Paragon Place, 17 Commonwealth Ave, Quezon City, 1126 Metro Manila

Tel. No.: 253-0452

STUDENT’S EDUCATIONAL PACKET

21st Century Literature from the Philippines and the World
Grade12
2nd Quarter - Week Eleven
Philippine Literary Turns and Tropes

OBJECTIVES: This lesson elucidates the intersection of contexts and texts in the experience of reading
literature.

1. Analyze the figures of speech and other literary techniques and devices in the poem.
2. Understand how these figure and devices contribute to the larger meaning of the poem.
3. Respond critically to the poem and consequently articulate the response through a short class
discussion on climate change.
INTRODUCTION: Trackback

With 25 million people in its path, Super Typhoon Haiyan -- one of the strongest storms recorded on
the planet -- smashed into the Philippines on Friday morning. As the storm plowed across the cluster of
islands in the heart of the country, casualties were reported, more than 100,000 people took shelter in
evacuation centers and hundreds of flights were canceled.

The storm brought tremendously powerful winds roaring ashore as it made landfall in the province of
Eastern Visayas, disrupting communications with a major city in its path.

With sustained winds of 315 kph (195 mph) and gusts as strong as 380 kph (235 mph), Haiyan was
probably the strongest tropical cyclone to hit land anywhere in the world in recorded history. It will take
further analysis after the storm passes to establish whether it is a record.

MOTIVATION

Directions: Below is the photographs of devastation caused by Typhoon Haiyan in Tacloban, Leyte. Share
your thoughts about these by answering the following questions:

1. What do you remember about this event and how did you feel knowing that there was a storm coming?

___________________________________________________________________________________
2. How do you feel seeing the devastation in the photographs?
___________________________________________________________________________________
3. Can we really prepare enough for these natural calamities? Why or Why not?

___________________________________________________________________________________

Read the poem:

THE HAIYAN DEAD

Merlie M. Alunan
Leyte

do not sleep.
They walk our streets
climb stairs of roofless houses
latchless windows blown-off doors
they are looking for the bed by the window
cocks crowing at dawn lizards in the eaves
they are looking for the men
who loved them at night the women
who made them crawl like puppies
to their breasts babes they held in arms
the boy who climbed trees the Haiyan dead
are looking in the rubble for the child
they once were the youth they once were
the bride with flowers in her hair
red-lipped perfumed women
white-haired father gap-toothed crone
selling peanuts by the church door
the drunk by a street lamp waiting
for his house to come by the girl dreaming
under the moon the Haiyan dead are
looking for the moon washed out
in a tumult of water that melted their bodies
they are looking for their bodies that once
moved to the dance to play
to the rhythms of love moved
in the simple ways--before wind
lifted sea and smashed it on the land--
of breath talk words shaping
in their throats lips tongues
the Haiyan dead are looking
for a song they used to love a poem
a prayer they had raised that sea had
swallowed before it could be said
the Haiyan dead are looking for
the eyes of God suddenly blinded
in the sudden murk white wind seething
water salt sand black silt--and that is why
the Haiyan dead will walk among us
endlessly sleepless-

