faze nakon 12 min.
 CT PROTOKOLI
Jedan od najnovijih predloženih protokola ( Jorgensena i
Prokopa u dijagnostici različitih patoloških stanja :
Prokopa)

•kod AKUTNOG KRVARENJA predlažu PREKONTRASTNU

seriju, POSTKONTRASTNU ARTERIJSKU fazu, a po
potrebi i portnu fazu

•kod TRAUMA PREKONTRASTNU seriju, u pojedinim

slučajevima arterijsku fazu, ali obavezno PORTNU fazu, a
po potrebi CT urografiju, odn multiplanarnu rekonstrukciju
(MPR)
 CT PROTOKOLI
Jedan od najnovijih predloženih protokola ( Jorgensena i
Prokopa)
Prokopa u dijagnostici različitih patoloških stanja :

•kod URINOMA po proceni prekontrastnu seriju, a

obavezno PORTNU fazu i CT UROGRAFIJU.

•kod ABSCESA PORTNU fazu, i po potrebi intersticijsku

fazu, odn MPR
 CT PROTOKOLI
Jedan od najnovijih predloženih protokola ( Jorgensena i
Prokopa)
Prokopa u dijagnostici različitih patoloških stanja :

•kod PERITONITISA OBAVEZNO PORTNU fazu i po potrebi

intersticijsku fazu

•kod RETROPERITONEALNE FIBROZE PORTNU fazu, a po

potrebi intersticijsku fazu, CT urografiju i MPR
 CT PROTOKOLI
Jedan od najnovijih predloženih protokola ( Jorgensena i
Prokopa)
Prokopa u dijagnostici različitih patoloških stanja :

kod SARKOMA ARTERIJSKU I PORTNU fazu sa obavezno

MPR

kod MEZOTELIOMA PORTNU i po potrebi intersticijsku

fazu, odn MPR

kod OSTALIH TUMORA PORTNU fazu, CT UROGRAFIJU i

obavezno MPR.
 CT PROTOKOLI
•Izuzetna pažnja dozama koje pacijent prima
tokom pregleda, tako da je sastavni deo savremenih
protokola naznačivanje maksimalnih kondicija pri skeniranju
( na primer kv 120 do 140, odn mA 210 do 330 ).

•Brižljivo planiranje pregleda i procenjivanje pacijenta, kako bi

uslovi pri snimanju datog pacijenta odgovarali njegovoj masi
uz maksimalni kvalitet, odn rezoluciju dobijene slike.
•Kontrastno sredstvo odgovarajuće koncentracije, odn.
količine jodida (od 300 do 400 mg/ml, i u odgovarajućoj dozi
(100 do 150ml).
•Najnoviji softveri koji imaju za cilj dobijanje kvalitetne slike
na monitoru uz što niže primenjene doze pri snimanju (tzv.
«scaner settings»).
 CT PROTOKOLI

Danas visoko rezolutivne CT tehnike prikazom detalja

omogućavaju :

Prepoznavanje najmanjih struktura uz postkontrastno

pojačanje denziteta pojedinih delova intestinalnog
trakta;
Procenu tumororskog širenja izvan pojedinih
napadnutih organa ;
Vizuelizacija ekstraorganske patologije u vrlo slabih
pacijenata, odn pacijenata sa vrlo malo
intraabdominalnog masnog tkiva.
 CT PROTOKOLI
Danas visoko rezolutivne CT tehnike prikazom detalja
omogućavaju :
Poseban značaj imaju koronarna, sagitalna i
volumetrijska rekonstrukcija koje topografski prikazuju
nakupljanje tečnosti u peritonealnoj duplji, kao i
bolji prikaz prvenstveno vertikalno proširenih
struktura ( vaskularnih struktura, ekstrahepatičnih
žučnih puteva, uretera, ligamenata), kao i odnose
izmedju organa, ligamenata i peritonealne šupljine. Zato
su radi optimalnih rekonstrukcija obavezno potrebni
slajs preseci od 3mm i tanji.
Dobar izbor prozora u kome štampamo filmove
posebno je značajan i mora biti izabran prema traženim
informacijama. Zato su neophodni laserski štampači uz
mogućnost skladištenja studija na CD medijima.
 CT PROTOKOLI
U vizulizaciji pankreasa u dvofaznom
skeniranju obavezno treba koristiti manju kolimaciju, na
0,5 do 1mm, sa redukcijom polja od interesa na nivo
regije pankreasa , kako bi se dobila slika visoke
rezolucije.
 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ UROTRAKTA

