ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ.

ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2022-23
TEYXOΣ Α
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ-ΔΙΑΤΑΞΗ
ΑΠΟΛΥΤΑ-ΡΙΖΕΣ-ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Γ.-

ΚΑΡΑΜΠΑΛΗΣ Χ. –ΝΤΟΓΚΑΣ Κ.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ
1 Γ.ΜΑΛΛΙΑΡΑ
ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2022-23
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ

ΟΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥΣ...........................................................................................σελ.4

ΔΙΑΤΑΞΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ..........................................................................................σελ.12

ΑΠΟΛΥΤΗ ΤΙΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ................................................................................σελ.27

ΡΙΖΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ...............................................................................................σελ 47

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ

ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ 1ΟΥ ΒΑΘΜΟΥ..............................................................................................................σελ.68


Η ΕΞΙΣΩΣΗ x   .......................................................................................................................σελ.81

ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ Β΄ΒΑΘΜΟΥ.................................................................................................................σελ.82

2
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

“Η Άλγεβρα είναι γεναιόδωρη. Συχνά δίνει περισσότερα από όσα της ζητούνται.”

D’ ALEMBERT (Γ ΑΛΛΟΣΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ 1717-1783)

“Ένα μαθηματικό πρόβλημα πρέπει να είναι αρκετά δύσκολο ώστε να μας

κινητοποιεί. Όχι όμως απρόσιτο, ώστε να βρίσκεται πέρα από τις δυνατότητές μας.
Πρέπει να λειτουργεί ως οδηγός στα δαιδαλώδη μονοπάτια της κρυμμένης αλήθειας
και ως υπόμνηση της χαράς μιας επιτυχούς λύσης.”

DAVID HILBERΤ ( ΓΕΡΜΑΝΟΣΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ 1862-1943)

3
 ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

2.1 Οι πράξεις και οι ιδιότητές τους

ΔΥΝΑΜΕΙΣ-ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ-ΠΑΡΑΓΟΝΤΟΠΟΙΗΣΗ

A. ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

1.         .
3 4
Π.χ. α) 2  2  2  2
3 4 7

β)  3   3   3   3 

3 3 1 4


2.     ,   0 .

44
Π.χ. α) 2
 442 42  16
4
 2   2 54  2 1   2
5

β)    
 2 
4

3.           .


Π.χ. α) 23  33  2  3  63  108
3

β)  2    3   2    3   6  36

2 2 2 2

 
2 2
γ) 2  2  22  2  4  2  8


  
4.  ,0 .
    
3
63 6
Π.χ. α)   33  27
23 2
3
 16 
163
     8   8   8   8   512
3
β) 3 
 2   2 
 
 
5.    

 
2
Π.χ. α) 2
3
232 26 64
2
 1 2   1 22  1 4 1
β)              .
 2    2   2  16

4
 ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

Παρατηρήσεις:
1 0
1. Για κάθε ρητό αριθμό α διάφορο του 0,ισχύει  0  1 , διότι   0     .
  

2. Ισχύει ότι:    
1
, ν φυσικός αριθμός και  0.

 
      1 1 

 
3. Ισχύει ότι:      ,  ,   0 ,ν φυσικός αριθμός,διότι        .
   

       
  
 

Β. ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ
Παραθέτουμε τον παρακάτω πίνακα με τις βασικές ταυτότητες.

1.        2  
2 2 2

2.        2  
2 2 2

3.             
2 2

4.        3   3  
3 3 2 2 3

5.        3   3  
3 3 2 2 3

3 3

6.              
2 2

7.   
3 3
        2
    2 
8.              2  2  2
2 2 2 2

9.TΑΥΤΟΤΗΤΑ EULER:
1
 3   3   3  3                        
2 2 2

2
Αν      0 ή     τότε:  3   3   3  3

Χρήσιμες ταυτότητες:

x12  x2 2  x1  x2   2 x1 x2
2
1. . Αν κάνουμε πράξεις στο 2ο μέλος έχουμε:
 x1  x2   2 x1 x2  x12  2 x1 x2  x2 2  2 x1 x2  x12  x2 2 δηλαδή καταλήγουμε στο 1 ο μέλος.
2

x13  x23   x1  x2   3x1 x2  x1  x2  (αποδεικνύεται όπως και η ιδιότητα (1) κάνοντας πράξεις στο 2 ο μέλος και
3
2.
καταλήγοντας στο 1ο μέλος).

5
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

Γ. ΠΑΡΑΓΟΝΤΟΠΟΙΗΣΗ

α) Κοινός παράγοντας: α) 2 2 - 2αβ + 2α = 2α(α - β + 1).

β) 12 x2 y  30 xy 2  6 x 2 y 2 = 6 xy  (2 x  5 y  xy)

ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ: Nα παραγοντοποιηθεί η παράσταση:

20a2 x3 y 4  4x2 y5  8x5ay3 =

β) Κοινός παράγοντας κατά ομάδες (Ομαδοποίηση):

3x4 – 12x3 + 5x – 20 = 3x3(x – 4) + 5(x – 4)= (x – 4)(3x3 + 5)

ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ: Nα παραγοντοποιηθεί η παράσταση:

x3  x 2  x  1 

γ) Διαφορά τετραγώνων:

α) 4β2 – 25 = (2β)2 – 52 = (2β + 5)(2β – 5)

β) (3x – 1)2 – 81 = (3x – 1)2 – 92=(3x – 1 + 9)(3x – 1 – 9)=(3x + 8)(3x – 10)

ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ: Nα παραγοντοποιηθούν οι παραστάσεις:

1. 25 x  49 y 
2 2

2. x4  1 

δ) Διαφορά – άθροισμα κύβων: x3 – 27 = x3 – 33 = (x – 3)(x2 + x·3 + 32)= (x – 3)(x2 + 3x + 9)

ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ: Nα παραγοντοποιηθεί η παράσταση:

x3  8 

ε) Ανάπτυγμα τετραγώνου: 4α2 + 12α + 9 = (2α)2 + 2·2α·3 + 32 = (2a 3)

2

ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ: Nα παραγοντοποιηθεί η παράσταση:

4 x2  4 x  1 

στ) Παραγοντοποίηση τριωνύμου της μορφής x 2 + (α + β)x + αβ:

x2 + (α + β)x + αβ=(x+α)(x+β)

Π.χ. Για να παραγοντοποιήσουμε το τριώνυμο x2- 8x+12, αναζητούμε δύο αριθμούς με γινόμενο 12 και άθροισμα -
8. Οι αριθμοί αυτοί πρέπει να είναι αρνητικοί, αφού έχουν γινόμενο θετικό και άθροισμα αρνητικό. Με δοκιμές
βρίσκουμε ότι οι αριθμοί αυτοί είναι το -2 και το -6. Άρα έχουμε x2 - 8x + 12 = (x - 2)(x - 6)

6
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ: Nα παραγοντοποιηθεί το τριώνυμο

x2  4 x  3 

ζ) Παραγοντοποίηση τριωνύμου της μορφής: ax2   x   , a 0

1. Αν   0 και 1 , 2 είναι οι λύσεις της εξίσωσης ax2   x   με a  0 , τότε:

το τριώνυμο ax   x   παραγοντοποιείται σύμφωνα με τον τύπο:

2

ax 2   x       x  1    x   2 


2. Αν Δ=0, η εξίσωση έχει μία διπλή ρίζα x0   και παραγοντοποιείται ως εξής:
2a


ax 2   x      ( x  x0 ) 2  ( x  )2
2a

3. Αν Δ<0, δεν παραγοντοποιείται.

ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ: Nα παραγοντοποιηθούν οι παραστάσεις:

1. 6 x2  x  1 2. 9 x2  6 x  1

7
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΩΡΑ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

1. Να αποδείξετε τις ταυτότητες:

 x  2  6  x  1  x3  2     3             3a 
3 2 2 3 2
α) β)

 x  3 y    y  3x    3     3a 
2 2 2 2

γ)  y  x    y  x  δ)    a      a 
8 8

a3   3  3   3 2 4  2 4
x  y 2   2 xy    x  y   x  y  
2 2 2
  ,   
2
ε) ζ)
a             

a3   3
2. α) Αν a,   0 να αποδείξετε ότι: a   .
(a   )2  

993  193
β) Να βρείτε την τιμή της παράστασης:   .
1182  99 19

2
 x
3. Να βρεθεί η τιμή της παράστασης:   ( x  y )  ( x  y )  :  3  , αν x  20183 , y 
1 3 51 4 2
.
y  20183

4. α) Να αποδείξετε ότι: (   )(   )(   )    

2 2 4 4

β) Να βρείτε την τιμή της παράστασης:   99 10110.001

5. Να γίνουν οι παραγοντοποιήσεις:

α)    x  y    y  x  β)  4  2     2 x  3 y    3 y  2 x     2 

γ)  3  2   2   3 
δ) 5  4  x
2
   x  2 2 3

ε)  x  1  x  4  x  4
2
  2

στ)  5 1  4   ζ) 25x2 y 2  20 xy  4 η) 4 x6  4 x3 1

6. Να απλοποιήσετε τις παρακάτω παραστάσεις:

7 x 2  7 xy x3 y  2 x 2 y  4 xy x2 1 x2  x
α) β) γ) :
5 x 2 y 10 y 2 x  5 y 3 x3  8 x 2  3x 2 x3  6 x 2

8
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

x2  9 x2  5x  6 5 x3  4 x 2  1  3  4  a 2  3
δ) : ε) στ)
4 x 2  16 4 x 2 16 x  16 2 x3  3x 2  1  2 

 3   4  4  4
2

   2 2
7. Να γίνουν οι πράξεις: : 
  1 2  2
   2  1 

8. Να γίνουν οι πράξεις:

3 2 5  3 1 1 1
α)   β)  
4  4 12  12 6 2  6 2  2  2   2 2  2

x2  4 x2  6 x  9 x2  x  6 2  2  2  2  1 1 
γ)  : 2 δ)     3 :  
3 
x3 x3  8 x x       

Δικαιούμαστε να χαρακτηρίσουμε τέλεια μια μαθηματική θεωρία μόνο όταν μπορούμε να την

εξηγήσουμε σχεδόν σε κάθε άνθρωπο.” DAVID HILBERT (1862-1943)

9
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΘΕΜΑ 2

1 1
9. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς 𝛼, 𝛽 ≠ 0, ισχύει ότι: (𝛼 + 𝛽) ( + ) = 4, τότε
𝛼 𝛽

να αποδείξετε ότι:

𝛼 𝛽
α) + = 2. (Μονάδες 12)
𝛽 𝛼

β) 𝛼 = 𝛽. (Μονάδες 13)

10. Έστω α, β, γ πραγματικοί αριθμοί για τους οποίους ισχύουν α  β  γ  0 και αβγ  0 .