DISCUSSION: Analysis of the Poem: THE HAIYAN DEAD by Merlie M. Alunan

The poem is all about how the typhoon Haiyan or Yolanda destroys and made a big change on
many people’s lives. We all know that this typhoon has been one of the strongest natural disaster that
some of our fellow country men experienced. It is shown in the poem that it only took a short period of time
to destroy everything from the agriculture, to the livelihood of the people. It also took other people’s lives,
even the dreams of the youth. Haiyan dead refers to the victims of the Yolanda typhoon. This poem also
refers how traumatic the typhoon is. That night, when the typhoon happened, people are seeking for
miracle, they are hoping for some to help them a huge impact to their lives. This will haunt them down. It
become a big part of their lives and memories that is hard to forget.
The title The Haiyan Dead derives from the international name of Super Typhoon Yolanda also
known as Typhoon Haiyan. The deluge that struck some provinces in the southern part of the Philippines.
This happened in November 2013. Merlie Alluna personally experienced because she resides in Tacloban,
Leyte.
This poem tells about personal experiences of the writer. Elements in poem like rhyme, stanza,
meter, rhythm, figures of speech and sense in poem are well observed. This is continuous because the
poem is based on the writer’s experiences of event or situation.
In this poem we can figured out that weather is uncontrollable but we can prevent damages due to
it. If all the people are prepared and evacuated to safer places this couldn’t happened.
We learned in the poem that people should be responsible to the environment/nature to avoid the
reoccurrence of devastating typhoons. Everyone of us should do our part, whether it it is small or big still it
can make difference. We suggest that people should automatically evacuate, so that the casualties is lesser
and to prevent the loss of lives.
Markers:
Description – is an account of a person, object, or event, that enables the reader to get a clear picture of
what is being described.
Narration – is the act of telling a story.
Anecdotes – are short stories based on true accounts.
Characteristics – are the mental, and moral qualities that makes someone distinctive.
Dialogue – are conversations found in written works such as books, plays, or time.
Insight – is the capacity to gain a deep understanding about something.

The Author: Merlie M. Alunan

(born December 14, 1943, in Dingle, Iloilo) is a Filipina poet.

LIFE

Alunan graduated from Silliman University with an MA in Creative Writing in 1974. She teaches at the
Creative Writing Center, University of the Philippines Visayas Tacloban College. She lives in Tacloban City.

AWARDS

Lillian Jerome Thornton Award for Nonfiction

Don Carlos Palanca Memorial Award for Literature

National Book Award

Sunthorn Phu Literary Awards

Ani ng Dangal

WORKS

Heartstone, Sacred Tree, Anvil, 1993, ISBN 978-971-27-0301-0

Amina among the angels, University of the Philippines Press, 1997, ISBN 978-971-542-150-8

Selected poems, University of the Philippines Press, 2004, ISBN 978-971-542-443-1

Non-fiction

Kabilin: 100 Years of Negros Oriental, Negros Oriental Centennial Foundation, 1993

Edited

Fern Garden: An Anthology of Women Writing in the South, Committee on Literature, National Commission
on Culture and the Arts, 1998, ISBN 978-971-91500-6-0

Anthologies

Songs of ourselves: writings by Filipino women in English, Editor Edna Zapanta-Manlapaz, Anvil
Publishing, 1994, ISBN 978-971-27-0356-0
LET’S PRACTICE

Task 1

Directions: In the perspective of the persona, what were each of the Haiyan dead doing? To plot the
dramatic situation in poem, chart the persons/individuals mentioned by the persona and the verbs or
actions attributed to them and as in a map, connect them with the phrase “The Haiyan Dead” in the middle
of the box.

The Haiyan Dead

Task 2

Directions: Look for current popular cultural texts (artworks, film, teleseryes, songs, etc.) that depicts storms
and their signification. And reflect on the question: How are current conceptions of the storm different from
early times?

___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

EVALUATION:

Directions: Make a poem or an essay illustrating the devastation of typhoon happened in the Philippines.
Imagine yourself as someone witnessing the aftermath of a storm. In short poem of five to ten lines lift the
spirits of your neighbors or an essay of not less than 100 words that based on your own experience.

Organization Description Points

Introduction Clearly focused and well-organized
10pts
Body Paragraph The essay thoroughly explains why the
element may have been used by the author,
10pts
Analysis of key
or what the element gave to the poem. It is
elements clear that the student understands the
definition of the elements discussed and is
able to apply their knowledge to the poem.

Conclusion Conclusion contains all required elements:

10pts
-Restated thesis
-summary of main points
-relate poem to broader themes in life

Style Shows strong awareness of audience,

10pts
control of voice, variety in sentence
 structure, precise word choice, and
smooth transitions

Conventions Generally free from errors in grammar,

10pts
spelling, mechanics, and other conventions
of written English

Total 50pts.

