15 OCAK 1981 50 Lira 2

Bu Sayıda...
MAKALE NİÇİN ORTADOĞU?»
YORUM ÇOK GELİŞMİŞ ÜLKELERDEKİ AZ
GELİŞMİŞ EĞİLİMLER
MAKALE BİR İSLAM SESİNİN YÜKSELMESİ
YORUM ALBAY ANASTASSOV ÇİZMEYİ
AŞMAYINIZ
HABER İNGİLİZ MAHREM RAPORUNA GÖRE
TÜRKİYE'NİN İSRAİL'LE İLİŞKİLERİNİ
ASGARİ DÜZEYE İNDİRİŞİ «USTACA
BİR DİPLOMATİK GİRİŞİM
MAKALE İRAN DEVRİMİNİN BİRİNCİ YIU
YORUM LUNS'UN DEMECİ
İNCELEME PROFESÖR MİLTON FREİDMAN'NIN
«MONOTARİZM» (PARA DOKTRİNİ)
YORUM MOSKOVA NASIL İŞGAL EDER?
YORUM AMERİKA'NIN MINTIKA'DAKİ
ÜSLERİ
HABER AMERİKA'NIN VERECEĞİ
MALZEMENİN BEŞTE BİRİ
YARARLANILABİLİR DURUMDA
HABER-RÖPORTAJ SOSYALİZMİN BİR ÇARE
OLMADIĞINI ACI TECRÜBEDEN
SONRA ÖĞRENDİK
ARAŞTIRMA ORTAASYA'DA İSLAM GELENEKLERİ
SOVYET KOMÜNİZMİNDEN DAHA
GÜÇLÜ
HABER NATO, İRAN KONUSUNDA
TÜRKİYE'YE BASKI YAPIYOR
İSTATİSTİK ÜLKELERİN KARŞILAŞTIRMALI
İSTATİSTİKLERİ
ARAŞTIRMA-YORUM HUMEYNİ'NİN İRANI II
MAKALE KIBRIS'TAKİ İNGİLİZ ÜSLERİ
ARAŞTIRMA PETROL ZENGİNİ ARAPLAR PARAYI
NE YAPACAKLARINI ŞAŞIRDI
BİBLİYOGRAFYA BU SAYININ KİTAPLARI
 SELAM İLE!..
Dergimizin birinci sayısını aldınız. Okuyor ol-
malısınız. İmkânlarımız dahilinde sizlere Türkiye
ve dış basından seçmeler sunduk. Tabii önemli gör-
düğümüz haber, yorum, röportaj ve makaleleri, bir-
birleriyle ilgilerini göz önünde bulundurarak düşün-
ceyi bütünleyecek bir uyum içinde vermeye çalıştık.
Ülkemizi ve bölgemizi yakından ilgilendiren si-
yâsî, kültürel, askerî, sosyal, ekonomik her konuda
düşünenlerin düşündüklerinden seçmeleri biraraya
getirerek içinde yaşadığımız dünyayı tanımayı ko-
laylaştırmak istiyoruz. Tabiî gerçek yüzü ile..
Dergimize koyduğumuz yazılan aktardığımız
gazete ve dergiler tutumları itibariyle bazılarımızın
hoşuna gitmeyebilir. Hattâ tümüyle filân gazete
veya dergiden hiç memnun olmayanlarımız da ola-
bilir. Aksine şu dergiyi veya bu gazeteyi herşeyiyle
beğenenlerimiz de bulunabilir.
Biz yukarıda belirttiğimiz ölçülerden hiçbirine
itibar etmiyoruz. İktibas olarak bizim için hangi ga-
zete veya dergide yayınlanırsa yayınlansın önemin-
den ötürü «mutlaka başkalarının da okuması gerek!»
cinsinden yazıları bulup onları sizlere sunacağız.
Önemli bir haber, yorum veya röportaj, okudu,
ğunuz herhangi bir dergi veya gazetede yayınlanmış
olabilir. Nitekim böyle oluyor. Fakat biz okuyucu
olarak ister istemez devamlı okuduğumuz gazete
veya derginin genel havası içinde gerçekten önemli
olan o yazıyı-haber, yorum veya bir başka türden-
gereken önemini kavrayamadan geçebiliyoruz. Bu,
insanın içinde bulunduğu ortamm f ne kadar olursa
olsun mutlaka etkisi altında kalmasının kaçınılmaz
sonucudur. İşte İktibas olarak bu önemli bulduğu-
muz yazıları bulunduğu yerden alıyor ve yine önem-
li olan diğerlerinin yanma koyarak bütünü meyda-
na getirmeye gayret ediyoruz. Doğruları kavramak
daha kolay olsun için..
Biz doğruların öğrenilmesini, gerçeklerin bilin-
mesini istiyoruz. Gerçekleri bilenlerin bilgi beraber-
likleri, anlaşabilmelerine yardımcı olacaktır. Bütün
insanların ise doğrulara ve doğrular üzerinde birleş-
melerine çok hem de her zamankinden çok ihtiyaç
vardır.
Yaşadığımız günler, hepimizin, her zamankin-
den çok doğruları bilmesi ve gereğine göre hareket
etmesine gerek duyulan günlerdir. Geçen günler için-
de özellikle ülkemiz ve bölgemiz insanının kaderi ile
ilgili olayların yakından bilinmesinde yararlar çok-
tur. Yarınların, geçen günlerden çok daha farklı ola-
cağının işaretleri her geçen gün çoğalmaktadır. Bir-
çok yerde, birçok insan daha doğrulara yöneliyor.
Geçen yıllarda işlenen hatalar, günahlar artık kolay
izah edilemiyor. Ve tabii tekrarından işleyenleri ka-
çındırıyor.
Biz dileyelim ki insanımız daha da çok bedel
ödemeden gerçek doğruyu anlamada gecikmesin.
İktibas, bu yolda kendilerine cirmince yararlı olma.
ya çalışacaktır.
Doğrulara ulaşma ve ona göre yaşama dileriz.
 1916
Lawrence
NİÇİN ORTADOĞU?..
Ortadoğu gündemin yine başında. Her zaman
olduğu gibi.. 1916 - 18'lerde bölünüp parça parça edi-
len Ortadoğu'nun bugünkü statüsü korunmaya
çalışılıyor. Bölünmeyi o yıllarda nasıl Batı becerdi
ise, kendine gelmesine de yine Batı mani olmaya
gayret ediyor, hem de durup dinlenmeden.. Böldük-
leri parçaların başlarına geçirdikleri ve onların ha-
lefleri Bat'ının isteği istikametinde hareket etmele-
rine rağmen, aradan geçen zamanın kendilerine ne-
lere mal olduğunu gören bölgenin müslüman insan-
ları olaylardan çıok şeyler öğrenerek tekrar beraber
olmanın özlemini duyuyorlar. Küçük küçük parça-
ların, başkalarının dümen suyunda sürüklenmekten
başka bir işe yaramadığını görüyorlar. Her yanda
bir kımıldanma, bir kıpırdanma var, özellikle yarın-
lar kendilerine kalacak genç nesillerde. Bölge ken-
di kaderini arıyor.
Lawrence'nin patronları 1916'larda neler yapıp
bu Ortadoğu bütününün parçalanmasını sağladı ise,
1981'lerde Kissinger'lerin patronları aynı metodlar-
la bu bölünmüşlüğü korumaya ve daha da bölmeye
çalışıyorlar. Bölgeyi devamlı karışık tutmanın, böl-
ge insanının gailelerini artırarak yollarını buluyor-
lar. Hergün bir yeni problem çıkartıyorlar.
Batı İran'da kayıp mı etmiştir; bunu katkat
fazlası ile telafi etmenin yolları hemen aranmalıdır.
Mısır kazanılmalı, bölgedeki krallara tahtları için
garanti verilmeli. Irak'a birtakım vaadlerde buluna-
rak kullanılmalıdır. Ki bütünlüğünün görülmezlik-
gelinemeyeceği Ortadoğu'da, mevcut statü t e n
korunabilsin. En yetkili Batı'lı ağızlar bu bölünmüş-
lüğün korunması için Türkiye'den neler bekledikle-
rini açıkça söylemekten çekinmiyorlar. Sanki onlar
Türkiye'nin, plânlarım gerçekleştirmekte kendile-
rinden daha fazla gayret göstereceğini umuyorlar.
Herhalde Türkiye bu umudu onlara vermemelidir.
1981
Kissinger
Zira Türkiye'nin de kaderi istese de istemese de Or-
tadoğu'nun kaderi ile ayrılmaz bir beraberlik için-
dedir.
Biz Batı'dan bugüne kadar n e görmüşüzdür;
horlanmaktan, aşağılanmaktan, ve kendinden uzak-
laştırılmaktan başka. Kendi benliğinin farkında ol-
mayanların, kendine güvenini yitirenlerin kaçınıl-
maz olarak başkalarına hayranlık duyacakları ve
onların dümen suyundan gidecekleri bir gerçektir.
Eğer şimdiye kadar izlenen bu yol bize bir yarar
sağlamadı ise bundan böyle hiç yarar sağlayacak de-
ğildir. Ne yapacağız biz? Batının elinden Demokrasi
dünyasının liderliğini mi alacağız; herhalde hayır.
Zaten buna, bölgedeki bütünlüğü içinde düşünülme-
diği takdirde n e nüfusumuz, n e coğrafyamız, n e
millî gelirimiz ne de sair şeylerimiz yeterlidir. Evet
bizim için aydınlık yarınlar ayrılmaz bir parçası
bulunduğumuz bölgenin gerçeklerine dayalı gelece-
ğimiz ile ilgili ciddî tavırlarımızda aranmalıdır. Bu
tavırlar, bölgeyi bütünleyen gerçeklerin görülüp
kabul edilmesi ile sergilenebilir.
Bu sebebledir ki Türkiye bölgenin diğer parça-
ları ile aralarına yıllar önce sokulmuş sun'î ayrılık
nedenlerini tesbit edip bunlardan kendini arındır-
maya bakmalıdır. Yalnız bununla da kalmayıp hiç-
bir komplekse kapılmadan bölgenin diğer ülkeleriy-
le gerçek kardeşlik ilişkileri içinde beraberliğe doğ-
ru yürümekte aramalıdır yarınlarını. Sağlıklı yarın-
lar Türkiye için bu yoldadır. Bu arada yerli - ya-
bancı ajanların, başkalarına hizmet edenlerin gös-
terecekleri yollarla değil, kabul edilebilir doğrular-
da birleşmekle bu beraberliğin sağlanabileceğini bil-
melidir. İlişkilere, Batı'nın bize kazandırdığın) in-
sanların aralarını açmaktan, birbirlerinden uzaklaş-
tırmaktan başka işe yaramayan «Karşılıklı çıkar,
Cumhuriyet
16 Marti980
(Dış Haberler Servisi)
İsrail Maliye Bakanı Yigoel
Hurwitz'in «teknik» bir önlem ola-
rak nitelediği Yeni İsrail Parası'na
geçişte amaçlanan hedefe ulaşıla-
yordu. Oysa Lira yerine eline Şe-
kel geçen İsrail'liler, değerinden
kaybeden para yerine mal bulun-
durmayı yeğ tuttuklarından «Mala
Hücum» u durduramamışlardır. Mal

Yeni İsrail parası madığı bildirilmektedir.

Din kitaplarına göre Hz. İbra-
him'in kullandığı «Şekel»in Yeni
halkı tutumluluğa İsrail Parası olarak piyasaya sürül-
mesinden güdülen psikolojik amaç,
tarih bilincine ve din duygularına
hitap ederek, halkı daha tutumlu
yöneltmedi olmaya yöneltmekti.
«Şekel»in kabul edilmesiyle
% lll'lik enflasyon nedeniyle de-
ğer kaybeden İsrail Lirası'nın de-
ğiştirilmesi, hem de halka yeni bir
anlayış aşılanması hedefi güdülü-
alımını frenlemek isteyen Maliye
Bakanı Hurwitz'in şimdiki durum-
da sonuçtan memnun olmadığı bil-
dirilmektedir.
10 İsrail Lirası'nın 1 Şekel'e
değiştirildiği yeni paranın uluslar-
arası borsalardaki değeri 25 Ameri-
kan senti olarak saptanmıştır. Şe-
kel. eski zamanlarda, altın ve gü-
müş tartmak için kullanılan bir
ağırlık ölçüşüydü.
Lira'dan Şekel'e dönüş için hü-
kümet üç aylık bir geçiş dönemi
tanımıştır.

menfaat» gibi bozuk ölçülerle değil, bölge insanı-
nın dünya görüşünden kaynaklanan değer ölçüleri-
ni göz önünde bulundurarak eğilmelidir. Bunun dı-
şındaki yol Türkiye için çıkar yol olarak görünme-
mektedir. Değil mi ki kaç yıllardan beri bozuk öl-
çüleri kullanmanın faturasını hep yüksek düzeyde
ödeyip durmuştur ve el'aıı ödemektedir. Artık doğ-
rulan görmenin zamanı gelmemiş midir?
Geçen zaman içindeki gelişmelerin, gerçeklerin
daha da iyi anlaşılmasına her zamankinden çok ışık
tuttuğu günümüzde doğruları görebilmenin kolaylan
tığının farkında olmak gerekir.
Batı «Sistem» inin kokusu «hür dünya» denilen
her ülkede çıkmıştır. Kokutmadığı yer kalmamıştır
kapitalizmin, emperyalizmin, Batı, dünyayı kendine
göre değerlendirip görmüş yargılara varmış ve iste-
miştir ki herkes de dünyayı kendisinin gördüğü gi-
bi görsün. Biz başka dünyanın insanlarına nice de-
ğerlerimizi acımasızca kaybettirip yerine «insanı,
insanın kurdu haline getiren» kokuşmuş değerleri-
ni yerleştirmek için elinden geleni yapmıştır. Ve
bizleri birkaç nesil kendimizden başka herşeye ben-
zetmiştir. Lâkin sonunda eşyanın tabiatı gereğini
işlemiş ve bünye bu «Sistem» i reddetmiştir. O dö-
nemde çürüyen nesiller, yeni ve doğrulan arayan
nesillerin fışkırıp çıkmasına mani olamamıştır.
Ama artık kapitalizm ve marksizmin birbirinden
aynlmazlığı kitlelerce görülmüştür. Ve bu birbiri
için gerekli fakat insan için gereksiz sistemlere ger-
çek hüviyetlerini tanıyarak bakılabilmektedir günü-
müzde.
Dünyanın ezilen, hor görülen insanları «acı» ola-
rak ne hatırlıyorlarsa bunun sorumlusu olarak da
Batı sistemini ya da marksizmi görüyorlar. Bu iki
sistemin başta Batı sistemi olmak kaydıyla iki asır-
dan fazla zamandır dünya insanına çektirmediği
kalmamıştır. İnsanları — kendi insanları da dahil —
insanlığından uzaklaştırmıştır. Bunu görmek için
gözlerimizi en yakma hemen bölgemize çevirmemiz
kâfidir. Dünyanın bize daha uzak bölgelerinin in-
sanlarının halini de düşünmeden edemeyiz; Güney
Amerika'dan, Asya insanına, Afrika insanının hali-
ne kadar.. Evet kapitalizm ve marksizm ne kazan-
dırmıştır dünyaya, hangi değerleri! Acılar, açlıklar,
gözyaşları ve birbirlerinin kurdu haline getirdiği in-
sanlarla dolu bir dünya o kadar..
Ortadoğu'ya bakalım : Mısır'da Sedat kimin için
çalışıyor, halkı için mi?, Yoksa Saddam Hüseyin mi
halkının özlem duyduğu dünyayı kurmaya çalışı-
yor? Suudiler ve Kral Hüseyin, bunların hangisi?
Paralarını nasıl harcayacaklarını şaşıran emircikler
mi? Afrika yamalı bohça, Asya da öyle.. Kimin işi-
ne yarıyor sağlı - sollu sömürenlerden başka..
Sebebini bilenler çoktur, a m a biz yine hatırla-
talım : Yaptıkları iş birbirini tamamlayan iki kişi-
nin, birbirine çok da benzeyen kıyafetleri ile çekil-
miş fotoğrafını koyduk makalemizin içine.. Birisi
1916'da, bütünü bölmeyi temsil eden Lawrence, diğe-
ri ise 1980'li yıllarda bölünmüşlüğü korumaya ve,
daha da bölmeye uğraşanları temsil eden Kissinger.
Aradan 64 yıl geçmiş değişen birşey görüyormusu-
nuz, İngiltere'nin yerine geçen Amerika'dan başka. Bu
resimdekiler rollerini kıyafetli olarak oynayanlar.
Rol kıyafeti giymeden rollerini en az bunlar kadar
oynayanları da tanıyorsunuz. Önemli olan da bun-
ları rol kıyafetleri giyinmemiş halleriyle, hatta ül-
kelerini düşünen rollerde görünmelerine rağmen ta-
nımak değil midir?
AKŞAM Tanju CILIZOĞLU
3 Nisan 1980

İran Devriminin birinci yılı

İran Devrimi Birinci yılını tamamladı.
Tüm Amerikan haber kaynaklarının dünyaya
yaydığının tam tersine, İran'da Humeyni'nin başlat-
tığı «Anti Emperyalist» mücadele giderek yoğunla-
şıyor.
Geride bıraktığımız bir yıl içinde İran Anti Em-
peryalist mücadele aşamasında büyük bir yoğunluk
kazandı. Artık İran'da yeniden Amerika'nın çıkar-
larını öne alan bir yönetimin kurulması pek olası
değil. Hattâ siyasal gözlemcilerin belirlediğince ar-
tık İran'da bir daha Amerikan emperyalizminin
hareket kazanması olanaklı değil.
İran halkı Humeyni Devrimi ile ülkelerinin
yeraltı zenginliği olan Petrolü kendi halkları, kendi
halklarının kalkınması ve geleceği için kullanacak,
lar. Kullanıyorlar.
Giderek İran halkının yoksulluğu üstüne Ameri-
kan halkının keyif çatması önlenecek. Önleniyor.
Bugün Ortadoğu'da İran'ı kaybeden Amerika,
kuvvetler dengesinde telafisi gayri mümkün bir
kayıbın sıkıntısı içindedir.
İran halkının Amerika'ya karşı ve onunla özleş-
tirdiği Şah'a karşı tavn, toplumda giderek pekiş-
mekte, giderek oturmaktadır.
Komşumuz İran, Şah'ı deviren başkaldırıyı Ame-
rikan emperyalizmine karşı çıkarak ve ülkeden
Amerikayı söküp atarak anti emperyalist bir devri-
me dönüştürmektedir.
Amerika'da bir şok etkisi yapan İran Şah'ının
devrilmesi ve bu olayın İsrail . Mısır yakınlaşma^
sıyla Ortadoğu'da Amerikanın çıkarlarının pekişti-
ği bir döneme rastlaması dünyada sistemlerarası
dengenin inkâr edilemez ve kaçınılmaz olduğunun
güçlü bir kanıtıdır.
İran'da Şah'ın devrilmesi, Amerika'nın yeni
Cumhurbaşkanı Carter'ın bir çaprazı mıdır, yoksa
süreç yeni Başkan Carter'a bir azizlik mi etmiştir?
Sanırız Carter Ortadoğu dengesinde İsrail - Mısır
dengesini pekiştirmese, bu sonuca bu kadar yoğun
ve hızlı çakılınmazdı. Dünyadaki siyasal gözlemci-
lerin bu olgu üzerinde önemle durdukları bir ko-
nudur.
İran bugün «Humeyni» Devriminin birinci yılım
tamamlamıştır ve devrim giderek İran halkı tara-
fından teslim alınmakta ve giderek İran'ın geleceği-
ne mührünü basmaktadır.
İran bir kurtuluşun eşiğinden atlamıştır.
İran tıpkı 1919'lardaki Türkiye'nin devrim süre-
cine girmiştir.
Amerikan emperyalizmi, 1923'ü 1950'lerde tes-
lim alınmıştır.
İran devrimi için bu olasılık var mıdır?
İran olayını Amerika var gücüyle çarpıtmak is-
temekte, ama bir türlü burada bir sıçrama yakalı-
yamamaktadır. Amerika bütün dünya kamu oyun-
da rehinelerle ilgili olarak yürüttüğü mücadeleyi
bile lehine çevirememektedir.
Amerika İran Devrimi ile dünyada büyük bir
yara almış. Amerikan emperyalizmi enerji bunalı-
mına düşmüştür.
Amerika içine düştüğü enerji bunalımını nasıl
çözecektir?
Bana kalırsa çözemiyecektir. Amerika artık ge-
riye düşmekte ve süreli kendi çaprazı üstünde daral-
maktadır.
İran Devrimi emperyalizme karşı geri kalmış
ulusların başlattığı bağımsızlık, milli kurtuluş sa-
vaşlarının kazanılması yolunda ciddi ve önemli bir
halkadır.
Dost ve kardeş İran halkının önündeki bağım,
sizlik mücadelesini pekiştirme olayını, bütün geri
kalmış uluslar çok iyi kavramalı ve değerlendirme-
lidir.
İran devrimi bütün geri kalmış uluslar için bir
umut, bir işaret ve bir ışıktır.