α) Να αποδείξετε ότι
i. β  γ  α . (Μονάδες 6)

α2
ii.  α . (Μονάδες 6)
βγ

β2 γ2
β) Με παρόμοιο τρόπο να απλοποιήσετε τα κλάσματα , και να αποδείξετε ότι
γ α α β

α2 β2 γ2
  0. (Μονάδες 13)
β  γ γ α α β

11. Έστω x,y πραγματικοί αριθμοί. Ορίζουμε: Α = 2(x + y)2 − (x − y)2 − 6xy − y 2

α) Να αποδείξετε ότι : Α = x2 (Μονάδες 13)

β) Να αποδείξετε ότι o αριθμός B = 2 ∙ 20222 − 20202 − 6 ∙ 2021 − 1 είναι ίσος με το τετράγωνο φυσικού
αριθμού τον οποίο να προσδιορίσετε. (Μονάδες 12)

12. Έστω α, β πραγματικοί αριθμοί, διαφορετικοί μεταξύ τους, για τους οποίους ισχύουν

α2  2α  β και β2  2β  α .
α) Να αποδείξετε ότι:

i. α2  β2  α  β . (Μονάδες 8)

ii. α β 1. (Μονάδες 8)

β) Να βρείτε την τιμή της παράστασης Α  α  β .

2 2
(Μονάδες 9)
10
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

13. α) Να αποδείξετε ότι για οποιουσδήποτε πραγματικούς αριθμούς x, y ισχύει:

 x  1   y  3   x 2  y 2  2x  6y  10
2 2
(Μονάδες 12)

β) Να βρείτε τους αριθμούς x, y ώστε: x2  y2  2x  6y  10  0 . (Μονάδες 13)

14. Αν οι αριθμοί 2α − 1 και β − 1 είναι αντίστροφοι, με α ≠ 1 και β ≠ 1 να δείξετε ότι:

α) 2α + β = 2αβ . (Μονάδες 10)

β) Οι αριθμοί x = α − β και y = α(1 − 2β) + 2β είναι αντίθετοι. (Μονάδες 15)

15. Έστω x, y πραγματικοί αριθμοί για τους οποίους ισχύει:

(x  4y)(x  y)  9xy .
α) Να αποδείξετε ότι

i. (2y  x)2  0 (Μονάδες 8)

x
ii. y . (Μονάδες 5)
2
2 2
 x  x
β) Να αποδείξετε ότι  2y     2y    10y 2 . (Μονάδες 12)
 2  2

4x  5 y
16. Για τους πραγματικούς αριθμούς x και y ισχύει:  2 .
x  4y

α) Να δείξετε ότι y  2 x . (Μονάδες 12)

2 x 2  3 y 2  xy
β) Για y  2 x , να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης A  . (Μονάδες 13)
xy

17. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς 𝑥, 𝑦 ισχύει η σχέση (𝑥 − 2𝑦)2 − 2 ∙ (3 − 2𝑥𝑦) = 5𝑦 2 – 1

α) Να αποδείξετε ότι 𝑥 2 − 𝑦 2 = 5. (Μονάδες 12)

β) Να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης 𝑃 = (𝑥 + 𝑦)3 (𝑥 − 𝑦)3 . (Μονάδες 13)

11
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

2.2 ΔΙΑΤΑΞΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ

ΟΡΙΣΜΟΣ

Ένας αριθμός α λέμε ότι είναι μεγαλύτερος από έναν αριθμό β, και γράφουμε α >β, όταν η διαφορά α - β είναι
θετικός αριθμός.

Στην περίπτωση αυτή λέμε επίσης ότι ο β είναι μικρότερος του α και γράφουμε β<α

Από τον παραπάνω ορισμό προκύπτει αμέσως ότι:

 Κάθε θετικός αριθμός είναι μεγαλύτερος από το μηδέν.

 Κάθε αρνητικός αριθμός είναι μικρότερος από το μηδέν.

Έτσι ο αρχικός ορισμός γράφεται ισοδύναμα: α > β ⇔ α - β > 0

Γεωμετρικά, η ανισότητα α < β σημαίνει ότι πάνω στον άξονα των πραγματικών ο αριθμός β είναι δεξιότερα από
τον α .

Αν για τους αριθμούς α και β ισχύει α > β ή α = β , τότε γράφουμε α ≥ β και διαβάζουμε:

«α μεγαλύτερος ή ίσος του β».

ΔΙΑΤΑΞΗ ΚΑΙ ΠΡΑΞΕΙΣ

1. α > 0 και β > 0 ⇒ α + β > 0

α < 0 και β < 0 ⇒ α + β < 0


2. α, β ομόσημοι ⇔ α · β > 0 ⇔ 0



α, β ετερόσημοι⇔ α · β < 0⇔ 0


3. α2 ≥ 0, για κάθε α∈ℝ . (Η ισότητα ισχύει μόνο όταν α = 0)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

α2 + β2 = 0 ⇔ α = 0 και β = 0

α2 + β2 > 0 ⇔ α ≠ 0 ή β ≠ 0

12
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ

1. α > β και β > γ  α > γ

2. α >β ⇔ α + γ > β + γ

3. Αν γ > 0, τότε: α > β ⇔α · γ > β · γ

4. Αν γ < 0, τότε: α > β ⇔α · γ < β · γ

5. α > β και γ > δ ⇒ α + γ > β + δ

6. Για θετικούς αριθμούς α, β, γ, δ ισχύει η συνεπαγωγή: α > β και γ > δ ⇒ α · γ > β · δ

ΣΧΟΛΙΟ: Οι ιδιότητες 5 και 6 ισχύουν και για περισσότερες ανισότητες:

 α1 > β1 και α2 > β2 και … και αν > βν ⇒ α1 + α2 +... + αν > β1 + β2 + ... + βν

 Αν, επιπλέον, τα μέλη των ανισοτήτων είναι θετικοί αριθμοί, τότε:

α1 > β1 και α2 > β2 και … και αν > βν ⇒α1 · α2 · ... · αν > β1 · β2 · ... · βν

7. Για θετικούς αριθμούς α, β και θετικό ακέραιο ν ισχύει η ισοδυναμία: α > β ⇔ αν > βν

8. Για θετικούς αριθμούς α, β και θετικό ακέραιο ν ισχύει η ισοδυναμία: α = β ⇔αν = βν

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Σε αντίθεση με την ιδιότητα 5,όπου μπορούμε να προσθέσουμε δύο ανισότητες κατά

μέλη,δεν μπορούμε να αφαιρούμε ανισότητες κατά μέλη.

Π.χ. 6  4 και 6 3 ,αλλά 6  6  4  3

2. Σε αντίθεση με την ιδιότητα 6,όπου μπορούμε να πολλαπλασιάσουμε ανισότητες της ίδιας

φοράς με θετικούς αριθμούς και να προκύψει ανισότητα της ίδιας φοράς,δεν μπορούμε να

κάνουμε το ίδιο στην διαίρεση ανισοτήτων της ίδιας φοράς.

6 4
Π.χ. 6  4 και 6 2 , αλλά  .
6 2

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

1 1
1. Αν α, β ομόσημοι αριθμοί, τότε:     .
 

1
2. Αν α>0 ,τότε a   2.


3. Για όλους τους πραγματικούς αριθμούς α, β ισχύει α2 + β2 ≥ 2αβ.

13
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΑ

Το σύνολο των πραγματικών αριθμών x με α ≤ x ≤ β λέγεται κλειστό διάστημα από α μέχρι β και συμβολίζεται με
[α, β].

Αν τώρα από το κλειστό διάστημα [α, β] παραλείψουμε τα α και β προκύπτει το αντίστοιχο ανοικτό διάστημα από
το α μέχρι β που συμβολίζεται με (α, β).
Οι αριθμοί α και β λέγονται άκρα των διαστημάτων αυτών και κάθε αριθμός μεταξύ των α και β λέγεται εσωτερικό
σημείο αυτών.
Η διαφορά δηλαδή μεταξύ ενός κλειστού και του αντίστοιχου ανοικτού διαστήματος είναι ότι το πρώτο περιέχει τα
άκρα του, ενώ το δεύτερο δεν τα περιέχει.

Άλλες μορφές διαστημάτων είναι:

 Το ανοικτό δεξιά διάστημα [α, β) που αποτελείται από τους αριθμούς x για τους οποίους ισχύει
α ≤ x < β και

 Το ανοικτό αριστερά διάστημα (α, β] που αποτελείται από τους αριθμούς με x για τους οποίους
ισχύει α < x ≤ β .

Τέλος, υπό μορφή διαστήματος,

 Το σύνολο των αριθμών x για τους οποίους ισχύει α ≤ x συμβολίζεται με [α, +∞), ενώ
 Το σύνολο των αριθμών x για τους οποίους ισχύει x ≤ α συμβολίζεται με (-∞, α].

Με ανάλογο τρόπο ορίζονται και τα διαστήματα  ,   και  , a  Τα σύμβολα  και  , που διαβάζονται
«συν άπειρο» και «πλην άπειρο» αντιστοίχως, δεν παριστάνουν πραγματικούς αριθμούς.
Στον παρακάτω πίνακα συνοψίζονται οι μορφές διαστημάτων πραγματικών αριθμών και οι διάφορες
αναπαραστάσεις τους:

ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ

α≤x≤β [α, β]

α≤x<β [α, β)

α<x≤β (α, β]

α<x<β (α, β)

x≥α [α, +∞)

x>α (α, +∞)

x≤α (-∞, α]

x<α (-∞, α)
14
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ- ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΕΣ

Α. Απόδειξη ανισοτήτων

Αν έχουμε να αποδείξουμε μια ανισότητα μεταφέρουμε όλους τους όρους σε ένα μέλος (καλύτερα στο μέλος του
μεγαλύτερου) και κάνοντας πράξεις ή παραγοντοποίηση ή συμπλήρωση τετραγώνων,καταλήγουμε σε μια

ανισότητα που ισχύει,το οποίο συνήθως είναι η ταυτότητα (a   ) ή άθροισμα μη αρνητικών αριθμών.
2

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Αργότερα θα μάθουμε ότι μπορούμε να καταλήξουμε σε μια ανισότητα που ισχύει με τη βοήθεια του προσήμου
ενός τριωνύμου.

2. Αν η εκφώνηση μας δίνει μια συνθήκη για βοήθεια χρησιμοποιειούμε αυτή τη συνθήκη,ώστε να καταλήξουμε σε
ανισότητα που ισχύει ( β.λ το Παράδειγμα 2).

3. Αν έχουμε να αποδείξουμε διπλή ανισότητα      ,τότε αποδεικνύουμε ξεχωριστά   και 

( β.λ.Παράδειγμα 3) .

 Παράδειγμα 1

Να αποδείξετε τις παρακάτω ανισότητες:

5( x2  y 2 )  (x  2 y)2 β. a2   2   2   2  2  (   ) γ. a      0
2 2
α.

δ. a  4a 12  0
2

 Λύση

α. 5  ( x  y )  (x  2 y)  5x  5 y  x 4 xy 4 y 
2 2 2 2 2 2 2

5x2  x2  5 y 2  4 y 2  4 xy  0  4 x2 4 xy  y 2  0  (2x  y)2 0, το οποίο ισχύει.

β. a        2 2  a        2  2  0

2 2 2 2 2 2 2 2

 2  2   2   2  2  2  0  (   )2  (  )2  0 ,το οποίο ισχύει.

γ. Πολλαπλασιάζουμε και τα 2 μέλη της ζητούμενης ανισότητας με το 2

και έχουμε: 2a  2  2   0    2      0 

2 2 2 2 2 2

 2  (   )2   2  0, το οποίο ισχύει.

15
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

δ. Διασπάμε το 12,ώστε να προκύψει τέλειο τετράγωνο.Έχουμε λοιπόν

a 2  4a  4  8  0  (  2) 2  8 0, το οποίο ισχύει.

