I « Typy charaktera i spoleczenstwa Svioly extent winon wise 20 ladske tur, chat ‘krelana edly opsinym mianon. skrvwn tak nieproebrana isnoradnaie edian, te lve) blobs hucharcon Wyle le gaunt 2wer2yy are ake mayo le w wee, HL Fiking: Tam Jones Malet o Amerrknine w leiepjednezeh jk me byt {eh wet ions ~ ma pinoe nolan, wseite zac ‘bu lt, wcebego wick, anh, saa lig Z p= ‘oie Amerykain © hurt opontdan etary meena, fle podeimujye tak tema siegnaé ba po purabo, « ponadio ‘nthe United State Prredimiotem tej ksig2ki jest \spolecany charakter)i jego odmiany, ré¢niqce ludzi réznych regicnéw, czaséw i grup. Rozasam w nie), w jaki spos6b ré2ne typy spolecznego charaktera, raz uksztaitowane w lonie zbiorowosei, przeja- \Winja sig w pracy, zabawie, polityce i wychowaniu. Szczegsl- ny uwage skupiam na sposobie, w jak. pewien typ spolecz- aakteru, cechujacy Amerykanina w wieku XIX, iy byl stopniowo przez typ calkiem innego rodzaju.Dlaczego zmiana ta nastapila, jaki byt jej przebieg i jakie sa jej nastepstwa w gléwnych dziedzinach zycia — oto przed- miot mych rozwazaii (C6z mamy na mysli postugujae si¢ pojeciem ,,spolecznego charakteru”? Dlaczego nie méwimy © ,,osobowosei”, gdy wspélezesna psychologia spoleczna tym wiagnie terminem okresla calosé osobniczych wlasciwosci, cechy biologiczne i psychiczne, ulegajace zmianom lub mnie} czy bardziej trwale. Nie postugujemy sie nawet pojeciem ,,charakteru”, tre w jednym ze swych uzywanyeh dzig znaczefi wyodrgb- to te wlasnie czeéé, kt6ra ksztaltowana Jjest nie przez zespét cech driedzicznych, a przez doswiad- ‘czenie (nie znaczy to, 2e latwo sprawy te rozgraniczyé). W tym znaczeniu |eharakter|oznacza_pewna_organizacje Jjednostkowych daze i potrzeb — rodzaj soczewki, poprzez. kt6rq czlowiek doswiadcza swiat i Iudzi. (,Charakter spoleczny” to ten element charaKteru, ktory stanowi wspding ceche jednostek przynaleznych do zna- ‘ezacych grup spolecznych. Wieksz0Sé wspdtczesnych psy- chologéw spolecznych okresla tym pojeciem zesp6t cech, bedacy wytworem grupowych doswiadezesi. Pojgcie to poz wala nam méwié o charakterze Klas, grup, regionéw i naro- déw. W niniejszej ksiazce korzystam w pelni z tego pozwo- Ienia, Nie mam zamiaru rozpatrywaé wieloznacznosei tkwia~ eych w tym pojeciu; poming wiele probleméw; mozna pytaé, czy i w jakim stopniu 6w zbidr cech jest wytworem doswiad- czenia, a w jakim dziedzicenosci; modna zastanawiaé sig, ‘czy istnieje jakis empiryczny dowéd, 2e zbiér dw naprawde istnieje lub czy zastuguje on na przyznani¢ mu wiekszego znaczenia niz tym elementom charakteru i osobowosei, Ktére sq wspélne wszystkim ludziom na calym swiecie lub 4 tym, Kore r62nia migdzy soba nawet najblitsze jednostki. Zalotenie, 2e co8 takiego jak ,,spoleczny charakter” rze- czywiseie istnieje, byto z dawien dawna przeslanka mnie] lub bardziej jawnych zwyezajdw mowy potoczne), a dzis staje sig mniej lub bardziej wyraéna przeslanka w praktyce nauk spolecznych. Termin ten nie bedzie wige czyms no- wym — w takiej lub inne} odmianie — dla tych sposréd moich czytelnikéw, ktdrym nie obce sq pisma Ericha From- ma, Abrama Kardinera, Ruth Benedict, Margaret Mead, Gcoffreya Gorera czy Karen Horney i wielu innych, ktérych, prace cotyeza spolecznego charakteru w ogéinosi czy tek spolecznego charakteru réznych ludéw i epok. Wiekszosé z tych pisarzy zaklada — co ezynie wraz z ni- mi — Ze lata