H ü r m e t

24 Aralık 1980 VARŞOVA (Financial Times) - Polonya Maliye Bakanı Marion

POLONYA'YA 1081 YILINDA 5.8
MİLYAR DOLARLIK
C YAKLAŞIK 580 MİLYAR LİRA)
KREDİ VERİLECEĞİ AÇIKLANDI
Polonyalı yetkililer parlamentoda
yaptıkları açıklamada, gelecek yıl
ülkelerine 5.8 milyar dolar tutarın-
da (580 milyar lira) kredi verilece-
ğini bildirdiler. Yetkililer bu kredi-
lerin mamul ve yarı mamül mal it-
halatında kullanılacağım söyledi-
ler.
Krzak ise yiyecek maddeleriyle ser-
vis sektörü ürünlerinin çoğuna
zam yapılacağını da açıkladı.
Bu arada Polonya'nın dış borç
l a n konusunda da bir açıklama ya-
pıldı ve bu yıl sonuna kadar olan
dönemde ülkenin dış borçlan top-
lamının 24 milyar dolar düzeyine
yükseleceği belirtildi.
Yenidevir
23 Aralık 1980
BİR İSLÂM SESİNİN YÜKSELMESİ
Geçen Ocak ayında Afganistan konusu ile ilgili
olarak yapılan İslâm Dışişleri Bakanları Konferan-
sı aslında neyi başarmıştır? Konferansa katılmış o-
lan Dışişleri Bakanlarından biri olarak Suudi Ara-
bistan Dışbakam Prens Suud Al - Faysal, bunu tari-
hin bir dönüm noktası olarak tanımlamıştır. Bu bi-
raz, abartmalı bir tanımdır.
Böyle bir olağanüstü konferansın yapılması ö-
nerisi ilk kez ortaya atıldığında, çoğu ülke durumu
olumlu karşılamıştır. Ancak, Libya, Cezayir, Suriye,
Güney Yemen ve Filistin Halk Kurtuluş Örgütü gibi
birkaç ülkenin ufak tefek itirazlarda bulunması da
eşit derecede önemlidir. Bu ülkeler, Mısır - İsrail
anlaşması tarihine rastlayan toplantı tarihinin değiş-
tirilmesini istemişlerdir. Bu isteklerin hiç biri benim-
senemezdi, ama yine de Suriye ve Güney Yemen dı-
şında hepsi de durumu olduğu gibi benimsediler.
Toplantıya yalnızca Afganistan - bilinen nedenlerden
ötürü, ile Mısır - Örgütten atıldığı için, katılmadılar.
Çok kısa bir çağrıdan sonra yapılmış olduğu halde
konferansa 900 milyonluk Müslüman aleminin hemen
tüm temsilcileri katıldılar.
İkinci önemli konu toplantının amacına nasıl
ulaşacağı idi. Genellikle uluslararası konferanslar
birbiri ardından gelen bir söylevler zinciri niteliği
taşımaktadır. İş, ortak bir tutum sağlamaya gelince
sorunlar ortaya çıkar.
İslamabad'da yapılan toplantı bu tanımın üstü-
ne çıkabilmiştir.
Toplantı dünyayı sarsan iki konu çerçevesinde
gerçekleştirilmiştir; İran devrimi ve Sovyetlerin Af-
ganistan müdahalesi. Müslüman Ülkelerin bu olay-
ları resmen görüşmek üzere buluştukları zaman bi-
le bu olayların kendi yöntemleri üzerinde biraz bir
etki yansıtmamaları pek olası değildi.
Yanı sıra, Müslüman ülkeler ilk kez olarak ge-
leneksel sorunların dışında belirgin ve önemli bir
sorunu çözümlemeye katkıda bulunmak üzere bir
toplantıya çağrılıyorlardı. Geleneksel sorunlar ise bi-
lindiği gibi, Kudüs sorunu Filistinliler ve İsrail'in
Arap topraklarını işgali, Müslüman azınlıklar, sana-
yileşmiş Batının az gelişmiş Müslüman devletleri
sömürüsü ile Müslümanlar arasında toplumsal, eko-
nomik ve askeri işbirliği olarak sıralanmaktadır.
önemli olan nokta, toplantıya katılan ülkelerin
kendi siyasal çizgileri ne olursa olsun, bir belirgin-
sizlik olmaksızın aynı tepkiyi göstermiş olmalarıdır.
örneğin, her iki süper güç de eşit derecede kı-
nanmıştır. Sovyetler Birliği, Afganistan'daki tutumu
A. B. NEVMAN
yüzünden telin edilirken Birleşik Devletler de İran'a
yaptığı tehditler ile İsrail ve Mısır'da yaptığı desise-
ler için kınanmıştır. «Bazı Batı Güçleri», İslâm dün-
yasında yapılabilecek emperyalist müdahalelere
karşı uyarılmıştır. Ayrıca Afrika Boynuzu ve Kızıl
Deniz bölgesindeki tüm yabancı üslerin kapatılma-
sı konusunda da genel bir istek dile getirilmiştir.
Müslüman ülkelerin güç bloku ile, diğer ülke-
ler kadar şu ya da bu şekilde siyasal bağlan vardır.
Bireysel olarak davranışlan bu bağlann yapısı ile
hala etkilenebilmektedir. Fakat İslamabad'da sesle-
rini birleştirirlerken ortak bir amaç ve çıkar benim-
semişlerdir. Daha önce yapılmış olan dokuz Dışişle-
ri Bakanları Konferansı ile iki İslâm Zirve Toplan-
tısında, bu toplantıya olduğu kadar somut bir ba-
ğımsızlık sergilenmesi gözükmemiştir. Bu toplantı-
da serin kanlı bir özgüven, temiz bir vicdan biçim-
lenmiş ve hataya düşenlerin bunu kabul edip özür
dileyerek tutumlarını değiştirmekten başka bir se-
çenekleri kalmamıştır.
Bu diğerlerine, yalnızca Müslüman ölçütlerine
göre değil aynı zamanda laik dünyanın benimsen-
miş kurallanna göre de, şimdiye kadar gösterilme-
diği açıklıkla yanlışları gösterilmiştir. İslamabad
toplantısında yapılan çağrılar Birleşmiş Milletler
tüzüğü ile tümüyle uyum halindedir; bunlar aynı za-
manda, bu kadar güçlü ve kesin bir anlatımla ol-
masa bile Üçüncü Dünya ya da bağlantısız ülkeler
topluluklannın herhangi bir formunda da getirilmiş-
lerdi.
Konferans, üyeler arasında yeniden canlandınl-
mış ve amaç taşıyan bir dünya görüşü biçimlendir-
miştir. Bu yalnız alınan kararla değil yapılan ko-
nuşmalarda da ortaya çıkmıştır. Bu kez, yalnızca
paylaştıklan din nedeniyle değil ortak pek çok öğe
yüzünden daha bilinçli bir bağlılık ortaya çıkmış-
tır. Diğer öğeler arasında coğrafi durumları, siya-
sal duyarlılıklan, kaynaklan (ya da kaynak yok-
sunluklan), amaçlan ile süper güçlere karşı reka-
betleri sayılabilir.
Toplantı üyelerinin Pakistan'daki Afgan mülte-
cilerine sağladıklan güçlü destek bu tutumun ufak
bir örneği olarak gösterilebilir. Mülteci sorununa
dünyamız yabancı değildir. Kamboçya ve Vietnam
mültecileri belleklerden henüz silinmemişlerdir. Bun-
lara yapılan yardımlar sıon derece yetersiz olmuştur.
Afganlılar da ilk başlarda fazla ilgi görmem işlerdir.
Fakat bu toplantıda bu konuya dikkat çekilmiş ve
büyük bir yardım mekanizması işletilmeye başlan-
mıştır. Böylesi düzenli bir eylem Üçüncü Dünya
Meclisleri için enderdir.
 GÜNAYDIN
24.Arahk.1980
Dış #
basından
bir yorum
«Çok gelişmiş ülkelerdeki az gelişmiş eğilimler...»
İŞGÜCÜ MALİYETİNİN DÜŞÜRÜLMESİ
«YERALTI EKONOMİLERİ» DOĞDU
Afrika, Latin Amerika ve Asya'da yüksek kent-
leşme hızlarına rağmen, fiili işsizliğin aynı oranda
artmaması birçok kişiyi şaşırtmıştı. Kentlere göç
edenler «Örgütlenmemiş» iş alanlarına akıyorlar, bu
da işsizlik baskısını azaltıyordu.
Sanayileşmiş ülkelerde de işsizliğin artışına pa-
ralel olarak, beklenen sosyal patlamaların gerçekleş-
memesi, iktisatçıların ilgisini bu ülkelerdeki «Yer-
altı ekonomisi»ne çekti. Gelişmiş ülkelerde sanayi-
nin yeni yapısı, otomasyonun artması, bugün nüfu-
sun her zamankinden daha büyük bir bölümünü,
«Marjinal sektör» denilen örgütsüz iş piyasalarına
yöneltiyor. 1960 larda tüm gelişmiş Batı ülkelerinde,
bir ideal olan «Tam istihdam» ve «Refah devleti»
gibi amaçlar bugün artık terk edilmiş durumda.
Bugün gelişmiş ülkelerde işgücünün maliyeti-
nin düşürülmesi en önemli hedef haline geldi. Dün-
ya ölçeğinde bakıldığında, bu, Avrupalı işçilere, ge-
lişmekte olan ülkelerdeki işçi ücretlerinin kabul et-
tirilmek istenmesi anlamını taşıyor. Bunu sağlama-
nın iki yöntemi bulunuyor : Biri Amerikalı İktisat-
çı Friedman'ın gelişmekte olan bazı ülkelerde uy-
gulanmaya çalışılan ekonomik modeli, diğeri ise
Fransa'da Başbakan Barre'm, İngiltere'de Margaret
Thatcher'in uyguladığı ve Amerika'nın yeni Başka-
nı Reagan'm da benimsediği model.
Konferansda Afgan ve Sovyet Hükümetleri için
de belirgin önlemler önerilmiştir. Bunlar arasında
Kabil ile diplomatik ilişkileri kesmek ve Moskova
Olimpiyatlarını boykot yeralmaktadır. Toplantıda
bu önerilere uyulması istenmiştir. Uygulama ve ay-
rıntı konusunda Müslümanların bu denli titizlik
gösterdikleri fazla da sık tekrarlanan bir tutum de-
ğildir.
Uzun vadeli önem taşıyan diğer öneriler de ya-
pılmıştır. Bunlardan biri Pakistan Devlet Başkanı-
nın, kollektif savunma düzenlemesine gidilmesi ö-
nerisidir. Bu öneri memnunlukla karşılanmıştır. Es-
kiden de böylesi öneriler yapılır ancak hemen son-
rasında da unutulurdu. Ancak bu kez durum yakın
bir gelecekte yapılacak olan bundan sonraki toplan-
tıda ciddilikle ele alınacağı beklenmektedir.
Dünyanın sayılı fikir gazetelerinden biri
olan Fransız «Le Monde» gazetesinin aylık
yayını «Le Monde Diplomatique»in son sa-
yısında, Jean - Loup Amseüe imzasıyla ya
yınlanan, sansyileşmiş ülkelerdeki yeni
ekonomik - sosyal yönelişlerden birini dile
getiren yorumu okuyucularımıza sunuyo-
ruz.
ÖN PLANA ÇIKINCA REFAH DEVLETLERİNDE
Fransa'da, yabancı işçilerin yerine Fransızların
yerleştirilmesi harekâtı, sosyal güvenlik sisteminin
bozulması, enflasyonu körükleyecek şekilde fiyatla-
rın serbest bırakılması, grev hakkının sınırlandırıl-
ma çabaları, kadın işçilerin evlerine geri gönderil-
meye çalışılması, yüksek öğretimin paralı hale ge-
tirilmesi girişimleri bu modelin köşe taşları. Bunla-
rın yanında doğrudan ve dolaylı olarak, «Yeraltı
ekonomisinin temel unsurları küçük işletmeler de
teşvik ediliyor. Bu ise, İtlya'da olduğu gibi, resmi
kurumlara kayıtlı olmayan işletmelerin sayısının
çığ gibi büyümesini doğuracak.
Bu konuda gelişmiş ülkeler grubu içinde en iyi
örneği oluşturan İtalya, AET ülkeleri içinde çocuk
emeğinin en yoğun kullanıldığı ülke durumunda.
Çocuklar normalden fazla çalıştırılıyor ve ücretle-
ri de cari ücretlerin beşte biri kadar. Çocuk işçi sa-
yısının artması ise, ucuz bir işgücü pazarı yaratı-
yor. Bununla birlikte, çocuk emeğinin kullanımı, iş-
gücü maliyetini düşürmenin yollarından yalnızca
bir teki. Küçük işletmeler de, maliyetleri azaltan ve
rekabet gücünü artırıcı unsurlardan biri olarak de-
ğerlendiriliyor. Küçük işletmelerde vergiden kaçma
imkânının büyük olması ve işçi sayısı az olduğu
için işçi eylemlerinin engellenebilirliği de, bunların
cazip yönlerini oluşturuyor.
Bunlar hep olumlu eğilimlerdir. Eğer eğilimler
geleceği yansıtıyorsa, Müslüman Ülkeler Örgütü İs-
lamabad'da yapılan bu güçlü toplantıda reşitlikle-
rini ilan etmişlerdir. Eğer güçlü bir Müslüman sesi
günün birinde dünya ulusları topluluğunda, yükse-
lirse, bunun tohumlan bu toplantıda atılmıştır. Ve
bu sesi duymazlıktan gelme olanağı olmayacaktır.
Gelişmelerin bu denli hızlı olacağını zaman gös-
terecektir. Ancak zamanın göstereceklerini hazırla-
mak da dünya üzerindeki 900 milyon kadar Müslü-
manın kaderlerine hükmeden 42 ülke liderlerinin
sorumluluğudur. Belki de Prens Suud Al - Faysal
haklıydı. Fakat İslamabad toplantısını Müslüman ta-
rihinin bir dönüm noktası durumuna getirmek yo-
ğun ve ısrarlı çaba gerektirmektedir.
Tercüman BİR YORUM
28 Mart 1980

Albay Anastassov çizmeyi aşmayınız

«Son zamanlarda bazı komşu ülkelerdeki
gazetelerde ülkemiz ve savunma çabalarımız
hakkında bir takım «İlgi çekici» görüşlerin yer
aldığını, doğrusu biraz da hayretle takip edi-
yoruz. Pravda'nın malum makalesinden sonra,
komşumuz Bulgaristan'ın Resmi Ordu gazete-
sinde de buna benzer bir yazı çıktı. Bu yazıyı
kaleme alan Albay Anastassov'a göre, «Avru-
pa'nın hasta adamının» istikrarsız ve patlama-
ya hazır iç durumu ve giderek artan stratejik
önemi, ABD'yi harekete geçirmiş ve ortak sa-
vunma görüşmelerini hızlandırmasına sebep
olmuş. İlhamını nereden aldığıbelli olan ya-
zar, çizmeyi aşarak bir de tehdit savuruyor ve
diyor ki : «VVashington'un ağır baskısı altında
bulunan devletlerin siyaset adamları, milletle-
rine dünya jandarması Amerikan emperyaliz-
minin elinde ölüme mahkum edilmek gibi bir
akıbet hazırlamadan önce yapacakları iş daha
iyi düşünmelidirler». Bulgar A l b a y a , Türk siya-
set adamlarının en az Bulgar siyaset adamları
kadar «Uluslarının akıbetini» düşündüklerini ha-
tırlatmaya bilmem gerek var mı? Üstelik Türk
siyaset adamları bunu milli kaynaklarından al-
dıkları ilhamla yaparlar..
lik gereği kabul eder. Bu bakımdan bunları tar-
tışma konusu yapmaz. Esasen, iki ülkenin deği-
şik ekonomik ve sosyal sisteme sahip ve iki
ayrı askeri ittifaka mensup olmaları vakıasına
rağmen, şimdiye kadar aralarında işbirliği iliş-
kilerini geliştirme çabaları yukarıdaki ilkenin
her iki tarafça da benimsenmesi sayesinde ba-
şarılı olabilmiştir. Aksini düşünmek, içişlere
açık bir müdahale teşkil eder. Türkiye, bu anla-
yış içerisinde, kendisinin almakta olduğu sa-
vunma tertipleri karşısında da, yakın komşula-
rı dahil hiç bir ülkeye izahat borcu olmadığını
düşünür.
Bu türden yayınlar Türkiye'yi milli çıkarla-
rının icaplarını yerine getirmekten alıkoymaya-
cağı gibi iki ülke arasında geliştirilmesine sa-
mimiyetle çalışılan iyi komşuluk ve dostluk
ilişkilerine bir katkı da oluşturmayacaktır.
Albay Anastassov'un ordusunda ifa ettiği
görevi bilemeyiz, merak da etmeyiz. Ancak bu
görevi Bulgaristan dışına taşırmaması gere-
kir..»

Bazı komşularımızın Türkiye'nin NATO'ya

1950'lerin başında girdiğini, yurdumuzdaki öte-
den beri mevcut ortak savunma tesislerinin
Türkiye'nin taraf olduğu savunmaya yönelik dü-
zenlemelerin bir unsurunu oluşturduğunu ve
komşularının güvenliğini tehdit etmediğini
bilmezlikten gelerek, son günlerde bu tesisle-
rin statülerini yeniden düzenleyen Savunma İş-
birliği anlaşmasını hedef alan yayınlarını şu
sırada neden arttırdıklarını anlamak kolay. An-
cak aramızda iyi münasebetler kurulması için
karşılıklı büyük çabalar harcanan ve bugün iliş-
kilerimiz memnuniyet verici bir seviyeye gel
miş olan Bulgaristan'ın bu kampanyaya gönül-
lü katılmasını anlamak ise o kadar kolay değil.
Türkiye'nin bu komşularındaki «Savunma ter-
tiplerini» şimdiye kadar mesele yapmadığı bir
gerçektir. Türkiye her ülkenin savunması için
gerekli gördüğü tertipleri almasını bir egemen-
Saklambaç GÜNAYDIN

21 Aralık 1980 5 Nisan 1980

İZVESTİA GAZETESİNİN YORUMU :
Yeni bir şey öğrenmek
MOSKOVA - Sovyet gazetesi
için gündüzü, eskiyi «İzvestia», «Türkiye'yi orta ve Ya,
km-Doğu'da batının güçlendirilmiş
hatırlamak için bir destek noktası yapmaya hazır-
SOVYETLERİN TEPKİSİ lanan» Amerikan siyasetinden endi-
geceyi seçin şe duyduğunu açıkladı. Bu konuda
İnsan hafızası her gün karşılaş- yaptığı uzun yorumda Sovyet hü-
tığımız çeşitli lolaylar ve yeni öğ. kümetinin gazetesi, «Amerika'nın
rendiklerimizle her geçen gün yo-
ruluyor. Artan yorgunlukla bağ-
«Amerika Yakm - Doğu ülkelerine ve Sovyet-
ler Birliği'ne karşı uyguladığı sal-
lantılı ola>ak gerileyen hafıza bu dırgan politikaya Türkiye'yi yeni-
nedenle akşama doğru ve akşam
saatlerinde en az düzeye iniyor.
saldırgan den bağlamak istediğini» ileri sür-
dü. İzvestia, yorumunda «Amerika'-
Bu amaçla 54 kadın üzerinde gü- nın Türkiye'yi kendi politikasına a-
nün çeşitli saatlerinde yapılan ha-
fıza testleri de bu sonucu doğru-
emelleri let etmek için yaptığı
rişimlerin son zamanlarda yo-
gi-

luyor. Eş değerde üç grup üzerin- ğunluk kazanması tesadüfi de-

deki testler sonucunda da bu ilk
bulgunun tamamen tersi saptan-
için ğildir. Amerika
peryalist kalenin
İran'daki em-
yıkılmasından
dı. Buna göre eskiye dönük hafıza sonra daha da değer kazanan
akşama doğru en üst düzeye varı-
yor. Uzmanlar «Geçmişi en ince
Türk Türk topraklarından İran'ı cezalan-
dırmak üzere yapabileceği operas-
ayrıntılarına kadar anımsamak yonlarda yararlanmayı ummakta-
isteyenler akşam saatlerin
şünmeye başlasınlar» diyor.
dü-
Ak-
topraklarından dır». Yorumun sonunda İzvestia,
Washington'un ve NATO ülkeleri-
şam saatlerinin hafıza üzerinde nin aralık ayında Afganistan'da ce-
yeni olayları öğrenmek için za-
yıf olduğu oysa eskiyi hatırlamak
yararlanmak reyan eden olaylar üzerine Türkiye'-
yi, kurmak istedikleri «Sovyetlere
için en iyi saatlerin akşam saat- karşı Müslüman cephe» ye sürükle-
lerinin olduğu açıklanabilmiş de-
ğil.
istiyor» me umudu içinde olduklarını da ö-
ne sürdü.

MOSKOVA — Sovyetler Bırliği'- Yenidevir

GÜNAYDIN
nde et ve süt üretimini artıracak
ve bu kış mevsiminde canlı hay-
23 Aralık 1980 vanların soğuktan zarar görmesi-
ni önleyecek bir program hazır-
landığı bildirildi.
Sovyetler Komünist Partisi Merkez Komi-
tesi ve hükümet tarafından hazır-
et üretimini lanan plana göre et ve süt üreti-
mini en çok sağlayan cumhuriyet-
ler arasında yarışmalar düzenlene-
artırmak için cek ve en çok üretim yapanlara
pahalı ödüller verilecek.
çiftlikler Programa göre en çok et ve süt
üretimini yapan cumhuriyete veri-
M
lecek baş ödül 100 bin ruble. En
arasında çok et ve süt üretimini sağlayan
kollektif çiftlikler ise beş bin rub-
le için yarışacaklar.
paralı rekabet Ayrıca başarılı olarak kabul e-
dilen kollektif çiftliklere ikinci ve
başlattı üçüncülük ödülleri olarak otomo-
biller ve traktörler armağan edi- | teri, halen çeşitli Avrupa ve Arap
lecek.
18 Aralık 1980
Wakman: Sovyet a
birlikleri Afgan halkının
direnişini kıramadı
Viyana (ANKA) — Afgan Sos-
yal Demokrat Partisi Genel Sek.
reteri Muhammed Amin, Sovyet-
ler Birliği'nin Afgan topraklarının
sadece yüzde 20'sini kontrolü al-
tında tuttuğunu söylemiştir.
Afgan Sosyal Demokrat Partisi
Genel Sekreteri, düzenlediği basın
toplantısında, Sovyet askeri birlik-
lerinin Afgan halkının direnişini
kıramadığını ifade etmiştir.
Çalışmaları yasaklanan Sosyal
Demokrat Partisinin Genel Sekre-
I ülkelerini ziyaret etmektedir.
Cumhuriyet
24 Aralık 1980 Luns'un Demeci

Olayların Ardındaki Gerçek

Ortadoğu ve Basra Körfeziyle
ilgili olarak Washington'da oluştu-
rulan planlarda Türkiye için ön-
görülen rol nedir? Bu sorunun
karşılığı her geçen gün berrakla-
şıyor. NATO kış dönemi toplantı-
larının ardından Genel Sekreter
Joseph Luns'un Cumhuriyet'e ver-
diği demeç bu açıdan ilginç bek-
lentileri içermektedir. NATO'nun
ve özellikle ABD'nin yakm za-
manda Ankara'ya yönelik ne gibi
isteklerle ortaya çıkabileceklerine
sayın Luns'un demeci ışık tutuyor.
Cumhuriyet'te dün yayınlanan
demecinde sayın Luns; Batıh ülke-
lerin NATO sınırları dışında da teh
ditlerle karşılaşabilecek «yaşamsal
çıkarları» n a işaret ederek, «dikkati-
nizi Basra Körfezinin ve buradaki
petrol yolunun stratejik önemi-
ne çekmek isterim» diyor. NATO
Genel Sekreterine göre, bu petrol
yolunun savunulması batının çı-
karları açısından yaşamsal nitelik
taşıyor. Ancak bu bölge, NATO
sorumluluk alanı dışındadır.
Güncel koşullarda NATO'nun
görev alanının genişletilmesi dü-
şünülemeyeceği için, Luns'a göre,
Körfezin savunmasını ABD üstle-
necektir. Washington bazı kuv-
vetlerini Körfez bölgesine kaydır-
dığında doğacak boşluğu diğer
NATO ülkeleri kapatacaklardır.
NATO Genel Sekreteri sayın
Luns, sözü üzatmadan, «pek yakın
zamanda Washington kapınızı ça-
lacaktır» demeye getiriyor. Dip-
lomatik çevrelerden edindiğimiz
izlenimler, Amerikalı yetkililerin
henüz kapıyı tıklatma, ya da lafı
ağızlarında dolaştırma aşamasında
bulunduklarını gösteriyor. An-
cak yaygın kanı, Başkan Reagan'-
m 20 ocak tarihinde Beyaz Saray-
da görevi devralmasından sonra
YVashington'un resmen Ankara'nın
kapısını çalacağı yolundadır. Çün-
kü Amerikalı yetkililere göre Kör-
fez stratejisinde Türkiye «vazge-
çilmez bir unsur» dur.
NATO Genel Sekreterine gö-
re Ankara, kapısı çalındığı zaman
ABD'ye sağlanacak «Kolaylıklar»
açısından güçlük çıkarmayacak-
tır. Herhalde bu, Sayın Luns'un
kişisel değerlendirmesidir. En a-
zmdan öyle temenni edilir. Çünkü
Türkiye'nin ulusal yararlan Arap
dünyasında yeni «jandarmalık» gö-
revlerine yönelmekte değil, den-
geli ve tarafsız ilişkiler kurmasın-
da yatıyor.