12

 Παράδειγμα 2

Α. Αν α +β = 4 , να αποδείξετε ότι: α  β  4 .

Β. Αν x  1, να αποδείξετε ότι: x  x  x 1 0 .

3 2

 Λύση

Εδώ έχουμε δύο ασκήσεις με μια συνθήκη ως βοήθεια,όπου σε κάθε μία από αυτές αξιοποιούμε με διαφορετικό
τρόπο την βοήθεια.

Α. Στο α΄ ερώτημα χρησιμοποιούμε από την αρχή την βοήθεια,λύνοντας ως προς α ή β και αντικαθιστώντας στην
ζητούμενη ανισότητα.Έχουμε

  4  a ,άρα α  (4   )  4  4α  2  4  2  4  4  0 (  2)2  0, το οποίο ισχύει.

Β. Στο β΄ερώτημα,παραγοντοποιούμε τη ζητούμενη σχέση και στη συνέχεια,αξιοποιούμε την βοήθεια.Άρα,έχουμε:

x2 ( x 1)  ( x 1)  0  (x 1) (x2 1)  0  ( x 1)  ( x 1)  ( x  1) 0 

(x 1)2  ( x  1)  0 .Από την υπόθεση x 1 x  1 0 και ( x 1)2  0 ,οπότε η ζητούμενη σχέση ισχύει.

 Παράδειγμα 3

 
Να αποδείξετε ότι: 1   , αν 0  a  .
1  1 

 Λύση

  
Αποδεικνύουμε ξεχωριστά 1  και 
1  1  1 

 a 1
 1    (1  a)  (1  a)    1 a  a  a  a  1 2a   1    , το οποίο ισχύει
1   1 a 0 1 a 2
διότι a  0.
 
   a (1   )   (1  a)         a   , το οποίο επίσης ισχύει από την υπόθεση.
1  1 

16
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

Β. Χρήση της ιδιότητας a2   2  0      0.

 Παράδειγμα 4

Να βρεθούν οι τιμές των πραγματικών μεταβλητών στις παρακάτω ασκήσεις: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Α. a  6   12  45  0
2 2
Β. 2 x  4 xy    6 y  13 y 4 x  4  0
2 2
 Λύση
Α. Έχουμε
Για να χρησιμοποιήσουμε την
ιδιότητα,μπορεί να χρειαστεί
να κάνουμε μέθοδο
2
συμπλήρωσης
τετραγώνων,δηλαδή να
προσπαθήσουμε να
εμφανίσουμε την ταυτότητα

a 2  6   2 12  36  9  0  a 2  6  9   2 12   36  0  ( 3)  (   6)  0  ( 3)  0 και

2 2 2

45

(  6)  0  a  3  0 και   6  0  3 και   6 .

2

Β. x  x  4 xy    6 y  4 y  9 y  4 x  4  0 
2 2 2 2 2

2 x2 13 y 2

 x2  4xy 4 y 2   2  6 y  9 y 2  x2 4x  4  0 

 ( x  y)2  (  3 y)2  ( x  2)2  0  ( x  y)2  (  3 y)2  ( x  2)2  0 (x  y) 2  0 και (  3 y ) 2 =0 και

( x  2)2 =0 

 x  y  0 και   3 y  0 και x  2  0  y  x και   3y και x  2 .Άρα y  x  2 και

  3 y  3(2)  6 .Άρα x  2, y 2,  6.

Γ. Εύρεση μεταξύ ποιων τιμών βρίσκεται η τιμή μιας παράστασης ή Μέγιστη-Ελάχιστη Τιμή Παράστασης.

Προσπαθούμε χρησιμοποιώντας τις αρχικές ανισότητες που δίνονται,να δημιουργήσουμε τις ζητούμενες
παραστάσεις.Κατά την διαδικασία αυτή χρησιμοποιούμε τις ιδιότητες ανισοτήτων και τις πράξεις και διάταξη.

Υπενθυμίζουμε ότι:

 Μπορούμε να προσθέσουμε ανισότητες κατά μέλη με την ίδια φορά.

 Μπορούμε να πολλαπλασιάσουμε ανισότητες κατά μέλη ,αν όλα είναι θετικά.

17
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

 Μπορούμε να πολλαπλασιάσουμεμια ανισότητα με έναν θετικό αριθμό,οπότε δεν αλλάζει η φορά της
ανισότητας ή με έναν αρνητικό αριθμό,οπότε αλλάζει η φορά της ανισότητας.
 Μπορούμε να υψώσουμε όλα τα μέλη ανισότητας σε περιττή δύναμη ανεξάρτητα από το πρόσημο των
μελών ενώ για να υψώσουμε σε άρτια δύναμη θα πρέπει να είναι όλα θετικά.
 Μπορούμε να αντιστρέψουμε ταμέλη μιας ανισότητας αν είναι ομόσημοι.
 Δεν μπορούμε να αφαιρέσουμε ή να διαρέσουμε ανισότητες κατά μέλη.

 Παράδειγμα 5

Αν 1 x  2 και 4  y  6 , να βρείτε μεταξύ ποιων αριθμών βρίσκεται καθεμία από τις παρακάτω παραστάσεις:

α. x  y β. x  y γ. 4 x  2 y δ. 3 y  2 x

ε. x  y στ. x ζ. x  y η. x  y
2 2 3 2

 Λύση

α. Προσθέτουμε κατά μέλη τις ανισότητες:

1  x  2
  1  4  x  y  2  6  5  x  y  8.
4  y  6

β. Πολλαπλασιάζουμε πρώτα την ανίσωση 4  y  6 με 1 ,προκειμένου να εμφανιστεί το  y .Έχουμε

( 1)
4  y  6   4   y   6   6   y   4 .Στη συνέχεια προσθέτουμε κατά μέλη τις ανισότητες:

 1 x  2
  1  6  x  y  2  4   5  x  y   2.
6   y  4
4 2
γ. 1  x  2 4  4 x  8 και 4  y  6  8  2 y 12 και στη συνέχεια προσθέτουμε κατά μέλη τις ασνισότητες που
προέκυψαν.

4  4 x  8
  4 8  4 x  2 y  8 12 12  4 x  2 y  20.
8  2 y  12
 ( 2)
δ. 1  x  2   2   2 x   4   4   2 x   2

3
4  y  6  12  3 y 18 και στη συνέχεια προσθέτουμε κατά μέλη τις ασνισότητες που προέκυψαν.

4  2 x  2
  412   2 x  3 y   2 18  8   2 x  3 y 16.
12  3 y  18

18
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ε. Πολλαπλασιάζουμε κατά μέλη τις ανισότητες ( είναι όλα θετικά)

1  x  2
  1 4  x  y  2 6  4  x  y 12.
 4  y  6

στ. Η παράσταση x ,γράφεται διαφορετικά x  1 .Δημιουργούμε πρώτα την παράσταση 1 αντιστρέφοντας τα

y y y

μέλη της ανισότητας 4  y  6 (είναι όλα ομόσημα) και έχουμε 1  1  1  1  1  1 και στη συνέχεια
4 y 6 6 y 4
1  x  2
 1 1 1 1 x 1
πολλαπλασιάζουμε κατά μέλη τις ανισότητες  1 1 1  1  x   2     .
6  y  4 6 y 4 6 y 2


ζ. Υψώνουμε στο τετράγωνο τα μέλη των ανισοτήτων ( είναι όλα θετικά )

1  x  2 12  x 2  22  1  x 2  4 (  )
   2 2 2   116  x2  y 2  4  3617  x2  y 2  40.
4  y  6 4  y  6 16  y  36
2

η. 1 x  2 1  x  2 1 x  8
3 3 3 3

Από το ερώτημα ζ βρήκαμε ότι: 16  y  36 ..Πολλαπλασιάζουμε την ανίσωση με 1 και έχουμε

2

16  y 2  36  36  y 2  16.

 1  x3  8 ()
  1  36  x3  y 2  8 16  35  x3  y 2   8.
  36   y   16
2

 Παράδειγμα 6

Αν 2  x  1 και 4  y  6 , να βρείτε μεταξύ ποιων αριθμών βρίσκεται καθεμία από τις παρακάτω παραστάσεις:

α. x  y β. x  y
2 2

 Λύση

α. Εφόσον 2  x  1 , δεν μπορούμε να πολλαπλασιάσουμε κατά μέλη

( 1)
άρα πρώτα αλλάζουμε τα πρόσημα 2  x  1  2   x  1  1 x  2

Προσοχή: Συχνά γίνεται το λάθος να θεωρεί κάποιος μαθητής ότι το  x είναι αρνητικός αριθμός λόγω του

<<  >>. Όμως το x από την εκφώνηση είναι αρνητικό άρα το  x είναι θετικό. Έτσι μπορούμε πλέον να
πολλαπλασιάσουμε κατά μέλη τις ανισότητες.

19
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

1   x  2 () ( 1)
  1  4   xy  2  6  4   xy  12   4  xy  12
4  y  6

Άρα 12  xy   4.

β. Από το α΄ερώτημα βρήκαμε ότι: 1 x  2 .Εφόσον είναι όλα θετικά

υψώνουμε στο τετράγωνο 1  ( x)  2 1 x  4 Επίσης 4  y  6 4  y  6 16  y  36 .Τελικά

2 2 2 2 2 2 2 2

 1  x 2  4 (  )
  116  x 2  y 2  436 17  x 2  y 2  40 .
16  y  36
2

Aν σε κάποιο ερώτημα Π.χ. στο ε μας ζητούσε μέγιστη-ελάχιστη τιμή ,τότε ελάχιστη τιμή είναι το 17 και μέγιστη
τιμή το 40.

Δ. Σύγκριση αριθμών

Έστω ότι θέλουμε να συγκρίνουμε δύο αριθμούς Α και Β.

Α΄ Τρόπος:

Θεωρούμε τη διαφορά του Α-Β

1. Αν Α-Β>0,τότε Α>Β

2. Αν Α-Β<0, τότε Α<Β

3. Αν Α-Β=0, τότε Α=Β

Β΄ Τρόπος:

Θεωρούμε τυχαία Α<Β. Κάνουμε πράξεις και αν καταλήξουμε με ισοδύναμες πράξεις σε μια σχέση που ισχύει,τότε
η υπόθεση που κάναμε είναι σωστή.Αν καταλήξουμε σε άτοπο, τότε Α>Β ή Α=Β.

Ο τρόπος αυτός χρησιμοποιείται κυρίως όταν έχουμε να συγκρίνουμε δυνάμεις ή ρίζες οπότε μπορεί να χρειαστεί
να έχω δύο μέλη για να υψώσω σε κάποια δύναμη.

Γ΄ Τρόπος:

Αν οι αριθμοί Α και Β είναι θετικοί ( και είναι δυνάμεις ή σε μορφή γινομένου) μπορούμε να θεωρήσουμε το πηλίκο

τους  .


1. Αν   1 ,τότε    2. Αν  1 ,τότε    3. Αν  1 , τότε   

  

20
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

 Παράδειγμα 7

Αν α>β,να συγκριθούν οι αριθμοί   a  a ,     .

3 2 2 3

 Λύση

Θεωρούμε τη διαφορά των δύο αριθμών:

   3  2  ( 2   3 )   3   2  2   3   2 (   )   2 (   )  (   )  ( 2   2 ) .