ASSIGNMENT

Directions: Read the essay of “PROMDI@MANILA” by Genevieve Asenjo from Manila, for the next
lesson.

“PROMDI@MANILA”
by Genevieve Asenjo

7PROMDI@MANILA Genevieve L. Asenjo Antique NAKAUPO siya sa kama, magkadikit ang mga paa,
kandong ang bigat ng kanyang laptop. "Ode to My Family" ng Cranberries ang nakasalang sa CD.
Sumasabay sa tugtog ang kanyang ulo't balikat habang sumasayad sa kanyang dila ang init ng
cappuccino, take out mula Starbucks. Studio type ang kanyang nirerentahan. Nasa 6th floor ito ng isang
bilding sa kahabaan ng Gil Puyat Avenue. Sari-saring hugis at laki ng bulbs at lamplights ang nakaposisyon
sa iba't ibang sulok. Magaalas nuwebe ng gabi. Repleksyon ng mapupusyaw na pula at dilaw ang
nakapokus sa folding table sa centerfloor-kinatatayuan ng dalawang basket ng stasis at
potpourrikinapapatungan ng hardbound na dalawang gabi na niyang binabasa, ang Rich Dad, Poor Dad:
What The Rich Teach Their Kids Abou! Money—That the poor and the Middle Class Do Not! nina Robert
Kiyosaki at Sharon Lechter. Gumagapang ang kanyang paningin sa kabubukas na email. Galing ito sa
kanyang Ate Jane, isang nurse sa Cambridge Memorial Hospital. Bumibisita daw palagi ang kanyang
Mama sa Inquirer.net at Philstar.com. Nagbabakasakali ito na makita siya sa mga pictures sa anti-Erap
rallies, lalo na ang sa Ayala. Napalunok siya ng laway. Naisip niyang three years in Canada is too short
nga to tame her Mom Activist ito, katulad ng kanyang Papa. Galit ang sumusundot sa kanya sa tuwing
maalala ang pagkamatay ng kanyang papa. Tumunog ang kanyang 6210. New message. Si Dax ang
naisip niya. Sultor niya ito, isang web

page developer sa Ortigas. Alam niyang kukumustahin nito ang resulta ng shooting niya kanina para sa
isang TV commercial Sa edad na 25, siya si Julia Sebastian, Assistant Creative Director ng Harrison
Communications na nasa HSBC Enterprise Building sa Ayala Avenue. Copy writer siya for three years
bago na promote. GUD PM. KMUSTA? C TERAY DYA JUL. NONG GAWA MO?.T.B. Umasim ang
kanyang mukha sa pagbanggaan ng kanyang mga kilay. Wrong send! Erase message? Napatigil siya.
Binasa niya uli ito--tunog Kinaray-a-at isa lang ang Teray na kilala niya. Si Teray na kapitbahay nila sa
Antique. Manikurista nilang magkakapatid noong hayskul. Napangiti siya nang maalalang 20 lang ang
pedicure at manicure noon. Si Fred ang asawa nito, ang maestro karpintero sa kanilang barangay na
gitarista niya noong elementary sa mga singing contests. Mahilig at magaling ding kumanta si Teray. Siya
ang nagturo sa kanya ng "Green, Green Grass of Home ni Tom Jones at "Country Road ni John Denver.
Noong ika-50 birthday ng kanyang Papa, naalala niyang nag-duet sila ng 'Top of the World ng Carpenters.
Kinutuban siyang nakikipagtsikahan si Teray sa malaking bahay. Ito ang tawag ng mga tao sa kinalakhan
nilang ancestral house na pagmamay-ari ng kanilang Lola Asun na namatay nang ipanganak ang kanilang
Papa Nag-text back siya: k lang. kmusta kayo? Ipinagpaliban niya ang pagreply sa email ng nakatatandang
kapatid. Ayaw niyang makipagtalo. Hindi pa niya napagpag-isipan kung magsasaboses din siya ng Erap.
Resign!
sa kalye at avenyu. Ikinalinsomya niya ang P62.80 = $1.00, ang cost cutting. pag.pull out ng ilang kliyente.
Ikinaiiyak niya sa poot ang milyun-milyong nilustay sa mahjong, mansion, mistresses habang naaalala ang
500,000+ na budget para sa water system sa kanilang barangay na for several years binalik-balikan ng
kanyang Papa sa governor's office.