Tercüman
24 Aralık 1980

ANKARA (AKAJANS) rağmen, İsrail'e karşı olaı

Bir İngiliz «Mahrem Ra-
p o r u n d a , Türkiye'nin İs-
rail ile ilişkilerini asgari
düzeye indirişi «Ustaca bir
diplomatik girişim» olarak
nitelendirildi.
Economist Dergisi tara-
fından
kaynaklarına
çeşitli istihbarat
dayanarak
hazırlanan ve Batı dünya-
sında sınırlı bir şekilde
dağıtımı yapılan «Confi-
dential Report - Mahrem
Rapor»da, Türkiye'nin İs-
rail'le ilişkilerini asgari dü
zeyine indirişinin «Bazı
yorumcuların iddialarının
aksine, kararın Türk dış
politikasında tarihi bir de-
ğişikliği yansıtmadığı» kay
dedildi.
Raporda, konuyla ilgili
olarak şu görüşlere yer
verildi ;
İngiliz «Mahrem Raporu»na göre
Türkiye'nin İsrail'le ilişkilerini
asgari düzeye indirişi
«Ustaca bir diplomatik girişim»
«Türkler, İsrail daha es-
nek bir politikaya yönel-
diği takdirde, eski temsil
düzeyine dönülebileceğini
ima etmektedirler. Türki-
ye'nin bu hareketi, Suudi
Arabistan ve daha ılımlı
Arap ülkeleriyle ilişkileri-
ni pekiştirmek üzere alın
mış ustaca bir diploma-
tik girişim olarak görül-
mektedir. Türkiye'deki as-
keri rejim ile Suudi Kra-
liyet yönetiminin dış poli-
tikaları arasında ilginç
bir paralellik gelişmekte-
dir. Her iki ülke Körfez-
de istikrarın korunmasını
ve Ürdün - Suriye anlaş-
mazlığının giderilmesini
arzulamaktadır. Türkiye-
nin Suudi Arabistanın pet-
rolü ve ekonomik yardımı-
n a acil ihtiyacı olmasına
bu son hareketin saadeo
Suudi Yardımından dola
yı yapıldığını düşünmel
konuyu basitleştirmek o
lur.
Türkiye'yi yöneten ge
neraller dış politikayı İlte
Türkmen ve Dışişleri uz
manlarına bırakmaktadır
lar. Dışişlerindeki üst kad
ro, Türkiye'nin batıyla iliş
kilerini güçlendirmek iste
yen tecrübeli diplomatlar
dan oluşmaktadır. Dışişle
ri Bakanı Türkmen, gele
cek yılın başlarında baz
Doğu Avrupa Başkentleri
ni ziyaret etmeyi planla
makta ve Doğu blokuyli
kanalları açık tutmak iste
mektedir. Ancak, bu ziya
retler özellikle ikili konu
lara inhisar edecektir
Türk Hükümeti NATC
müttefikleriyle aynı yolı
izleyecektir.»
 Hürriyet
2 Nisan 1980
Profesör Milton Freidman'ın
«Monetarizm» (Para Doktrini)
Dr. Friedman'a göre, e-
konomiye istikrar getir-
mek amacıyla para arzın-
da yapılacak aşırı artış ve-
ya azaltmalar, istikrarı
sağlamale yerine, bozar.
Her nekadar piyasadaki
para miktarının artış hızı
ile ulusal gelir artış hızı
arasında bir ilişki var ise
de, bu kısa süreçte belirle-
nebilen bir ilişki değildir.
Para miktarındaki artış,
kısa sürede günlük gelir-
de artış sağlamaz. Para ar-
zı artışındaki bir değişik-
lik etkisini en az 6 ile 7
ay sonra gösterir.
Enflasyon, her zaman
her yerde parasal bir o-
laydır. Devlet harcamaları,
kaynaklarına göre enflas-
yonun artışına neden ola-
bilir. Eğer harcamalar ek
para basımı ile karşılanı-
yorsa bu kuşkusuz enflas-
yonu yaratır ve artırır.
Aksine harcamalar ver-
gi veya kamu borçlanma-
ları yoluyla sağlanıyorsa,
bunun enflasyonist baskısı
sınırlı olur.
Güdülecek mali politika,
ulusal gelirin ne ölçüde
devlet eliyle sarfedileceği
ve harcamaların faturası-
nın kimin ödeyeceğinin
belirlenmesinde büyük ö.
nem taşır. Enflasyonun
yaratılması ve artışında
harcamaların ne yoldan
karşılanacağı önemlidir.
Para arzı miktarının artı-
şında yapılacak herhangi
bir değişiklik, faiz hadle-
rini değişik yönlerde etki-
ler. Hızlı bir parasal ar-
tış, miktarın bolluğu yü- hızı enflasyonu kamçıla- miktarı o ölçüde artacak
zünden, ilk önce faiz had- mamak için ülkenin eko- ve sarfiyatı azalacaktır.
lerinde nısbi bir düşüş nomik gelişme hızı oranı Oysa ki Friedman'm yap-
sağlayabilir. Fakat daha kadardır. (Örneğin yılda tığı matematik analizlere
sonra, harcamaları artır- yüzde 3-5 arası.) Uluslar- göre, tüketici eline zaman
ması ve enflasyonu kamçı- zaman geçecek fazla gelir
arası parasal ilişkilerde,
laması nedenleriyle kredi artışına bakmaksızın, sa-
kambiyo fiyatlarının belir-
taleplerinin artması ve fa- bit gelirine göre belirledi-
izlerin yükselmesine sebep lenmesinde sabit kurlar ği ve alıştığı ölçüde tüket-
olur. Örneğin, para arzı- yerine, yüzer - değişir kur- mek ve tasarrufta bulun-
nın yüksek düzeyde oldu- lar sistemini savunur. mak eğilimindedir. Bu ba-
ğu Brezilya, Kore ve İsra- TÜKETİM İLE İLGİLİ kımdan sadece zengin Çı-
il gibi ülkelerde faiz had- GÖRÜŞLERİ lanların tasarrufta buluna-
leri fazladır. bileceği görüşü doğru de-
Dr. Friedman, ünlü İngi-
liz iktisatçısı Lord Key- ğildir. Tasarruf veya tü-
Bu nedenlerle Dr. Fried- ketimin artışında, istikrar
nes'in tüketimin gelir ve
man, para arzı artışının önemlidir. Geleceğinden
tasarruf artışı ile ilgili te-
sınırlı ve belirli ölçüler ve emin olmayan fakir kişiler
orisinin yanlışlığını ispata
zaman (aydan aya, veya de kendi düşünce ve anla-
çalışmıştır. Keynes'e göre,
günden güne) yapılmasını yışlarına göre tasarrufta
tüketicinin eline ne kadar
bulunmak arzusundadır.
cnerir. Öngördüğü artış çok para geçerse, tasarruf
Doğu ülkelerinde fakir-
ler arasındaki tasarruf da-
Profesör Milton Freidman h a ziyade kendisini değer-
li maden alımı ile göste-
1976 yılında İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi'- rir. Örneğin. Hindistan'da
nin Ekonomik Bilimler dalında Nobel ödülünü ka- köylü kadınlar tasarrufla-
zanan Şikago Üniversitesi Ekonomi Kürsüsü Profe- rını para olarak tutup ya-
sörü Milton Friedman, 31 Temmuz 1912'de New tırıma yönelteceklerine al
York'ta doğdu. 1932 yılında Rutgers Üniversitesini tın veya gümüş bilezik sa-
bitiren Profesör Friedman, 1933 yılında Şikago Üni- tın almak şekliyle gerçek-
versitesi'nden master derecesini, 1946 yılında da leştiriyorlar.
Colombia Üniversitesi'nden doktorasını aldı. Fried-
man'ın Nobel ödülünü kazanmasının nedeni, para Friedman'ın görüşlerine
göre, gelirler arasındaki
ekonomisi ve tüketim konulan üzerinde yaptığı ön-
eşitsizlik tasarruf mikta-
cü ve bilimsel araştırmaları ve yayınlarıdır. Ekono-
rının artmasını sağlama-
mi dalında sayısı bir düzineyi aşan eserleri vardır.
yacağı gibi, eşitsizliğin gi-
Pazar ekonomisi ve pazar analizleri konularında
derilmesi, tüketimi azalt-
yaptığı çalışmalar ve ileri sürdüğü doktrinler ken-
tırmak ve ekonomik istik-
disine evrensel düzeyde ün kazandırmış ve «Şikago
rarı sağlamak için hükü-
Mektebi» kurucusu ünvanını verdirmiştir. Uzun yıl. metlerce alınacak zorlayı-
lar, ekonomide devletin aşın müdahalesine karşı cı önlemlerde, her zaman
«Laissez - Faire» görüşlerini savunduğu için, liberal istenilen sonuçları verme-
bir iktisatçı olarak tanınır. Çeşitli zamanlarda Ame- yebilir.
rikan hükümetlerinde kendisine verilmek istenen
görevleri kabul etmedi Prof. Friedman. Başkan Dr. Friedman, devlet te-
Nixon'un ekonomik danışmanlığını yaptığı dönem- kellerinin kaldırılması ve
de, Nison'ın 1971'de ücret ve fiyatları dondurması vergi yükletiliminin hafif-
üzerine, bu görevden istifa etti. letilmesi görüşlerini de
savunm alt tadır.
Newsweek
15 Aralık 1980
MOSKOVA NASIL İŞGAL EDER?
Sovyetlerin Polonya'yı işgali zor, pahalı ve teh-
likeli olur. Moskova'nın diğer Varşova Paktı üyele-
riyle 1968'de gerçekleştirdikleri Çek işgalinde — kü-
çük çapta bir askerî direnişle karşılaşacaklarım um-
dukları ve gerçekte böyle olduğu halde — 500.000
kişi kullanılmıştı. Polonya ise savaşmaya hazır gibi
görünüyor. Newsweek'in Amerikan istihbarat kay-
naklarından edindiği bilgiye göre, Potonya'lı gene-
raller Varşova Paktı'ndaki Sovyet komutanlarını,
Sovyetlerin müdahalesinin bir savaş kabul edilebile-
ceğini ve buna silah gücüyle karşılık verileceği ko-
nusunda ikaz etmişlerdir. Birçok batılı gözlemci,
Sovyetler'in Polonya'yı zapteüebilmeleri için en az
30 tümen, yaklaşık bir milyon asker kullanmaları
gerektiğine inanmaktadır.
Sovyetlerin bir Polonya işgali muhtemelen da-
ha ılımlı aşamalardan sonra gerçekleşir. İlk olarak
Moskova, muhaliflere ve grevci örgüt üyelerine kar-
şı bir önlem alınmasını isteyebilir. Ve bekler ki Po-
lonya güvenlik kuvvetleri tek başına^ halkın kızgın
bir tepkisini doğurmadan, bu işin üstesinden gelsin.
Ancak, eğer Polonya'lılar sokağa dökülür ve Varşo-
va'nın kontrolü elde edemeyeceği anlaşılırsa Krem-
lin, o zaman müdahaleden başka bir seçenek kal-
madığını kararlaştırır. Ruslarm, problemli kişileri
temizlemede Polonya hükümetine yardım mahiyetin-
de birkaç tümen gönderip küçük bir operasyon ya-
pacağına çok az sayıda Batılı inanmaktadır. Çoğu
yetkililere göre Ruslar yine alışılagelmiş stratejik
doktrini olan «bunaltıcı baskı» yöntemine güven-
mektedir.» Bu işin psikolojisi çok önemlidir» der bir
Batılı savunma uzmanı. «Halkı bunaltmaları lazım.»
Böyle bir işgal senaryosunda yapılacak binlerce
şey vardır. Ancak Batılı askerî uzmanlara göre tüm
Polonya'yı elde tutabilmek, genelde şu hususları ge-
rektirir :
© Havaalanlarını Tutmak : İlk hedef havaalan-
larını ele geçirmektir. Böyfece hem Polonya içlerine
yayılmayı sağlar, hem de Polonya hava kuvvetleri
tarafından gelecek bir karşı - atağı önlemiş olurlar.
Batı Rusya'daki h a v a tümenlerinin en az birinden,
Varşova'daki uluslararası hava limanından başlaya-
rak ülkenin en büyük 60 hava alanından birçoğuna
paraşütçü birlikler indirebilir. Çok sayıda Aııtonov
tipi taşıma uçağı Polonya h a v a alanlarına inerek,
hafif tank ve zırhlı kariyerler dahil tonlarca askeri
araç ve gereci indirebilir.
©Kıyıları Kontrol Altına Almak : Polonya kıyı-
larına yakın bir Sovyet kenti olan Baltisk'teki Sov-
yet Baltık Filosu, Gdansk, Gdynia ve Szczecin liman-
larını ele geçirir. Esas hedef olan Gdansk, Kalinin-
grad'dan gelecek bir deniz alayı tarafından işgal
edilebilir. Böyle bir deniz saldırısı, Sovyetler dışın-
da Varşova Paktı'nm en büyük filosu olan Polonya
Donanmasını etkisiz hâle getirir ve Polonya ticaret
gemileri ve Balıkçı teknelerinin yerel gerilla kuv-
vetlerine sağlayacağı yardımı önler. Ayrıca Polon-
ya'daki muhalif bir hareket de böylece önlenir. Mü-
nih Bilim ve Siyaset Enstitüsü'nden Peer Lange «Ül-
kedeki en büyük anti - sosyalist unsurlar limanlar-
dır. (Dolayısıyla bu) bombanın fitilini sökmek zo-
rundadırlar» demektedir.
(d Alman ilişkisini Korumak : Bu arada iki Do-
ğu Alman kolordusu Polonya sınırlarına doğru ha-
reket eder, Edinburg Üniversitesi'nin profesörlerin-
den John Erickson'un dediği gibi «Polonyalı'ları eze-
cek rus çekicine bir örs» olur. Doğu Almanya'daki
Sovyet taburlarının bazıları, çok önemli bir kara
ve demir yolu kavşağı olan > Oder nehri üzerindeki
Frankfurt şehrini, diğerleri de karşıya Polonya'ya
geçip sabotajlara karşı karayolu, demiryolu ve köp-
rüleri korur. Bu arada zaten Polonya'da yerleşik bu-
lunan iki Sovyet tümeni batıya kayarak Oder ve
Neisse üzerinde olup Doğu Alman otobanını Polon-
ya karayollarına bağlayan köprülerin güvenliğini
sağlar.
Sovyet! er Birliği'mn Minsk şehri yakınlarındaki
taburlar büyük öneme haiz Moskova - Doğu Berlin
demiryolu hattının bir durağı olan Brest'ten Varşo-
va'ya giden ana karayolu boyunca Polonya içlerine
sürülür. Nato'lu bir yetkili şöyle diyor .• «Ruslar bu
bağlantıları açık tutma konusunda çok endişelidir-
ler. Biz batılılar biliyoruz ki Avrupa önlerinde on-
ları tefıdıd etme niyetimiz yoktur. Fakat Sovyetlere
 DIŞ HABERLER SERVİSİ
Tercüman
Kahire Radyosu, Suriye Devlet
7 Nisan 1980 Başkanı Hafız Esad'ın karısı ve 4
çocuğunu Şam'dan Alevilerin ço-
ğunlukta olduğu Lazkiye'ye gön-
Ortadoğu'da gelişmeler derdiğini bildirdi.
Mısır kaynaklan ( başkent Şam'ı
Şam'ı emin görmeyen yeteri kadar emin görmeyen Ge-
neral Esad'm ailesinin Lazkiye'de
bir özel villada kaldıklarım açık-
Başkan Esad, ailesini ladılar. Suriye'nin en büyük liman
şehri olan Lazkiye'de olağanüstü
Lazkiye ye gönderdi güvenlik tedbirleri alındı.
Kahire Radyosu kaçakçılık ve
karaborsacılık yaptıkları gerekçesi
ile 63 subayın tutuklandığım bil-
dirdi. Başta Halep ve başkent Şam
olmak üzere direnişler yüzünden
büyük ölçüde yiyecek sıkıntısı çe-
kildiği de öğrenildi.
Bu arada Washington Post Ga-
zetesine bir demeç veren Mısır
Devlet Başkanı Enver Sedat, Su-
riye'de General Esad rejiminin yıl
sonuna kadar yıkılıp gideceğini
söyledi. Başkan Sedat, Suriye'de
mezhep çekişmesi yüzünden kanlı
çatışmaların olabileceğini de be-
lirtti.

göre Polonya huzursuzluğunda belki en endişe ve-
rici husus neticede Doğu Almanya'nın tecrit edilece-
ği düşüncesidir.»
• Düğümü Sıkıştırmak : Böylece ana havaalan-
ları, limanlar, kara ve demiryolları kontrol altına
alındıktan sonra, Sovyetler esas işgal kuvvetlerini
gönderir. Bu kuvvetler, Polonya'nın üç yanındaki 64
Sovyet tümeni, artı diğer Varşova Paktı üyelerin-
den derlenecek 16 tümenden seçilir. Muhtemelen bu
tümenlerin yarısı Polonya'ya sürülür. Kuvvetlerin
çoğu Sovyetler Birliği'nin batı bölgelerindeki kendi
kuvvetlerinden gelebilir. Bazısı Polonya'nın güneyin-
den, — Çekoslovakya'dan—, diğerleri de Polonya or-
dusunun yoğun olduğu Doğu Alman sınırından yel-
paze şeklinde Polonya içlerine girer. VVashington'da
bir gözlemci «Doğu Almanya'dan her yol üzerinde
Polonya'ya giren bir tümen görebilirsiniz.» diyor.
Hedef olarak Kremlin ister ki, 24 saatlik bir işgal
kararıyla, bütün büyük şehirlerin caddelerinde ve
askeri kışlaların dışında tanklar belirsin ve bir di-
reniş başlamadan engellensin.
1968 Çek işgalinde, Varşova Paktı'nın birlik gö-
rünümünü korumak için Sovyet işgalcilerine 20.000
Macar, 10.000 Bulgar, 20.000 Doğu Alman ve 50.000
Polonya kuvveti eklenmişti. Fakat bir Polonya işga-
linde Sovyetler kendilerinden başka bir kuvvet kul-
lanmayabilirler. Batılı istihbarat kaynaklarından bi-
ri «Sovyetlerin gerçekten sadece Doğu Alman ve bel-
ki Çek'lerin sadakatine güvenebilirler» demektedir.
Ancak Çek'lerin yakın tarihleri ışığında rollerinin
pek fazla olmayacağı zannediliyor. 2. Dünya Sava.
şı'ndan 35 yıl sonra bile Almanların işgalci kuvvet-
lere dahil edilmesi hemen hemen düşünülemez gibi
görülüyor. John Ericson şöyle diyor : «Tarihi dene-
yimleri dolayısıyla Polonya'lılann Alman'lara karşı
duyduğu hiz öyle şiddetlidir ki, Polonya'ya giren bir
Alman kendilerine karşı büyük bir ulusal patlama-
ya sebeb olabilir... Her ne pahasına olursa olsun Al-
manlar uzak tutulmalıdır.»
• «Anti - Sovyet Geleneği» : Fakat Polonyalı-
lar despot Ruslardan da nefret etmektedir. Onların
böyle bir işgale ne kadar direnecekleri önceden pek
kestirilememektedir. 317.500 kişiden kurulu Silahlı
Kuvvetleri Sovyetlerden sonra Varşova Paktı'nın en
büyük gücüdür ve Rus ordusu için bir hayli prob-
leme sebep olabilir. Peer Lange «Polonya ordusunun
kuvvetli bir yurtsever ve anti - sovyet geleneği var.
Pakt üyeleri arasında sadakatmdan en az emin olu-
n a n ordu Polonya ordusudur.» demektedir. 1976 yı-
lında Polonya Savunma Bakanına, Lodz ve Varşova-
da patlak veren olaylarda askerî birliklerden sorul-
duğunda şöyle demişti : «Polonya askeri Polonya
işçisine ateş etmez.» 1970 Gdansk olaylarında ise, or-
dunun bazı birimlerinin kendilerine zor kullanma
konusunda verilen emirlere kulak asmadıklarına
dair kuvvetli söylentiler vardı.
Uzmanların en iyi tahmini, Sovyetlerce eğitil-
miş subayların Moskova'ya sadık kalacağı, fakat er
kesiminin silahlarıyla birlikte orduyu terkedeceğidir.
Bu demektir ki, işgale karşı organizeli bir askerî di-
reniş olmayacak, ancak sivil ve sabık askerlerden
kurulu gerillaların atakları olur. Ayrıca Polonya
köylüleri hevesli birer avcı ve keskin nişancıdırlar.
Ve ülkedeki kömür işçilerinde, ülkedeki demiryolla-
rını havaya uçuracak miktarda dinamit mevcuttur.
Bu tip operasyonlar ülkenin dörtte birini kaplayan
ormanlardan başlayabilir. Bir Alman savunma uz-
manı, «Sovyet askerleri herhangi bir ağacın arka-
sında bir düşman olacağını bildiğinden ormana gir-
meye korkacaktır. Onlar makinalaşmış savaşta us-
tadırlar. Lâkin ormanda Polonya'lı kovalamakta de-
ğil.» demektedir.
Ümit : Sonunda hiçbir gerilla savaşı Rusları Po-
lonya'dan çıkarmaya yetmeyecek ve hatta en sağ-
lam yurtseverler bile vazgeçebileceklerdir. Lange,
Polonya hakkında şöyle demektedir : «Eğer bir u-
mutları kalmamışsa artık ormandan ateş etmezler.
Onlar bazı şanlı duygular için hiç düşünmeden öle-
bilen «AFGANİSTAN'DAKİ» müslümanlar değillerdir.
Profesör Ericson da şöyle iddia etmektedir : «Süresi
ne olursa olsun, Polonya'yı zaptedebilmek için tah-
minen 60 tümen asker gerekmektedir. Ve bu mik-
tarda bir sayıyı sırf bir ülkeyi elde tutabilmek için
bağlayacaklarını zannetmiyorum. «Eğer Sovyetler
Polonya'yı işgal etmeye gerçekten karar verirlerse,
bir ülkeyi almanın o ülkeyi korumaktan daha zor
olduğunu görebilirler.»
Yenidevir
5 Ocak 1981

