CƠ SỞ LÝ LUẬN

1/Cơ sở lý luận
Môi trường tổng quát là tất cả các yếu tố bên ngoài có ảnh hưởng đến
mọi doanh nghiệp. Nó tác động lâu dài và gián tiếp tới các hoạt động của
tổ chức. Thực tế chỉ ra rằng, doanh nghiệp không thể có khả năng kiểm
soát, thay đổi được các yếu tố của môi trường tổng quát bởi chúng luôn
luôn thay đổi, đa dạng và phức tạp. Đặc biệt trong thời kỳ các quốc gia
đang dần phục hồi về mọi mặt sau ảnh hưởng của đại dịch COVID-19
như hiện nay, việc thích ứng kịp thời sẽ là thách thức với các doanh
nghiệp. Các yếu tố trong môi trường tổng quát đem đến những thời cơ
mới cũng như các rủi ro đối với các doanh nghiệp. Vì doanh nghiệp
không thể thay đổi được môi trường tổng quát, do vậy phải tìm cách thích
ứng với những chuyển biến ấy mới có thể tồn tại và phát triển được.
Chẳng hạn, những thay đổi trong sự điều tiết của chính phủ hay một cuộc
suy thoái kinh tế cũng là một phần của môi trường tổng quát.
Môi trường tổng quát bao gồm các khía cạnh khác nhau:
a/ Bối cảnh quốc tế
Bối cảnh quốc tế bao gồm tất cả các yếu tố kinh tế, chính trị, công nghệ,
tự nhiên,.. xảy ra trên thế giới có ảnh hưởng tới các doanh nghiệp Việt
Nam.
b/Bối cảnh kinh tế
Bối cảnh kinh tế có vai trò cốt yếu hàng đầu, ảnh hưởng của nó có tính
chất then chốt đến hoạt động kinh doanh. Tỷ giá ngoại tệ, lãi suất ngân
hàng, tốc độ lạm phát, sự biến động của thị trường chứng khoán, tỷ lệ thất
nghiệp, sức mua của người tiêu dùng,..là các yếu tố của môi trường kinh
tế cần xem xét đánh giá. Chúng ảnh hưởng lớn tới hoạt động và cách ra
quyết định của doanh nghiệp. Cụ thể:

 Tỷ giá hối đoái tác động lớn đến nguồn cung, chi phí hàng hóa xuất
khẩu và giá hàng nhập khẩu.
 Mức độ tăng trưởng tạo điều kiện cơ hội cho doanh nghiệp phát
triển.
 Lãi suất tác động lớn đến chi phí vốn và ảnh hưởng tới chiến lược
mở rộng phát triển doanh nghiệp.
 Lạm phát ảnh hưởng lớn đến chi phí tiền lương, lãi suất cũng như
khiến doanh nghiệp đối mặt với chiến lược ra quyết định tăng giá
bán hay giảm chi phí và gặp khó khăn với khoản trả nợ dài hạn
tăng thêm khi lạm phát.

c/ Bối cảnh chính trị và luật pháp

Môi trường chính trị và luật pháp chính là yếu tố quan trọng mà doanh
nghiệp cần xem xét. Nếu thiếu đi sự ổn định chính trị thì sự phát triển
dài hạn, bền vững của doanh nghiệp sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Luật pháp và cơ chế ngành có thể tạo nên ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu
cực đến việc ra quyết định chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp, tổ
chức. Các yếu tố của môi trường chính trị và luật pháp cần xem xét đánh
giá bao gồm:

 Hệ thống văn bản pháp luật hoàn thiện.

 Quan điểm đường lối chính trị của Đảng và Nhà nước.
 Luật cạnh tranh, chống độc quyền.
 Luật lao động.
 Các chính sách thuế.
 Các quy định về an toàn, bảo vệ người tiêu dùng, bảo vệ môi
trường.
 Sự tác động từ những quy định và sự kiểm soát của chính phủ.
 Quy tắc trong thương mại quốc tế.