dziecifstwa wywieraja wielki wplyw na ksztal towanie charakteru. Wigksz08é z nich prayjmuje réwnie2, %e wplyw owych wezesnych lat rozpatrywaé naledy na tle struktury calego spoleczefistwa, ktéra oddzialuje zaréwno: na rodzic6w, jak i bezposrednio na dzieci. Tak szeroka plasz~ czyzna porozumienia jest plaszcayzna, na kt6rej i my mozemy sig znaleéé i nie jest naszym zamiarem roztrzasanie, 0 ile autorzy ci réznia sig migdzy soba i w ezym my réznimy sie od nich I. Charakter i spoleczeistwo Jakiego rodzaju zaleznoSei tgczq spoleczny charakter i dane spoleczeistwo? Jak to sig dzieje, 2e kazde spoteczeri- stwo zdaje sie w mniejszym lub wiekszym stopniu uzyski- waé taki spoleczny charakter, jaki jest mu ,,potrzebny"? Erik H. Erikson pisze w swym studium o systemie wycho- wania Indian plemienia Yurok, 2e ,,systemy wychowania dzieci |...] sq nieswiadomymi prdbami uksztattowania2 surowea Tudzkie} natury takiego ukladu postaw, ktory stanowi (lub stanowit niegdyS) podstawe optymalnego za- chowania w naturalnych warunkach 2ycia danego plemienia i wobec gospodarczo-historyeznych koniecznosci”", Od gospodarczo-historycanych koniecznosei do systeméw wychowania dzieci wiedzie daleka droga. Badacze spolecz- nego charakteru znaczna czeSé wysik6w poswiecili prsbom przebycia tej drogi i ukazania, w jaki to sposéb zaspokojenie szeroko pojetych ,,potrzeb” spoleczetistwa przygotowane zostaje za pomoca ra poly tajemniczych praktyk w ob- rebie intymnych stosunkéw rodzinnych, Erich Fromm wy- mownie sugeruje kierunek, w ktérym poszukiwaé_nale- Zaloby wyjasnienia 2wiazkéw_ migdzy spoteczeiistwem @ ksztaltowaniem charakteru: {,Aby spoleczesistwo moglo dobrze funkejonowaé, jego cztonkowie musza_przyswoié sobie charakter, ktéry sprawialby, 2e chicieliby postepowaé tak, jak postepowaé powinni jako czlonkowie tego spoleczeri- stwa lub kt6rejS z jego poszezegélnych klas. Powinni oni Pragnaé tego, co moca obiektywnej koniecenosci czynié musza. Zewnetrzna ile zastepuje wewnetrzny praymus oraz okreslony rodzaj energii Iudzkiej dzialajace| poprzez cechy charakteru”?, Tak wigc\zwiazek migdzy charakterem a spoteczesistwem) Z pewnoscia nic jedyny, ale jeden z najwazniejszych i ten, Kt6ry postanowilem wyodrebnié w niniejszej tozprawie — ‘tkwi w sposobie, w jaki spoleczetistwo zapewnia pewien sto- pieti przystosowania drialaniom swych ezlonkéw. W kazdym Observations on the Yurok: Childhood and World Image wi University of Californie Publications in American Archeology and Ethnology” nr XXXV, 1943, s. IV. * Individual and Social Origins of Neurosis w: ,,American Socio- logical Review” nr IX, 1944, , 380. spoleozeristwie taki mechanizm przystosowania wytworzony soslaje w dziecku, a pSzniej albo umocniony, albo rozchwia- iy W miarg doswiadeze wieku dorostego. (Zadne spoteczei- Aiwo, jak sig zdaje, nie jest na tyle dalekowzroczne, by \Wpajany przez nie mechanizm przystosowania mégt zaspo- koié wszystkie potreeby podlegajacych mu jednostek we wiaystkich fazach ich 2ycia). W telscie tym waywaé bede {orminu ;,mechanizm przystosowanic} (mode of conformity) wymiennie z terminem ,spolecany'charakter”, mimo 2¢ 1 pewnoscia przystosowanie nie wyczerpuje tresci tego, co azywamy spolecznym charakterem — jego istotng czescia jest r6wnied mechanizm tw6rczoéci. Jakkolwiek jednak tak spoleczeristwa, jak jednostki moga zupeinie nie#le, choé ra- exe} nudno, 2yé bez