Kod bubrega kao organa koji

aktivno koncentriše kontrastni
medijum unutar parenhima,
najviše renalnih anomalija
najbolje se uočava na CT-u
nakon iv administracije
kontrasta (u kortikomedularnoj
fazi) .
 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ UROTRAKTA
CT protokol za
kalkuluse (CT-KUB)
je nekontrastni CT urinarnog
trakta u cilju dijagnostike
prisustva kalkulusa u urinarnom
traktu i detektovanja akutnih
urinarnih obstrukcija
uzrokovanih kalkulusima. Ovaj
protokol podrazumeva odsustvo
per oralnog i iv kontrasta.
 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ UROTRAKTA
CT protokol za
kalkuluse (CT-KUB)
je nekontrastni CT urinarnog
trakta u cilju dijagnostike
prisustva kalkulusa u urinarnom
traktu i detektovanja akutnih
urinarnih obstrukcija
uzrokovanih kalkulusima. Ovaj
protokol podrazumeva odsustvo
per oralnog i iv kontrasta.
 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ UROTRAKTA
CT protokol za
kalkuluse (CT-KUB)
nekada se mora dopuniti
serijama učinjenim nakon iv
aplikacije kontrasta, posebno
odloženim serijama nakon 5
do10 minuta, pa i nakon 1h.

Kao primer može poslužiti studija

učinjena u pacijenta sa simptomima
renalne kolike. Na nativnoj seriji susp
znaci staze, ali se radi o parapijeličnim
cistama obostrano. Prisutna je i tečna
kolekcija oko levog bubrega, kao i
prisustvo kalkulusa u levom ureteru.
 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ UROTRAKTA

Nakon 10 minuta nema izlučivanja

kontrastnog sredstva iz levog
bubrega, ali se i odloženoj fazi
nakon 60 minuta uočava
izlučivanje kontrasta uz isticanje
prebojenog urina perinefritično
levo, što odgovara tečnoj kolekciji
po tipu urinoma.
 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ UROTRAKTA

Aksijalni CT sken sa prikazom bubrega u nativnoj fazi hipodenznog

izgleda parenhima bubrega.
 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ UROTRAKTA
Aksijalni CT sken sa prikazom
bubrega u kortikomedularnoj
fazi nakon 30 sec od početka
davanja iv kontrastnog agensa,
uz izrazito prebojavanje
korteksa u odnosu na medularni
deo bubrega.

Prikaz bubrega u nefrogramskoj

fazi, nakon 60 sekundi od
početka davanja kontrastnog
agensa ( izmereni denziteti
parenhima oko 170HU).
 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ UROTRAKTA

Treba napomenuti da
kortikomedularna faza bolje
definiše renalne arterije i vene
nego nefrogramska faza.

Prikaz bubrega u pijelogramskoj

fazi, 5 minuta posle injekcije
kontrastnog agensa
( izmereni denziteti oko 110 HU).
 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ UROTRAKTA
Za evaluaciju renalnih
masa na MSCT najveći
broj protokola koristi
kolimaciju od 5mm, odn i
tanju kolimaciju (2,5mm).
U slučaju manjih lezija
na bubrezima može se
koristiti redukcija polja
od interesa. Ovim
pristupom se dobija
senzitivnost u detekciji
renalnih masa do 95%, u
odnosu na ekskretorne
urografije (IVU) 67%,
odn. ultrazvučne
preglede 79% .
 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ UROTRAKTA