Bir durum değerlendirmesi

Erdem BAYAZIT

Hicri 15. asrın, Milâdi 1981 yılmın başında bir
durum değerlendirmesi yapacak olursak :
Üzerinde yaşadığımız, dünyanın belli başlı
medeniyetleri sahne olmuş üç eski kıtayı birleştiren
köprü mevkiindeki, 1000 yıldır vatan tuttuğumuz
Anadolu topraklarının, dünya siyasi dengesi açısın-
dan tarihin her döneminde koruduğu öneminden
günümüzde de hiç bir şey kaybetmemiş olduğu, son
siyasi ve stratejik gelişmeler ışığında rahatlıkla
söylenebilir. Kıtalararası füzelerin geliştirildiği nük-
leer denizaltılarm kutup denizlerindeki buz dağları-
nın altında dolaştığı, uzayda insan yapısı uydula-
rın fink attığı bir çağda bile bu gerçeğin asla de-
ğişmediği, 10-15 yıl önceki aksine bir takım yorum-
lara rağmen bugün apaçık ortaya çıkmıştır.
— Kanaatımızca çok yakın bir gelecekte kesin
olarak anlaşılacağım tahmin ettiğimiz bir diğer hu-
susu vurgulamak istiyoruz : Bu güne kadar iki sü-
per gücün (ABD ve SSCB'nin), bir diğer değerlen,
dirme ile gelişmiş nükleer klüp üyesi devletlerin
Dünyayı sömürme politikasında başlıca dayanak-
ları ve kozlarından biri gibi görülen «nükleer silah-
lar» ın yakın bir gelecekte sahibinin elini kolunu
bağlayan bir kelepçe olduğu anlaşılacaktır. Demek
istediğimiz o ki, savaşların neticesini gene : İnsan
gücü, konvensiyonel silahlar ve ekonomi — strate-
jik maddeler tayin edecektir. Bunları şunun için
söylüyoruz emperyalistlerin deyimi ile «gelişmemiş»
veya «az gelişmiş» ya da «gelişmekte» olan ülkele-
rin t sömürüden kurtulmak için sürdürdükleri sava-
şın yakın bir gelecekte iki alternatifli emperyalist
tezgâhtan kurtularak yeni bir form kazanacağına
dair güçlü işaretler belirtmiştir.
— Çağımız bir bakıma «ideolojilerin savaş çağı»
olmuştur. Fakat çarpışan ve hakimiyet kuran ideo-
lojiler aslında aynı kökten çıkma, aym kaynaktan
gelme, deyim yerinde ise aynı anadan doğma ideolo-
jilerdi. Materyalist bir düzlemde hakimiyet yarışı!
Potivizm bir süre «din»i devre dışı bırakmayı becer-
mişti. Zaten «vahiy» ile alakasını çoktan yitirmiş
Hıristiyanlığın söyleyebileceği pek bir şey yoktu. O
zaten materyalist bir toplumda bir aksesuvar, bir
süsten başka bir şey değildi. Bir diğer yönü ile
emperyalizme «oportör» lük gürevi verilmişti ona. Af-
fikaya, Amerikaya keşfedilen yeni kıtalara emper-
yalizmi taşıyan bir araç olarak teşkilatlandırılmıştı
Hristiyanlık! İslam ise birinci dünya savaşında «Os-
manlı devleti» çökertilerek etkisiz kıhnmak isten-
miş, yoğun emperyalist propaganda sağnağı altında
müslümanlar uzun süre «İslam dini ilerlemeğe ma-
ni değildir» gibi aslında emperyalizmin kendini çek.
mek istediği minderde boşuna efor kaybına uğratıl-
mıştır. Şimdi ulaştığımız dönem ise İslam'ın yeni-
den kendi mesajını «ilahi mesajı» tebliğe başladığı
bir dönemdir. Bir bakıma pozitivizmin dine saldırı-
sı ile başlayan «ideolojik savaşlar çağı» dönüp do-
laşıp tekrar. «vahiy»le vahyi inkâr eden «akıl»ın kar-
şılaşmasına müncer oluyor. İşte bu noktada em-
peryalizmin özellikle İkinci Dünya savaşından son-
ra geliştirdiği ya «komünizm* ya «kapitalizm» şek-
lindeki tezgâhın artık rahat çalışmayacağı söylene-
bilir.
— Batı sermayesinin artık demir perdenin ar-
kasına iyice yerleştiği bir dönemi yaşıyoruz. Günü-
müz emperyalizminin başlıca özelliklerinden biri
«Tüketim toplumları» oluşturmaktır. Emperyalizmin
ciğerini besleyen hava «tüketim» dir.
— Emperyalizmin havasını kesen tek öğreti İs-
lam'dadır.
— Emperyalizmle sömürülenlerin hesaplaşma-
sında, sömürülenleri zafere ulaştıracak, onların gii
cünü birleştirecek, tek dinamik, tek alternatif, tek
öğreti «islam» dır. Katiyyen ««islam»dır.
— İslam'ın tebliğinde, müslüman ülkelerin em-
peryalistlere karşı teşkilatlanmasında, sömürülen ül-
kelerin ekonomi - stratejilerinin değerlendirilme-
sinde Türkiye'nin «özel» bir yeri vardır.
— Türkiye insan gücü bakımından tarihinin en
zengin dönemini yaşamaktadır. Türkiye sömürülen
dünyada kendi zenginliklerini kendi değerlendire-
cek, ihtiyaç duyulan silahlan kendi üretebilecek,
sömürülen dünyanın kendine yeter ekonomilerini
kurmasında yardımcı olabilecek bir teknik ve sınai
potansiyele de sahiptir.
— Türkiye'nin sahip olduğu insan gücü f kendi
haklannı savunacak savaş moraline sahip olduğu-
nu, onu asla yitirmediğini Elhamdülillah son Kıbns
denemesi ile apaçık ortaya koymuştur..
13 Eylül 1980

AMERİKA'NIN MINTIKADAKİ ÜSLERİ (*)

ABD, Somali'de Ruslar tarafından yapılan, fa-
kat kullanılmayan Barbara üssünün kendisi tara-
fından kullanılması yolunda Somali'nin muvafakati-
ni aldı. Böylece Şah'ın devrilmesinden sonra gözü-
ne kestirdiği Ortadoğu ve Hint Okyanusundaki üs-
leri eline geçirerek noksanlarını tamamladı.
Kenya'daki Mombasa, Mısır'daki Res - Banas ve
Amman'da en az bir üs'ten faydalanma hazırlığı bir
kaç hafta içinde sağlandı. Kenya ve Amman ile ya-
pılan anlaşmanın metinleri açıklanırken, Mısır'la
yapılan anlaşmanın hükümleri gizli tutuldu. Fakat
bir müddet sonra, Res - Banas anlaşmasının muhte-
vası Washington'da normal bir bütçe senediyle
«yanlışlıkla» açığa çıktı.
Yapılan bu anlaşma ile Somali'nin talep ettiği
2 milyar dolarlık yardım ve Amerika tarafından ve-
rilecek güvenlik tazminatı bir müddet askıda kaldı
22 Ağustosta imzalanan bu anlaşmada güvenlik taz
minatından söz edilmeyip, sadece iki sene zarfında
ödenecek 45 milyon dolardan söz edilmektedir.
Bu yeni üsler Asya'nın güney - batısında, sulh
ve savaş esnasında Amerika askeri gücünün etkin-
liği göz önüne alındığında daha da önem kazan-
maktadır. Esas itibariyle Mombasa üssü Hint Okya-
nusundaki deniz güçleri için bir bakım - onarım
merkezi durumundadır, (Afrika'nm doğusundaki bu
üs karaya yapılacak bir çıkarma için de uygun bir
liman mevkiindedir.) Amman büyük bir ihtimalle
iki üssü Amerika'nın hizmetine verecektir; Müsay-
ra adasındaki İngiliz hava üssü ile Amman'ın ku-
zeyinde bir liman... Rusya'nın, Batının petrol yolu-
nu tıkamak için Hürmüz Boğazını mayınlaması ha-
linde bu mayınların toplanması için ABD bu üsler-
den faydalanacaktır. (Amerika'nın şu an faaliyette
olan üç mayın toplayıcısı vardır. Ve bu üsse var-
ması için üç ay gerekmektedir.)
Barbara üssü Kızıl Deniz'de yapılacak faaliyet-
ler için tahsis edilmiştir. Mesela : Amerika, Yemen
veya S. Arabistan'a bir müdahale esnasında bu üs-
lerden faydalanacaktır. Bunun yanında Asya'nın
güney - batısına havadan yapacağı bir «Yıldırım
Harekât» ta askeri birliklerini harekete geçirmek
için, fevkalâde bir üs olan Res - Banas'tan fay dala-
caktır. Bu ülkeler, denizaltı gemilerini kontrol altın-
da bulunduracak «Muhafız Uçakları» için üsler teş-
kil edeceği gibi, bu üsler ayrıca, Amerika'dan kal-
kacak savaş uçaklarının buraya iniş yapabilecekle-
ri bir duruma getirilecek ve Hint Okyanusundaki
îngiliz Dihcvcarsya üssünde bulunan gemilerdeki
uçaklara da gereken kolaylıklar sağlanacaktır. Res -
Banas, B-52 tipi uçaklar için de üs olarak kullanıl-
maya müsaittir.
ABD bu üslerden faydalanmaya mukabil, para
ödeyeceği gibi; burada doplama binalarının inşası,
hava alanlarının hizmet kapasitelerinin artırılması
ve liman iskelelerinin geliştirilmesi gibi oldukça
masraflı işleri de yüklenmektedir. Res - Banas üssü
için yapılacak harcamalar asgari 400 milyon dolar
tahmin edilmiştir.
Söz konusu anlaşmalar, ABD için hayli yüklü
başka masrafları da beraberinde getirmiştir. Örne-
ğin : En küçük bir çatışmada müttefiği olmayan ya-
bancı bir ülke için politika çıkmazlarla karşılaşa-
caktır. ABD bu üslerden geçici olarak faydalanaca-
ğını ileri sürüyorsa da bu, ev sahibi ülkelerin iç
güvenliğiyle ilgilidir.
Bunun en etkin sonuçlarından biri, Somali'nin,
Rusya'nın himayesindeki. Etopya'nm Ogedan Çölü
üzerindeki iddiası dolayısı ile aralarında süre ge-
len yıpratma savaşıdır. ABD hükümeti Somali'nin
Ogedan'a saldırmaması ve ABD'den almış olduğu
silahları bu yolda kullanmaması hususunda güven-
ce aldığını öne sürmektedir. Fakat, Somali hayati
sebeplerden ötürü aksine bir harekette bulunursa
ABD h i n Barbara üssünü terk etmesinden başka bir
yolu kalmayacaktır. Bu üsler sulh esnasında faydalı
görülebilir ancak, ABD ve Rusya arasında patlak
verebilecek bir savaş esnasında ABD'nin bu üslere
en fazla ihtiyaç duyduğu bir zamanda buraları ter-
ketmesi savaşta taraf olmak istemeyen ev sahiple-
rince istenebilir.
(') BU YAZI İNKİLAB-I İSLAM| TARAFINDAN
EKONOMİSTTEN İKTİBAS EDİLMİŞTİR.

Milliyet ANKARA, ÖZEL Ajans'ın Gaziosmanpaşa'da bulu-

24 Aralık 1980
FİNENCİAL TIMES ve REUTER
BÜROLARINA KİMLİĞİ
BELİRSİZ KİŞİLER GİRDİ
Financial Times gazetesi ile
Reuter Ajansının Ankara büroları-
n a dün sabaha karşı giren kimliği
belirsiz kişiler, kapıcının durumu
anlaması üzerine içerden bir şey al-
madan kaçmışlardır.
Saat 06 sıralarında gazete ile
nan bürosuna gelen kimliği belirsiz
kişiler pencere camını kırarak içe-
ri girmişlerdir. Hesap makinaları,
kameralar, elektrikli hesap maki-
naları ve bir miktar dövizin bulun-
duğu bürolarda hırsızlar her tarafı
karıştırmış ancak hiçbir şey alama-
mışlardır.
YENİ ASIR ABD, ORTA-DOĞU'YA YENİ BİR JANDARMA BULDU : ENVER SEDAT
6 Ağustos 1980

İran'ın boşluğunu Mısır doldurdu

KAHİRE - A.A.
Eski arkadaşı ve devrik İran Şah'ı Rıza Pehle-
vi'yi geçtiğimiz hafta toprağa veren Mısır Devlet
Başkam Enver Sedat, Batı'nın Orta-Doğu'daki çıkar-
larının yeni koruyuculuğu görevini üstlendi.
Sedat'ı yeni görevinde destekleyen ABD Başka-
nı Jimmy Carter da Mısır'a 3.5 milyar dolarlık as-
keri ve ekonomik yardım yaptı. Bu gözlemciler bu
paranın İkinci Dünya Savaşı'nda da zarar gören Av-
rupa'nın yeniden onarılması için uygulanan «Mars-
hall Planı» sırasında yapılan harcamaların iki katı
olduğunu söylediler.
Bir diplomat da yaptığı açıklamada Mısır ile İ-
ran arasındaki tek farkın İran'ın bu yapılanların
karşılığını ödeyebilme gücüne sahip olması olarak
belirtti. Aslında bu iki ülke arasındaki en büyük
benzerliğin, her iki ülkenin de dünyanın petrol ihti-
yacının büyük bir kısmını karşılayan Orta-Doğu'da
Amerikan silahlarına yığmak sağlama olduğu konu-
sunda birleşiliyor.
Bazı diplomatlar «Mısır'ın İranlaştığı»nı söyle-
yerek, ABD'nin İran üzerinde loynadığı tehlikeli oyu-
nun bir eşinin de Mısır'da oynanmasından korktuk-
larını açıkladılar.
Mısır Devlet Başkanı, daha önceleri de ülkesi-
nin modernleşmesi için Batı Desteği alarak, ihti-
yaçlarının büyük bir bölümünü Batı'dan karşıla-
mak suretiyle tüm Arap dünyasının tepkisini üzeri-
ne çekmişti.
Mısır'daki Amerikan varlığının fazla görünür-
de olmadığına değinen bir diplomat, birçok Mısırlı-
nın bildiği bir olayı da hatırlatarak, yüksek duvar-
lar arkasında yaşayan ve halkla karışmalarına izin
verilmeyen 17.000 Sovyet danışmanının 1972 yılında
Sedat tarafından Mısır'dan çıkartıldığını belirtti, bu-
nun yanı sıra t Sedat'ın Amerikalıları kırmamak için
büyük bir özen gösterdiğine değindi.
Mısır'da 3000 Amerikalı turistten başka ülkede
2000 diplomat, askeri danışmalar ve işadamları da
bulunuyor. 400 Amerikalı askeri uzman, Mısırlıları
tanklar ve savaş uçakları konusunda eğitiyorlar.
Kaynaklar, Pentagon'un Mısır'daki Amerikan yardı-
mını çoğaltmak amacıyla birçok yeni öneriler ha-
zırladığını da öne sürdüler. Bunlardan biri geçici
bir süre ertelenen diplomatlar ve askeri personel
için çalışma alanına ek olarak yapılması düşünülen
20 katlı «Büyükelçilik kalesi» dir.
Henüz tamamlanmayan ikinci öneri ise daha
önce İran baskınında uğranılan başarısızlığın bir
kez daha tekrarlanmaması için Amerikalıların Orta-
Doğu'daki koşullara alışmasını sağlamak üzere bu
personelin özel olarak eğitilmesini amaçlıyor.
Mısır'ın turistik bir kenti olan Luxor'un kuze-
yindeki Quen kentine ve Kahire batı havaalanına
yerleşen Amerikalı uzmanların Mısırlı pilotları ve
makine işçilerini «F-4 Fantom» jet uçaklarının kulla-
nımı ile ilgili olarak eğittiklerini açıkladı. Başkan
Sedat'ın Kızıl Deniz'de Ras Banas liman kentindeki
hava üssünün kullanımı içinde ABD'ye izin verme-
si bekleniyor.
Sovyetler Birliği'nden eskiden alınan teçhizatı
Amerikan yapısı teçhizat ile değiştirmek isteyen Se-
dat, Amerikan üsleri ile ilgili olarak yapılan eleş-
tirilere sürekli kulak tıkıyor.

ANKARA (AKAJANS) bilir nitelikte elde edilebilmesi için

Tercüman Türkiye'de kurulacak ortak sa-
vunma sanayii için Birleşik Ame-
6 Nisan 1980 rika'nın vereceği 29 milyon dolar-
lık makine - teçhizatın ancak beş-
te birinin «yararlanılabilir durum-
da» bulunduğu anlaşıldı.
Amerika nın vereceği Verilmesi teklif edilen makine-
teçhizatı Amerika'nın çeşitli eyalet
makina ve teçhizatın lerindeki tesis ve depolarda gören
Türk teknik heyeti, incelemelerini
tamamlayarak Ankara'ya döndü.
beşte biri Asker ve sivil teknik uzmanlardan
meydana gelen heyet, itibari değe-
«yararlanılabilir» ri 29 milyon dolar tutan makine -
teçhizatın ancak beşte birinin «ya-
durumda rarlanılabilecek durumda» olduğu-
nu tesbit etti. Yetkililer, Birleşik
Amerika'dan alınacak makine - teç-
hizatın geri kalanının da kullanıla-
temasların sürdüğünü söylediler.
TÜRK GEMİLERİYLE
TAŞINIYOR
Ortak savunma sanayii tesisle-
ri için Amerika'dan alınacak maki-
ne - teçhizatın Türkiye'ye Türk ge-
mileriyle nakli konusunda da Ame-
rikan yetkilileriyle görüş birliğine
varıldı. Amerikan yetkilileri, ayrı-
ca, Amerika içinde limanlara ka-
dar karadan olacak nakliyenin gi-
derlerinin mümkün ©lan ölçüde dü-
şürülmesi için gerekenin yapılaca-
ğını da bildirdiler. Sözkonusu ma-
kine ve teçhizat içinde yer alan tez-
gâhlardan ilkinin Türkiye'ye nakle-
dilmek üzere yakında yola çıkarıl-
ması bekleniyor.
Hürriyet
16 Temmuz 1980
Hatalı yatırımlar sonucu milyarlar çölün kumlarına gömülüyor
Petrol zengini Araplar parayı ne
yapacaklarını şaşırdı
DÜNYANIN EN BÜYÜK TERSANESİ BOŞ DU-
RUMDA. ORTADOĞU'NUN EN BÜYÜK LİMANI-
NA TEK TÜK GEMİ UĞRUYOR. ARAP DÜNYA-
SININ EN YÜKSEK BİNASI YARI YARIYA BOŞ.
160 BİN KİŞİLİK STADYUMDA ŞEYHLER FOLK-
LOR GÖSTERİLERİ İZLİYOR. 1 MİLYON NÜFUS-
LU EMİRLİKLERDE ALTI ULUSLARARSI HAVA
ALANI VAR. ALÜMİNYUM TESİSLERİ KALİFİYE
Basra Körfezi Emirlikleri'nde petrol sayesinde
kazanılan akıllara durgunluk veren servet, hatalı ya-
tırımlarda adeta çölün kumlarına gömülüyor. Körfez
Emirlikleri bu hatalı yatırımlarla dolu...
Dubai Şeyhi ve Birleşik Arap Emirlikleri Hükü-
met Başkanı Raşid Bin Said'in 17 ay önce büyük tö-
renlerle hizmete açtığı dünyanın en büyük tersane-
sinde, bugüne dek tek bir gemi bile bakıma alınmadı.
Dev tankerlerin bakımı için düşünülen bu süper ter-
sanenin maliyeti 250 milyar lira.
Orta Doğu'nun en büyük yükleme limanı «Port
Raşid» de ancak arasıra bir gemi görülüyor. 72 ge-
minin aynı anda yükleme boşaltma yapabileceği bu
liman Dubai'nin hatalı yatırımlarından bir başkası.
Cebel Ali'de kurulan yeni dev alüminyum tesisleri,
bu karmaşık fabrikayı çalıştıracak 1500 kalifiye ele-
man eksikliği nedeniyle henüz hizmete geçemedi. Du-
bai sınırına yakın bir yerde Şeyh Raşid'in yaptırdı,
ğı Arap dünyasının en yüksek binası, 39 katlı otel
ve işhanı yarı yarıya boş durumda.
1971 yılında biraraya gelerek Birleşik Arap E-
mirlikleri'ni kuran, o zamana dek birbirlerine rakip
yedi emirlik, çok kısa zamanda çpk fazla yatırıma
gittiler. Yalnız geçtiğimiz yıl 1 trilyon 300 milyar li-
ralık petrol geliri sağlayan Emirlikler, şimdilik böy-
lesine hatalı yatırımlar önemli sorun oluşturmuyor.
Emirliklerin Devlet Başkanı ve Abu Dabi Emır-
liği'nin Şeyhi Zayed Bin Sultan El-Nahyan, 5 sn-
ray birden yaptırdı. Ayrıca El Ruveys kentinde bü-
yük bir endüstri bölgesi kurdu ve Münih Olimpi-
yat Stadyumu'ndan bir kat daha büyük, 160 bin ki-
şilik bir stadyum inşa ettirdi. Stadyumda şimdilik
yalnız folklor gösterileri yapılıyor. Sadece Ahu Da-
bi'de 15 bin konut boş durumda. Bu küçük emirlik-
te halen mevcut uluslararası havalanma ek olarak
daha büyük ikinci bir alanın yapımı planlanıyor.
1 MİLYONLUK ÜLKEYE
8 HAVA ALANI
Şeyhlerin gösteriş için en çok önem verdikleri
ELEMAN YOKLUĞUNDAN HİZMETE AÇILAMI-
YOR.
•
• ANCAK BU HATALI YATIRIMLAR BUGÜN İÇİN
EMİRLİKLERİ ETKİLEMİYOR. ZİRA YALNIZ 1980
YILINDA BURAYA AKACAK PETROL SERVETİ
1 TRİLYON 600 MİLYAR LİRA.
yapılar, havaalanları Birleşik Arap Emirlikleri'nde
bir milyon insan yaşadığı halde, 6 havaalanı var
Bunlar mimari açıdan birbirinden güzel dev yapılar
Ancak günde bir veya iki uçak iniyor buralara.
Yakın zamana kadar, sadece deve kılından ça-
dırların kurulduğu bu bölgede beton gökdelenler,
kimya tesisleri, rafineriler, elektrik santralları, de-
niz suyundan tatlı su yapan tesisler, birbiri ardın,
dan yükseliyor. Bedevilerin torunları Cadillaclar,
Toyotalar ve Mercedesler içinde çöle açılan geniş
otoyollarda geziniyorlar. Yakın tarihlere kadar gö-
çebe bir toplum olan Emirlikler ı halkını atom çağı-
na, füze temposuyla getirme istekleri, giderek artı-
rılan petrol fiyatları sayesinde, akıllara durgunluk
verecek kadar yükselen gelirlerle finanse ediliyor.
25 TRİLYONLUK HARCAMA
OPEC ülkeleri, 1973 ile 1978 yılları arasında pet-
rol gelirlerinden 25 trilyon lirayı yatırımlara harca-
mış durumdalar. Bugüne dek 159 litrelik bir varil
petrolün fiyatını tam 15 kez artıran OPEC ülkeleri,
son Cezayir toplantısında üretimi d a h a kısıtlayıp,
fiyatlara daha da zam yapmayı kararlaştırdılar.
Emirliklerin Maliye Bakanı Dr. Abdül-Rahman
Salem El-Atıki, «Biz dürüst bir iş adamı gibi davra-
nıyoruz. Piyasanın verebileceği ücretleri petrolümüz
için istiyoruz.» diyor. Bunun dünya ekonomisine ne
denli zarar verebileceğine aldırış etmiyor. Dr. Atıki,
«Batı dünyası geçmişte Arap Yarımadası'nı sömür-
mesinin cezasını çekmelidir.» diyor.
HERŞEY VAR
Kuşkusuz, Körfez Emirlikleri'ne petrol zenginli-
ği olumlu ilerlemeler de getirmiş. Sağlık hizmetleri
ve öğrenim parasız çok iyi gelişmiş. Evler ve apart-
man daireleri inanılmayacak kadar ucuz. Alış gü-
cü yüksek ve tüketime sunulan mallar arasında bir
kuş sütü eksik.
Çöl ülkelerinin zenginliğinden 1 milyon 600 bin
yabancı İşçi de yararlanıyor. Bu işçilerin politik a-
 Milliyet
7 Ağustos 1980
GERÇEK Mİ, SÖYLENTİ Mİ?
Ortaasya'da İslam gelenekleri
Sovyet komünizmi'nden daha güçlü
AMERİKA'DA AFGANLILAR, AFGAN
GERİLLALARININ SOVYET TOPRAKLARINA
SIZIP SINIR KORUMACILARIYLA
ÇATIŞTIKLARINI, POLİS NOKTALARINI
ATEŞLEYİP DEPO VE MAĞAZALARI
YAKTIKLARINI TELEFON VE TELGRAF
TELLERİNİ KESEREK HABERLEŞMEYİ
ENGELLEDİKLERİNİ İLERİ SÜRÜYORLAR.
Afgan gerillalarının Sovyet topraklarına sızıp sı-
nır korumacılanyla çatıştıkları, polis noktalarını a-
teşleyip depo ve mağazaları yaktıkları, daha da ileri
"gidip telefon ve telgraf tellerini sökerek, haberleş-
meyi engelledikleri söylentileri New York'ta kulak-
tan kulağa yayılmaktadır.
Söylentinin kanağını, çoğunluğunu New York-
un Brooklyn semtinde oturan, bir bölümü de Queen-
in bazı bölgelerinde yaşayan Afganlı küçük gruplar
oluşturmaktadır. Bunların da, haberi, bir milyondan
fazla Afganlının kamplar halinde yaşadığı Pakistan-
dan bir süre önce New York'a gelen mültecilerden
öğrendikleri ileri sürülmektedir. Bu kamplarda ge-
nellikle kadınlar, çocuklar ve yaşlılar yaşamaktadır;
gençler ise, saldırıcılarla savaşmak üzere, ülkelerine
dönmüşlerdir.
Afgan gerillalarının Sovyet topraklarına sızma-
ları, ortalığı birbirine katmaları mümkün müdür?
Bağdıkistan Özgürlük Grubu'nun anlattıkları
doğruysa, mümkündür :
Şöyle ki :
«Ruslar Afganistan'a saldırmışlardır, fakat Af-
gan savaşçıları da Sovyet topraklarına nüfuz edip
girebilirler. Bir «akm» da yer alan 30 kadar gerilla,
küçük sandallarla Amuderya nehrini geçmişler ve
Sovyet sınır kenti Nizhni Pyaniz yöresinde beş gün
dolaşmışlardır. Sınır muhafızlarıyla çatışmışlar, polis
noktalarına ateş etmişler, depo ve mağazaları yak-
mışlar, haberleşme tellerini kesmişlerdir. Karışıklı-
ğa neden olmuşlar ve karşılıklı açılan ateşte sınır
muhafızlarını öldürmüşler ve kendileri de birçok a-
çıdan hiç bir hakkı olmamasına karşın, kazançları
çok iyi. Çöpçülük gibi işleri daha çok Hintli ve
Pakistanlılar yapıyor. Kalifiye işlerde ise, Mısırlı,
Filistinli ve Türk uyruklular çalışıyor.
Bununla birlikte süper kazançlar ülkesinin büt-
çelerine girmeden, birkaç ailenin kasalarını doldu-
ruyor. Hatalı yatırımlar konusunda aklı başında
bazı kişiler seslerini yükseltmeye başladılar. Ahu
Dabi'nin genç Planlama Bakanı Said Gobaş, israfın
durdurulmasını istiyor ve, «Böyle devam edersek.
John FERCSEY
dam kaybetmiştir. Ve sonunda, yanlarında, ele ge-
çirdikleri birkaç Kalaşinkof tüfeği olduğu halde, yi-
ne Amuderya nehrini geçerek geri dönmüşlerdir.»
Sovyet basını, bu olaydan sözetmemiş ve Batılı
gözlemciler, bunu kuşku ile karşılamışlardır. Fakat
Afganlı mülteciler, Sovyet topraklarına yapılan bu
sürpriz akının bir gerçek olduğunda ve gözüpek ge-
rillaların, kabileler bakımından kendileriyle ilişkile-
ri bulunan yerel halktan yardım gördüklerinde ısrar
etmektedirler.
Çok önemli olan bir soru şudur : Moskova, Sov-
yetler Birliği'ndeki Müslümanlara güven duymak-
ta mıdır, yoksa onların gelenekleri Sovyet komü-
nizminden daha mı güçlüdür? Anlaşıldığına göre,
ortada bir güvensizlik vardır. Kremlin; «Müslüman
Cumhuriyetlerini denetim altında tutabilmek için
üst düzeydeki yönetim görevlerini etnik Ruslara
vermek suretiyle eski sömürge yöntemlerini kullan-
maktadır.
Ateizm'in (Tann'ya inanmama) devlet politika-
sı olduğu Sovyetler Birliği, Endonezya, Pakistan ve
Hindistan'dan sonra Müslüman nüfusun ençok bu-
lunduğu dördüncü ülkedir. Sovyetler Birliği'nin altı
cumhuriyetinde (Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızis-
tan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan) yakla-
şık olarak 50 milyon Müslüman yaşamaktadır ve bu
bölgedeki nüfus artış oranı, son on yıl içinde yüzde
30 artış göstererek, öteki Sovyet bölgelerini geride
bırakmıştır. Kremlin'i düşündüren bir başka sorun
da, bu cumhuriyetlerde özgürlük için dinssl bir kay-
naşmanın meydana gelmesi ihtimalidir.
Halen Sovyetler Birliği'nde Bakü, Taşkent, Ufa,
ve Buinaksk'da olmak üzere, dört müftülük, 200
büyük ve 1.000 kadar da küçük cami bulunmakta-
dır. Ramazan'ın kutlanması her yıl önemli bir olay
olur. Fakat Buhara ve Taşkent'te 40-50 kadar öğren-
ci için sadece iki seminer düzenlenmekte ve İstanbul
veya Delhi yoluyla Hac'a gitmek üzere yalnız 25
kişiye izin verilmektedir.
petrolümüz 20 yıl sonra tükenecek. Bundan sonra ne
yapacağız?» diye soruyor.
Ancak şimdilik bu itirazlara aldırış eden yok.
Daha geçtiğimiz ay, Emirlikler Devlet Başkanı Şeyh
Zayed 10 bin kişilik çöl kenti El Ayn'de yeni bir
uluslararası havaalanının yapımına başlanacağını
açıkladı. Ama bir havaalanı için harcanacak 100
milyar lira ne ki? 1980 yılı içinde Emirlikler'in yal-
nız petrolden kazanacakları para 1 trilyon 600 mil-
yar lira...
Türkiye
25 Temmuz 1980