Việc tạo ra môi trường kinh doanh lành mạnh đã làm cho các cơ quan
quản lý nhà nước về kinh tế làm tốt công tác dự báo để điều tiết đúng đắn
các hoạt động đầu tư tránh để tình trạng cung vượt quá cầu, hạn chế việc
phát triển độc quyền, tạo ra môi trường bình đẳng giữa các doanh nghiệp.
Các chính sách đầu tư, chính sách phát triển kinh tế, chính sách cơ cấu…
sẽ tạo ra sự ưu tiên hay kìm hãm sự phát triển của từng ngành, từng vùng
kinh tế cụ thể, do đó tác động trực tiếp đến kết quả và hiệu quả kinh
doanh của doanh nghiệp thuộc các ngành, vùng kinh tế nhất định.

d/Bối cảnh công nghệ

Công nghệ giúp xuất hiện vật liệu thay thế và vật liệu mới, ảnh hưởng
đến thị trường yếu tố đầu vào của doanh nghiệp. Công nghệ cũng khiến
doanh nghiệp có thể nhiều đối thủ cạnh tranh hơn do xuất hiện các sản
phẩm dịch vụ thay thế nhiều hơn dựa trên công nghệ, kỹ thuật mới. Mặt
khác, nếu tốc độ phát triển công nghệ kỹ thuật khiến cho các sáng chế,
phát minh được tạo ra nhiều hơn, ứng dụng nhiều hơn khiến cho công
nghệ của doanh nghiệp bị lỗi thời, năng suất thấp.Các yếu tố của môi
trường công nghệ cần lưu ý xem xét gồm:

 Chính sách phát triển khoa học - công nghệ.

 Sự phát triển công nghệ kỹ thuật hiện đại của toàn ngành.
 Mức tiêu hao và chi phí sử dụng năng lượng.
 Vòng đời công nghệ.
 Sự phát triển của thông tin, liên lạc.
 Các sáng chế, phát minh, sự độc quyền công nghệ…
 Nghiên cứu phát triển, tự động hóa.
Trong xu thế toàn cầu hóa nền kinh tế hiện nay, sự phát triển nhanh
chóng của khoa học, kỹ thuật – công nghệ ở mọi lĩnh vực đều tác động
trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp có liên quan.
Với trình độ  khoa học công nghệ như hiện nay ở nước ta thì hiệu quả của
các hoạt động ứng dụng, chuyển giao công nghệ đã, đang và sẽ ảnh
hưởng trực tiếp và mạnh mẽ tới các doanh nghiệp. Xu thế hội nhập buộc
các doanh nghiệp ở nước ta phải tìm mọi biện pháp để tăng khả năng
cạnh tranh là giá cả, doanh nghiệp đạt được điều này nhờ việc giảm chi
phí trong đó yếu tố công nghệ đóng vai trò rất quan trọng. Vì vậy, các
doanh nghiệp phải chú ý nâng cao nhanh chóng khả năng nghiên cứu và
phát triển, không chỉ chuyên giao, làm chủ công nghệ ngoai nhập mà phải
có khả năng sáng tạo được kỹ thuật công nghệ tiên tiến.
Sự phát triển của công nghệ hiện nay gắn chặt với sự phát triển của công
nghệ thông tin. Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào lĩnh vực quản lý
sẽ góp phần nâng cao khả năng tiếp cận và cập nhật thông tin, đặc biệt là
những thông tin về thị trường. Xóa bỏ các hạn chế về không gian, tăng
năng suất lao động.