CT urogram
(CT-IVU)
razvio se u imidžind
metodu izbora koja
obezbedjuje
evaluaciju celog
urotrakta, posebno u
slučajevima
hematurija.
 CT PROTOKOLI ZA MULTIPLANARNE
PRIKAZ UROTRAKTA REKONSTRUKCIJE
sa prikazom
ekskretorne faze
bubrega na nivou
pijelona (A), levog
ureteropijeličnog
prelaza (B),
proksimalne trećine
levog uretera (C),
srednja i distalna
trećina levog uretera
(D), ureteroilijačnog
ukrštanja (E),
prevezikalnog
segmenta levog
uretera (F) i uz prikaz
mokraćne bešike koja
je ispunjena
kontrastom (D i E).
 CT PROTOKOLI ZA
ANALIZU NADBUBREGA
CT protokoli za karakterizaciju adrenalnih masa su specifični, sa
tankom kolimacijom radi boljeg prikaza volumena nadbubrežnih
žlezda, na 2 do 3 mm, uz rekonstruktivne serije na 1mm na MSCT-u
kako bismo bolje prikazali volumen žlezde tokom rekonstruktivnog
prikaza.
 CT PROTOKOLI ZA
ANALIZU NADBUBREGA
Nekontrastno skeniranje na nivou adrenalnih žlezda sa
atenuacijom adrenalnih masa manjom od 10HU upućuje na
dijagnozu lipidnih adrenalnih adenoma, tako da dalja evaluacija
nije potrebna.

Aksijalni CT sken nadbubrežnih žlezda prekontrastno (A) sa

izmerenim denzitetima oko 10HU (normalan nalaz).
 CT PROTOKOLI ZA
ANALIZU NADBUBREGA
Ukoliko se dobije denzitet preko 10 HU na nekontrastnom CT-u,
obavezno se učini postkontrastno skeniranje nakon iv aplikacije bolusa
kontrastnog agensa.
Postkontrastni skenovi učine se nakon 60 sekundi od početka davanja
kontrasta, a potom ponovo iste regije nakon 15 minuta posle injekcije
kontrasta.
 CT PROTOKOLI ZA
ANALIZU NADBUBREGA
Ukoliko je ispiranje postkontrastnog pojačanja veće od 50%, a
atenuacije nakon 15 minuta manje od 35HU, onda je dijagnoza
benignih adrenalnih adenoma siromašnih mastima učinjena.
Ukoliko je postkontrastno ispiranje manje od 50%, ili ukoliko je nakon
15-to minutnog kašnjenja atenuacija adrenalnih masa veća od 35HU
treba učiniti biopsiju zbog suspektnog nalaza.
 CT PROTOKOLI ZA
ANALIZU NADBUBREGA
Bitno je napomenuti da se odredjuju u tri akta denziteti adrenalnih masa,
prekontrastno, nakon jednog minuta od početka davanja kontrasta i
nakon kašnjenja od 15 minuta od početka davanja kontrasta.

Aksijalni CT sken nadbubrežnih žlezda, prekontrastno (A) sa

izmerenim denzitetima oko 10HU (normalan nalaz), nakon iv aplikacije
kontrasta (B) sa izmerenim denzitetima oko 70HU (normalan nalaz) i u
seriji (C) nakon 15 min. (tzv. “ispiranje postkontrastnog pojačanja”) sa
izmerenim denzitetima do 35HU (normalan nalaz).
 CT PROTOKOLI ZA
ANALIZU NADBUBREGA
Pravo pojačanje kontrasta predstavlja razliku denziteta nakon
jednog minuta i prekontrastne serije, a ispiranje kontrasta razliku
denziteta u prvoj postkontrastnoj seriji ( nakon 1 minuta) i u seriji
nakon 15 minuta. Procenat ispiranja odredjuje se kroz odnos
ispiranja kontrasta i pravog pojačanja pomnoženo sa 100%.
- ABDOMINOPELVIČNI PERITONEALNI PROSTORI

Klinički značaj putanje ascita

(na multiplanarnoj KT
rekonstrukciji).
 DIJAGNOSTIČKE METODE U VIZUELIZACIJI
CREVNOG TRAKTA:

1. KLASIČNA X ZRAČNA
DIJAGNOSTIKA (pasaža tankog creva
i pregled tankog creva plasiranjem
enterokliznog katetera)

2. CT DIJAGNOSTIKA (CT enterografija i

CT enterokliza)

3. MR DIJAGNOSTIKA (MR enterografija)

4. UZ DIJAGNOSTIKA
 DIJAGNOSTIČKE METODE U VIZUELIZACIJI
CREVNOG TRAKTA:

1. KLASIČNA X ZRAČNA DIJAGNOSTIKA –

PASAŽA TANKOG CREVA I ENTEROKLIZA
SA KATETEROM

Danas pasaža tankog creva nema široku

dijagnostičku primenu, senzitivnost ove metode
procenjuje se na ispod 50%, sa nešto višom
senzitivnošću kod enteroklize, oko 70%.
 DIJAGNOSTIČKE METODE U VIZUELIZACIJI
CREVNOG TRAKTA:

2. CT DIJAGNOSTIKA –
CT ENTEROGRAFIJA I
CT ENTEROKLIZA

Najveći značaj, velika dostupnost ove

dijagnostike, široka primena, visok procenat
senzitivnosti, preko 80%, odn dovoljno visoka
specifičnost, oko 90%.
 DIJAGNOSTIČKE METODE U VIZUELIZACIJI
CREVNOG TRAKTA :

4. UZ dijagnostika

Izrazita dostupnost ove dijagnostike,

široka primena, ali nezadovoljavajuća
senzitivnost i specifičnost (ispod 60%,
odn.70%).
 DIJAGNOSTIČKE METODE U VIZUELIZACIJI
CREVNOG TRAKTA:

3. MR DIJAGNOSTIKA –
MR ENTEROGRAFIJA

Veliki značaj, značajno manja dostupnost ove

dijagnostike, ograničena primena, uglavnom
ciljana u onkološkim bolestima, visoka
senzitivnosti i specifičnost (preko 90%).
 INDIKACIJE ZA CT PREGLED
1.Inflamatorne bolesti
TANKOG CREVA
creva

2.Krvarenje iz
gastrointestinalnog
trakta

3.Tumori tankog creva

 INDIKACIJE ZA CT PREGLED
TANKOG CREVA

Kod :

- Inflamatornih bolesti
creva ( pre svega
Kronove bolesti koja
predstavlja u oko 80%
slučajeva indikaciju za
pregled tankog creva,
ali i kod ulceroznog
kolitisa).
 INDIKACIJE ZA CT PREGLED
TANKOG CREVA
-42 HU

Izmedju ostalog i kod :

- Drugih inflamatornih
stanja , kao što su
pankreatitis,
apendicitis, kao i svih
inflamatornih bolesti u
abdomenu i maloj
karlici praćenih
panikulitisom
 INDIKACIJE ZA CT PREGLED
TANKOG CREVA

Izmedju ostalog i kod :

- Kod vaskularnih
poremećaja, kao što su
arterijske i venske
okluzije, posebno
tromboza VMS sa
ishemijom tankog
creva, ali i kod portne
hipertenzije.
 INDIKACIJE ZA CT PREGLED
TANKOG CREVA
Izmedju ostalog i kod :

- Kod hemoragije sa
hemoragičnom
ishemijom tankog
creva
 INDIKACIJE ZA CT PREGLED
TANKOG CREVA

Izmedju ostalog i kod :

- Kod elektrolitnih
poremećaja sa
ishemijom tankog
creva
 INDIKACIJE ZA CT PREGLED
TANKOG CREVA

Izmedju ostalog i kod :

- Kod celijakije
 INDIKACIJE ZA CT PREGLED
TANKOG CREVA

Izmedju ostalog i kod :

-Kod iritabilnog kolona

i pseudokolitisa
 INDIKACIJE ZA CT PREGLED
TANKOG CREVA

Izmedju ostalog i kod :

- Kod obstrukcija i
subokluzija usled
adhezija, kao i drugih
sekvela nakon
hirurških intervencija,
posle zračne terapije,
kod širenja tumora i
depozita na
peritoneum.
 INDIKACIJE ZA CT PREGLED
TANKOG CREVA