Εφόσον (   ) >0 και    >0 ( εφόσον    ),τότε προκύπτει    0, άρα    .

2 2

 Παράδειγμα 8

Να συγκριθούν οι αριθμοί K  x 2  y 2 ,   4 x 2 y 2 , με x   y

 Λύση

Έστω     x 2  y 2  4 x 2 y 2  ( x 2  y 2 ) 2 ( 4 x 2 y 2 ) 2 

 x4  2 x2 y 2  y 4  4 x2 y 2  x4  2x2 y 2  y 4  4x2 y 2  0 

 x4 2 x2 y 2  y 4 0( x2  y 2 )2  0, το οποίο ισχύει.

( Η ισότητα ισχύει για x  y  0  x  y  x   y ,το οποίο όμως δεν ισχύει από την υπόθεση).Άρα  .
2 2 2 2

 Παράδειγμα 9

Να συγκριθούν οι αριθμοί x 4 , y 16502 .

1003

 Λύση

y 16502 (24 )502 22008

Θεωρούμε:  1003  2 1003  2006  220082006  22  4  1 .
x 4 (2 ) 2

Άρα y  x.

21
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΩΡΑ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α

1. Να αποδείξετε τις παρακάτω ανισότητες:

i) ( x  y ) 2  4 xy ii)  2   2  2 2  2 (  ) iii) 2 2   2   2  2 (   )

iv)  2  6 13  0 v) (a   )(   )   ( 4a  5 ) vi) ( x2  1)  ( y 2  4)  ( xy  2)2

2. Αν x  1, να δείξετε ότι: x 3  x2  x 1

3. Αν x  2  y ,τότε x y  2( x  y)  4  0 .

4. i) Αν x, y είναι ομόσημοι τότε να αποδείξετε ότι: x  y  2

y x

1 1 1
ii) Αν a,  ,  0 να αποδείξετε ότι: (     )(   )  9.
  

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β

5. Να βρεθούν οι τιμές των πραγματικών αριθμών  ,  , x, y, .

i) (  5) 2  (   2)2  4(    1)

ii) 4 x2  4 xy  5 y 2  2 2  8  16  4 y  0

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Γ

6. Αν 2 x  4, 3  y  6 ,5  z  7 να βρείτε σε ποιο διάστημα ανήκει η παράσταση 3x  2 y  4 z.

7. Αν 3 x  4 , 5  y  6 να βρεθεί μεταξύ ποιων τιμών βρίσκεται καθεμία από τις παραστάσεις:

x
i) 2 x  3 y ii) 3x  2 y iii) xy iv)
y

x2  y2 x3  y 2 2x x 1
v) vi) vii) viii)
y y2

8. Αν  4  x  2 ,  3  y  1 ,να βρεθεί η μέγιστη και η ελάχιστη τιμή των παραστάσεων:

i) xy ii)
x
iii) x2  y2
y

22
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Δ

34 51
9. Να συγκριθούν οι αριθμοί 3 και 2 .

10. Αν a    0, να συγκρίνεται τους αριθμούς 2a 2 και    2 .

23
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΘΕΜΑ 2

11. Δίνονται οι παραστάσεις 𝛢 = 𝛼 2 + 𝛽 2 και 𝛣 = 2𝛼𝛽, 𝛼, 𝛽 ∈ ℝ.

α) Να βρείτε τις τιμές των 𝛼, 𝛽 ∈ ℝ για τις οποίες 𝛢 = 0. (Μονάδες 8)

β) Να αποδείξετε ότι 𝛢 − 𝛣 ≥ 0 για κάθε 𝛼, 𝛽 ∈ ℝ. (Μονάδες 9)

γ) Να βρείτε τη σχέση μεταξύ των 𝛼, 𝛽 ∈ ℝ ώστε να ισχύει 𝛢 − 𝛣 = 0. (Μονάδες 8)

12. Έστω α, β πραγματικοί αριθμοί για τους οποίους ισχύει: 0  α  β .

3 3
α) Να αποδείξετε ότι  . (Μονάδες 13)
β α
3 3 3
β) Να αποδείξετε ότι α   β  .
3
(Μονάδες 12)
β α

13. Δίνονται οι παραστάσεις: Κ  2α  β και Λ  2αβ , με α,β .

2 2

α) Να δείξετε ότι Κ  Λ , για κάθε τιμή των α,β . (Μονάδες 12)

β) Για ποιές τιμές των α,β ισχύει η ισότητα Κ  Λ ; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 13)

14. Δίνονται οι παραστάσεις: Κ  2α  β 9 και Λ  2α   3  β , με α,β .

2 2

α) Να δείξετε ότι Κ  Λ   α2  2αβ  β2    α2  6α  9  . (Μονάδες 3)

β) Να δείξετε ότι Κ  Λ , για κάθε τιμή των α,β . (Μονάδες 10)

γ) Για ποιές τιμές των α,β ισχύει η ισότητα Κ  Λ ; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

(Μονάδες 12)

24
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

15. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς x και y ισχύουν: 3  x  5 και 2  y   1 ,

να βρείτε μεταξύ ποιων ορίων βρίσκονται οι τιμές των παραστάσεων:

α) y  x (Μονάδες 12)

β) x  y
2 2
(Μονάδες 13)

16. Δίνονται οι παραστάσεις 𝛢 = 𝛼 2 + 4𝛼 + 5 και 𝛣 = (2𝛽 + 1)2 − 1, με 𝛼, 𝛽 ∈ ℝ.

α) Να δείξετε ότι για κάθε 𝛼, 𝛽 ∈ ℝ ισχύει 𝛢 = (𝛼 + 2)2 + 1. (Μονάδες 8)

β)

i. Να δείξετε ότι 𝛢 + 𝛣 ≥ 0. (Μονάδες 9)

ii. Για ποιες τιμές των 𝛼, 𝛽 ∈ ℝ ισχύει 𝛢 + 𝛣 = 0; (Μονάδες 8)

17. Δίνονται πραγματικοί αριθμοί α, β, με α > 0 και β > 0. Να αποδείξετε ότι:

4
α) α  4 (Μονάδες 12)
α

 4  4
β)  α     β    16 . (Μονάδες 13)
 α  β

18. Αν  και  πραγματικοί αριθμοί με 2    4 και 4    3 , να βρείτε τα όρια μεταξύ των οποίων

περιέχεται η τιμή καθεμιάς από τις παραστάσεις:

α)   2 . (Μονάδες 12)

β)    . (Μονάδες 13)

25
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

19. Ορθογώνιο παραλληλόγραμμο έχει μήκος x εκατοστά και πλάτος y εκατοστά, αντίστοιχα.

Αν για τα μήκη x και y ισχύει: 4 ≤ 𝑥 ≤ 7 και 2 ≤ y ≤ 3 τότε:

α) Να βρείτε μεταξύ ποιων τιμών κυμαίνεται η τιμή της περιμέτρου του ορθογωνίου παραλληλογράμμου.

(Μονάδες 12)

β) Αν το x μειωθεί κατά 1 και το y τριπλασιαστεί, και να είναι μήκη των πλευρών ενός ορθογωνίου
παραλληλογράμμου, τότε να βρείτε μεταξύ ποιων τιμών κυμαίνεται η τιμή της περιμέτρου του νέου ορθογωνίου
παραλληλογράμμου. (Μονάδες 13)

20. Αν 2 ≤ x ≤3 και 1 ≤ y ≤ 2, να βρείτε μεταξύ ποιων τιμών κυμαίνεται η τιμή καθεμιάς από τις παρακάτω
παραστάσεις:

α) x + y (Μονάδες 5)

β) 2x-3y (Μονάδες 10)

x
γ) (Μονάδες 10)
y

26
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

2.3 ΑΠΟΛΥΤΗ ΤΙΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ

ΟΡΙΣΜΟΣ

Έστω πραγματικός αριθμός α πάνω στον άξονα των πραγματικών αριθμών και Α το σημείο το οποίο αντιστοιχεί
στον αριθμό α.Ορίζουμε απόλυτη τιμή του α την απόσταση του α από την αρχή Ο του άξονα των πραγματικών
αριθμών,δηλαδή το μήκος του ΟΑ και τη συμβολίζουμε με a .

Παράδειγμα: 3  3 , διότι η απόσταση του σημείου που βρίσκεται το 3 από την αρχή Ο είναι ίση με 3

2  2 , διότι η απόσταση του σημείου που βρίσκεται το -2 από την αρχή Ο είναι ίση με 2

Από τον παραπάνω ορισμό λοιπόν προκύπτει ότι:

 a,  a  0
a  .
  a,  a  0

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΤΙΜΗΣ

1. x  0, για κάθε πραγματικό αριθμό x.Επίσης 0  0 .

2. Aν x  0, τότε x  0.

3. Αν x  0, τότε εφόσον η απόλυτη τιμή είναι μη αρνητικός αριθμός , προκύπτει

ότι x=0.

4. x   x

5. x 2  x 2 και γενικά ισχύει x 2  x 2 ,  

6. x  x και x   x , για κάθε πραγματικό αριθμό x.

7. Αν x   ,   0 τότε x  ή x   .

8. Αν x  y τότε x  y ή x   y .
27
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΑΠΟΛΥΤΗ ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΠΡΑΞΕΙΣ

1. Απόλυτη τιμή γινομένου

x y  x  y

2. Η παραπάνω ιδιότητα ισχύει και για περισσότερους από έναν όρους, δηλαδή

x1  x2 .... x  x1  x2 ..... x


Ειδικά αν x1  x2  ....  x  x τότε η ιδιότητα (2) γίνεται: x  x

3. Απόλυτη τιμή πηλίκου

x x
 , y0
y y

4. Απόλυτη τιμή αθροίσματος

Για την απόλυτη τιμή του αθροίσματος ισχύει:

● x  y  x  y (1)

● x1  x2  ...x  x1  x2  ... x η οποία αποτελεί γενίκευση της ιδιότητας (1)

Αν στη σχέση (1) θέσουμε όπου y το –y προκύπτει επίσης ότι:

● x  ( y )  x   y  x  y  x  y

Γενικά ισχύει:

● x  y  x  y  x  y (2)

Στη σχέση (2) η δεξιά ισότητα x  y  x  y , ισχύει όταν x, y είναι ομόσημοι ή αν x  0 ή y  0 .

ενώ η αριστερή ισότητα x  y  x  y , ισχύει όταν x,y είναι ετερόσημοι.

Απόσταση δύο αριθμών

Έστω δύο πραγματικοί αριθμοί α και β και Α, Β τα σημεία πάνω στον άξονα των πραγματικών αριθμών που
αντιστοιχούν στους αριθμούς α , β. Ονομάζουμε απόσταση των αριθμών α,β το μήκος του ευθύγραμμου τμήματος
ΑΒ το οποίο ισούται με την απόλυτη τιμή της διαφοράς των αριθμών και συμβολίζεται με d(α,β).

28
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

Δηλαδή ισχύει: d(α,β)=(ΑΒ)=    .

Παράδειγμα: d (2, 1)  2  1  1  1 , δηλαδή η απόσταση των αριθμών -2 και -1 είναι 1 όπως αναμενόταν.

Παρατηρήσεις:

1. d ( ,  )  d ( ,  ) , εφόσον a       , λόγω της ιδιότητας (4) των απολύτων.

2. d (a,  )  0 , εφόσον παριστάνει απόσταση.