Kamboçya'nın eski Başbakanı Khiev Samhan

Sosyalizmin bir çare olmadığını acı tecrübeden
sonra öğrendik
DIŞ HABERLER SERVİSİ
Newsweek muhabiri Jaınes Priangle, Kızıl Kmer
Başbakanı ile bir röportaj yaptı.
«İdealim müreffeh, işleri yolunda, sağlıklı müs-
takil, bir Kamboçya idi. Bunda muvaffak olmak
için sosyalizmin en doğru yol olduğunu düşün-
müştüm. Fakat Hanoi ile yaptığımız acı bir tec.
rübeden sonra sosyalizmin bir çözüm olmadığını
öğrendik..»
Priangle : — Bati f Vietnam'ın Kamboçya'yı iş-
galini kuvvetle kınıyor, fakat Kamboçya dehşetle eş
anlamlı bir kelime haline geldi. Geçmişte yapılan
hataları kabul ettiniz. Onlar nasıl oldu ?
Khiev Samhan — Bizim bazı büyük hatalarımız
oldu. Ve ifrata kaçtık. Fakat bundan toplu katliam-
lar olduğunu çıkarmak doğru değildir. Bunlar köklü
yanlışlıklar değildi. Sistemli bir politika halinde de
değildi. Eğer biz halkımızı öldürsek ya da kılıçtan
geçirseydik onların 250.000 kişilik Vietnam ordusu-
na karşı koymasına nasıl muvaffak olabilirdik? Bun-
ları kendimizi temize çıkarmak için söylemiyorum.
Ama eğer halkımızın desteğini kazanmasaydık na-
sıl savaşabilirdik? Millet bizim yaptığımız hataların
tamamen farkında, bununla beraber bizim vatan-
perver olduğumuzu da biliyor.
Soru : Pol Pot'un bu hatadaki sorumluluk payı
ne kadar ve şimdi onun durumu ne?
Cevap : Biz liderler olarak manevi bakımdan
sorumluyuz. Pol Pot samimi bir vatanperverdir ve
halk bunu biliyordu. Politik sahada söz sahibi de-
ğildir.
Soru : Sizin fikirleriniz Kamboçya inkılabında
takib edilecek yol olarak kabul ediliyor, geriye ba-
karak değişik neler yaptınız?
Cevap : İdealim müreffeh, işleri yolunda, sağ-
lıklı, bağımsız bir Kamboçya idi. Bunda muvaffak
olmak için sosyalizmin en doğru yol olduğunu dü
şünmüştüm. Fakat Hanoi ile yaptığımız acı tecrübe-
den sonra sosyalizmin bir çare olmadığını öğren-
dik. Sosyalizm bizi sadece Sovyet blokuna bağlaya-
caktı. Milletim ise yok olacaktı. Bu noktadan bakıl-
dığında sosyalizmin bir mânsı yoktu.
Soru : Kamboçya'nın menfaati için başka ide.
olojiler mi aradığınızı söylemek istiyorsunuz?
Cevap : Şimdiki mesele millietmizin ayakta kal-
masıdır. Bilhassa Kamboçya gibi küçük bir ülkede
sadece şimdisi için değil gelecek nesiller için de bu®
bir promlemdir.. Gayemiz Vietnam askerinin tama-
men çekilmesidir. İşte ondan sonra Kamboçya hal-
kı, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği kontrolün-
de hür seçimle bir hükümet seçecektir. Yeni bir a-
nayasa ve parlamenter sistemle milletin hak ve hür-
riyetlerini garanti edeceğiz.
Soru : Prens Norodom Sihanuk sizden bahseder-
ken hep ılımlıydı. Şimdi sizin teşebbüslerinize ka-
tılması için ikna edebileceğinize inanıyor musunuz?
Cevap : Ona kapımız her zaman açıktır.
Soru : Birleşik Amerika Devletlerinin Kamboç-
ya ve bütün bu bölge hakkındaki tutumunu nasıl
görüyorsunuz?.
Cevap : Amerika Birleşik Devletlerine, Heng Sam-
rin rejimini tanımadığı için çok müteşekkiriz. Ümit
ederiz. Gene Amerika Birleşik Devletleri Vietnam'ın
geri çekilmesi ve Kamboçya'nın geleceğine kendisi-
nin karar vermesi için desteğini devam ettirir. Bu
sadece Kamboçyalıların hayatını kurtarmakla kal
maz, bölgedeki bütün insanların da sulhunu sağlar.
Merkezi bir Kamboçya, Vietnam'ın G. Doğu As-
ya'ya saldırısına bir engel teşkil edecektir. Ve işte
Tayland'a yapılan son saldın, Vietnam'ın Sovyetle-
rin yayılması için bir üs olduğunu göstermiştir.

DÜNYA

23 Aralık 1980 ANKA Daha önce Tahran'da görevli

ANKARA - İran ile Batılı ülke-
ler arasında diplomatik ilişkilerin
«Tatsız bir döneme» girmesinden
Tahran'daki batılı sonra, bu ülkelerden bazıları Tah-
ran'daki görevlilerini Ankara'ya
diplomatlar Ankara'ya atamaya başladılar.
atanıyor Belçika'nın Ankara'daki yeni
Büyükelçisi Van Der Kerckova'da,
Tahran'dan Başkente geldi.
iken Ankara'ya atanan Batılı dip-
lomatlar arasında Federal Alman-
ya'nın Deniz Ateşesi Mahren Holtz
da bulunuyor.
İsviçre Elçiliği'nde görevli Dip-
lomat Hans Peter Schoni de Tah-
ran'dan geri çağrıldıktan sonra
Ankara'daki İsviçre Büyüklçiliği-
nde görer başladı.
Milliyet
22 Temmuz 1980
TIMES GAZETESİNE GÖRE :
Nato uzmanları •<<Türkiye'ninyanımızda
olması dahi çok önemlidir»
Türkiye'nin NATO için strate-
jik önemini inceleyen bir yazıda
«Times» gazetesi, savunma uzman-
larına Atfen, «Türkiye'nin en bü-
yük stratejik değeri yanımızda
olmasındadır» demiştir.
Gazete, bu stratejik önemden
dolayı da Birleşik Amerika ve Ba-
tı Avrupa'nın Türkiye'ye iktisadi
ve askeri yardım yağdırdıklarını
belirterek özetle şöyle devam et-
miştir :
«Türkiye deyince akla hemen
yarım milyon gözü pek Türk as-
kerinin Kafkasların ötesinden ge.
lebilecek Sovyet ordularını dur-
durduğu tasvirleri göz önüne gel-
mektedir. Türkiye'nin en büyük
stratejik değeri yanımızda olması-
dır. Savunma uzmanlarına göre,
Türkiyesiz ve boğazların kontrolü
olmadan Batı'nın Akdeniz'deki üs-
tünlüğü bir rüyadan ibaret kala-
caktır. Bunun içindir ki, Türk or-
GÜNAYDIN
14 Mayıs 1980
BRÜKSEL
NATO yetkililerinin İran ko-
nusunda Türkiye'nin izlediği poli-
tikayı beğenmedikleri sık sık ifa-
de edilirken, Dışişleri Bakanı Hay-
rettin Erkmen Brüksel'de gazete-
cilerin bu konudaki sorularına il-
ginç cevaplar verdi. Erkmen'in
NATO'nun kendilerine baskı yapıp
yapmadığı konusunda açık konuş-
mamasına rağmen Brüksel'deki
diplomatik çevreler, oldukça önem-
li bir baskının yapılmakta oldu-
ğunu söylediler.
İran'a uygulanacak ekonomik
ambargo ile ilgili olarak, NATO
müttefiklerinin «Türkiye İran ko-
nusunda bir müttefik gibi davran,
mıyor» sözlerini sarfettiklerini ha-
tırlatan bir gazeteciye, Hayrettin
dusunun yarısı Trakya'da ve bo-
ğazlarda bulunmaktadır.
Gazeteye göre, boğazlarda ve-
rilen bu önem Doğu'daki Türk -
Sovyet sınırının önemini de azalt-
mamaktadır. Nitekim Üçüncü Or-
du 16 Sovyet tümenini bu bölge-
ye bağlı kılmaktadır. Fakat NATO
uzmanları Sovyetlerin Orta-Doğu'-
n u n petrol bölgelerine inmek iste.
dikleri zaman Türkiye'den geçme-
ğe çalışacaklarına ihtimal verme-
mektedir. Bunlara göre_ Sovyetler
için Güney'e inmenin en tabiî ve
kolay yolu İran'dır.
«Türkiye, bu bölgede, NATO
topraklarından çok, NATO çıkar-
ları için yapılacak bir çatışmanın
içine girecek midir?»
Gazete, Türk yöneticilerine
Atfen cevabın «hayır» olduğunu
ve iktidar ile muhalefetin anlaş-
tıkları ender konulardan birinin
de bu olduğunu belirtmiştir.
NATO, İran
konusunda Türkiye'ye
baskı yapıyor
Erkmen şöyle dedi: «İran'a karşı
girişilen hareket yani batılılar ta-
rafından benimsenen şekli mayıs
17'sinde görüşülecek biz ise bu ko-
nuda daha evvelden fikrimizi açık-
lamıştık. İran'a uygulanacak mü-
eyyidelerin yardımcı olmayacağını
hatta yararlı olmayacağını ve
hatta zararlı olabileceğini söyle-
Kasım YARGICI — LONDRA
Dışişleri Bakanı Hayrettin
Erkmen, Times muhabirine verdi
ği bir demeçte, «NATO bir savun-
ma teşkilâtıdır ve topraklan kesin-
likle belirlenmemiştir. Bu toprak-
ların dışında olanlar NATO'yu il-
gilendirmez. Bunun içindir ki, A
merikalılar Güney Batı Asya'da
ve Hint Okyanusu'nda tek başla-
rına hareket etmektedirler» de-
miştir.
Türk Silahlı Kuvvetleri'nin
güçleştirilmesi karşısında Yuna-
nistan'ın endişe duyduğunu, Yu-
nanlıların, Türklerin Ege adaları,
n a saldıracakları korkusu içinde
yaşadıklarını belirttikten sonra
Türkiye'nin böyle bir niyeti bu-
lunmadığını eklemiştir.
Gazete, NATO cephesinde tek
zayıf noktanın bu olduğunu, onun
için Batı'nın Türkiye ile Yunanis-
tan'ı birbirlerine yakınlaştırmak
için bir şeyler yapması gerektiği-
ni ileri sürmüştür.
Muammer ELVEREN
dik ve durumumuzun özelliği ba-
kımından o konuda tutumumuzun
değişik olacağını bildirdik. Biz İ-
ran'la komşuyuz, tarihi bağlarımız
geçmişte teşekkül etmiş ve gelece-
ğe de dönüktür. Bu durumda müt-
tefiklerimizin bizim durumumuzu
bu özellikler içinde mütalaa etme-
leri gerekir» dedi.
İran Dışişleri Bakanı Kutbza-
de'nin «Üslerin İran'a karşı kulla-
nılmaması halinde ( Türk hüküme.
tinden söz aldık» şeklindeki de-
mecinin de NATO müttefiklerince
eleştirildiğini hatırlatan bir gaze-
teciye de Erkmen, «Müttefiklerimi-
zin y u k a n d a açıkladığım özellikler
içinde Türkiye'nin durumunu mü-
talaa etmesi gerekir.» şeklinde ce-
vap verdi.
Tercüman
10 Ağustos 1980 ABD SİLAHLI KUVVETLER DERGİSİ'NDE YA-
YINLANAN RAPORUN SON BÖLÜMÜNDE
ÜLKEMİZİN İÇİNDE BULUNDUĞU BUNALIM
LARA ÇARE ARANIYOR.

«Türkiye için ucuz tedavi şekli yok»

• -BATI TÜRKİYE'YE KESİF BİR EKONOMİK YAR-
DIM YAPMA DURUMUNDA..
• ÖNGÖRÜLEN TEKLİFLER ARASINDA ORDU
MEVCUDUNUN 300 BİNE İNDİRİLMESİ VE EKO-
NOMİDE BAŞARISIZ KİT'LERİN YERİNE ÖZEL
SEKTÖRE YER VERİLMESİ DE VAR.
WASHİNGTON (AKAJANS)
Amerikan Silahlı Kuvvetleri'nce Türkiye hakkın-
da hazırlanan ve sadece ordu içi dağıtıma tabi «Ar-
med Forces Journal» dergisinin Haziran sayısı va-
sıtasıyla, Amerikan Silahh Kuvvetler mensuplarına
duyurulan raporun son bölümünde Türkiye'nin bu-
nalımdan çıkabilmesi için yollar üzerinde duruldu
ve «Ucuz tedavi şekli yoktur» denildi. Rapordaki
teklifler arasında 556 bin kişilik Türk ordu mevcu-
dunun 300 bine indirilmesi, ekonomide başarısız
devlet teşekkülleri yerine özel sektöre yer verilme-
si, batının da yardımları lafta bırakmayıp süratle
tatbike geçmesi yeraldı.
YENİ MARSHALL PLANI İSTENİYOR
Raporda IMF'nin istediği sert tedbirlerin netice-
de başarı şansı bulunduğu kaydedilerek ı Türkiye'-
nin bir iki yıl içinde 20-30 milyarlık bir hibe ve kre-
diye ihtiyacı olduğu anlatıldı. Türk halkının ekono-
mik buhrandan sıyrılabilmesi gayesiyle a n a mallar
üzerindeki gümrük ve fiat kontrollarının hafifletil-
ayakta kalması isteniyorsa, böyle bir konsorsiyum
lafta bırakılmayıp hemen tatbike geçilmelidir. Tür-
kiye, IMF'nin şartlarına bağlı kalarak, ekonomik sa-
vurganlığa dönmeden, titiz bir kemerleri sıkma
programı icrasiyle yardımları kullanmalı, ekonomi-
sini yetersiz devlet kuruluşları yerine özel sektöre
açmalıdır.»
Raporun askeri reçetelerle ilgili kısmında ise, şu
tekliflere yer verildi •.
«Türkiye askeri meselelerini az bir yardım ve
teçhizatla çözümlemeye teşebbüs ederse, batıdan
hiçbir zaman alamayacağı yardım taleplerini tek-
rarlamaya devam edecektir. Bu sebeple askeri mü-
essiriyetini arttıramayacaktır.
Türkiye'de en iyi hal tarzlarından biri 556 bin
kişilik Türk Ordusunu, Kara, Deniz, Hava ve Jan-
darma Genel Komutanlığı dahil olmak üzere 300 bin
kişiye indirmektir. Türkiye bu azaltma ile bazı fera-
gatler konusunda k a r a n kendi vermek durumunda-
dır.
Türkiye, Amerikan ve Avrupa ülkelerinden ih-
tiyacı bulunan ekonomik yardımları alabilmek için
Kıbns meselesi ve Yunanistan'ın NATO'nun askeri
kanadına dönüşü konusunda bir takım tavizler ver
mek zorunda olduğunu da unutmamalıdır.»
Raporda daha sonra_ Amerika'nın yeterli yar-
dım meblağı ayırmadığı için Türkiye'deki bazı silah
tesislerinin modernizasyonunun sağlanamadığı, (

mesi gerektiğine işaret edilen raporda şöyle denildi :
«Türkiye'nin bir Marshall planı gibi kesif bir
yardım ve gayretlere ihtiyacı vardır. Amerika, Av.
rupa ve Suudi Arabistan gibi ülkelerin içinde bulu-
nacağı bir yardım konsorsiyumunun kurulacağın-
dan bugünlerde bahsedilmektedir. Eğer Türkiye'nin
tersanelerin geliştirilemediği kaydedildikten sonra
şöyle denildi :
«Batı için Türkiye'ye kesif bir ekonomik yardım
yapma durumu mevcuttur, ancak, Türkiye'nin (Ken.
di kendinin kurbanı) olduğu hakikatim inkâr bir
hayli güçtür. Batının yaptığı hatalar, Türk politika^-
cılann yaptığı hatalara oranla çok azdır.»