Bago maapyesta, tuwing Pasko at bakasyon, ugong ng paparating na 76 Liner ang inaabangan ng buong
barangay. Nakahilera silang mga bata sa gilid ng bakod. Panay ang kalabit nila sa isa' isa habang
ibinababa ng mga kalalakihan ang mga bagahe at lata-latang biskwits. Sunod-sugod sila kaagad sa
kabahayan para sa M.Y. San at Rebisco.

Nilakasan niya ang volume ng CD. Isinandal ang ulo't likod sa malalaking unan sa likuran. Inilipat sa gilid
ang laptop. Itinuwid ang mga paa. Inihagis ang plastic cup sa trash can sa paanan. Di ito na-shoot.

"Punta rin ako ng Manila paglaki ko. At bibili ako ng napakaraming tinapay."

DITO KO FORT BONIFACIO. LIBRE KA BUKAS? PWDE SUNO MO KO SIMBHAN BCLARAN? GUSTO
KO KASI PUNTA CALOCAN. Bumangon siya. Isinigaw ang kino-compose na reply: wtz ur bsnes dr?l dnt
tel m k2lung ka! Napakatanda na ni Teray para sa kanya. Alam niyang malalaki na ang mga anak nito.
Kababata niya ang panganay nitong si Gerry na natatandaan niyang magaling mag-drawing at mag-
lettering. Wala siyang balita dito Sumagi sa kanyang isip na maaring hindi maintindihan ni Teray ang
pagka-compose niya ng message, Kaagad niya itong binura. Nagpasalamat siya na hindi niya ito nai-send.
Sa tono nito, baka masaktan lang niya si Teray. After all, kung lumuwas man ito para maging katulong.
naisip niyang it's none of her business. Yakap-yakap ang throw pillow, naalala niyang noong bata siya, idol
niya ang lahat na galing Manila, Kasi lahat nang bagong dating, pumuti at magagandat uso ang mga damit.
Saka may pera.

Tumawa noon ang kanyang Papa, saka binuhat siya at pinisil sa ilong. "Sa Manila ka magkokolehiyo. Ikaw
ang babawi sa Tatay mo." Nang unang lumuwas siya para mag-aral sa UP, pinagtatakhan niya kung saan-
saan nangagaling ang libu-libong naghahabulan at nagsisiksikan sa dyip, bus, at LRT. Nabigla siya sa taas
ng mga gulay at prutas. Muntik na siyang mabangga sa Katipunan nang matulala siya matapos ihagis ng
batang kalye ang pisong inilimos. Pagbibisita sa mga kamag-anak ang naging ritwal niya noong unang
buwan sa kolehiyo. Natuklasan niya sa pakikipagkwentuhan na pawis ng pakikipagsapalaran bilang mga
factory worker, etc. ang nagpatikim sa kanya ng lata-latang tinapay. Binasa niya uli ang message. Nag-
pouting lips siya. Tumayo siya para i-tsek ang iskedyul sa nakasabit na calendar planner: SUNDAY 8:30-
10 GYM 2-4 Cine Europa, Shangrila-Fiores de Otro Mundo (Spain) 6 Speaking in Tongues (Dulaang
Talyer), Australian Centre calltext Roli for confirmation before 12: 8332490/ 0916-2552438