Μήκος , κέντρο και ακτίνα διαστήματος

Έστω διάστημα  a,   , οπότε β>α.Αν Α,Β τα σημεία που αντιστοιχούν στα άκρα α, β τότε:

● η απόσταση d (a,  )        a , ονομάζεται μήκος του διαστήματος  a,  

● Αν Μ είναι το μέσο του ΑΒ και x0 η τιμή στον άξονα που αντιστοιχεί στο μέσο Μ

 
τότε προκύπτει ότι x0  και το Μ λέγεται κέντρο του διαστήματος  a,   .
2

 a
Τέλος ο αριθμός ρ= , λέγεται ακτίνα του διαστήματος  a,   .
2

Με βάση τις παραπάνω έννοιες λύνονται και ανισότητες της μορφής x  x0   και x  x0   , με   0 .

Π.χ. Αν x  x0   , αναζητούμε τους αριθμούς x οι οποίοι έχουν απόσταση από το x0 μικρότεροι από ρ.Οι αριθμοί

αυτοί ανήκουν στο διάστημα με κέντρο το x0 και ακτίνα ρ, δηλαδή x   x0   , x0    .

29
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

Γενικά έχουμε:

● Αν x  x0    x   x0   , x0     x0    x  x0  

● Αν x0  0 , τότε x       x  

● Αν x  x0    x   , x0      x0   ,    x  x0   ή x  x0  

● Αν x    x    ή x  

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ- ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΕΣ

Α. Απλοποίηση παραστάσεων με απόλυτα

Περίπτωση 1-Το πρόσημο της παράστασης στο απόλυτο προκύπτει άμεσα

Αν το πρόσημο της παράστασης που βρίσκεται μέσα στο απόλυτο είναι γνωστό τότε με βάση την ιδιότητα

 x ,  x  0
x 
 x,  x  0

● αν το πρόσημο είναι θετικό βγάζουμε το απόλυτο και αφήνουμε την παράσταση ως έχει

● αν το πρόσημο είναι αρνητικό βγάζουμε το απόλυτο και γράφουμε την παράσταση με αντίθετα πρόσημα

 Παράδειγμα 1

Να απλοποιηθούν οι παραστάσεις:

α) Α= 3   β) Β=   4 γ) Γ= x 2  6 x  9 δ) Δ=  x 2  1 ε) Ε= x 2  4 x  8

 Λύση

α) Εφόσον π  3,14 , έχουμε 3-π<0, άρα   3      3 .

β) Ομοίως   4  0 , άρα     4  4   .

γ)   ( x  3)2  ( x  3) 2 , εφόσον ( x  3)  0 .
2

δ)   ( x 2  1)  x 2  1 , εφόσον x2  1  0  ( x  1)  0 .
2

30
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

2
ε)   x 2  4 x  4  4 = ( x  2)2  4  ( x  2) 2  4 ,εφόσον δείξαμε ότι x  4 x  8  0 .

Περίπτωση 2-Το πρόσημο των παραστάσεων στο απόλυτο Στην περίπτωση

αυτή η άσκηση μας
προκύπτει έμμεσα. παρέχει κάποια
βοήθεια την οποία
 Παράδειγμα 2 και αξιοποιούμε για
να βρούμε το
Αν 3  x  4 , να απλοποιηθούν οι παραστάσεις πρόσημο των
παραστάσεων μέσα
α)   x  3  x  4

β)   6  x  2 x  4  2  x

 Λύση

α) Εφόσον 3  x  4  3  3  x  3  4  3  0  x  3  1, άρα x  3  0 και έτσι x  3  x  3

Ομοίως 3  x  4  3  4  x  4  4  4  1  x  4  0 , άρα x  4  0, οπότε x  4  4  x

Επομένως η παράσταση γίνεται:Α= x 3 4  x 1

β) ● 3  x  4  3   x  4  6  3  6  x  6  4  3  6  x  2 , άρα 6  x  0, οπότε 6  x  6  x

●3 x  4  6  2x  8  6  4  2x  4  8  4  2  2 x  4  4, άρα 2x  4  0 , οπότε 2 x  4  2 x  4

●3 x  4  3   x  4  3  2  2  x  4  2  1  2  x  2 , άρα 2  x  0, οπότε 2  x  x  2

Επομένως η παράσταση γίνεται: Β= 6  x  (2 x  4)  ( x  2) = 6  x  2 x  4  x  2  4 .

Περίπτωση 3-Διακρίνουμε περιπτώσεις για τα απόλυτα

Αν η άσκηση περιέχει μία παράσταση A( x) μέσα σε απόλυτο , δηλαδή A( x ) τότε διακρίνουμε δύο περιπτώσεις:

● Αν A( x)  0 , τότε A( x ) = A( x)

● Αν A( x)  0 τότε A( x ) =  A( x)

ΣΧΟΛΙΟ: Το ίσον μπορούμε να το περιλάβουμε στην περίπτωση όπου A( x)  0 , δηλαδή να πάρουμε A( x)  0 και
A( x)  0

31
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

 Παράδειγμα 3

Να απλοποιηθεί η παράσταση   4 x  x  4 .

 Λύση

Διακρίνουμε δύο περιπτώσεις

● Αν x  4  0  x  4 , τότε x  4  x  4 , οπότε η παράσταση  γίνεται   4 x  ( x  4)  4 x  x  4  3x  4

● Αν x  4  0  x  4 , τότε x  4   x  4 , οπότε η παράσταση  γίνεται:

3x  4 ,  x  4
  4 x  ( x  4)  4 x  x  4  5x  4 .Άρα τελικά έχουμε: K  
5 x  4 ,  x  4

 Παράδειγμα 4

Να απλοποιηθεί η παράσταση: Α= x  1  2 x  2

Αν η παράσταση περιέχει περισσότερες από μία απόλυτες τιμές τότε:

● Βρίσκουμε τις τιμές της μεταβλητής που μηδενίζουν την κάθε παράσταση που βρίσκεται σε απόλυτο

● Δημιουργούμε έναν πίνακα που περιλαμβάνει τον άξονα των πραγματικών με τις τιμές που βρήκαμε παραπάνω
και από κάτω τα πρόσημα των παραστάσεων που βρίσκονται μέσα στο απόλυτο.

● Διακρίνουμε τόσες περιπτώσεις όσες και τα διαστήματα στα οποία έχει χωριστεί ο άξονας

Το πρόσημο μιας παράστασης της μορφής ax   , με a  0 είναι:


 
 
x
ax   ετερόσημο ομόσημο
του α του α

 Λύση

Έστω x 1  0  x  1 και x  2  0  x  2 .Φτιάχνουμε πίνακα με το πρόσημο των παραστάσεων

που είναι μέσα στο απόλυτο.

32
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

x  1 2 
_
0
x-1 + +
_ _
x-2 0 +

Διακρίνουμε τρεις περιπτώσεις:

● Αν x  1, τότε Α= ( x  1)  2( x  2)   x  1  2 x  4  x  3

● Αν 1  x  2, τότε Α= x  1  2( x  2)  x  1  2 x  4  3x  5

● Αν x  2, τότε Α= x  1  2( x  2)  x  1  2 x  4   x  3

 x  3,  x  1

Οπότε τελικά έχουμε: Α= 3x  5,  1  x  2 .
 x  3,  x  2


Περίπτωση 4-Με χρήση της ιδιότητας x 2  x 2

Συχνά όταν θέλουμε να
απλοποιήσουμε
 Παράδειγμα 5
παραστάσεις
χρησιμοποιούμε την
x2 1
Να απλοποιηθεί η παράσταση: Α= . ιδιότητα και
x 1
στη συνέχεια
απλοποιούμε την
παράσταση.

 Λύση

x  1 ( x  1)( x  1)
2
 x  1,  x  0
Ισχύει x  1  0, για κάθε x . Έχουμε Α=   x  1 .Άρα Α=  .
x 1 x 1  x  1,  x  0

Β. Απόδειξη ανισοτήτων με απόλυτα

Περίπτωση 1-Με τη βοήθεια της τριγωνικής ανισότητας

Με τη βοήθεια της τριγωνικής ανισότητας που είδαμε στη θεωρία αποδεικνύονται συχνά ανισότητες με απόλυτα

 Παράδειγμα 6

33
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΒΑΣΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

Αν x  2 και y  1, να δειχθεί ότι: 2 x  3 y  7

 Λύση

Α΄ τρόπος

Χρησιμοποιούμε την τριγωνική ανισότητα και έχουμε 2 x  3 y  2 x  3 y  2 x  3 y  2  2  3 1  7

Β΄τρόπος

Ισχύει ότι x  2  2  x  2 (1) και y  1  1  y  1 (2)

Άρα πολλαπλασιάζοντας την σχέση (1) με 2 έχουμε:

4  2x  4 .
Ομοίως πολλαπλασιάζουμε την σχέση (2) με -3 και έχουμε 3  3 y  3  3  3 y  3 και προσθέτοντας

κατά μέλη τις σχέσεις που προέκυψαν έχουμε:

7  2 x  3 y  7  2 x  3 y  7

 Παράδειγμα 7

Να δείξετε ότι: d (a,  )  d (a,  )  d (  ,  )

 Λύση

Η ζητούμενη σχέση γράφεται: a    a      

Ξεκινάμε από τη σχέση a   και προσθαφαιρούμε μέσα στο απόλυτο το β.Στη συνέχεια χρησιμοποιούμε

τριγωνική ανισότητα.Άρα έχουμε a    a        a       .

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 2-Με χρήση ιδιοτήτων απολύτων ή του ορισμού καταλήγουμε σε κάτι που ισχύει

 Παράδειγμα 8
Συχνά στην απόδειξη ανισοτήτων
Να αποδειχθεί ότι:   a   a   a  ,a,  
χρησιμοποιούμε ταυτότητες,
παραγοντοποίηση και με τη
 Λύση
βοήθεια των ιδιοτήτων των
απολύτων ή του
Φέρνουμε όλους τους όρους στο Α΄μέλος και παραγοντοποιούμε
ορισμού(διακρίνοντας περιπτώσεις
δηλαδή ) καταλήγουμε σε κάτι που
την σχέση   a   a   a   0
ισχύει

34
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

   a   a   a   0   (a  a )   (a  a )  0  α (a  a )(    )  0 το

οποίο ισχύει διότι a  a  a  a  0 και         0

 Παράδειγμα 9

2a
1
Να αποδειχθεί ότι: a 2  1

 Λύση

Α΄τρόπος
2
a 2 1 0 a a 2
2a 2a
       a  1  2 a  0  ( a  1) 2  0 .
2 2
1 1 2 a a 1
a 1
2
a 1
2

Β΄τρόπος

Φτάνοντας στο σημείο 2 a  a 2  1 διακρίνουμε περιπτώσεις για το απόλυτο.

● Αν a  0 έχουμε a2  1  2a  0  (a 1)2  0 , που ισχύει

● Αν a  0 ,τότε 2a  a2  1  a2  1  2a  0  (a  1)2  0, που ισχύει.