GÜNAYDIN
9 Ocak 1981
Kadın temsilci sert konuştu :
«Çıkarları zedelenirse
Amerika Birleşmiş
Milletler den çekilmeli»
WASHİNGTON — Birleşmiş Mil- dan beri amaçlarından çok uzak-
letler'e, Amerika'nın yeni temsil- lara saptığını da sözlerine ekle-
cisi olarak atanan Bayan Jeane di.
J. Kirkpatrick dün yaptğı bir ko- Georgetown Üniversitesi'nde
nuşmada «Birleşmiş Milletler, A- profesörlük yaptığı yıllarda sözü-
merika ve müttefiklerine karşı bir nü sakınmaz konuşmalar yapmak-
tavır takındığı takdirde, Amerika la tanınan Bayan Kirkpatrick, Bir-
bu örgütten çekilmelidir.» dedi. leşmiş Milletler'den çekilme fikri-
53 yaşındaki Bayan Kirkpatrick nin tamamen kişisel olduğunu ve
konuşmasında aynca, Birleşmiş Reagan yönetiminin bu konuda n e
Millletler ö r g ü t ü ' n ü n İkinci Dün- gibi tavır takınacağını bilmediğini
ya Savaşı'ndan sonra kurulmasın- de belirtti.
 Milliyet
13 Ocak 1981
KARDEŞLİK
Şu günlerde en sık duyacağınız söz herhalde bu
olacak. Pakistanlılarla Türkler bir araya gelince kar-
deşlik sözü edilmeden olmaz. Hint kıtasmdaki Türk-
Moğol istilâlarından kalma ırk akrabalıkları bir
yana, İstiklâl Savaşı sırasında Hindistan Müslüman-
larının Türkiye'ye gösterdikleri yakınlık unutulacak
cak gibi değildir. !
Onun içindir ki, Ziya - ül - Hak'm gelişi, yeniden
ısıtılmasına gerek olmayan bir sıcaklığı tazelemek
gibi basit bir nedene bağlı olamaz.
Yeni yöneticilerle tanışma ziyareti de diyemez-
siniz buna.
Şimdiki görüşmeler, böylesine amaçlan aşan
bir anlam taşıyor olmalı.
Diplomatik düzeyde yapılacak görüş alışverişle-
rinin temelindeki sorunlar uzun uzun anlatılmaya
değmeyecek kadar açık.
Pakistan, Afganistan'daki Sovyet varlığının ta-
sası içindedir. Bunu yalnız mülteciler sorunu olarak
kendi toplum yapısı içinde duymakla kalmıypr, Bas-
ra Körfezi çevresinde döndürülen karşılıklı hesapla-
n n bölgeyi nerelere sürükleyeceğini de endişeyle
düşünüyor.
Ama, bu telâşla kendisini CENTO'ya benzer ye-
ni bir askeri paktın kollanna bırakmak niyetinde
de değil.
Türkiye ise, aynı hesaplar bakımından tek yan-
lı bir baskı altında. Körfez bekçiliği için üzerine
yüklenenler var.
Yöneticiler arasındaki görüş alışverişi, körfez
çılgınlığının tırmanışını önleyici bir sağduyu çizgi-
si oluşturabilirse ve özellikle İran - Irak savaşının
durdurulmasında yararlı olabilecek bir plan gelişti-
rebilirse, kardeşlik sözlerinin ötesinde somut bir
adım atılmış olacak.
Ama, herhalde, görüş alışverişinin asıl ilginç ola-
cağı alan, diplomasinin ötesinde rejim sorunlarına
sarkan alan. O alanın konulan belki de diplomat-
ların bulunmadığı görüşmelerde, başbaşa konuşuldu-
ğu zaman ele alınacak.
Her iki ülkenin rejiimleri de, seçimlerle kurul-
muş parlamentolu düzenlerin ardından gelen reiim-
ler.
Ziya-ül-Hak, şüpheli işlemlere bulaşmış ve baş-
langıçta uyandırdığı umutlardan sonra beklenildiği
kadar başarılı olamamış bir Bhutto rejimini devire-
rek işbaşına geldi.
Mümtaz SOYSAL
Türkiye'deki rejim, özellikle terör sorununu ye-
nemeyen bir parlamenter sistemin yerine geçti.
Şimdi, her ikisi de, yerini aldıklan partiler sis-
teminden boşalan boşluğu dolduracak bir dünya gö-
rüşü ve bir eylem kılavuzu oluşturmaya çalışıyorlar.
Ziya-ül-Hak, izlenecek çizgiyi İslâm'da buldu.
Ceza yasalarından başlayarak ekonomiye doğru çe-
şitli alanlarda İslâm'ın ilkelerini uygulamaya çalışı-
yor. «Zekât» ı temel alan bir servet vergisi sistemin-
den tutun da, faizsiz bir bankacılığın kısmen uygu-
lanmasına kadar ilginç denemeleri var. Bütün bun-
ların asıl gerek duyulan ekonomik ve sosyal yapı
değişikliğini ne ölçüde sağlayacağı hayli tartış-
malı.
Türkiye'de ise, özellikle Atatürk yılının da yar-
dımıyla Kemalizm yeniden ön plandadır. Kemalizm,
Pakistan'da yapılmak istenenin tam tersine, laikliğe
ağırlık veren, ekonomide ve sosyal yapıda dine da-
yalı çözümleri reddeden bir inanç sistemi.
Her iki tutumun sorunlan şimdiye kadar ne öl-
çüde çözdüğünü ve nelerin çözümlenmeden kaldığı-
nı karşılaştırmak çok ilginç olabilir.
Asıl görüş alışverişi, demokrasiye dönüş sorun-
ları bakımından olacaktır herhalde.
Ziya-ül-Hak, çeşitli dönemlerde yaptığı vaadle-
re karşın bu dönüşü bir türlü gerçekleştiremedi ve
hep sözü edilen seçimler ertelendikçe ertelendi. En
büyük endişesinin ülkeyi «eski politikacılar düzeni»ne
yeniden terketmek olduğu biliniyor, öyle bir düzen
istiyor ki, hem çok partili yaşama dönülmüş olsun,
hem de başında bulunduğu ordu Pakistan üzerinde-
ki vesayetini yine etkili biçimde sürdürsün. Aradı-
ğı formülü hâlâ bulmuş değil.
Pakistanlılar, ta eskiden beri, böyle bir formü-
lün Türkiye'de bulunduğuna, 1961 Anayasası'nın bu-
nu sağladığına inanırlar. Millî Güvenlik Kurulu'nun
sistem içindeki ağırlığı, genelkurmay başkanlarına
tanınmış olan özel yer, bir istisna dışında bütün
cumhurbaşkanlannm hep eski asker oluşlan onlar-
da bu izlenimi yaratmıştır.
Olaylar, varolduğu sanılan vesayetin tam ola-
rak etkili olmadığını gösterdi ve sistem çöktü. Bun-
dan sonrası için yeni formüller aranacağı da mu-
hakkak. i
Bulunmamış formüllerin alışverişi olmaz ama,
yine de, bu çeşit alışverişler hiç olmazsa, formül
bulmanın pek sanıldığı kadar kolay olmadığını da-
h a iyi anlamak bakımından yararlıdır. ı
AVRUPA
Ekim/1980

Ülkelerin Karşılaştırmalı İstatistikleri

1. Bellibaşlı ülkelerin nüfusları BELLİ BAŞLI ÜLKELERİN PAZAR FİYATLARIYLA
(1977 yılı ortası). (Nüfusu 20 mil- NÜFUSLARI (1977 ortası) (') GAYRİSAFİ MİLLİ HASILA (')
yondan yukarı olan ülkeler).
(Milyon) ($ Milyar)
2. Pazar fiyatlarıyla gayri safi milli
hasıla, 1977 (Gayri safi milli ha- 1 Çin 849.0 1 A.B.D. 1874.3
sılası 20 milyar doların üzerinde 2 Hindistan 631.7 2 SSCB 780 9
olan ülkeler). 3 SSCB 259.1 3 Japonya 642.2
3. Pazar fiyatlarıyla kişi başına 4 ABD 216.8 4 Almanya 500.9
gayri safi milli hasıla, 1977 (Ki- 5 Endonezya 133.5 5 Fransa 337.1
şi başına gayri safi milli hası- 6 Japonya 113.9 6 Çin 346.4
lası 1500 doların üzerinde olan 7 Brezilya 113.2 7 İngiltere 247.2
ülkeler). 8 Bangladeş 82.7 8 Kanada 197.0
9 Nijerya 79.0 9 İtalya 194.5
4. Ülkeler itibariyle ihracat (1977)
10 Pakistan 73.4 10 Brezilya 157.7
(ihracatı 5 milyar doları aşan
11 Meksika 64.2 11 İspanya 115.7
ülkeler).
12 F. Almanya 61.4 12 Polonya 109.5
5. Ülkeler itibariyle ithalat (1977) 13 İtalya 56.4 13 Avustralya 103.2
(İthalatı 5 milyar doları aşan ül- 14 İngiltere 55.9 14 Hollanda 99.1
keler) . 15 Fransa 53.1 15 Hindistan 97.4
16 Vietnam 50.4 16 Doğu Almanya 82.9
17 Filipinler 44.5 17 İsveç 76.4
18 Tayland 44.1 18 İran 75.1
19 Türkiye 41.9 19 Belçika 74.6
20 Birleşik Arap Cumhuriyeti 39.2 20 Meksika 71.0
21 Güney Kore 36.5 21 İsviçre 63.1
22 İspanya 33.2 22 Çekoslovakya 61.5
23 Polonya 34.7 23 Türkiye 46.6
24 İran 34.5 24 Avusturya . 46.2
25 Burma 31.5 25 Suudi Arabistan 46.1
26 Etyopya 29.4 23 Arjantin 45.1
27 Güney Afrika 26.8 27 Yugoslavya 42.6
28 Zaire 26.1 28 Danimarka 41.0
NOTLAR 29 Arjantin 26.1 29 Endonezya ' 40.6
1) Değişebilir rakamlar 30 Kolombiya 25.0 30 Güney Afrika 36.0
31 Kanada 23.3 31 Venezüella 35.9
2) İhracat rakamları belli olmadığı 32 Yugoslavya 21.7 32 Norveç 34.6
için, ithalat yapan ülke tarafından 33 Romanya 21.7 33 Romanya 34.6
bildirilen rakamlardan faydalanıla- 34 Nijerya 33.3
rak hesaplanmıştır. 35 G. Kore 29.4
3) Arnavutluk, Bulgaristan, Çin, 36 Finlandiya 29.2
Küba, Çekoslovakya, Doğu Alman, 37 Macaristan 27.4
ya Macaristan, Moğolistan, K. Kore- Karşılaştırma için : 3 3 Yunanistan 26.0
K, Vietnam, Polonya ve SSCB ile 39 Bulgaristan 22.8
yapılan ticaret hariç. AET (Dokuzlar) 259.1 4 0 Filipinler 20.2
Hollanda 13.9
4) Bu ülkelere ihracat yapan ülke- Bel
lerin ihracat rakamlarından fay- Çika 9 8
Karşılaştırma için
Portekiz 9.8
dalanılarak hesaplanmıştır. Yunanistan 9.2 AET (Dokuzlar) 1556.2
5) Arnavutluk, Bulgaristan, Çin, Danimarka 5.1 Portekiz 18.1
Küba, Çekoslovakya, D. Alman- İrlanda 3.2 İrlanda 9.2
ya, Macaristan, Moğolistan, K. Ko- Lüksemburg 0.4 Lüksemburg 2.6
re, K. Vietnam, Polonya ve SSCB
île yapılan ticaret hariç. Kaynak : World Bank Atlas 1978 Kaynak : World Bank Atlas 1978
 PAZAR FİYATLARIYLA ÜLKELER İTİBARİYLE ÜLKELER İTİBARİYLE
KİŞİ BAŞINA İHRACAT 1977 (Fob) İTHALAT 1977 (Cif)
GAYRİSAFİ MİLLİ HASILA O (İhracatçı ülkelerin beyanına (İthalatçı ülkelerin beyanına
göre) göre)
ıL>oıarı ( p a r a n t e z içinde ülkelerin 1976 (Parantez içinde ülkelerin 1976
1 Kuveyt 12700 ihracatına göre sıralanışları) ithalatına göre sıralanışları)
2
!svi«re 9 9 6 0
(Milyar Dolar) (Milyar Dolar)
3 isveç 9250
4 A.B.D. 8640 1 (1) ABD 120.2 1 (1) ABD 156.7
5 Norveç 8540 2 (2) Almanya 118.0 2 (2) F. Almanya 101.4
6 Kanada 8450 3 (3) Japonya 81.1 3 (3) Japonya 71.3
7 F. Almanya 8160 4 (4) Fransa 65.0 4 (4) Fransa 70.5
8 Danimarka 805° 5 (5) İngiltere 58.2 5 (5) İngiltere 64.6
9 Belçika 7580 6 (8) İtalya 45.0 6 (S) İtalya 47.6
10 Avustralya 7340 7 ( 7)Hollanda 43.7 7 (8) Hollanda 46.6
11 Fransa 7250 8 (6) Kanada 43.1 8 (7) Kanada 42.1
12 Hollanda 7160 9 (9) S. Arabistan 39.1 9 (9) Belçika - Lüksemburg 40.3
13 Libya 6680 10 (10)Belçika - Lüksemburg 37.5 10 (10)İsveç 20.1
14 Finlandiya 6150 11 (11)İran 21.6 11 (11)SSCB (4-5) 18.3
15 Avusturya 6140 12 (12)İsveç 19.0 12 (13)İsviçre 17.9
16 Japonya 5640 13 (13)İsviçre 17.6 13 (12)İspanya 17.8
17 S. Arabistan 4930 14 (14)SSCB (2-3) 16.3 14 (18)S. Arabistan 16.8
18 D. Almanya 4940 15 (15)Avustralya 13.3 15 (15)Iran 15.7
19 İngiltere 4430 16 (16)Nijerya 13.3 16 (19)Avusturya 14.2
20 Yeni Zelanda 4370 17 (17)Brezilya 12.1 17 (17)Avustralya 13.6
21 Çekoslovakya 4090 18 (21)Endonezya 10.9 18 (13)Danimarka 13.2
22 İtalya 3450 19 (25)Irak 10.3 19 (14)Brezilya 13.2
23 İspanya 3190 20 (19)İspanya 10.2 20 (20)Norveç 12.9
24 Polonya 3150 21 (18)Danimarka 10.1 21 (23)G. Kore 10.8
25 SSCB 3010 22 (31)G. Kore 10.0 22 (24)Nijerya 10.6
26 İsrail 2920 23 (27)Libya 10.0 23 (21)Singapur 10.5
27 Singapur 2890 24 (30)G. Afrika 10.0 24 (22)Hong - Kong 10.5
28 İrlanda 2880 25 (24)B. Arap Emirliği 10.0 25 (29)Venezüella 9.9
29 Venezüella 2820 26 (23)Avusturya 9.8 26 (28)Yugoslavya 9.6
30 Yunanistan 2810 27 (20)Venezüella 9.7 27 (25)Tayvan 8.5
31 Bulgaristan 2590 28 (22)Hong Kong 9.6 28 (27)Finlandiya 7.6
32 Hong Kong 2590 29 (28)Tayvan 9.3 29 (36)Romanya 7.5
33 Macaristan 2570 30 (29)Norveç 8.7 30 (37)Cezayir 7.3
34 Porto Riko 2480 31 (26)Kuveyt 8.6 31 (33)Yunanistan 6.8
35 Trinidad ve Tobago 2380 32 (33)Singapur 8.2 32 (30)Polonya (4-5) 6.5
36 İran 2180 33 (34)Finlandiya 7.7 33 (31)Hindistan 6.3
37 Yugoslavya 1960 34 (32)Çin (2-3) 7.3 34 (26)G. Afrika 6.3
38 Portekiz 1850 35 (35)Hindistan 6.3 35 (35)Endonezya 6.2
39 Arjantin 1730 36 (36)
Malezya 6.1 35 (38)
Türkiye 5.8
40 Romanya 1580 37 (37)Romanya 6.0 3 7 (34, jsraiI 5 8
41 Irak 1530 38 (38)Cezayir 5.7
3 8 (41)
39 (41)
Arjantin 5.6 Cin 5 7
Karşılaştırma için : 40 (40) P o I o n y a (2.3) 5 3 39 (32) Meksika 5.5
41 (
Lüksemburg 7150 33> Yugoslavya 5.3 40 (43) İrlanda 5.4
AET (Dokuzlar) 6010 K a r ş ı l a ş t l r m a i ç i n , Karşılaştırma için :
T Ü r k İ y 6 1110
AET (Dokuzlar) 369.5
AET (Dokuzlar) 389.5
İ r l a n d a 4 4
Not : Kişi başına GSMH rakamla- Portekiz 4.9
rının son basamağı sıfıra tamam- Yunanistan 2.7
lanmıştır. Portekiz 2.0
Türkiye 1.8
Kaynak : World Bank Atlas 1978 Kaynak : IMF. Directıon of Trade Kaynak : IMF. Direction of Trade
 Tercüman DIŞ HABERLER SERVİSİ
6 Nisan 1980 İran Devlet Başkanı Beni Sadr,
dün İran'ın resmi haber ajansı
Pars'a verdiği demeçte «Mısır hal-
kını Başkan Sedat'a karşı ayaklan-
maya» çağırdı.
Beni Sadr demecinde, Mısır hal-
lamaları için, üç Amerika'lı din
adamı, dün Tahran'a hareket etti.
Militan öğrencilerin davetlisi o-
lan din adamları, hareketlerinden
önce gazetecilere, «Washington
ile Tahran arasında dostluk bağ-
lan kurmaya çalışacaklarım» söy-

Beni Sadr, kının başkanlarına karşı ayakla^

Mısır halkını
Başkan
Sedat'a karşı
ayaklanmaya
çağırdı
İRAN DEVLET BAŞKANI, MI-
SIRLILARDAN ŞAH'IN İADE-
SİNİ SAĞLAMALARINI İSTEDİ
İSLAM CUMHURİYETİ PARTİ-
Sİ. REHİNELERİN BÜYÜKEL-
ÇİLİKTE KALMASINI İŞİYOR.
narak, devrik Şah'ın İran'a iadesi-
ni sağlamalarını istedi. Beni Sadr
«Ayaklanmanın İslam'ın düşman-
larına hizmet eden Mısır'daki re-
jimi devirene kadar süreceğine i-
nanıyorum» dedi.
İran'daki İslam Cumhuriyet Par-
tisi dün bir açıklama yaparak,
«Rehinelerin militan öğrencilerin
kontrolünde kalmalarım» istedi.
Beni Sadr'a karşı mücadele et-
mekte olan ve parlamento seçim-
lerinin ilk turunu önde bitiren İs-
lam Cumhuriyet Partisi, resmi or-
ganı olan bir gazetede yayınlanan
bildiri de «Bizim durumumuz açık
ve kesindir. Rehineler militan öğ-
rencilerin kontrolünde kalmalıdır»
dendi. İslam Cumhuriyet Partisi-
nin bu yazısı, rehinelerin hüküme.
te devredilmesini sağlamaya çalı-
şan Beni Sadr'm durumunu daha
da güçleştirdi.
ABD Büyükelçiliğindeki rehine-
lerin Paskalya bayramlarını kut-
lediler.
ÇATIŞMALAR SÜRÜYOR
Tahran radyosu dün bir açıkla-
ma yaparak ülkenin
bir kasabada,
batısındaki
muhtariyet isteyen
kürtlerle hükümet kuvvetleri ara-
sında çıkan çatışmada, çok sayı-
da kürt militanın öldürüldüğünü
öne sürdü. Tahran radyosu hükü-
met kuvvetlerinin kaybının 4 oldu-
ğunu belirtti. Çatışmalar hakkın-
da ayrıntılı bilgi verilmedi.
İran'ın eski Başbakanı Şahpur
Bahtiyar ise, Belçika'da yayınla-
nan bir dergiye verdiği demeçte,
Sovyetler Birliği'nde eğitilmiş o-
lan İran'lı komünistlerin Humey.
ni'nin ölümünden sonra iktidarı
ele geçireceklerini söyledi.
Öte yandan İran Devrim Mah-
kemeleri Yargıcı ve Devrim Kon-
seyi üyesi Sadık Halkhali, Irak'ı,
İran'daki tedhişçilere silah ve para
sağlamakla suçladı. Halkhali, Lüb-
nan'da yayınlanan bir gazeteye
verdiği demeçte Irak Başkanı Hü-
seyin'i sert bir dille suçladı.