tworezosi, jest mato prawdopodobne, aby mogly #yé ber. jakiej$ postaci konformizmu, chosby to miat byé konformizm buntu. Zajmuje sig w tej ksigzce dwoma rewoluejami i ich zigz~ kami zmechanizmem przystosowania lub spolecznym charak~ terem catowieka Zachodu od czaséw Sredniowiecza. Pierw- sva ztych rewolueji odcigla nas ostatscznie — w ciggu ostat- nich caterech wiekéw — od tracyeyjnych form 2ycia, opartych © rodzing i Klan, w ktorych Iudzkosé przezyla lugie tysigclecia swej histori. Okres te} rewolucji obejmuje Renesans, Reformacje, “Kontrreformacje, ‘tewolucje. prze- myslowg i'politycane przewroty XVII, XVIII i XIX wieku. Rewolugja ta trwa po dzié dries, ale w najbardziej rozwi- nigtych krajach Swiata, a szezegélnie w Stanach Zjednoczo- nych, ustepuje ona miejsca nastepne} wielkie} przemianie = laiicuchowi spolecznych przecsztaleei, towarzysza- cych przejsciu od epoki produkeji do epoki_konsumpdi. Pierwsza z tych rewolugji rozumiemy juz weglednie nieZle; przeniknela ona pod réénymi nazwami do potocenego jezy~ka. Ksigzka ta nie zamierza dorzucié niczego nowego do jej opiséw, lecz byé mote dorzuca cos nowego do jej oceny. Druga_rewolucja, ktérej poczatek dzisiaj przezywamy, wzbudzita zainteresowanie wielu wspéiezesnych obserwa- toréw — naukowesw, filozofw, dziennikarzy. Zaréwno dotychezasowe opisy, jak i oveny sq jeszcze wysoce dysku- syjne. Wielu piszacych do dzié Sledzi przemiany pierwszego etapu rewolucyjnych przemian i nie zaproponowato kate- gorii pozwalajgcych na rozbiér zjawisk drugiego etapu. W pracy tej staram sig wyostrayé kontrasty — z jednej stro- ny — migdzy warunkami zycia i charakterem tyeh warstw spolecznych, ktére znajduja sie dzis w ognisku wplywéw re- wolucji — a z drugiej strony — miedzy warunkami Zycia i charakterem analogicenych warstw z czas6w pierwszej. W takiej perspektywie to, co pokrétce méwig o tradycjonal- nych i feudalnych spoleczetistwach, obalonych w przebiegu pierwszej rewolueji, stanowi tylko rodzaj tla dla przedsta- wienia pééniejszych pracksztalces. Jedna z kategorii, z ktérych tu czynie udytek, zaczerpnig- ta jest z demografii, a wigc z nauki, ktéra zajimuje sig pro- porcja i stopa narodzin i zgonéw, bezwzgledna i wzgledna liczba ludzi w spoteczeistwach i pli i innych zmiennych; wybieram ja dlatego, poniewaz probujg tu ustalié zwiazek przyczynowy migdzy pewnymi aspektami przemian spotecznych i charakterologicanych a zjawiskami demograficznymi zachodnich spoleczeristw od czaséw sredniowie:za. Wszystko przemawia za tym, 2e mimo braku danych licz- bowych odnosnie do wiek6w wezesniejszych nalery przyjag, 2 w interesujacym nas tutaj okresie krzywa wzrostu lud- nosci_spoleczeristw Zachodu. preybierala ksrtait litery S (w miarg jak inne spoleczeristwa weiagane sq w krag zachod- lo} cywilizacji, ich ludnosé réwniez zaczyna rozwijaé sig lug podobne} krzywej). Dolna rozioma krzywej S pivedstawia sytuacie, w ktére] ludnoss badé nie werasta Woale, badé wzrasta niezwykle powoli, gdy2 liczba urodzin Wrdwnuje liczbe zgonéw, przy ezym obie sa bardzo wyso- ic, W tego rodzaju spoleczefstwach znaczng czeéé Indnosei Manowi mlodzie2, przecigtna diugosé Zycia jest mala, a po- kolenia zmieniajg sig z wielka szybkoscia. Spoleczeiistwa te \erostui’, albowiem skoro tylko z jakiché wzgled6w obnizy ‘Vig wysoka stopa zgonéw (wzrost produkeji zywnosci, nowe (iodki sanitarne, postep w