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 3- Ύψωση και των δύο μελών κατά μέλη

 Παράδειγμα 10 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Υψώνουμε και τα δύο μέλη της

Να αποδειχθεί ότι: 2 x  3 y  2 y  3 x  x  y .
ανισότητας στο τετράγωνο και
στη συνέχεια καταλήγουμε σε
 Λύση
κάτι που ισχύει ή στη
ζητούμενη σχέση.
2 x  3 y  2 y  3x  2 x  3 y 2  2 y  3x 2 

(2 x  3 y)2  (2 y  3x)2  4 x2  12 xy  9 y 2  4 y 2  12 xy  9 x2  5 x 2  5 y 2  x2  y 2  x  y  x  y .
2 2

Γ. Απόδειξη ισοτήτων που περιέχουν απόλυτο

Χρησιμοποιώντας ιδιότητες απολύτων ή τον ορισμό του απολύτου καθώς και ταυτότητες, παραγοντοποίηση
κτλ.καταλήγουμε στη ζητούμενη ισότητα

35
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

 Παράδειγμα 11

Έστω y  4  2 x  x , με x  0 .Να δειχθεί ότι y  4  x

 Λύση

Εφόσον x  0  2x  0  4  2 x  4  0 , άρα 4  2 x  4  2 x , άρα y  4  2x  ( x)  4  2x  x  4  x

Δ. Σχέσεις της μορφής x  xo   (ή x  xo   )

Αξιοποιώντας τη θεωρία που είδαμε στις ανισότητες και στην επίλυση ανισώσεων καταλήγουμε στο ζητούμενο της
άσκησης

ΠΡΟΣΟΧΗ:Αν μας δίνει ότι π.χ. x  7 ή x  7 και μας ζητείται να γραφτεί με απόλυτο, τότε βρίσκουμε το κέντρο
  7  7   a 7  (7) 14
  0 και τη ακτίνα που είναι      7 άρα η ζητούμενη σχέση θα είναι x  7
2 2 2 2 2

 Παράδειγμα 12

Να συμπληρωθεί ο πίνακας

Απόλυτη τιμή Διάστημα ή ένωση

διαστημάτων
x 9
x   ,10   (10, )
11  x  11
 Λύση

● x 9  9  x  9 Απόλυτη τιμή Διάστημα ή ένωση

διαστημάτων

● x   ,10   (10, )  x  10

x 9 9  x  9
x  10 x   ,10   (10, )
● 11  x  11  x  11 x  11 11  x  11

Άρα ο πίνακας παίρνει την τελική του μορφή.

36
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΩΡΑ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1

1. Να βρείτε τις παρακάτω απόλυτες τιμές:

3
α) 2 β) 8 γ) 0 δ) 
4

2. Να βρείτε τις παρακάτω απόλυτες τιμές:

α) 1  2 β) 4  15 γ)   3 δ)   4

3. Να υπολογίσετε τις τιμές των παραστάσεων:

Α= 3  2  4  3  2  4 5  7  3 2  2 ( Λύση: Α=2 )

Β= 2  2  3  6  2 1 ( Λύση: Β=-2 )

Γ= 6  3  1  3   3  3 1 ( Λύση: Γ=4 )

4. Αν x  2 , να βρεθεί η τιμή της παράστασης:

Α= x 2  3  2 x 3  2  x  2  1 ( Λύση:Α= 18)

5. Να γράψετε χωρίς το σύμβολο της απόλυτης τιμής τις παρακάτω παραστάσεις:

Α= 2  1 Β=  x 2  2006 Γ= x 2  4 x  4 Δ= x 2  2 x  3

6.Να απλοποιηθεί η παράσταση:Α= x  x  x  x ( Λύση:Α=2x)

7.Να υπολογιστεί η παράσταση: A  4  x  x  4

37
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 2

8. i) Η παράσταση 1  x  x  1 είναι ίση με:

Α. 1  x Β. x  1 Γ. 2 Δ. 1 Ε. 0

ii) Αν 1 x  2 , τότε η παράσταση x  1  2  x είναι ίση με:

Α. 2x Β. 2 x  1 Γ.2 Δ.1 Ε. 2 x  3

9. Αν 2  x  1 , να απλοποιήσετε τις παρακάτω παραστάσεις:

Α= x  2  x  1 ( Λύση:Α=2x+1)

Β= x  3  x  2 ( Λύση:Β=2x+1)

Γ= 2 x  5  3 x  4 (Λύση:Γ=5x+1)

10. Αν x  2 , τότε

i) Nα απλοποιηθεί η παράσταση:Α= x  2  2 x  2  x  3  1 ( Λύση:Α=4x)

ii) Να δείξετε ότι η παράσταση B  3 x  2  x  2  2 x είναι ανεξάρτητη του x.

11. Αν 0  a     , να απλοποιηθούν οι παραστάσεις:

Α=            ( Λύση:Α=0)

Β= 2         3     2 ( Λύση:Β=5   4   )

Γ= 2     3     4   

12. Αν 1  x  2, να δείξετε ότι είναι ανεξάρτητη του x η παράσταση:

Α= x  1  2 3  x  3 x  2 ( Λύση:Α= 1 )

13. Aν   2,3 και   3,1 ,τότε να απλοποιηθεί η παράσταση

A  3   3  2   2  4   1  5 2  6

14.Αν a   1 ,να απλοποιθεί η παράσταση: A        2  3    2

15.Αν 2  x  8 να βρείτε μεταξύ ποιων τιμών περιέχεται η τιμή της παράστασης

Α= 5 x  1  3 x  9  4 x  2  5 x  10 ( Λύση:40<Α<82)

38
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 3

16.Να γραφτούν οι παρακάτω παραστάσεις χωρίς απόλυτη τιμή

x 1
Α= x  x Β= 3  x  2 Γ= x  2 
x 1

17. Να γραφτούν οι παρακάτω παραστάσεις χωρίς απόλυτη τιμή

2 x,  x  2

Α= x  2  x  2 (Λύση: Α= 4,   2  x  2 )
 2 x,  x  2


3x,  x  1

Β= x  2  2 1  x  2 x ( Λύση: Β= 4  x,  1  x  2 )
 x,  x  2


x y
18. Να απλοποιηθεί η παράσταση Α=  , xy  0 ( Λύση:Α= 2 ή 0 ή 2)
x y

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 4

19. Να απλοποιηθούν οι παραστάσεις:

 1
 x  1 ,  x  1
1 x
Α= 2 , x 1 ( Λύση: Α=  )
x  2x 1  1 ,  x  1
 x  1

x 1  2 x2  2 x  1 3  2 x,  x  1
Β= ( Λύση:Β=  )
1 x 2 x  1,  x  1

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1

20. Αν x  1 και y  4, να δειχθεί ότι:

Α. x  4 y  17 Β. 2 x  3 y 14

39
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

21. Να αποδείξετε ότι:           

22. Αν x  1  2 και y  2  3 ,τότε να δείξετε ότι: x  y  6

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 2

23. Να αποδείξετε ότι:

4 x2  9
α) a    2 a  β) x  4  4 x
2 2 2
γ)  x
12

3
24. Να αποδείξετε ότι: x  1  x2  x

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 3

25. Να αποδείξετε ότι:

α) αν 3  4   4  3 , τότε   

β) 1  x  1  x , x 

1
γ) a   2 ,a  0
a

26. Να αποδείξετε ότι:

x3  2 x
 x β)         2(    )
2 2 2 2
α)
x 2
2

  16
γ) Αν a και 4 ,τότε να δείξετε ότι: a  4
 4

40
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Δ

27. Να συμπληρωθεί ο πίνακας όπως δείχνει η πρώτη γραμμή

Απόλυτη τιμή Απόσταση Ανισότητα

x 2 d ( x, 0)  2 2  x  2
x 1  2
....  3 d ( x, 2)  3

x   , 0   8,  

41
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΘΕΜΑ 2

 
28. α) Αν  ,    0 , να αποδειχθεί ότι:   2 (1) . (Μονάδες 15)
 

β) Πότε ισχύει η ισότητα στην (1); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 10)

1
29. α) Αν α < 0 , να αποδειχθεί ότι:     2. (Μονάδες 15)


1
β) Αν α < 0, να αποδειχθεί ότι:   2. (Μονάδες 10)


30. Δίνονται πραγματικοί αριθμοί y για τους οποίους ισχύει: y  2  1 .

α) Να αποδείξετε ότι: y  1, 3  . (Μονάδες 12)

y 1  y  3
β) Να απλοποιήσετε την παράσταση:   . (Μονάδες 13)
2

31. Δίνεται πραγματικός αριθμός x για τον οποίο ισχύει: |x-2|<3

α) Να αποδείξετε ότι: 1  x  5 . (Μονάδες 12)

x 1  x  5
β) Να απλοποιήσετε την παράσταση:   . (Μονάδες 13)
3

32. Για τον πραγματικό αριθμό x ισχύει: d  2 x,3  3  2 x .

3
α) Να αποδείξετε ότι: x  . (Μονάδες 12)
2

3
β) Αν x  , να αποδείξετε ότι η παράσταση   2 x  3  2  3  x είναι ανεξάρτητη του x. (Μονάδες 13)
2

42
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

33. Δίνονται οι παραστάσεις:   2 x  4 και   x  3 όπου ο x είναι πραγματικός αριθμός.

α) Για κάθε 2  x  3 , να αποδείξετε ότι:     x  1. (Μονάδες 16)

β) Υπάρχει x 2, 3  , ώστε να ισχύει:     2; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 9)

34. Δίνεται η ανίσωση |𝑥 − 7| < 1 (1).

α) Να αποδείξετε ότι 𝑥 ∈ (6, 8). (Μονάδες 12)
24
β) Αν γνωρίζουμε ότι 𝑘 ∈ (6, 8), να αποδείξετε ότι ∈ (3, 4). (Μονάδες 13)
𝑘

35. Δίνεται πραγματικός αριθμός x , για τον οποίο ισχύει: x  2  1 .

Να δείξετε ότι:
α) 3  x  1. (Mονάδες 10)

β) 2 x  4  2 . (Mονάδες 15)

36. α) Να λυθεί η ανίσωση |y – 3| < 1. (Μονάδες 12)

β) Αν x,y είναι μήκη των πλευρών ενός ορθογωνίου παραλληλογράμμου, με 1 < x < 3 και 2 < y < 4 τότε να βρείτε
μεταξύ ποιών τιμών κυμαίνεται η τιμή του εμβαδού Ε του ορθογωνίου. (Μονάδες 13)

37. Αν για τους πραγματικούς αριθμούς  ,  ισχύει    , με   1 και   1 , τότε:

   1
α) Να δείξετε ότι   2. (Μονάδες 12)
   1

   1
β) Να δείξετε ότι      . (Μονάδες 13)
   1

38. Δίνονται οι πραγματικοί αριθμοί  ,  για τους οποίους ισχύει 2    3 και 2    1 .

α) Να δείξετε ότι :   3  3   και   2    2 . (Μονάδες 8)

β) Να δείξετε ότι : 0      2 . (Μονάδες 8)

43
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

γ) Να δείξετε ότι η τιμή της παράστασης       3    2 είναι ίση με 1. (Μονάδες 9)

39. Δίνεται η παράσταση:   x  1  y  3 , με x, y πραγματικούς αριθμούς, για τους οποίους

ισχύει: 1  x  4 και 2  y  3 .Να αποδείξετε ότι:

α)   x  y  2 . (Μονάδες 12)

β) 0   4. (Μονάδες 13)

40. Για κάθε πραγματικό αριθμό x με την ιδιότητα 5  x 10 ,

α) να γράψετε τις παραστάσεις x  5 και x  10 χωρίς τις απόλυτες τιμές. (Μονάδες 10)

β) να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης:

x  5 x  10
  (Μονάδες 15)
x  5 x  10

41. Δίνεται η παράσταση:   3 x  6  2 , όπου ο x είναι πραγματικός αριθμός.