e/ Bối cảnh văn hoá-xã hội

Môi trường văn hóa - xã hội bao gồm những chuẩn mực và giá trị được
chấp nhận và tôn trọng bởi một xã hội hoặc một nền văn hóa cụ thể. Sự
thay đổi của các yếu tố văn hóa - xã hội một phần là hệ quả của sự tác
động lâu dài của các yếu tố vĩ mô khác, do vậy nó thường biến đổi chậm
hơn so với các yếu tố khác. Nó ảnh hưởng nhiều tới thói quen tiêu dùng,
cách thức ứng xử, sở thích của khách hàng cũng như giúp tạo nên văn hóa
bên trong của doanh nghiệp và ảnh hưởng tới cách thức doanh nghiệp cư
xử, giao tiếp với bên ngoài. Các yếu tố văn hóa xã hội tác động lên tổng
cầu về hàng hóa, dịch vụ của doanh nghiệp và cách doanh nghiệp đáp
ứng nhu cầu khách hàng. Để đánh giá môi trường kinh doanh của doanh
nghiệp thì các yếu tố của môi trường văn hóa xã hội cần xem xét gồm:

 Cơ cấu độ tuổi.
 Sức khỏe.
 An sinh xã hội.
 Di dân và nguồn lao động.
 Nghề nghiệp.
 Bình đẳng giới.
 Tăng trưởng dân số.
 Phân phối thu nhập.
 Trình độ học vấn chung.
Văn hóa xã hội có ảnh hưởng một cách chậm chạp hơn song cũng rất sâu
sắc đến hoạt động quản trị và kinh doanh của mọi doanh nghiệp.Trên
thực tế, một số công ty ở nước ta hiện đang chi tiền cho phúc lợi xã hội.
Một số công ty đang tự do quyên góp quỹ của mình cho các tổ chức giáo
dục và trường đại học để xây dựng cho các chương trình giảng dạy, cho
học bổng.

g/ Bối cảnh tự nhiên

Môi trường tự nhiên tạo nên thị trường cung ứng yếu tố đầu vào doanh
nghiệp cũng như ảnh hưởng đến thu nhập, việc làm và dân cư. Từ đó,
nó tác động đến sức mua, khả năng tiêu thụ, bán hàng của doanh nghiệp
và chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp, tổ chức. Các yếu tố
của môi trường tự nhiên cần xem xét gồm:

 Tài nguyên thiên nhiên.

 Thời tiết.
 Đất đai.
 Khí hậu.
 Ô nhiễm môi trường.

Các điều kiện tự nhiên có thể ảnh hưởng đến hoạt động của từng loại
doanh nghiệp khác nhau: tài nguyên thiên nhiên tác động rất lớn đến
doanh nghiệp thuộc lĩnh vực khai thác; đất đai, thời tiết, khí hậu ảnh
hưởng đến doanh nghiệp trong ngành nông, lâm, thủy, hải sản từ đó tác
động đến các doanh nghiệp chế biến. Địa hình và sự phát triển cơ sở hạ
tầng tác động đến việc lựa chọn địa điểm của mọi doanh nghiệp, khí hậu,
độ ẩm sẽ ảnh hưởng đến việc bảo quản, nguyên vật liệu, thành phẩm và
điều kiện sản xuất của doanh nghiệp. Điều này tác động đến các doanh
nghiệp theo hướng làm cho doanh nghiệp phải chú ý tới các điều kiện tự
nhiên. Điều kiện tự nhiên ảnh hưởng ở mức độ khác nhau, cường độ khác
nhau đối với từng loại doanh nghiệp ở các địa điểm khác nhau và nó cũng
tác động theo cả hai xu hướng cả tiêu cực và tích cực.

Mục đích của việc phân tích và chứng minh những ảnh hưởng của môi
trường tổng quát đến các doanh nghiệp Việt Nam là để làm rõ các cấp độ
của môi trường kinh doanh, phân tích các các nhân tố tác động đến môi
trường kinh doanh của các doanh nghiệp, lý giải những mặt tích cực,
những hạn chế và đồng thời đưa ra các giải pháp giúp doanh nghiệp thích
ứng với sự thay đổi của môi trường tổng quát.