rozpoznawaniu érddet chorsb itd.) nastepuje ,,eksplozja ludnosei”, to znaczy bardzo szybki Je} preyrost. To wlasnie mialo miejsce na Zachodzie, poczynajac od XVII w. Szybki prayrost ludnoSei byt najbardziej widocany W Europie i w zasiedlonych przez Europejezykéw krajach \ wick XIX. Ten okres odpowiada 9ionowej linii naszej krzywej. Demografowie nadaja mu nazwe okresu ,,przejécio- @ ) wero werostu”, gdy2 stopa urodzed dosé srybko zaczyna \lorownywaé spadajace| stopie 2gonéw. Stopa ogélnego przyrostu spada réwnied, a rosnaca liczba jednostek w sred- him i starszym wieku jest, zdaniem demografow, oznaka \Wkraczania spoleczefistwa w trzeci okres, zwany okresem ovstepnego spadku Iudnosei’). Gérna pozioma krzywej S° odpowiada spoleczenistwom, ktére wkroczyly w te faze. Ogslny przyrost Iudnosei znowu jest bardzo nikly — ale tym razem powodem jest mata liczba zgondw i urodzei. Krzywa S nie tyle przedstawia teorig wzrostu Tudnosci, ile jest empirycznym opisem przebiegu Zjawisk na Zachodzie iw c7eéciach Swiata, znajdujgcych sig pod jego wplywami. A co bedzie dziato sig dalej? Rozw6j ludnosei Stanéw 9 Dirclinas sa Tat spolemcistwa,o fevsokin potenciale, @)-_‘Zjednoczonych i innych zachodnich krajéw w_ostatnich Jatach sprawia niejakie Klopoty zwolennikom prostego i cleganckiego wywodu. ,,Wstepny spadek Iudnosci by- najmniej nie prowadzi do ,,stalego spadku Iudnosci”, a stopa urodzei wykazuje ostatnio nigjaka tendencje zwy2kowa, KtGrej _wigksz08é demogratSw nie obiecuje dlugiego Zy- wota’, Byloby rzecza wielce dziwna, gdyby zmiany podstawo- wych warunkéw reprodukeji, warunk6w Zycia i szans przetycia — a zatem podazy i popytu na ludzkie istoty, ze wszystkim, co z tego wynika w odniesieniu do rozmiesz~ zenia przestrzennego ludzi, wymiany handlowej, roli dzieci, spotecznego samopoczucia, 2ywotnosci lub sta- rzenia sig i wielu innych nielatwych do okreslenia wymia- r6w — pozostawaly bez wplywu na spoleczny charakter. Wysuwam teze, 2 katdej z trzech kolejnych faz krzywej -demograficznej odpowiada typ spoleczetistwa, ktéry wdraza podstawowe zasady przystosowania i ksztaltuje spoleczny charakter w sobie tylko wiasciwy sposéb Gpoteczeiistwo odpowiadajace fazie wysokiego potencjalu werostu ksztaltuje u swych typowych przedstawicieli spo- “Jeczny charakter, kt6rego funkeje przystosowaweza zapewnia, ich daznosé do_prrestrzelania tradyeji; Iudei tych nazwe ludémi sterowanymi tradyejq, a spoleczesistwo, w ktérym 2yja, spoleczeristwem sterowanym tradycja.) “Spoleczeristwo okresu przeisciowego_wzrostu. Iudnosci sztaltuje uw swych typowych przedstawicieli spoleczny charakter, ktérego funkcje przystosowaweza zapewnia ich daznosé do wezesnego nabycia_uwewnetrznionego zespolu * Usyta tu terminologia pochodzi od Franka W. Notesteina, Population ~ The Long View w: Food for the World, University of Chicago Press 1945, 10 y Ludei (yeh mazwe Iudémi wewngrrzsterownymt, spoleczeiistwo, w ktézym 2yja, spoleczeristwem wewnger2- pwnv. la konice, spoleczeistwo _wstepnego_spadku ludnosci Aertaltuje u swych typowych przedstawicieli spoleczny cha- wktor, kt6rego funkeje przystosowawcza zapewnia ich uezu ha oczekiwania i preferencje innych. Ludzi tych nazwe ldémi zenngirzsterownymi, a spoleczesistwo, w ktérym Zyja, p -zelistiwem zewnatrssierownym. anim podejme opis tych trzech ,,typéw idealnych” harakteru i spoteczeiistwa, niech mi wolno bedzie