α) Να αποδείξετε ότι:

i) για κάθε x  2 ,   3x  4 .

ii) για κάθε x  2 ,   8  3x . (Μονάδες 12)

9 x 2  16
β) Αν για τον πραγματικό αριθμό x ισχύει ότι x  2 να αποδείξετε ότι:  3x  4 . (Μονάδες 13)
3x  6  2

44
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΘΕΜΑ 4

42. Δίνονται οι πραγματικοί αριθμοί  ,  για τους οποίους ισχύει 1    2 και 2    4 .

α)

i. Με τη βοήθεια του άξονα των πραγματικών αριθμών να δείξετε ότι η απόσταση των  και  είναι μικρότερη

ή ίση του 3. (Μονάδες 7)

ii. Να αποδείξετε αλγεβρικά την απάντηση στο i. ερώτημα. (Μονάδες 7)

β)
 
i. Να δείξετε ότι 1 . (Μονάδες 5)
 
 
ii. Nα βρείτε τους αριθμούς  και  για τους οποίους ισχύει 1   1 . (Μονάδες 6)
 

43. Δίνονται τα σημεία Α , Β και Μ που παριστάνουν στον άξονα των πραγματικών αριθμών τους αριθμούς

-2, 7 και x αντίστοιχα, με -2 < x < 7.

α) Να διατυπώσετε τη γεωμετρική ερμηνεία των παραστάσεων.

i) |x+2| (Μονάδες 4)

ii) |x-7| (Μονάδες 4)

β) Με τη βοήθεια του άξονα να δώσετε τη γεωμετρική ερμηνεία του αθροίσματος: |x+2|+|x-7|

(Μονάδες 5)

γ) Να βρείτε την τιμή της παράστασης A=|x+2|+|x-7| γεωμετρικά. (Μονάδες 5)

δ) Να επιβεβαιώσετε αλγεβρικά το προηγούμενο συμπέρασμα. (Μονάδες 7)

44. Σε έναν άξονα τα σημεία Α , Β και Μ αντιστοιχούν στους αριθμούς 5, 9 και x αντίστοιχα.

α) Να διατυπώσετε τη γεωμετρική ερμηνεία των παραστάσεων |x-5| και |x-9|. (Μονάδες 10)

β) Αν ισχύει |x-5|=|x-9|,
45
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

i) Ποια γεωμετρική ιδιότητα του σημείου Μ αναγνωρίζετε; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
(Μονάδες 7)

ii) Με χρήση του άξονα, να προσδιορίσετε τον πραγματικό αριθμό x που παριστάνει το σημείο Μ.

Να επιβεβαιώσετε με αλγεβρικό τρόπο την απάντησή σας. (Μονάδες 8)

45. Δίνονται οι πραγματικοί αριθμοί α και β για τους οποίους ισχύει η ανίσωση:

  1  1     0
α) Να αποδείξετε ότι το 1 είναι μεταξύ των α,β. (Μονάδες 13)

β) Αν επιπλέον     4 , να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης:

   1  1  (Μονάδες 12)

46.Για τους πραγματικούς αριθμούς  ,   ισχύει ότι:

   2 1

  3  2

α) Να αποδειχθεί ότι 1  3 . (Μονάδες 4)

β) Να βρεθεί μεταξύ ποιων αριθμών βρίσκεται ο πραγματικός αριθμός β. (Μονάδες 5)

γ) Να βρεθεί μεταξύ ποιων αριθμών βρίσκεται η παράσταση 2  3 . (Μονάδες 7)

δ) Να βρεθεί μεταξύ ποιων αριθμών βρίσκεται η παράσταση

 . (Μονάδες 9)


46
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

2.4 ΡΙΖΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ

Α. ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΗ ΡΙΖΑ

ΟΡΙΣΜΟΣ

Η τετραγωνική ρίζα ενός μη αρνητικού αριθμού α είναι ο μη αρνητικός αριθμός x ο οποίος όταν υψωθεί στο
τετράγωνο μας δίνει τον αριθμό α.Δηλαδή:

x  a  x 2  a , x  0, a  0

ΣΧΟΛΙΟ: Άρα με βάση τον ορισμό μπορούμε να πούμε ότι η τετραγωνική ρίζα είναι η μη αρνητική λύση της
εξίσωσης x2  a

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΗΣ ΡΙΖΑΣ

1. a  0, a  0 .

2. Αν a  0, τότε a  0 .

3. Αν α πραγματικός αριθμός τότε: a 2  a .Αν α  0, τότε a2  a .

4. Αν a,  0 τότε    a   .

a 
5. Αν a  0,  0 , τότε  .
 

Β. Ν-ΟΣΤΗ ΡΙΖΑ

ΟΡΙΣΜΟΣ


Η ν-οστή ρίζα ενός μη αρνητικού α ( a ) είναι ο μη αρνητικός αριθμός x που όταν υψωθεί στην δύναμη ν μας
δίνει τον αριθμό α.Δηλαδή

x   a  x  a, x  0, a  0

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

α) Με βάση τον ορισμό μπορούμε να πούμε ότι η ν-οστή ρίζα είναι η μη αρνητική λύση της εξίσωσης. x  a , a  0


β) Στο συμβολισμό a , το ν λέγεται δείκτης ή τάξη της ρίζας και το α λέγεται υπόρριζο ή υπόρριζη ποσότητα.

47
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

γ) Αν a 0,

Για ν=1 1
a a .

Για ν=2 2
a  a και διαβάζεται δεύτερη ρίζα ή τετραγωνική ρίζα ή απλώς ρίζα του α.

3
Για ν =3 είναι a και διαβάζεται τρίτη ρίζα ή τρίτης τάξης ρίζα ή κυβική ρίζα του α.

Με τον ίδιο τρόπο συνεχίζονται και οι υπόλοιπες ρίζες.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ Ν-ΟΣΤΗΣ ΡΙΖΑΣ

1. 
a  0, a  0 ενώ αν 
  0 , τότε α>0

2. Αν a,   0 , τότε        

Η ιδιότητα αυτή γενικεύεται για μη αρνητικούς παράγοντες 1 ,  2,....,  δηλαδή

 a1  a2 ...ak   a1  a2 .... ak

 a
3. Αν a  0,   0, τότε  
 

 
4. Αν a  0, τότε: a  a και 
a a


5. Αν ν άρτιος φυσικός αριθμός τότε για κάθε πραγματικό αριθμό α ισχύει:   a

a 0
6. Αν ν περιττός φυσικός αριθμός τότε για κάθε α  0 , ισχύει: 
  a  a


7. Αν a  0 και ν , κ θετικοί ακέραιοι, τότε: 
a   a

8. Αν a,  0 τότε: 
a     a        

9. Αν a  0, τότε ισχύουν:

 
α)  
     β)       

10. Αν a,  0 τότε ισχύει η ισοδυναμία:

a  a   ( ν-οστη ρίζα και διάταξη )

48
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

Δυνάμεις με ρητό εκθέτη

ΟΡΙΣΜΟΣ

Αν a  0 ,  ακέραιος και ν θετικός ακέραιος, τότε ορίζουμε:


   



ΣΧΟΛΙΑ: α) Αν μ ,ν θετικοί ακέραιοι τότε ορίζουμε 0  0 

1
β) Αν a  0, τότε a 2  a.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ- ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΕΣ

Α.Περιορισμοί σε παραστάσεις που περιέχουν ρίζες

● Αν έχουμε παράσταση  B ( x ) τότε πρέπει B( x)  0

1
● Αν έχουμε παράσταση τότε εφόσον πρέπει B( x)  0 και B( x)  0 καταλήγουμε τελικά στον περιορισμό
 B( x)
B( x)  0

Αν έχουμε παραπάνω από έναν περιορισμούς τότε συναληθεύουμε τις λύσεις των ανισώσεων που βρήκαμε.

 Παράδειγμα 1

Να βρεθούν οι τιμές του x  , ώστε να ορίζονται οι παραστάσεις:

x 1
α) Α= 3 β) Β=
2
γ) Γ= 3 x  2  5 4  x
2 5  6x

 Λύση

x 1 x 1
α) Πρέπει 3 0   3  x  1  6  x  7 άρα x   7,  
2 2

5  5
β) Πρέπει 5  6 x  0  6 x  5  x  άρα x   , 
6  6

γ) Πρέπει x  2  0  x  2 και 4  x  0  x  4 .Άρα τελικά x   2, 4

49
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

Β.Υπολογισμός ή απλοποίηση ριζών μεγάλων αριθμών

Αν έχουμε υπολογισμό ή απλοποίηση ριζών μεγάλων αριθμών τότε:

● χρησιμοποιούμε άμεσα τον ορισμό της ν-οστής ρίζας και την υπολογίζουμε

● αν δεν προκύπτει άμεσα ο υπολογισμός της ρίζας, αναλύουμε το υπόρριζο σε γινόμενο πρώτων παραγόντων και
 
χρησιμοποιώντας τις ιδιότητες           και        υπολογίζουμε ή απλοποιούμε τη ρίζα

 Παράδειγμα 2

Να υπολογίσετε τις ρίζες:

5
α) 10.000 β) 5
0, 00001

 Λύση

α) 5
10.0000 =10, διότι 105  100.000 β) 5
0, 00001 =0,1, διότι 0,15  0,00001

 Παράδειγμα 3

Να απλοποιήσετε τις παραστάσεις:

6
α) 1024 β) 216
 Λύση

α) 1024 2 β) 216 2

512 2 108 2

256 2 54 2

128 2 27 3

64 2 9 3

32 2 3 3

16 2 1

8 2

4 2

2 2

1024 = 210  25  32 6
216 = 6 23  33  6 23 6 33  2 3 = 6

50
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

Γ. Υπολογισμός-απλοποίηση ή απόδειξη παραστάσεων με ρίζες

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1: Όταν η παράσταση περιέχει ρίζες μεγάλων αριθμών Αν η παράσταση περιέχει ρίζες

 Παράδειγμα 4 μεγάλων αριθμών, τις αναλύουμε

όπως είδαμε στην προηγούμενη
Να αποδείξετε ότι:
μεθοδολογία και στη συνέχεια

( 8  18)( 50  72  32)  14 εφαρμόζοντας τις απαραίτητες

ιδιότητες ριζών και αναγωγή
 Λύση
ομοίων όρων προχωράμε την
Μετά την ανάλυση των υπόρριζων η παράσταση γίνεται παράσταση.

( 4 2  9 2)( 25 2  36 2  16 2) = (2 2  3 2)(5 2  6 2  4 2)   2(7 2) 

 7 22  7  2  14


ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 2:Με βοήθεια ταυτοτήτων και των σχέσεων a  a και 
a   a   ,  0

 Παράδειγμα 5
Συχνά
Να απλοποιηθούν οι παραστάσεις: χρησιμοποιούμε
ταυτότητες και
ιδιότητες ριζών
α)   x4  2 x2  1 β)   25a 6  8 για να
προχωρήσουμε
γ)   3 a 3  3a 2   3a  2   3 , a,   την παράσταση.