Last day na ng Cine Europa, Flores de Otro Mundo is a film by Almodovar at ayaw niyang ma-miss ito.
Sunday lang ang araw na makikiclaim niya for herself. Pinapa-review naman ni Roli para sa Today ang
Speaking in Tongues. At strictly by invitation ito. Nag-iisip siya--palakad-lakad; dinampot sa itaas ng drawer
ang hairbrush at sinuklay ang bob cut na buhok, binuksan ang closet, binilang ng mga mata ang naka-
hanger na mga signature clothes; tumayo sa harap ng standing mirror at napangiti sa refleksyon: 5'4", 34-
2535, heart-shaped na mukha, shaved na kilay, maliliit na mga mata, ilong na katamtaman ang tangos--
baka may kabarangay siyang available para sumundo at humatid kay Teray sa Caloocan. Naalala niya
ang dating directory na nakatago sa closet. Tinawagan niya ang number ni Boy, security guard sa isang
warehouse sa EDSA extension "The number you dial is no longer in service." Sinubukan niya ang number
ni Rose, kababata na nagtatrabaho sa Goldilocks sa Libertad. "Pang-umaga na siya, e."
Napabuntunghininga siya. Wala siyang cell number ng mga ito. Hindi na siya dumadalaw mga kamag-
anak at nakikipagkita sa mga birthdays, at kung anu-ano pang gatherings. Palagi siya pauutangan na hindi
nababayaran. Palagi siyang naanyayahang maging ninang. Ayaw niyang magkaroon ng inaanak na di niya
feel. Tandang-tanda pa niya. 1992 iyon. Mageeleksyon. Tumatakbo bilang Mayor ang kanyang Papa.
Bumisita siya sa Caloocan, kina Uncle Tony niya, pinsan ng kanyang Papa. Birthday ng kanyang tiyuhin.
Galante ito pagdating sa inumin at pulutan kaya halos doon lahat ng kalalakihan ng barangay. Gabi at
masaya ang kwentuhan.

“Jul, halika dito.” Pasigaw na kaway ng kanyang Uncle. Malaking tao ito, nasa kalagitnaang 50. Buy and
sell ang pinagkakaabalahan.

Naiinis siya dahil hindi siya nakasingit at nakapaghindi. Feeling niya, it was as if nakikipag-usap lang si
Teray sa 14-year old na Julia.

Lumapit siya. Balak niyang sumakay sa maaring pagbibiro o pang-aalaska nito.

Pero natatakot din siyang hindi ito siputin. Alam niyang magi-guilty siya in case may masamang mangyari
kay Teray. Sasabayan lamang niya ito hanggang Monumento at pasasakayin ng dyip. Didiretso naman
siya sa Shangrila, pagkatapos sa Paseo sa Australian Centre.

"Tsk... tsk... byuti an breyn 'tong pamangkin ko. Pero ewan ko lang kung makakatulong ‘to sa akin. Si Papa
mo? Huh, wala 'yon, kahit manalo pa siya ngayon. Kulang sa diskarte. Jul, walang diskarte si Papa mo.
Mahina. Hamakin mo, ha, Vice-Mayor sa kamag-anak na naipasok sa munisipyo. Pwe!" Nagpanting ang
kanyang tainga. Nanginig siya. Lumukso ang ilang boto ng beer, plato, at tinidor sa os ng kanyang pagsipa
sa mesa. Nabigla at nagulantang ang karamihan. Kaagad siyang pumasok, touha ang bag para bumalik
sa dorm. Hindi siya nagpaawat. Chance passenger siya sa first flight ng PAL, Kinaumagahan. Matagal
bago nagkabati sila ng kanyang Uncle Tony. KUNG PWDE LANG SANA. KALANGAN KO NA KASING
UMALIS DITO. Idinayal niya ang numero. Lalaki ang sumagot sa pangatlong ring. "Si Teray? Ito ba ang
pamangkin niya? Sandali lang ha..." Hindi niya ito ikinabigla. Kanina pa niya naisip na maaring nakikisuyo
lang si Teray. Pero naiintriga siya Kilos-pagmamadali at pabulong na pag-uusap ang kanyang naririnig.
Jul? Uh, si Teray dya. Te, pwede 'kaw? Sa simbahan lang ng Baclaran. Maliligaw na 'ko pag Jumampas
pa dyan." Tumawa ito. Kontrolado. "Parang di ko na nga matandaan masyado, e. May MRT na kasi. Alas
dyes...? Di pwedeng maaga-aga pa?"