zauwazyé, Jo nie zalezy mi tutaj na przeprowadzeniu szezeedtowe} analizy, ktéra bylaby koniecznym poprzedzeniem dowodu © istnieniu zwigzku migdzy fazq demograficenego rozwoju & typem charakteru, Teoria demograficznej krzywej zaopa- truje mnie w rodzaj terminologicznego skrétu do lgczne- jo oznaczenia wielorakosci instytucjonalnych elementéw, KtGre oznacza sig réwniez za pomoca innych ogélnych ter- minéw, jak na przyKlad ,,industrializm”, ,,spoleczeiistwo Iudowe", ,,kapitalizm monopolistyezny”, ,,urbanizacja”, »»facjonalizacja” i tak dale}. Stad wiec, jesli méwig tu o przej- Sciowym waroscie lub wstepnym spadku ludnosei w 2wiazku z przemianami charakteru i sposobu przystosowania, zwro- téw tych nie nalezy pojmowaé jako magicznych a wyczerpu- jacych wyjaSnies. W moich wywodach odwolujg sig w réwnej mierze do zespolu technicznych, jak instytucjonalnych ezynnikow powiazanych — badd jako przyczyna badé jako skutek — i z rozwojem Iudnosei rozpatrywanym jako calosé, i z po- szezegélnymi faktami demograficznymi. Mégtbym réwnie dobrze — dla celéw, ktére sobie tu stawiam — przyjaé po- wzrastaja lacznie ze-werostem konsumpeji slow 1 obrazéw, rzucanych na ry- nek przez Srodki masowego przckazu. Proces wysylki sl6w z centréw wielkomiejskich, rozpoczety w poprzedniej epoce, upodabnia sig dzié do potgénej rzeki. Proces ten, modyfi- kowany glebokim wplywem narodowych i Klasowych réz- nic, wiaéacych sig z réznicami poziomu kultury pisma i slowa, towarzyszy w wielu krajach rozwojowi przemystu. Stosunki ze swiatem zewnetranym, jak i z samym soba, dokonuja sig w coraz wigkszym stopniu 2a posrednic- ‘twem strumienia masowego przekazu obrazéw i sl6w. Ludzie zewnatrzsterowni réwnie2 polityezne zdarzenia przezywaja popraez ekran skiw, kt6ry je zazwyczaj roz- ezlonkowuje i nadaje im cechy jednostkowe i pseudo- osobiste. Tendencja czlowieka wewnatrzsterownego, 2yjacego do dzig, jest natomiast systematyzacja tego potoku stow i rozpatrywanie ich w kategoriach moralistyki. Wszystkie te rozwojowe tendencje powoduja w_ skali masowej{ zmiang drég wiodacych do sukcesu; bardzie) suspofecznione” zachowanie staje sig warunkiem zaréwno, powodzenia, jak przystosowania w malzefistwie i w grupie preyjaci6l. )Z tymi zmianami wigta sig zmiany w Zyciu rodzinnyit i w praktykach wychowania dzieci. W mniejszych rodzinach miejskich, oraz w miare upowszechniania si¢ «swobodnego wychowania” wéréd coraz szcrszych warstw ludnosci, obserwowaé modna Plagodzenie dawnych wzoréw ‘Sdyscypliny, W nowym akladzie nastepuje znaczny wzrost “Zaczenia’ grupy réwieéniczej (grupy _kolegé samym wieku i z tej samej klasy spolecznej); rodzice winia Midrych zna bezposrednio, albo ci, ktérych zna posrednio nies swych przyjaci6l lub poprzez Srodki masowego przekazu. ‘Jost ona oczywiseie ,,uwewnetrzniona” w tym sensie, 2¢ zdanie sie na jej przewodnictwo w Zyciu wpojone jest we wezesnych Jujach. Cele, ku ktérym kieruje sie jednostka zewnairz- See W tye pozostaje-jedynte samo dqzenie i nawyk zwracania pine) wwagi nav sygnaly z Zewnatr2yTen spos6b orientowaniia fig na innych powoduje szc#egsiny rodzaj zachowai; przystosowanie dokonuje sie nie poprzez karnosé dziatar, Jk w wypadku charakteru sterowanego tradycja, lecz Tucze} poprzez. wyjatkowa wratliwosé na dziatania i pragnie* ‘nia innych, ha ae Oczywiscie, wiele zalezy od tego, kim sa owi_,inni”, ey jest to bezposredni