Saklambaç

2 Ağustos 1980
HER ÜÇ FRANSIZDAN BİRİ
DÜNYANIN DÖNDÜĞÜNE
İNANMIYOR
PARİS — Galileo Galilei'nin
teorisini ispatından yaklaşık 400
yıl geçmesine rağmen her üç Fran-
sızdan birinin hâlâ dünyanın
dönmediğine inandığı açıklandı.
Fransız Ulusal Uzay Çalışmaları
Merkezi tarafından yapılan bir an-
kete göre Fransızların üçte b m ,
dünyanın güneşin çevresinde de-
ğil, güneşin dünyanın çevresinde
döndüğüne inandıkları ortaya çık-
tı. Bu görüş ise birçok kişi tara-
fından komik karşılandı.
KADDAFÎ : «— Sömürgecilik tehlikesi!.. Kavgayı bırakın!.
Cumhuriyet
18 Aralık 1979
K Ö R F E Z
Basra Körfezi bir baştan bir başa çalkalanıyor.
Bu çalkantının ulaşabileceği boyutlar 1 n ne olaca-
ğı ise, günümüzde en önde gelan sorutı olarak akıl-
lara takılmış durumda. İran'da Şiilerin devriminin
bölgede iki önemli etkisi oldu. Bir yandan islâm
ülkelerinde Amerikan aleyhtarlığı artarken, öte
yandan çok hassas sosyal yapıya sahip, Körfez
ülkelerinde Şiî - Sünni sürtüşmesi, iktidardaki yö-
netimleri tehdit eder boyutlara ulaştı. Bıı olguya
İran'la Irak, İran'la Bahreyn ve Suudi Arabistan'la
Marksist Güney Yemen arasındaki sürtüşmeler de
eklenince, bölge her an patlayabilecek bir bomba
durumuna geldi. Türkiye'yi çok yakından ilgilendi-
ren gelişmelere bir göz atmakta yarar var :
İran'daki Şii devriminden en çok rahatsız olan
ülkelerin başında Irak geliyor. Nüfusunun yüzde
60'ı Şii olan Irak'ta yönetimde bulunan Baas Parti-
si Sünnidir. 1977 yılında Irak'tan çıkarıldığını unu-
tamayan Ayetüllah Humeyni, Irak'taki Şiî'leri Sad-
dam Hüseyin'in Sünni yönetimine karşı ayaklan-
maya çağırmakta, Irak ise buna karşılık, İran'lı
Kürtlerle Küzistan bölgesindeki Arap'ları Humey-
ni'ye karşı kışkırtmaktadır. Ancak Bağdat hüküme-
tinin de, özerklik isteyen Irak'lı Kürtlere karşı yıl-
larca savaştığı ammsanırsa Saddam Hüseyin'in po-
litikasının kolayca geri tepebileceği görülebilir, iki
ülke arasındaki sürtüşmenin bir sıcak savaşa dönüş,
mesi olasılığı ise giderek artıyor. Nitekim İran dev-
rim radyosu geçen hafta Irak birliklerinin İran'a
saldırdığını ileri sürmüştür.
İran devriminin bölgede yol açtığı ilginç bir ge-
lişme de Humeyni'den ayni derecede çekinen solcu
Irak'la tutucu Suudi Arabistan'ın birbirine yaklaş-
maya başlamalarıdır. Yakın gelecekte ABD'nin İran'a
karşı Suudi Arabistan'la Irak'ın işbirliğine daya-
nan yeni bir cephe kurmaya çalışması beklenebilir.
Daha güneyde Bahreyn'de nüfusun yarısına ya-
kın bölümü Şii'dir. 1607 - 1787 tarihleri arasında
İran'ın egemenliğinde kalan Bahreyn üzerinde Hu-
meyni yönetimi de Şah rejimi gibi hak iddia etmek-
tedir. Bu olgu ise Basra Körfezinde İran'ın etkinlik
alanının genişlemesini istemeyen Irak'la Suudi Ara-
bistan tarafından tepki ile karşılanmaktadır. Ku-
veyt'in nüfusunun yüzde 17'si, Katar ile Arap Emir-
liklerinin de nüfuslarının yüzde 8'i Şii'dir.
Suudi Arabistan ise İran devriminin bölgede en
fazla kaygılandırdığı ülkelerin başında geliyor. Mek-
ke'deki Mescit-Ül.Haram baskınının Riyad hüküme-
tinin başlangıçta ileri sürdüğü gibi fanatik bir gru-
bun eylemi olmadığı anlaşılıyor. Mescit'in saldır-
ganlardan temizlenmesinin uzun süre alması bas-
kını düzenleyenlerin iyi eğitilmiş ve donatılmış ol-
duklarım ortaya çıkardı. «Time» dergisine göre yük-
sek düzeydeki bir Suudi Arap yetkilisi, baskıncıla-
Ergun BALCI
rın gerçek amacının, ülkede şok etkisi yaratarak
tönetime karşı bir isyanı başlatmak olduğunu söy-
lemiştir. Mescit-Ül-Haram baskını sırasında çok il-
ginç diğer bir haber ise dikkatları fazla çekmemiş-
tir. Mescit baskınından birkaç gün önce, 120 bin do-
layında Şiî'nin yaşadığı doğu eyaletlerinde Riyad
hükümetine karşı büyük çapta bir ayaklanma ol-
muş ve kanlı biçimde bastırılmıştır. Sızan haberle-
re göre ayaklanma sırasında sokaklara dökülen halk
Humeyni'nin resimlerini dolaştırmış ve devrimci
sloganlar atılmıştır.
Ve nihayet Suudi Arabistan'ın güneyindeki
komşuları Kuzey ve Güney Yemen'de ise ilginç bir
durum var. Bilindiği gibi Güney Yemen'de iktidarda
Marksist yönetim, Kuzey Yemen'de ise sağcı bir re-
jim bulunmaktadır. Carter Yönetimi Kuzey Yemen'i
iyice kendine bağlamak için bu ülkeye Mart ayında
380 milyon dolarlık askeri yardım yapmaya karar
vermiştir. Yardımla birlikte ülkeye Amerikan askeri
danışmanları da gitmiştir. Ne var ki, Washington
son aylarda Kuzey Yemen'in Sovyetlerden de ö-
nemli miktarda askeri yardım almakta olduğunu
farketmiştir. Böylece Kuzey Yemen ordusunun bir
bölümü Amerikan silahlan ile donatılıp, Amerika'-
lı uzmanlar tarafından eğitilirken, diğer bölümü de
Sovyet silahları ile donatılıp, Sovyet uzmanları ta-
rafından eğitilmektedir. Bu olgu da Kuzey Yemen'i
Sovyetler Birliğinin müttefiki Marksist Güney Ye-
men'e karşı bir denge unsuru olarak görmek isteyen
ABD ve Suudi Arabistan tarafından derin bir kay-
gıyla izlenmektedir.
Öte yandan batıda Lübnan da, ilginç gelişme-
lere gebe görünüyor. 900 bina yakın Şiî'nin yaşadığı
bu ülkede, üç hafta önce Beyrut'ta ABD elçiliğine ya-
pılan saldırıda İran'lı öğrencilerin yanında Lübnan'-
lı Şiî'ler de yer almıştır. Böylece Filistin'lilerle Hıris-
tiyanlann çatışması sürerken, Şiî'ler arasında da hu-
zursuzluk başlamıştır.
İran devrimi bölgede ilginç ve çelişkili sonuçla-
ra yol açmış görünüyor. Bir yandan Amerikan aleyh-
tarlığı ve batı düşmanlığı hızla yayılırken, öte yan-
dan «Humeyni tehlikesi» solcu Irak'la tutucu ve
Amerikancı Suudi Arabistan'ın birbirine yaklaşma-
larına yol açmıştır. ABD böylece; bölgedeki en sol-
cu rejim olan Irak'la Humeyni'ye karşı bir çıkar or-
taklığı içine girmiştir. Sovyetler Birliği ise ABD'ye
karşı İran'ı desteklerken Irak'ı yitirme tehlikesi ile
karşı karşıya kalmıştır.
özetle bölge bir uçtan diğer uça tehlikeli biçim-
de kaynaşmakta yeni dengelere doğru gitmektedir.
Türkiye kendisini çok yakından ilgilendiren bu
gelişmeleri büyük bir dikkatle izlemelidir.
FOREIGN
AFFAIRS
Sonbahar/1980
HUMEYNİ'NİN
(Geçen Sayıdan Devam)
III
Devrim sırasında ön plana çıkan Ulusal Cephe,
kendilerini Musaddık'ın varisi ilan eden zararsız
ünlülerden meydana gelen bir örgütten başka bir şey
değildi. Ayrıca o zamana kadar Musaddık da itibarı-
nı bir hayli kaybetmişti. Halk Mücahitleri (İlerici
müslümanlar) ve Halk Fedaileri (Marksist - Lenin-
ist) gibi solcu partiler genellikle şehir gerillacılığı
alanında faaliyetlerini yoğunlaştırmış, büyük çapta
can kaybına uğramışlardı. Dolayısıyla hatırı sayılır
siyasi bir rol oynamaktan çok uzak idiler. Böylece,
şii ulema, topyekûn ideolojisinin yanısıra başarısız
olabilecek bir girişimin başarılı olması için hem li-
derlik hem de genel planım sağladı.
İran toplumunda ulemanın rolü hayli büyük-
tür. Bu rol bir Sünni âliminkinden çok daha büyük-
tür. Sünni âlim ve şeyh genellikle devlet tarafından
atanıp maaşa bağlanır. Bir şii molla ise zenginlikle
fakirliğini ve sevinci ile üzüntüsünü paylaştığı mü-
minlerden geçinimini sağlar. Molla ister camide is-
ter dini toplantılarda ya da evde olsun toplumu il-
gilendiren hemen hemen bütün meseleleri ele alır
ve bunlara çare aramaya çalışır. Yahudilik'te oldu-
ğu gibi İslam'da din ile siyaset birbirinden ayrıl-
maz. Böylece, molla halkı için güvenilir bir dost,
danışman ve yol gösterici olmakla kalmaz aynı za.
manda moral bakımından her zaman destekçisi de
olur.
Şii ulema, müslüman halkın gelirinin beşte bi-
rine varan oranla elde ettikleri bağışlar ile Şah dö-
neminde muhtaçlar için hastane, klinik, okul ve di-
ğer sosyal müesseseler kurmuşlardı. Ulema ve ha-
tipler Saray ile Amerikalı danışmanları kastederek,
sosyal adaletsizlik, ahlâki çöküntü ve yolsuzluğu
eleştiriyorlardı. Milli benlik ve değerleri Amerikan
teknolojisinin istilâsına karşı korumak amacıyla
İslamiyete dönülmesinin şart olduğunu ileri sürü-
yorlardı. Ulema'nın pekçoğu hapse atıldı. Tanınmış
din adamları, mesela birkaç ay önce hayata gözle-
rini kapayan Ayetullah Talegani, İmam Humeyni'-
nin halefi sayılan Ayetullah Müntazari ve Tem-
muz'da İran Meclis Başkanlığına seçilen Ayetullah
Muhtazeri Refsencani, SAVAK ajanları tarafından
işkence edildiler.
Irak'ın Necef şehrine sığman İmam Humeyni
ise bu günden güne güçlenen direnişin ücra sembo-
lüydü. Siyasi boşluk onu sadece direnişin bayrak-
tarı değil aynı zamanda devrimin planyıcısı ve ön-
deri de yapıverdi. 15 yıl süren sürgün hayatı sıra-
sında zaman zaman aldığı tavırlarla İran halkının
Eric ROULEAU
İRAN'I
çeşitli grup ve sınıflarının tercümanlığını yaptı.
1964'te İran'dan sınırdışı edilmeden kısa bir süre
önce Şah'ın Anayasa'yı ihlal etmesini ve Amerikalı
sivil ve ekonomik danışmaları ile yakınlarına geniş
imtiyazlar tanımasını kınamakla herkesin dikkati-
ni çekmişti. 1967'de ise Necef'ten Başbakan Huvey-
da'ya gönderdiği mektupta şöyle demişti :
«Siz bağımsızlığımızın kökünü bile kazıttınız».
Ayetullah Humeyni'nin pekçok yazı ve konuş,
maları gibi bu sözleri de bantlara doldurulup köy
ve kasabalarda halka dinletilmişti. Bu bantlardan
birinde Humeyni Birleşik Amerika'yı «emperyalist
yılanın başı» olarak nitelendirmiş uluslararası te-
kelci sermaye şirketlerinin İran'ı soyduklarını be-
lirtmişti. Ayrıca yabancı sermayenin «egemenliğin-
den yakınmış, akıl almaz miktarda silah ve araç
gerecin satın alınmasını ve milli servetin çarçur
edilmesini kınamıştı. Krallığın 2500. yıldönümünün
kutlanması amacıyla 1971'de Persepolis'te düzenlenen
tantanalı törenleri de yeren Ayetullah, Şah ve aile-
sinin «küstahça lüks»ünü eleştirmişti. Ocak 1978'te
genel ayaklanmanın başlamasından itibaren de Mu
hammed Rıza Pehlevi devrilinceye kadar halkın
mücadelesini sürdürmesini istemişti. Danışman ve
yardımcılarının tavsiyelerine rağmen silaha sarılma-
dan mücadelenin başarıya ulaşacağını ve kaba kuv-
vete karşı Şii inancın galip geleceğini belirtmişti.
Hesapları doğru çıktı. Bir yıl sonra, Ortadoğu'da İs-
rail'den sonra en güçlü olarak kabul edilen İran
Kraliyet Ordusu, zaferlerini kazanırken onbinlerce-
leri şehit düşen «elleri boş devrimciler»e( I ) mağlup
olmaktan kurtulamadı.
IV
Devrimin ikinci safhası, İmam Humeyni'nin Şu-
bat 1979'da yurda dönmesinden kısa bir süre sonra
başladı. Bu, Batı'nın deyimiyle «anarşi» ve «kaos»un
başlangıcıydı. Bilindiği gibi bu klasik kavram, nüfu-
sun çeşitli gruplarının çıkar, irade ve siyasi eğilim-
lerini belirleyen güçlerin baskısı altında «kutsal bir-
lik» denilen çıkarların ortak hedefi (ki bunu İran'-
da monarşi simgeliyordu) nin yok olması ve büyük
bir gürültüyle patlaması için kullanılmaktadır. Bu
patlamadan sonra hayat hemen hemen normale dön-
dü. Şah imparatorluğunun etnik azınlıkları, mese-
lâ Kürt, Arap, Beluçi ve Türkmenler, Şii topluluğuna
bağlı olmadıkları için kendilerine geniş özerklik ve-
(') «elleri silahsız devrimciler»e
rilmesi için harekete geçtiler. Tekbir getirilirken
gösterilerde İslam bayrağı altında yürümüş olan
Marksist komünistler ile Maocular ve Troçkiciler
şimdi oraklı çekiçli bayrakları altında toplanmaya
başladılar. Batılı çevreler ise liberal bir ekonominin
(sosyal demokrat) korunması ve parlamenter bir
rejimin kurulması sloganıyla laiklik bayrağını çek-
tiler. Müslümanların kendileri her ayetullah ve iz-
lediği yoluna göre sağ, sol ve merkeziyetçi gibi çe-
şitli gruplara bölünmüşlerdi. En nihayet, Şiî ulema
İmam Humeyni'ye tamamıyla bağlı olduğu halde
laik siyasi gruplar gibi türlü çeşit gruplara ayrıl-
mış bulunuyordu.
İmam Humeyni'nin gerek inandığı ideoloji ge-
rekse huyu bakımından uzlaşmaz ve ilkelerinden
hiçbir taviz vermeyen bir kişi olduğu defalarca ya-
zılmıştır. Zira böyle olmasaydı taraftarlarının ısrar-
larına rağmen Şah'm bütün uzlaşma tekliflerini ge-
ri çevirir miydi? Ayrıca monarşi'nin çöküşünden he-
men sonra bir milli birlik hükümetinin kurulmasıy-
la ilgili teklifleri reddeder miydi? Çünkü bu şekilde
meydana gelen huzursuzluk ve kargaşalık ortadan
kaybolacaktı. Ne var ki İmam Humeyni, General De
Gaull'ün Fransa için yaptığı uzlaşmalara benzer
uzlaşma İran için yapmadı. İslam dünyasında Şiile-
rin başı olmak itibariyle Humeyni kendisiyle hem-
fikir olmayan ve hatta kendisine karşı gelen doktrin
sahipleriyle bir «taktik ittifakı» kuramaz ve kurma-
dı da.
Yine de «İslam Devriminin Rehberi (Önderi)»
nin yüce ve zorlu hedefine varabilmesi için dolaylı
yol olarak tıpkı laik bir siyasetçi gibi muhtelif ma-
nevra ve taktikler kullanmadığı da söylenemez.
5 Şubat 1979'da geçici hükümetin başına Mehdi Ba-
zargan'm getirilişi işte bu taktiklerden biri sayıla-
bilir. Yoksa, İmam Humeyni kendi fikirlerinden bu
kadar uzak bir kişiyi Başbakanlığa nasıl getirebilir-
di? Doğru, Bazargan Şah'a muhalefetten ötürü dört
defa hapse atılmış. Humeyni'yi de sürgünde olduğu
süre içinde desteklemişti. Ancak kendisinin de iti-
raf ettiği gibi o bir devrimci değildi. Ve İmam Hu-
meyni Neauphle - le - Chateau'da bulunduğu sıra-
da kendisiyle görüşen Bazargan monarşi'nin korun-
masını öngören adım adım takip edilecek «aşamalı»
bir çözümü önermişti. Kısacası, Bazargan yakın
dostu olan ve kendisini «karşı devrimci» veya «ha-
in» ilan etmekten çekindiği Şahpur Bahtiyar'ın yo-
lunu izliyordu.
Bazargan'ın kurduğu hükümet genellikle muha-
fazakârdı. Bakanları, Ulusal Ceplıe'nin ılımlı kana-
dına bağlı olup Humeyni'nin nefret ettiği Musad-
dık'ın taraftarları ile Kraliyet Ordusuna bağlı su-
baylar ve Şah döneminde zenginleşen orta sınıf iş
adamlarından oluşuyordu. İş başına gelir gelmez ilk
'«jt devrimin meydana getirdiği komite, İslam muha-
fızları ve SAVAK işkencecileri ile Şah döneminin
ileri gelenlerini cezalandırmaya yönelen devrim
mahkemeleri gibi kuruluşları eleştirmek oldu. Özel
mahkemelerin kurulup faaliyete geçmeleri ve aldık-
ları k a r a r l a n derhal infaz etmeleri onu tiksindirdi.
Kanun ve nizama bağlı olan Mehdi Bazargan, «müm-
taz ve boşluğu doldurulamayacak unsurları»ı kayb-
etmemek için temizlik harekâtının en asgari dü-
zeyde kalmasını istiyor, a y n c a geçmiş rejimin, or-
du, polis ve devlet daireleri gibi kuruluşların ko-
runmasından yana idi. Tüccarlar ile orta sınıfın ye-
tenekli bir temsilcisi olmak itibanyla geçici hükü-
metin başında bulunan Bazargan ekonominin teme
lini değiştirmek niyetinde değildi. İşte böyle bir dü-
şünce ve baskıdan dolayıdır ki bankalar ile sigorta
şirketleri ve büyük sanayi kuruluşlannm devletleş-
tirilmesi hareketini bir hayli azalttı. Ayrıca, toprak-
sız çiftçilerin özel ve devlet yönetimindeki büyük
çiftlikleri «gayrimeşru» yollarla işgal etmelerine
ve fabrikaların yönetiminin «işçi konseyleri» tara-
fından ele geçirilmesine başarıyla direndi.
Mehdi Bazargan iyi bir müslümandı, ancak İsla-
miyet'in İran'a tamamıyla hakim olması gerektiği
yolunda İmam Humeyni'nin görüşüne katılmıyor-
du. Bazargan «cahil ve mağrur» mollaların yöneti-
me sızmalanndan yakmıyordu. İslam Cumhuriyeti
lehinde oyunu kullanmasına rağmen görevinden is-
tifa etmeden kısa bir süre önce İtalyan gazetecisi
Oriana Fallaci'ye verdiği demeçte «şii din adamla-
rının diktatörlüğünden» korktuğunu açıklamaktan
geri kalmadı.
Bazargan'ın düşüşünü iki büyük «günah» hız-
landırdı Birincisi, «Uzmanlar Meclisi» (ki tama-
mıyla ulemadan müteşekkildi) tarafından hazırla-
nan İslam Anayasasına karşı çıkması, ikincisi de
İmam Humeyni'nin «Büyük Şeytan» dediği Birleşik
Amerika ile ilişkilerini normalleştirmeye kalkışma-
sı. Mısır - İsrail Barış Anlaşmasının Mart 1979'da
imzalanmasından sonra Humeyni'nin emriyle Kahi-
re ile ilişkilerin kesilmesini Bazargan istemeye iste-
meye kabul etmişti. 22 Ekim'de Şah New York'taki
hastaneye yatırılınca olayı protesto etmemiş hatta
eski hükümdarın İran'a iade edilmesi isteğinde de
bulunmamıştı. Bir hafta sonra ise İran televizyo-
nunda Cezayir'de Başkan Carter'in Ulusal Güvenlik
Danışmanı Zbigniew Brzezinski ile samimi bir gö-
rüşme yaptığı ve bu görüşmede İran Ordusunun
ihtiyaç duyduğu silah ve yedek parçaların sağlan-
masını istediği gösterildi. İşte bu görüşme Birleşik
Amerika Büyükelçiliğinin işgali için iyi bir sebep
- ya da bahane - hazırladı. Sadece dört gün sonra
İmam'ın izinde bulunan müslüman öğrenciler» Tah-
ran'daki Amerikan elçiliğini basıp bütün Amerikalı
görevli ve diplomatları rehine aldılar.
(Devamı Var)
 GÜNAYDIN

23 Aralık 1980 OECD'nin yıllık ekonomik raporuna göre:

«Kalkınma hızı sıfırın altına düsen beş
ülkeden biri de Türkiye oldu»
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü OECD'nin
dün açıklanan son «Dünya Ekonomisine Bakış» ra-
porunda, OECD ülkelerinde bu yıl yüzde 1 olması
beklenen ortalama büyüme hızının 1981'de de aynı
düzeyde kalacağı ve ancak 1982'nin ilk yansında
yüzde 3 dolayına yükselebileceği belirtiliyor. Rapo-
r a göre 1980 yılında milli geliri (Gayri safi milli ha-
sılası) büyüme değil gerileme gösteren 5 OECD ül-
kesi arasında Türkiye de bulunuyor. Türkiye'de 1980
büyüme hızımtı eksi yüzde yarım olarak gerçekle-
şeceği tahmin ediliyor. 1980'de büyüme hızı sıfınn
altında kalan diğer OECD ülkeleri ABD, Kanada,
İngiltere ve Danimarka. 1981'de ise İngiltere'nin yanı
sıra F. Almanya ve İtalya'nın da sıfınn altında bü-
yüme hızlarıyla karşılaşabilecekleri ileri sürülüyor.
OECD ülkelerinin 1980'deki muhtemel büyüme
hızlan 1968 - 78 ortalamasıyla karşılaştırıldığında
yaşanmakta olan ekonomik bunalımın boyutları da-
ha iyi anlaşılabiliyor. 1968 - 78 ortalamasına oranla
büyüme hızı en büyük düşüş gösteren ülke Türkiye.
Türkiye'nin 1968- 78 döneminde yüzde 6.3 olarak
gerçekleşen büyüme hızı 1980'de yüzde (— 0.5) e
düşmüş bulunuyor.

Bazı OECD ülkelerinin kalkınma hızları

.. 1968 - 78 1980 - 1968 - 78 1980
Ülkeler ortalaması tahmini Ülkeler Ortalaması tahmini

ABD Yüzde 2.9 Yüzde —0.75 Avusturya Yüzde 4.4 Yüzde 2.50
Japonya Yüzde 6.6 Yüzde 5.00 Belçika Yüzde 4.0 Yüzde 1.50
F. Almanya Yüzde 3.5 Yüzde 1.75 Finlandiya Yüzde 4.0 Yüzde 6.00
Fransa Yüzde 4.4 Yüzde 1.75 İzlanda Yüzde 5.6 Yüzde 1.25
İngiltere Yüzde £.3 Yüzde — 2.25 İrlanda Yüzde 4.3 Yüzde 1.50
İtalya Yüzde 3.4 Yüzde 3.75 Hollanda Yüzde 3.9 Yüzde 0.75
Kanada Yüzde 4.4 Yüzde 0.50 Norveç Yüzde 4.3 Yüzde 3.00
Danimarka Yüzde 3.2 Yüzde —0.50 İsveç Yüzde 2.1 Yüzde 2.25
Yunanistan Yüzde 5.9 Yüzde 0.75 İsviçre Yüzde 1.7 Yüzde 2.25
İspanya Yüzde 5.0 Yüzde 0.50 Avustralya Yüzde 3.7 Yüzde 2.25
Portekiz Yüzde 1.8 Yüzde 4.00 TÜRKİYE Yüzde 6.3 Yüzde — 0.50