Inilipat niya sa low cool ang aircon. Pinalitan ng "Paint The Sky With Stars' ni Enya ang Cranberries.
Nakikita niya sa isipan, habang nakikinig, ang kanyang Papa. Malit itong tao. Nagsasapatos lamang kung
papasok sa simbahan. Kumportable ito sa sandalyas, camisa de chino, slacks. "Magpasalamat kayo at
pagserbisyo lang sa Diyos at tao ang bisyo ko. Hindi ako umiinom o naninigarilyo o nagsusugal kaya o
nagsasabong. Ito ang standard niyang sagot kapag pinapansin nilang magkakapatid ang pagiging
mapagbigay nito. Barangay Captain pa lang, takbuhan na ng tulong ang kanyang Papa, At hindi ito
marunong humindi. Mapa-bigas man nila o pang-allowance. Maging sa kanyang oras na minsan,
nakakalimutan na nitong magpagupit ng buhok at mga kuko. Pati ang mag-shave. Sweldo ng kanilang
Mama bilang high-school principal ang bumuhay at nagpaaral sa kanila. Kaya kapwa niya hinahangaan at
kinamumuhian ang kabutihan ng kanyang Papa. Ipinapasa-Diyos lamang nito ang problema sa pera na
inihahaing nilang magkakapatid. Wala silang ari-arian. Nakaranas siyang magtiis ng noodles sa dorm;
magpalipas ng gutom sa library at malls,
pumila at umabang sa kakarampot na stipend galing sa gobyerno. "Well, mag-rally kayo, basta ako, I would
rather do something profitable. There will always be rich and poor." Iniiwasan niyang makipagdiskusyon
tungkol sa Marxism. Ayaw niyang ma-involved sa NGOs at volunteer works. Kagaya ni Justine, ang
kanilang bunso na isang Associate Missionary of Assumption at nakadestino sa Bukidnon. Lumalim ang
pagsusumikap niyang magkapera nang mamatay ang kanyang Papa Nag –o-observe siya nang hapong
iyon sa mga leaders na abala sa pagdi-distribute ng sample ballots samaa pumapasok na supporters.
"Ambush. Pababa na sila ng Danawan,” report sa two-way radio ng isang supporter. Lumuksa siya sa galit
at alam niyang with money, there will be justice. Nakakulong ngayon ang suspek. Patuloy ang
imbestigasyon. Magkakaroon ng panibaong hearing pagdating ng kanyang mama. Isiniksik niya ang
katawan sa nag-uunahang pasahero ng LRT. Mahigpit niyang yinayakap ang shoulder bag. Magkapatong
ang kanyang mga paa sa pagkaupo. Naka-sleeveless siva ng itim, cotton. Naka-capri pants na beige.
Nakaleather sandals. College pa siya nang huling tumuntong ng Baclaran. Alas-nuwebe sa sindihan ng
mga kandila ang usapan nila ni Teray. Isinuot nyo ang Armani shades habang pababa sa istasyon. Takip
takip niya ng Kleenex ang ilong at mga bibig. Nabibingi siya sa ingay ng mga dyip, ng mga nagsisldaan,
ng mga tindera, Naiinitan siya sa paglakad. Pakiramdam nyo, tinutusok siya ng mga silahis ng araw.
Nasisikipan siya at naguguluhan sa daan. Kabilaan ang display ng mga mumurahing damit at gamit
pambahay.