krag znajomych i przyjacidl czy rag .Jepszych”, czy anonimowe glosy srodkéw masowego prackazu; istotne jest réwniez to, czy jednostka Ieka sig hiechgei przypadkowych znajomych czy tylko ludzi, ,.ktorzy sig licza”. Lecz prayjmujemy, 2e odezuwana przez nia potrzeba uznania i ukierunkowania ze strony innych — i to \Wopdlezesnych innych, a nie reprezentujacych poprzednie 28 2pokolenia — wykracza znacznie poza preyezyny, ktérymi ierowata sig wigks208é ludzi wszystkich czasow, starajae sig Abaé 0 to, co inni o nich mySla. Kazdy czlowiek chee bys Jubiany przez niektérych Iudzi przez jaki§ czas, ale wspél czesny cztowick zewnatrzsterowny czyni z tej potraeby sw6j kompas i glowng sfere wrazliwosci 7. Byé move, ta wlasnie nieugaszona potrzeba uznania odréénia _wielkomiejska amerykaiiska czoléwke _warstw Srednich, kt6ra uwazamy za zewnatrzsterowna, od podobne- 20 typu ludzi, ktérych w poprzednich epokach historycanych mona bylo spotkaé wsréd przedstawicieli innych Klas ww wielkich metropotiach: w Cesarskim Kantonie czy w mia- stach osiomnasto- i dziewi¢tnastowieczne) Europy, w daw- nych Atenach, Aleksandrii czy Rzymie. W tych wszystkich moralnych ezy obyczajéw, lecz byla ponadto moda powierz- chowna i krétkotrwalg. Bylo to modlive — jakkolwiek Srodki masowego preekazu znajdowaly sig na etapie nie- mowletwa — gdyz grupa odpowiadajaca dzisicjsze} elicie warstw Srednich byla bardzo nieliczna, a struktura sprzyjata seybkiemu obiegowi idei i nastrojéw. Mozna sprdbowaé dowiesé, dla przykiadu, 2¢ egzemplarz ,,The Spectator” bardziej gruntownie obstugiwat potencjalny krag czytelnikéw w wieku XVIII, niz egzemplarz.,,The New Yorker” czyni to dzisiaj. W osiemnasto- i dziewietnasto- wiecznej powiesci angielskiej, francuskie} i rosyjskiej, znajdujemy portrety ludzi z gatunku tych, kt6rzy sprawowal 7 Ten wizerunek zewnatrzsterownej jednostki powstawal nie bez bodieéw, ktOryeh dostarczyla mi rozprawka Ericha Fromma o ,orien- tacji rynkowej” w: Man for Himself (s. 67 -82). Opariem sig rowniez na moim The Cash Customer w: Common Sense” nt XI, 1942, 8. 183. 30 \ly na wy2s2ych szezeblach hierarchii biurokratyezne] Jiviieli byé przygotowani na naghy zmiang sygnaléw. fn Arkadjewiez Oblo‘iski z Anny Kareniny jest jednym rayjemniejszych i mnie} oportunistycznych postaci ‘0 ruy, postaci tym bardziej uderzajgeych, 2e skontrasto- wuiyeh przez Tolstoja z Lewinem, jednostka pelng we- wirzsterownego moralizatorstwa. Na jednym 7 prayjeé Hun prezentuje wyjatkowe talenty towarzyskie; jego lolnosci polityczne, opisane w ponizszym cytacie sq Wwnick wybitne: . Obloviski prenumerowal i czytal pismo liberalne o tenden- I nic skrajnej, lece takie), jakie} trzymata sig: wigkszos. Mimo % nie interesowah go wlasciwie ani nauka, ani uk, ani polityka, stale podzielat w tych wszystkich sprawvach poglady wigkszosei i jej driennika, a zmieniat Je WyIko wowezas, edy zmieniaia je wigkszoSé. Méwiac Juille), nie on zmieniat poglady, lecz one same sig w nim Aiedostrzegalnie zmicnialy. Obloviski nie wybieral kierunku ani zapatrywai; prady | mpatrywania przychodzity do niego same, podobnie jak hie wybierat fasonu Kapelusza ani Kroju surduta, lecz Nios to, 60 wszyscy. Zyjac w okreslonym spoleczeristwie | odezuwajae potrzebe pene} aktywnosi umysiowej, Hira zazwyezaj rozwija sie w wieku dojrzalym, nie mégt beis6 sig bez zapatrywai, tak jak nie mégt sie obejéé bor