Izmedju ostalog i kod :

- Kod spoljašnjih i
unutrašnjih hernija, kao
i volvulusa
 INDIKACIJE ZA CT PREGLED
TANKOG CREVA

Izmedju ostalog i kod :

- Kod divertikuloze i
divertikulitisa.
 INDIKACIJE ZA CT PREGLED
TANKOG CREVA

Izmedju ostalog i kod :

- Kod polipoze, kao

premalignih lezija ili u
sklopu različitih
sindroma .
 INDIKACIJE ZA CT PREGLED
TANKOG CREVA

Izmedju ostalog i kod :

-Kod različitih malignih

bolesti tankog creva,
kao što su karcinoid,
limfom,
pseudomiksom.
 INDIKACIJE ZA CT PREGLED
TANKOG CREVA

Izmedju ostalog i kod :

- Kod gojaznih osoba

 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ TANKOG CREVA
1.CT enterografija
2.CT enterokliza
 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ TANKOG CREVA
1.CT enterografija
2.CT enterokliza
 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ TANKOG CREVA
1.CT ENTEROGRAFIJA
CT enterografija je neinvazivan, brz, dobro tolerantan test koji
pomaže u dijagnostici i lečenju bolesti tankog creva, kao što
su Kronova bolest, ulcerozni kolitis, celijačna bolest,
divetikululitis tankog creva, kao i različite abnormalnosti
tankog creva. Posebno je važno vizuelizovati lumen, mukozu i
ekstraluminalne strukture, a zahvaljujući multiplanarnim
reformacijama obezbeđen je globalan pregled abdomena i
male karlice, uključujući i izgled solidnih organa.
 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ TANKOG CREVA

1.CT ENTEROGRAFIJA
Izvođenje metode :

1.DIJETA PRE SNIMANJA - 24H.

2. NAJMANJE 4h PRE SNIMANJA BEZ VODE I HRANE

3.KONTRASTNO SREDSTVO PER OS - PEG ILI

RASTVOR BARIJUMA SA SORBITOLOM.

4.IV JODNI KONTRAST - 150 ML .

 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ TANKOG CREVA

1.CT ENTEROKLIZA

1.CT enterokliza sa neutralnim enteralnim i intravenskim

jodnim kontrastom

2.CT enterokliza sa pozitivnim enteralnim kontrastom, bez

iv aplikacije kontrasta
 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ TANKOG CREVA
Izvođenje metode :

1.CT ENTEROKLIZA SA NEUTRALNIM ENTERALNIM I

INTRAVENSKIM JODNIM KONTRASTOM

a.Radioskopska faza :
PLASIRA SE ENTEROKLIZNI KATETER U DISTALNI DEO
DUODENUMA.
DAJE SE IV GLUKAGONA, RADI DISTENZIJE CREVA.
KROZ KATETER UBACUJE SE VODA.

b. CT faza :
DAJE SE JOŠ IV GLUKAGONA, RADI DISTENZIJE CREVA.
UBACIJE SE JOŠ VODE KROZ KATETER.
DAJE SE IV NEJONSKI JODNI KONTRAST.
SKENIRANJE U JEDNOJ SERIJI SA PRIKAZOM OPTIMALNO
POJAČANE MUKOZE.
 CT PROTOKOLI ZA
PRIKAZ TANKOG CREVA
Izvođenje metode :

2.CT ENTEROKLIZA SA POZITIVNIM ENTERALNIM

KONTRASTOM, BEZ IV APLIKACIJE KONTRASTA
a.Radioskopska faza

PLASIRA SE ENTEROKLIZNI KATETER U DISTALNI DEO DUODENUMA.

DAJE SE VODENI RASTVOR KONTRASTNOG SREDSTVA KROZ KATETER I
PRATI SE KRETANJE KONTRASTA DO NIVOA CEKUMA.

a.CT faza

DAJE SE JOŠ VODENOG RASTVORA KONTRASTNOG SREDSTVA KROZ

KATETER, SA PRAĆENJEM KONTRASTA TOKOM SKENIRANJA.