Napa-sheetz siya; naglsisi kung bakit hindi nagtaksi. Nalilito siya kung saan liliko papuntang simbahan.
Nagtanong siya sa isang may edad na tindera ng mga prutas. Pinagmamasdan nya si Teray mula sa
pagkatayo sa puntuan. Malaki itong babae malapad ang beywang--malulusog ang mga suso. May
kaputian. "Palaging postura," Ito ang natatandaan niyang sabi nila. Hindi ito lumalabas ng bahay na walang
lipstick. Kahit para umigib ng tubig sa poso o magwalis sa bakuran. Kumikibot-klbol ang mga bibig nito
habang nakatayo sa harap ng nakasinding kandila, hawak-hawak ang rosary. Nakalapag sa tabi nito ang
maroon na traveling bag, give away ng PNB. Umangat ang tingin ni Teray at nagtama ang kanilang mga
mata. Kaagad binuhat nito ang bag at lumapit sa kanya. "Oy, Jul, kanina ka pa? Nag-gwapa ka na gid
bala." Ngumiti siya. “Syempre, dalaga. Kumusta?" "Heto, mabuti at hindi nadisgraya. May awa pa nga rin
ang Diyos. Di ba sako ko sa'yo sa Fort Bonifacio ako? Hay naku, dalg ko pa ang priso doon." Papalabas
sila ng simbahan. Alam niyang tuloy-tuloy na ang pagkukuwento ni Teray. Gusto na niyang maupo.
Natanaw niya ang Goldilocks sa kabilang kalsada. Gutom na siya sa breakfast na toasted bread at
asparagus soup. "Gusto mo lunch tayo?" "Sa Jollibee?” "Ikaw."

"Sa Jollibee na lang, Jul. Para pag-uwi ko may ikuwento akong nakakain ako ng fried chicken ni Aga."
Tumawa sila. Maya-maya, pinahiran ni Teray ng panyo ang namamasang mga mata. Alam niyang hindi
iyon luha ng kanilang pagtawa. Nakaramdam siya ng bigat ng dibdib "Dumating kasi si Ronnie, 'yung anak
na army ni Condring na kay Berto. A, hindi mo na siguro naabutan. Nagpapahanap daw ng katulong ang
kanyang boss. Free naman ang pamasahe at 2,000 ang sweldo. E, di, syempre naengganyo ako, ano.
Pero ayaw talaga ni Manong Fred mo. Alam mo naman yun. Magkakwarenta y sais na kami pero gusto pa
ring sweet lang palagi. Sabi ko, anim na buwan lang para mabawas-bawasan ang utang sa Coop. Ay naku,
Jul, patung-patong ang utang namin. Paano, syempre, Coop lang ang takbuhan. Wala na kasi ang Papa
mo." Napatigil siya sa pagsubo ng spaghetti. Napatingin sa labas. Tinakpan ni Teray ng kamay ang
bunganga. Napalunok ng laway. "It's okay." Inginuso niya ang di pa nauubos na french fries. "Kumusta si
Gerry?" "Ay, abaw, Jul, salamat at nakahanap siya ng sponsor. Seminarian siya, sa St. Peter's. Si Acay
naman, HRM sa St. Joseph. Scholar din kaya lang masakit pa rin ang lingguhang allowance. Hindi na kasi
namamanday si Manong mo. Inaatake na palagi ng rayuma at ulcer. Dalawa na ang apo ko Jul. Nag-asawa
na kasi si Tina, hindi pa nakatapos, nabuntis na. Mabuti lang at masipag naman ang asawa. Hay naku,
ang kukulit. Maka Lola. May nakita nga akong laru-laruan doon kanina. Mura lang. Sabi ko. siguradong
magugustuhan nila ito." "O, ano nang nangyari sa'yo doon sa Fort?"