kapelusza. Jesli nawet mial jakis pow6d, dla ktdrego pizekladal Kierunek liberaIny nad zachowawezy, liczgey luk2e wielu zwolennikéw wsréd jego znajomych — to by- hyjmnie} nie dlatego, by miat uwazaé tendencje liberalna ‘7 bardzie} rozumna, lece. dlatego, 2e liberalizm byt bli2szy jogo trybowi aycia. Tak wige liberalizm stat sig dla niego prayawyczajeniem; 31| i | Jubil swoje pismo, jak cygaro po obiedzie, za Iekka mele, Ktdra mu ono wytwarzalo w glowie”. Stefan nie jest osobowoScia w pelni zewnatrzsterowna, ‘mimo 2e jego dobroduszny zmysl stadny ezyni go podobnym do wspélezesnego Amerykanina z warstw Srednich. Cecha ‘wyrééniajaca nie jest bowiem sama stadnosé, pozbawiona szezegéIne} wradliwosci na innych — jako na jednostki oraz jako na érédia sygnalsw odbieranych przez mechanizm sterowania. Musimy wige rozré2niaé dziewigtnastowiecznego Amerykanina — towarzyskiego i podleglego opinii publicz- nj, jakim widzieli go Tocqueville, Bryce i inni — i wspétezes- nego przedstawiciela typu zewnatrzsterownego, cztowieka zdolniejszego i bardziej zatroskanego o utrzymanie otwartego kontaktu z innymi, zaréwno w pracy, jak i w zabawie. Na ten punkt musimy nwrdcié uwage, bo rozréénienie to moze latwo rodzié nieporozumienia. Osobowosé we- wnatrasterowna, choé czgsto dazyta, a niekiedy osiagata wagledna niezaleznosé w stosunku do. opinii_publiczne} i osqdu sasiaddw, przejawiata w wigkszosei przypadkéw powazna dbalosé o swoja dobra reputacje, przynajmnie] w Stanach Zjednoczonych, na zasadzie ,,réwnania do Joneséw'\, Tego rodzaju konformizmy byly jednak przede “wszystkim pizystosowaniem zewnatranym, wyrazajacym sig w takich obyczajowych seczegdlach, jak ubranie, zastony -okicnne czy kredyt w odpowiednim banku., Przystosowanie to bylo bowiem w istocie nasladowaniem pewnych stan- -dardéw, lansowanych przez Smietanke danego srodowiska. Natomiast osobowosé zewnatrzsterowna, mimo Ze réwniez nie traci z oczu Joneséw, stara sie upodobnié do nich nie tyle w zewnetrenych szczegdtach, ile w charakterze wewnetrznego doswiadczenia. Méwiac inaczej,jej wrazliwosé zapewnia jej Igcznosé x innymi w wielu dziedzinach wy- 32 ) Winisivymi kaze jest najczesci werajacych poza stréj i stan posiadania Ponadto zaden Alou! piezaleznoSci czy ufnosci w Boga niz przeciwdziata jego Jonnosei ogladania sig na innych — ne ,swoich chlopéw” Wnie dobrze jak na elite — w oczekiwaniu wskazaf, ich doSwiadczen szukaé i jakiej poddawaé je wyktadni. aie trzech typdyy Jednym ze spcsobsw dostrzezenia iwukturalnych réanic migdzy trzema typami charakteru Al dlostrzezenie r62nic_migdzy jemoejenalaymi sankejat _ Osobowosé sterowana tradlyeja odezuwa swa kulture jako lolkiej liceby jednostek, z ktérymi pozestaje w codziennym lukeie. Te oczekuja po niej nie tyle tego, 2¢ bedzie ‘on pewnym typem czlowieka, ile Ze sig bedzie zachowywaé W przepisany sposdb. W tej sytuacii regulatorem zachowania -leke przed wstydem, " Ojobowose wewnatrzsferowna wyposazona zostala.w psy: fn 2yroskop, uruchomiony przez. rodzicéw i zdolny fei i odbiera ja za posrednictwem okreslonej, nie- ° \Wnle} do przyjmowania sygnatéw od innych autorytetow, ore przypominaja rodzicéw. Tdzie ona przez 2ycie mnie} Himodziclna niz sig to czesto na pozér zdaje, postuszna Jwhazom swego wewnatrznego pilota. Zejscie z kursu ~ badé W odpowiedzi na wewnetrzne impulsy, badd na chwiejne iilony wspstezesnych —