Kuruluşundan beş yıl sonra luk içindeki uyumsuzluk su yüzü-

Avrupa komünizmi (Eurocommu- Tercüman ne çıktı. Öteden beri Moskova
nisme) üyelerinin Afganistan konu- yanlısı bir politika takip eden
sunda ihtilafa düşmesi yüzünden 6 Nisan 1980
Fransız Komünist Partisi Afgan
çatırdamaya başladı.
halkının çağrısı üzerine Sovyetler'
Avrupa komünizm hareketi, se-
çim yoluyla iktidara gelmeyi a- AP'nin yorumu in Afganistan'a girdiğini iddia ej-
derken, İtalyan ve İspanyol ko-
maçlayan ve Moskova'nın direk-
tifleriyle hareket etmeyi reddeden münist partileri işgali şiddetle kı-
Avrupalı komünist partiler tarafın- nadılar.
dan 1975 yılında başlatılmıştı. Avrupa Fransız ve Polonya komünist
Kremlin ise milletlerarası komü- partilerinin Moskova'ya Afganis-
nizmi baltalamakla suçladığı Av-
rupa komünizmine daha ilk gün-
komünizmi tan konusunda siyasi destek sağ-
lamak amacıyla 28-29 Nisan ta-
den tepki göstermişti.
tan kısa bir süre sonra
Kurulduk-
Avrupa sarsıntı geçiriyor rihlerinde Paris'te düzenlemeye
karar verdikleri Avrupa Komünist
Komünizm Birliğinde uyumsuz- Partileri Konferansına İtalyan, İs-
luklar ortaya çıkmakla beraber, panyol ve Yugoslav komünist par-
için çaba harcadılar. Ancak Sov-
partiler yakın tarihlere kadar ö. tilerinin katılmayacağını açıkla-
nemli konulardaki görüş farklılık- yet'lerin Kasım ayında Afganis- ma/arı ise, gözlemciler tarafından
larını kamuoyuna aksettirmemek tan'ı işgal etmeleri üzerine toplu- Avrupa komünizminin çatlaması
olarak nitelendiriliyor.
BARIŞ
2 Nisan 1980
Kıbrıs'taki İngiliz Üsleri
Kıbrıs Cumhuriyetinin bağımsız
ve tarafsız olacağı hakkında, İngil-
tere dahil tüm ilgili taraflar ara-
sında görüşbirliği vardır. Denktaş
ile Kipriyanu arasında geçen Ma-
yıs'ta varılan ilke anlaşmasının
10 uncu maddesine göre «Cumhu-
riyetin bağımsızlığı, egemenliği,
toprak bütünlüğü ve bağlantısız-
lığı garanti edilecektir.»
Böyle iken adadaki İngiliz as-
keri üsleri bağlantısızlıkla nasıl
bağdaştırılabilir. «Bu üslerin bir
süreden beri Amerika tarafından
U-2 casus uçakları için kullanıldı-
ğı da resmen bildirilmiştir. Fakat
şimdi bunlara karşı Rumlardan da
tepki gelmektedir. Geçenlerde Li-
masol'da yapılan «Barış yürüyü-
şünde» İngiliz üslerinin kaldırıl-
ması istenmiştir. Komünist AKEL
partisi üslerin kaldırılmasında di-
reniyor. Rum Meclisi'nde de üsler-
le ilgili görüşmeler yapılmış ve
üslerin, kaldırılması istenmiştir.
Ne var ki, Rum hükümetleri üs-
lerin kaldırılması isteğinde bulun-
maktan kaçınıyorlar. Makarios,
Zürih ve Londra anlaşmalarına
aykırı hareket ederek, Kıbrıs ana-
yasasını rafa kaldırmış ama, İngi-
lizlerle mesele çıkarmamak için
üslere dokunmamıştır. Kipriyanu
da aynı tutumdadır.
Kıbrıs konusunda İngiltere ile
Rum yöneticiler arasında zımni bir
anlaşma vardır. Buna göre Rum-
lar üslere dokunmayacak, İngilte-
re de Rumların
hoşgörülük gösterecek.
davranışlarına
İngiltere, Kıbrıs'tan çekilmeye
karşılık olarak ada topraklarının
% 3 oranında parçasında kurduğu
üsleri elinde tutmak hakkını elde
etmiştir ki, 99 mil kare genişliğin-
de toprak tutuyor. Bu 99 mil kare
toprak üzerinde İngiltere adanın
güney batısında Episkopis ve Ak-
ritiri adlı iki üs güney doğusun-
da Dhokelia adlı bir üs kurmuş-
tur. 16 Ağustos 1960 tarihinde im-
zalanan anlaşmaya göre üslerin
bulunduğu toprak İngiltere'nin
egemenliği altındadır ve İngiliz
toprağı sayılmaktadır.
Anlaşma ile İngiltere Kıbrıs hü-
kümetine yılda 12 milyon İngiliz
lirası vermeyi taahhüt etmiş ve
ada da karışıklıklar çıkıncaya ka-
dar ödemiş ise de, ondan sonra ö-
demeyi durdurmuştur. Zira gine
Türk toplumu da hisse istemiştir.
Geçenlerde Lusoka'da toplanan
Komonvelt konferansına katılan
Kipriyanu, geri kalan taksitler i-
çin kendisine 200 milyon İngiliz
lirasının ödenmesini istemiş fakat
İngiltere Başbakanı Margaret
Thatcher bu isteği reddetmiştir.
Amerika İngiliz üslerini Arap-
larla İsrail arasında çıkan 1973
savaşı sırasında kullanmaya baş-
lamış ve ondan sonra da kullan-
makta devam etmiştir. ABD Akri-
tiri üssünden Sovyet semalarına
U-2 casus uçakları havalandırmak-
tadır. Bu uçaklar kuşkusuz Türk
sınırlarından da geçmektedir.
Üslerde 4000 İngiliz asker ve
personeli ile 5000 kadar aile ve
çocukları vardır ve bunlar Rum-
lara yılda 30 milyon İngiliz lirası
gelir sağladığından Rum hükümet-
lerinin ekonomisi bundan da ya-
rarlanıyor. Amerikan personelinin
sayısı belirsizdir. Fakat hava üsle-
Libya İngiltere'ye
GÜNAYDIN
18 Aralık 1980 1 Milyar liralık giyim
eşyası siparişi verdi
İngiltere'de 15 gün süren alış-
veriş turunu tamamlayan Libya
Ticaret Heyeti yaklaşık 4 milyar
lira tutarında giyim eşyası ve a-
yakkabı siparişi verdi. Heyetin
İngiltere'den ayrılmasından önce
yapılan açıklamada yakın gele-
cekte verilecek yeni siparişlerle
bu miktarın iki katma çıkabilece-
ği belirtildi.
Prof. Ahmet Şükrü ESMER
rinden başka Amerikalılar bu üs-
lerde dinleme tesisleri ve Radyo-
lar da bulundurmaktadır. Bu ko-
nuda İngilizlerle, Dışişleri Bakanı
bulunduğu sırada Kissinger anlaş-
maya varmıştı.
İran olayları ve Sovyetlerin Af-
ganistan'a müdahaleleri üzerine
Kıbrıs'taki İngiliz üslerinin strate-
jik değeri Amerika için daha da
artmıştır.. Öte yandan Orta Doğu
ve Süveyşin doğusundan çekildik-
ten sonra bu üslerin İngiltere için
önemi azalmıştır. Bugünkü koşul-
lar altında bunlar İngiliz üslerin-
den daha çok Amerikan üsleri du-
rumundadırlar.
İngiltere'nin üslerden ayrılmaya
niyeti yok fakat ayrılsa da onlara
Amerika yerleşecektir. Bağımsız
ve bağlantısız bir Kıbrıs'ta yaban-
cı devletlerin üsler kurması ada-
nın statüsüne aykırı düştüğünden
Kıbrıs devletinin NATO ittifakma
alınması söz konusudur. Fakat bu-
nun gerçekleşmesi için bir Kıbrıs
devletinin kurulması gerekmekte-
dir. Henüz ortada böyle bir devlet
yoktur. İngiliz üsleri adı altında
Amerikan üsleri aykırılığı da sürüp
gidiyor..
İngiltere'nin Libya'ya toplam
ihracatının bu yıl sonunda 700
milyon dolar (Yaklaşık 65 milyar
liralyı bulacağı tahmin ediliyor.
Ayrıca İngiltere'nin Libya'da ge-
lecek yıl uygulanmaya başlanacak
60 milyar dolar tutarındaki beş
yıllık kalkınma planı çerçevesin-
de Libya'ya önemli ölçüde mal
satma umudunda olduğu belirtili-
yor.
GÜNAYDIN

20 Aralık 1980

Faizleriyle birlikte dış borcumuz 21 milyar doları buldu

ANKARA (Özel) — Türkiye'nin toplam dış borç-
lan, faizleriyle birlikte 21 milyar dolara ulaştı. Bu
tutarın 2022 yılına kadar geri ödenmesi gerekiyor.
Bakanlar Kurulu'na sunulan 1981 Mali Yılı Büt-
çe Gerekçesinde yer alan rakamlara göre, Türkiye'-
nin dövizle ödemesi gereken borçlarının bir kısmı-
nın alacaklısı yabancı ülkeler ve bankalar bir kıs-
mının alacaklısı ise IMF gibi, uluslararası finans-
man kuruluşları.
Halen ödeme takvimine bağlanmış bulunan bu
dış borçlardan ödenmesi gereken en yüksek tutar
1983 yılında ortaya çıkıyor. 1983 yılında Türkiye dış
borç anapara ve faizi olarak toplam 3 milyar 52
milyon dolarlık bir ödeme yapmak zorunda.
Yeni dış borçlar alınmaması halinde, Türkiye'-
nin 41 yılda ödeyeceği dış borçların 14 milyar 683
milyon dolarlık bölümü, anaparadan 6 milyar 205
milyon dolarlık bölümü ise faizlerden oluşuyor.
Öte yandan, Türk Haberler Ajansı'nın Ankara
kaynaklı olarak verdiği bir habere göre, Türkiye'nin
1981 yılında 3 milyar 400 milyon dolarlık dış borca
ihtiyacı bulunuyor. Bu t u t a n n 1 milyar 100 milyon
dolarlık bölümünün sağlandığı, geri kalan bölümü
için de 1981 yılı başından itibaren girişimlerde bu-
lunulacağı belirtiliyor.

Dış Borç Takvimi

Yıllar Anapara Faiz Toplam

1981 1 milyar
188.8 Dolar 1 milyar 221.5 Dolar 2 milyar
410.3 Dolar
1982 1 milyar
382.8 » 1 milyar 068.7 » 2 milyar
451.5
1983 2 milyar
162.2 » 890.6 » 3 milyar
052.8
1984 1 milyar
840.9 » 677.6 > 2 milyar
518.5
1985 1 milyar
715.4 » 486.9 > 2 milyar
202.3
1986 1 milyar
244.9 » 331.3 » 1 milyar
576.2 »
1987 538.2 * 241.6 » 779.3
1988 493.0 » 204.5 » 697.5
1989-2022 4 milyar 117.5 » 1 milyar 082.8 » 5 milyar 200.3

Toplam 14 milyar 683.7 * 6 milyar 205.5 » 20 milyar 889.2

Tercüman sında imzalanan 5 yıllık Savunma
İşbirliği anlaşmasının Türkiye'ye
yardım, ABD'ye haberalma ve sa-
4 Nisan 1980 vunma için üs sağlama konulanm
kapsadığı, iki ülkenin ve genel o-
larak batının çıkarlarına hizmet
ettiği belirtildi.
«Savunma İşbirliği
Türkiye'nin ekonomik işbirliği
Anlaşması hem ve kalkınma teşkilatı (OECD)'de-
ki müttefikleri ve ticaret ortakla-
Türkiye'nin hem rı tarafından yapılacak, çok yönlü
yardımın da ele alındığı başyazı-
da «ABD ile Türkiye arasındaki
Batı'nın yararınadır» ilişkiler yakın zamanlarda son al-
tı yıla oranla artmıştır. Son altı
yılda ilişkilerin azalması Türkiye-
WASHİNGTON (THA)
nin kuzey Kıbns'ı işgalinin do-
laylı bir sonucudur» denildi.
ABD'de yayınlanan Washing-
ton Star Gazetesi, başyazısını Yazı şöyle devam ediyor : «Sı-
Türkiye'ye ayırdı.
rasıyla Süleyman Demirel ve ya-
Başyazıda, ABD ile Türkiye ara- kın zamanlara kadar bağlantısız-
lık ve batı aleyhtarlan ile «Flört»
eden ve «Ruslara dostça jestler
yapan» «Daha solcu» Bülent Ecevit
başkanlığındaki sallantılı hükü-
metler, Türkiye'de demokratik sis-
temi aksatmıştır. Demirel tekrar
iktidara gelince, Türkiye'nin yeri-
ni batının yanı olarak vurgulamış
ve batıdan yardım beklenmiştir.»
Yazıda, ABD ile Türkiye arasın-
da gelişen ilişkilerin ve buna ekle-
nen batı yardımının, Ankara hü-
kümetini, dostlarının, Kıbrıs me-
selesinin çözümü, adadan birlik-
lerini geri çekmesi ve Ege Deni-
zindeki kaynaklar konusunda,
Yunanistan'la arasındaki diğer
anlaşmazlıkları gidermesi konula-
nndaki isteklerini, yerine getir-
mede, daha elverişli bir duruma
sokacağı, belirtildi.
 Milliyet
24 Aralık 1980
D Ö N E M L E R ve M O D E L L E R
Fiyatlar her ay yüzde on artsa, ama aylık ka-
zancınız yüzde yirmi çoğalsa, enflasyon umurunuz-
da olur mu?
Çok az sayıda da olsa bazı kişilerin durumu bu-
dur.
Çok az sayıda da olsa bazı ülkelerin durumu yi-
ne budur. Her yerde görülen enflasyon, herkesi ve
her ülkeyi aynı derecede etkilemez.
Türkiye'nin enflasyon sıkmtısıdan kurtuluşu,
üretimi artırmasına, daha doğrusu üretime dayalı
dışsatımdan elde ettiği geliri çoğaltmasına bağlı.
Bunu çözebilirsek, enflasyon bizi de pek o kadar
etkilemeyecek. Ondan ötesi, içteki gelir dağılımını
iyi ayarlayabilmek, fiyat artışları karşısındaki
umursamazlığın eşit dağılmasını sağlayabilmek so-
runudur.
îşte, yaklaşık bir yıldır uygulanan model, o te-
mel noktada, yani üretime dayalı dışsatım gelirini
artırma noktasında fos çıktığı için başarısızdır. Da-
h a ötesine geçmeye, yani gelir dağılımını büsbütün
bozuşu bakımından eleştirisini yapmaya gerek bile
yok. En can alıcı noktada başarısız olmuş bir mo-
delin öbür sonuçlan tartışılmaya değer mi?
Niçin böyle oldu ?
isterseniz, yavaş yavaş, aşama aşama gidelim.
Model öncesinde enflasyonun başlıca nedeni o-
larak neyi görüyorduk? Deniyor ki, zararına çalışan
ve maliyet altındaki fiyatlarla mal ya da hizmet sa-
tan devlet işletmelerine Hazine yardımı yapılıyor,
ek para basmak anlamına gelen bu yardımlar da
enflasyonu körüklüyor.
Ne yapmak gerekirdi? İki yoldan biri : Ya KİT
denen bu kuruluşların maliyetlerini düşürücü ön-
lemler alırsınız, ya da bunların zararına satış yap-
masına son verirsiniz.
Birinci yıol, bir yandan uzun vadeli reform ça-
relerini araştırırken, bir yandan da bazı adımlan
hemen atmayı gerektirirdi: Kuruluşların başına par-
tizanca düşüncelerle değil, yüzde yüz yetenek ve ba-
şan ölçülerine göre, hem de çok yüksek aylıklı söz-
leşmelerle en iyi elemanları getirmek, yönetim ku-
rullarından başlayarak aşağılara doğru yine en iyi-
lerin işbaşına gelmelerini sağlamak. Doğru dürüst
bir programlamayla bu kuruluşlann yatınmlanna
çeki düzen vermek, personel fazlalıklannı yeni hiz-
met ve yatırım alanlarına kaydırmak.
Mümtaz SOYSAL
Belki de o günlerin koşullan içinde bütün bun-
l a n n yapılamayacağı düşünülerek, birinci yol değil
ikincisi seçildi.
Ne oldu?
Devletin ürettiği malları ve hizmetleri pahalı
alarak kullananlar, fiyatlarını büsbütün artırdılar.
Azgınlaşan para piyasasının yüksek faizleri de bu-
n a binince, Türkiye'de üretilip tüketime sunulan
malların fiyatlan yanına yaklaşılmaz hal aldı.
Böylece, grevlerin durması ve günlük yaşayışa
çeki düzen verilmesi sayesinde sağlanabilen üretim ar-
tışlarının da bir y a r a n olmadı : Bir ölçüde bu «çeki
düzemin sonucu olarak ücretlerde büyük artışlar
olmadığı ve kimsede her günkü geçimin dışında
mal alacak takat kalmadığı için, üretilen mallar
stoklarda yığıldı. Vanlan nokta, tüketimdeki durak-
lama dolayısıyla üretimin azaltılması noktasıdır.
Bu çemberi kırmanın tek çaresi, içe değil, dışa
satabilmektir. Ama, içerideki maliyet öylesine yük-
sek ki, malların çoğu sık sık yapılan devalüasyon-
lardan sonra bile dış rekabete açılamıyor. Türkiye'-
nin dışsatım geliri artmakta değil, azalmaktadır. Do-
larla ifade edilen rakamlardaki hafif artış, malların
dünya piyasalarındaki genel pahalılanışını yansıtıyor.
Yoksa, Türkiye'nin dışsatımında düşüş var.
Kaldı ki, «zam politikası» diye özetlenebilecek
olan politikanın hiç beklenmedik alanlarda da etki-
leri görülmeye başlandı. Gübreye yapılan yüzde 600'-
lük zammın önümüzdeki yılın hububat üretiminde
düşüklük yaratacağına ilişkin raporlar geliyor. De-
mir karaborsası kalkmıştır ama, demir üretiminde-
ki artıştan değil, «inşaat» denen olayın hemen he-
men büsbütün durmuş olmasından dolayı kalkmış-
tır.
Oysa, bu dönem, yeteneksiz yönetimleri, üretim
düşüklüklerini, karaborsaları basit zam politikaları
yerine çok daha başka yollardan önlemenin dönemi
olmalıydı. KİT'lerin başına en yeteneklileri getir-
mek, partizanlık kurbanlarını yeniden kazanmak,
doğru dürüst bir planlama anlayışıyla yatırımlara
çeki düzen vermek, karaborsayı önleyecek nitelikte
disiplinli dağıtım mekanizmaları kurmak, bu dönem-
de çok daha kolay başanlabilir.
Bir disiplin döneminde disiplinsizlik üzerine
kurulu bir serbest piyasa ekonomisi uygulamak, en
azından bir fırsatın eksik değerlendirilmesi değil
midir ?
 SAYIN OKUYUCU,
BU SÜTUNLARDA SİZLERE HER SAYIMIZDA DERGİMİZDE YAPTIĞIMIZ HİZMETİN BİR
BAŞKA ÇEŞİDİNİ YAPMAYA ÇALIŞACAĞIZ. BELKİ BUNA DERGİ İLE YAPMAYA ÇALIŞTI-
ĞIMIZI TAMAMLAMA GÖZÜ İLE DE BAKILABİLİR.
HER SAYIMIZDA ÖNEMLİ GÖRDÜĞÜ MÜZ KİTAP VE MAKALELERİ SİZLERE KISA DA
OLSA TANITMAYA GAYRET GÖSTERECEĞİZ. BİRKAÇ SATIRLIK TANITMA CÜMLELERİ İLE
MUHAKKAK HERŞEYİ SÖYLEYEMEYECEĞİZ. FAKAT KİTAP VEYA MAKALEYİ KİMLİĞİ İLE
TANIMANIZA YARDIMCI OLACAĞIMIZI SANIYORUZ. VE BUNLARIN OKUNMASINDA YA-
RAR UMUYORUZ.
BİZE BU KONUDA 'DA YARDIMCI OLMANIZI DİLİYORUZ.
BU SAYININ KİTAP VE MAKALELERİ İLE KAPSAMLARI HAKKINDA KISA BİLGİLER.
• TÜRKLER, MÜSLÜMANLAR VE ÖTEKİLER; VOLTAIRE, DERLEYEN : OSMAN YENSENİ, 1
CİLT, T. İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI, 2. BASKI, ANKARA.
ÖNCELERİ KOYU BİR KATOLİK, SONRALARI DA HIRİSTİYANLIKTAN UZAKLAŞIP DİNSİZ KA-
LAN VOLTAIRE'İN BİZ MÜSLÜMANLAR HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİNDEN DERLEMELER.. KİMİ
YERDE — YARGILARINDA — ONU YİNE KOYU BİR KATOLİK OLARAK GÖREBİLİRSİNİZ, KİMİ
YERDE İSE — DİNSİZ OLMASINA RAĞMEN — YİNE KATOLİK OLARAK GÖRÜYORSUNUZ.
• KÖLELİKTEN EFENDİLİĞE; SAMİHA AYVERDİ, 1 CİLT, DAMLA YAYINEVİ, 1. BASKI, 1978,
İSTANBUL
SAMİHA HANIMEFENDİ BU RİSALESİNDE ÖZELLİKLE MÜSLÜMANLARA VE SONRA DA Dİ-
ĞER İNSANLARA SESLENİYOR. GEÇMİŞİN DÜZENLİLİĞİ VE YÜCELİĞİNİN HATIRLANMASIN-
DA GELECEK İÇİN HAYAT BULUNDUĞUNU SÖYLÜYOR.
• KAHİRE DOSYASI; M. HASANEYN HEYKEL, ÇEV : BERİN BÜKTAŞ, 1 CİLT, BİLGİ YAYINEVİ,
1. BASKI, 1974, ANKARA.
GERİDE KALAN YILLARDA ORTADOĞU ARAP ALEMİNİN ANILARINDA HENÜZ İZLERİ Sİ-
LİNMEMİŞ ABDÜNNASIR'IN YANINDA HASANEYN HEYKEL BİLDİKLERİ İLE ÖNEMLİ BİR Kİ-
ŞİDİR. SIRLARINA VAKIFTI NASIR'IN.. FİKİR ARKADAŞI İDİ VE ÇOĞU KEZ NASIR ENVER SE-
DAT'TAN ÇOK HEYKEL İLE BAŞBAŞA BULUNMUŞTUR. DÜNYAMIZIN MISIR BÖLÜMÜNDE
NASIRLI YILLARDA NELER OLUP BİTTİĞİNE AÇIKLIKLAR BULUNACAK BİR ESER.

BU SAYIDA İKTİBAS YAPILAN DIŞ BASINLA İLGİLİ KISA BİLGİLER

FECR'ÜL CEDÎD GÜNLÜK GAZETE ARAPÇAv LİBYA
FOREIGN AFFAIRS ÜÇ AYLIK DERGİ İNGİLİZCE ABD
İNKILÂB I İSLÂMÎ GÜNLÜK GAZETE FARSÇA İRAN İSLAM CUMH.
NEWSWEEK HAFTALIK DERGİ İNGİLİZCE ABD

OKUYUCUYA;
Kısa Not : Bu sütunlarda devamlı olarak kendisinden iktibas yaptığımız dış basın hakkında verdi-
ğimiz kısa bilgilere ek olarak bir süre sonra bu gazete ve dergilerin bakış açılarına açıklık ge-
tirecek açıklamalar da bulacaksınız. Bu takdirde kendilerinden iktibas yaparak sizlere okumanızı
sağladığımız yorumları, haber, makale ve röportajları daha da sağlıklı değerlendirmeniz kabil
olacaktır.
Ayrıca Türkiye'de yayınlandığı için hakkında bilgi vermediğimiz AVRUPA Dergisi, Aylık, Türkçe
ve Ortak Pazar'ın yayın organıdır.
 OKUYUCUNUN DİKKATİNE!.
Derginizi beğeneceğinizi umuyoruz. Daha da beğenilecek duruma gelmesi elbette sizin
ilgilerinize bağlıdır.
Belirtmek istiyoruz ki,Türkiye'de veya bir başka ülkede olunuz herhalde okuduğunuz bir gaze-
te veya dergi olmalı.. İşte okuduğunuz gazete veya dergide sizin için önemli olan bir yorum, ha-
ber röportaj, makale veya bir başka yazıya rastladığınız ve «— Bunu başkaları da okumalı!.»
dediğiniz türden her yazı ve fotoğrafı derginize gönderiniz. Ki sizin beğeninizi kazanın ve önem-
li gördüğünüz bir yazıdan diğer okuyucularımız da yararlansın, bilgisi olsun.
Bize göndereceğiniz kupüre bir not ekleyerek lütfen

Gazete veya Derginin Tam Adı :

Gazete veya Derginin Tarihi :
Gazete veya Derginin Yayınlandığı Ülke Adı : <
Gazete veya Derginin Yayınlandığı Şehir Adı :
Gazete ise Numarası, Dergi ise Sayısı*:

'nı da bildiriniz. Ve klişe'sinin yapılabilmesi için iç sahifelerde en az 2 - 3 cm. uzunluğunda basıl-

mış isim karakterini taşıyan gazete veya dergi isim yazısı'nı keserek gönderiniz.
Gönderdiğiniz kupür hangi dilde olursa olsun tercüme edilir ve uygun bir zamanda yayın-
lanır. Yeter ki yayınlanmaya değer bulunsun.
Evet, siz sayın okuyucularımızdan hangi dil de olursa olsun, dergimiz İKTİBAS'îa yayınlan-
ması için kupür istiyor, bekliyoruz. Okuyucularımız arasında bilgi beraberliği oluşsun ve diya-
log kurulması kolaylaşsın. Olayların, problemlerin nedenleri hakkında ortak bilgisi olanların or-
tak çözümlerde birleşmesi kolaylaşacaktır.
Ülkemiz insanının buna büyük ihtiyacı vardır. Hep birlikte gerçekleştirmeye çalışalım.
Teşekkür ederiz. İKTİBAS
YÜZLERCE GAZETE VE DERGİYİ
0KUYAMAZ6INIZ;

ONBEŞ GÜNLÜK BİR SÜRENİZ OLSA BİLE.

OYSA SÜRELİ YAYINLARIN ÇAĞDAŞ KİTLE
İLETİŞİMİ VE BİLGİ AKTARIMINDA NE DEĞİN
ÖNEMLİ OLDUĞUNU HEPİMİZ BİLİYORUZ.
ŞİMDİ «İKTİBAS» BÖYLESİNE ÖNEMLİ BİR
GÖREVİ YÜKLENİYOR.
'İKTİBAS, SÜRELİ YAYINLAR
TARAMA DERGİSİ' YERLİ, YABANCI
YÜZLERCE GAZETE VE DERGİYİ HER ONBEŞ
GÜNDE BİR
AYAĞINIZA GETİRİYOR.

ABONE OLMAKTA GECİKMEYİNİZ.

1 YIL ABONE • 24 SAYI - 750,— TL

6 AY ABONE - 12 SAYI • 400,— TL

POSTA ÇEKİ NO:

124 427

HABERLEŞME
P.K. 1071
YENİŞEHİR-ANKARA