"Aba ano, kotse ang sumundo sa akin sa pier. Mga military din. Doon nga ako dinala sa Fort Bonifacio.
General pala ang boss ko. Tatlo ang anak. Maliliit pa. Pagkatapos may mongoloid. Hay napakasuplada ng
asawa. Akala mo kung napaka-gwapa. Kung wala sigurong mga mamahaling cream at lotion 'yun, ewan
lang. Tatlo pa kami. May kanya-kanyang trabaho. Ako ang tagalinis at tagalaba. Sus Ginuo, napakalaking
bahay. Tayms two ng bahay nyo! Ang pinakamasaklap, wala man lang TV, walang radyo, bawal gumamit
ng telepono, at bawat makipag-usap. Diyos ko, sabi ko, mapapanis pala ang laway ko ditol Pagkatapos
kapag andyan ang babaeng 'yun, parang sinisilaban ako. Kinakabahan lang ako palagi. Tutubuan ako
nang nerbyos kung tumagal pa ako. Abaw, mabuti lang Jul kasi Ilonggo pala ang isang security guard. E,
alam mo naman, ma-PR. Kaya 'yun, nakipag-text ako. Ganun pala mag-text. Pindot-pindot ka lang. parang
break game.' Nataranta nga ako kasi patago lang. Noong isang araw kasi, sinigawan 'yung isa kasi
nakikipag-text din yata. Doon ko dinala sa CR. Ang ganda ng CR nila, maganda pa sa tinutulugan ko. Sabi
ko, hay, mabuti pa nito sa probinsya, malaya ka. Tutal, nakakakain naman kami doon ng tatlong araw,
uuwi na lang ako. May awa rin ang Diyos, mababayaran din ang mga utang na 'yan." "E, saan na si Ronnie
na 'yon?" "Yun na nga, e. Parang bulang lumaho. Pinagtanung-tanong ko nga sa mga guard, di raw nila
kilala." "Mabuti naman at pinayagan ka." "A, kahit di sila pumayag, aalis pa rin ako. Kahit wala nang sweldo.
Pero naisip ko na, aba, hindi kasama sa usapan na ibabalik ko 'yung pinamasahe ko. Sobra naman ako
sa kalahating buwan kaya dapat lang ibigay nila 'yung isang libo. Aba, pambili ko pa yun ng pasalubong.
Buti lang at nataymingan ko 'yung lalaki. Wala nang tsetseburetse."

Dumukot si Teray sa bulsa ng traveling bag na nakapatong sa silya. Binuklat nito ang isang yellow pad.
Naglalaman ito ng mga address at contact numbers. "Doon muna ako kina Manang Susan. Mga isang
linggo. Tutal dito na ako, di ba? Malay mo, makadelihensya pa ako. Butleg na pantaloon, alam mo ba 'yun?
'Yan kasi ang matagal nang pinabibili ni Acay. Briefs naman ang gusto kong ibili kay Manong mo. At gusto
ko rin sanang makabili ng bagong nipper at yung mga uso na kulay na kyuteks." Nagtutubig ang kanyang
mga mata sa pag-iimagine ng mga gustong bilhin ni Teray. Alam niyang mas malaki pa ang nagagastos
niya sa isang trip sa DermClinic o di kayat sa David's Salon sa total price ng mga ito. "Excuse me,
magrestroom lang ako." kaharap ng salamin, nakikita niya sa sariling mukha ang kanyang Papa.
Magkasing tangos ang kanilang ilong. Kinapa niya ang ATM at ang HSBC card sa shoulder bag.
Tumatakbo sa Roxas Boulevard ang taxi na sinasakyan nila. Hawak-kamay sila sa backseat. sumasabay
sa The Carpenters: “All my best memories/ Come back clearly to me/ Some can even make me cry/ Just
like before/ It's yesterday once more.” Papatungo sila sa SM Manila.

REFERENCE

Edition.cnn.com/2013
21st Century Literature from the Philippines and the World by Sanchez/Lizada/Agustin/Cuartero-Vibal