You might also like

• Stan Wojny, Umowa Spol - Hobbeslocke

  

  Document3 pages

  Stan Wojny, Umowa Spol - Hobbeslocke

  Julia

  No ratings yet
• Współczesne Systemy Polityczne

  

  Document73 pages

  Współczesne Systemy Polityczne

  Julia

  No ratings yet
• Matematyka 2021 Sierpien Poprawkowa Podstawowa

  

  Document28 pages

  Matematyka 2021 Sierpien Poprawkowa Podstawowa

  Julia

  No ratings yet
• • Magazines
  • Podcasts
  • Sheet music
• 24 24 1 PB

  

  Document17 pages

  24 24 1 PB

  Julia

  No ratings yet
• Turowski Jan - Socjologia. Małe Struktury Społeczne

  

  Document140 pages

  Turowski Jan - Socjologia. Małe Struktury Społeczne

  Julia

  No ratings yet
• WOS Odpowiedzi ZR

  

  Document6 pages

  WOS Odpowiedzi ZR

  Julia

  No ratings yet
• Katy Pomiedzy Plaszczyznami I PR

  

  Document18 pages

  Katy Pomiedzy Plaszczyznami I PR

  Julia

  No ratings yet
• Turowski Jan Teorie Grupy Spoecznej

  

  Document12 pages

  Turowski Jan Teorie Grupy Spoecznej

  Julia

  No ratings yet
• Podmiotowość Watykanu I Stolicy Apostolskiej

  

  Document10 pages

  Podmiotowość Watykanu I Stolicy Apostolskiej

  Julia

  No ratings yet