 Λύση

α)   ( x  1)  x  1  x  1
2 2 2 2

β)   25 a
6
 8  5 a3  4  5 a3  4

γ)   3 (   )3  a  

 Παράδειγμα 6

ΒΑΣΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 1:

Να αποδείξετε ότι: 3 2  3 3  5  3 3  5  2

 Λύση

51
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

3
2  3 (3  5)  (3  5) = (διαφορά τετραγώνων)

2
2  32  5  3 2  3 9  5  3 2  3 4 = 3 8  2
3 3

 Παράδειγμα 7

ΒΑΣΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 2

i) Nα βρείτε τα αναπτύγματα (3  2 7) και (3  2 7) .

2 2

ii) Να αποδείξετε ότι: 37  12 7  37  12 7  6 .

 Λύση

i) Έχουμε (3  2 7) = 9  12 7  (2 7 ) 2  9  12 7  22 7 = 9  12 7  28  37  12 7 .
2 2

(3  2 7) 2 = 9  12 7  (2 7 ) 2  9  12 7  22 7  9  12 7  28  37 12 7 .
2

ii) Χρησιμοποιώντας το α΄ερώτημα έχουμε:

37  12 7  37  12 7  (3  2 7) 2  (3  2 7 ) 2  3  2 7  3  2 7 

= 3  2 7  (2 7  3) ,διότι 3  2 7  0, άρα 3  2 7  3  2 7 ενώ 3  2 7  0, άρα

3  2 7  2 7  3 .Έτσι η παράσταση γίνεται: 37  12 7  37  12 7  3  2 7  2 7  3  6

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Γενικά σε ριζικά της μορφής     , προσπαθούμε να μετατρέψουμε την παράσταση

    σε τέλειο τετράγωνο.

 Παράδειγμα 8

Να απλοποιηθεί η παράσταση Α= 6  4 2

 Λύση

2 2 2 0
Α= 6  2  2  2  4  2  2  2  2 = 2  2  2  2  2  (2  2) = 2  2  2 2 .
2 2

52
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 3: Ρίζα ως υπόρριζη ποσότητα

Όταν σε μία παράσταση υπάρχει υπόρριζο μέσα σε ρίζα χρησιμοποιούμε τις ιδιότητες :

 
 
     και        , a  0

 Παράδειγμα 9

Να απλοποιηθούν οι παραστάσεις:

α) Α= 3 256 β) Β=
4 3
a4 , a  0

 Λύση

23
α) Α= 23 256  6 28  2 2 4  3 2 4 .

β) Β= 34 a 4  3 a .

 Παράδειγμα 10

Να αποδείξετε ότι: 2 3 2  3 2 .

 Λύση

34
2  3 2 = 22 2 3 2  4 3
23  3 2  4 3
23  2 = 24  3 2 .

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 4: Απόδειξη ισότητας ( ή απλοποίηση παράστασης δύο άρρητων αριθμών)

Εφαρμόζεται όταν το γινόμενο των υπόρριζων είναι διαφορά τετραγώνων .Στην περίπτωση που θέλουμε απλοποίηση
παράστασης καλούμε την παράσταση π.χ. Α και υψώνουμε και τα δύο μέλη στο τετράγωνο.Κάνοντας πράξεις καταλήγουμε σε

A2   ,οπότε ανάλογα με το πρόσημο του Α που προκύπτει από την αρχική μορφή έχουμε Α=  ή Α=  

Αν έχουμε απόδειξη ισότητας υψώνουμε και τα δύο μέλη στο τετράγωνο και καταλήγουμε σε κάτι που ισχύει.

 Παράδειγμα 11

Να απλοποιηθεί η παράσταση:Α= 5  21  5  21

53
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

 Λύση

Είναι Α>0 και έχουμε A  (

2 2
5  21  5  21 ) =( 5  21 ) + 2 5  21  5  21 +( 5  21) 2 =
2

2
= 5  21  2 52  21  5  21 = 10  2 25  21  10  2 4  14 , δηλαδή A  14 , οπότε εφόσον Α>0 ,
2

έχουμε Α=14.

Δ. Γινόμενο-Πηλίκο ριζών διαφορετικής τάξεως

Στην περίπτωση όπου οι δείκτες των ριζών δεν είναι ίδιοι τότε:

Α΄τρόπος:

● Βρίσκουμε το Ε.Κ.Π. των δεικτών

● Πολλαπλασιάζουμε τον δείκτη κάθε ρίζας και τον εκθέτη του υπόρριζου με το πηλίκο του Ε.Κ.Π. δια του δείκτη
ώστε κάθε ρίζα να έχει ως δείκτη το Ε.Κ.Π.

● Στη συνέχεια χρησιμοποιούμε την ιδιότητες ριζών και προχωράμε την παράσταση.

Β΄τρόπος:


 
Χρησιμοποιώντας την ιδιότητα     , εφόσον ισχύουν οι προϋποθέσεις, γράφουμε κάθε ρίζα ως δύναμη και
χρησιμοποιώντας ιδιότητες δυνάμεων προχωράμε την παράσταση.

 Παράδειγμα 11

Να αποδείξετε ότι: 4
33  3 3  312 3

 Λύση

Σύμφωνα με τον Α΄τρόπο Ε.Κ.Π.(3,4)=12 , άρα

43
333  34 34  12 39  12 34 = 12 39  34  12 313 

= 12 312  3  12 312  12 3  3  12 3

 Παράδειγμα 12

Να αποδείξετε ότι: 53  3 5  6 54  25 5

 Λύση
9 2 4
  15 5
3 1 4 3 1 4 6 6 6
3 3 6 4 6 2 5
 Σύμφωνα με τον Β΄ τρόπο έχουμε: 5  5  5  5 5 5  5
2 3 6 2 3 6 =5 5 5  5 =

= 54  5  54  5  52  5  25 5
54
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

Ε. Μετατροπή κλάσματος με άρρητο παρονομαστή σε ισοδύναμο με ρητό παρονομαστή (Ρητοποίηση)


Α΄ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ-Κλάσμα της μορφής Α= ,a0

a


Αν έχουμε κλάσμα της μορφής , a  0 , με μ<ν τότε πολλαπλασιάζουμε αριθμητή και παρονομαστή με  a   και έχουμε:
 
a

   a      a      a      a  
 = 

a    a   
a     
a a

 Παράδειγμα 13

Να μετατρέψετε κάθε κλάσμα σε ισοδύναμο με ρητό παρονομαστή :

15 5
α) 12 β) γ) .
7
3 33 4
59

 Λύση

12 3 12 3 12 3
α)   4 3
3 3 32 3

15  7 34 15  7 34 15  7 34 15  7 34
β)     5  7 34
7
33  7 34 7
33  34 7
37 3

γ) Στην περίπτωση αυτή όπου ο εκθέτης είναι μεγαλύτερος από την τάξη της ρίζας αναλύουμε πρώτα το υπόρριζο
και στη συνέχεια κάνουμε ρητοποίηση

5 5 55  4 53 4 3
5 4 3
5 4 3
5
=  2 4  =  2 
4 9
5 5 5 5  5 25  5  5 5  5
4 8 4 4 4 3 4 4 5 25

55
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ


Β΄ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ: Κλάσμα της μορφής Α= , ,   0
a 


Αν έχουμε κλάσμα της μορφής , ,   0 , τότε πολλαπλασιάζουμε αριθμητή και παρονομαστή με
a 
  ( a   )
a   ( συζυγή παράσταση) και έχουμε:  
a   ( a   )( a   )
 ( a   )  ( a   )
 
2
a  2 a

ΣΧΟΛΙΟ:

● Αν στον παρονομαστή είχαμε a   , τότε θα πολλαπλασιάζαμε αριθμητή και παρονομαστή με a  .

● Αν στον παρονομαστή έχουμε a   ( αντίστοιχα a   ) τότε πολλαπλασιάζουμε αριθμητή και

παρονομαστή με a   ( αντίστοιχα a   ).

 Παράδειγμα 14

Να μετατρέψετε κάθε κλάσμα σε ισοδύναμο με ρητό παρονομαστή :

3 5 2
α)  β)
5 3 5 3 (1  3)2

 Λύση

3  ( 5  3) 5  ( 5  3) 15  9 25  15
α)  = + 
( 5  3)  ( 5  3) ( 5  3)  ( 5  3)
2 2 2 2
5  3 5  3

15  3 5  15 15  3  5  15 8
=    4.
53 53 2 2

2 2 2 2  (4  2 3) 8 4 3 8 4 3
β) =   = 2 = =
(1  3)2 1  2 3  3 1  2 3  3 (4  2 3)  (4  2 3) 4  (2 3) 16  4 3
2 2 2

4  (2  3) 4  (2  3)
=   2 3 .
16  12 4

56
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ


Γ΄ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ:Κλάσμα της μορφής Α = ,  ,  0
3
a3

Στη μορφή αυτή προσπαθούμε να εμφανίσουμε την ταυτότητα:

a3   3  (a   )  (a2     2 ) γι’αυτό πολλαπλασιάζουμε αριθμητή και παρονομαστή με την παράσταση

2 2 2 2
 (3 a  3 a 3   3  ) (3 a  3 a 3   3  )
(a     ) , δηλαδή Α= 3
2 2
 = =
a  3  (3 a  3  )(3 a  3 a 3   3  )
2 2 3 3
3
a 3

2 2
(3 a  3 a 3   3  )
=
a


ΣΧΟΛΙΟ:Αν αντίστοιχα έχουμε Α= ,  ,   0 , τότε πολλαπλασιάζουμε αριθμητή και παρονομαστή με την
3
a3
παράσταση (a     ) , ώστε να εμφανιστεί a    (a   )  (a     )
2 2 3 3 2 2

 Παράδειγμα 15

1
Να μετατρέψετε κάθε κλάσμα σε ισοδύναμο με ρητό παρονομαστή: Α= .
3
33 2

 Λύση

2 2
Πολλαπλασιάζουμε αριθμητή και παρονομαστή με 3
3  3 3  3 2  3 2 και έχουμε:

2 2
3  3 3 3 2  3 2 93634
2 2
3  3 3 3 2  3 2
3 3 3
Α=
1
= =  
3 2
3  3 2 ( 3 3  3 2)  3 3  3 3  3 2  3 2
2
3
3
3 32
3
3 2

Α= 3 9  3 6  3 4 .

ΣΤ. Απόδειξη ταυτοτήτων ή ανισοτήτων με ριζικά

Για την απόδειξη ταυτοτήτων ή ανισοτήτων με ριζικά έχουμε υπόψιν τα εξής:

● Εργαζόμαστε με τους ίδιους τρόπους που έχουμε αναφέρει για την απόδειξη ταυτοτήτων ή ανισοτήτων

● Πολλές φορές για να απαλλαγούμε από τα ριζικά ( σε ισότητα ή ανισότητα ) υψώνουμε και τα δύο μέλη σε
κατάλληλη δύναμη έχοντας εξασφαλίσει για την ανίσωση ότι και τα δύο μέλη είναι θετικά.

57
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

● Οι βασικές ανισότητες x  y  2 xy , x , y  και x  y  2, x  y  0 δίνουν αντίστοιχα

2 2

y x
 
    2  , ,   0 και   2, ,   0 .Απόδειξη ταυτοτήτων έχουν αναφερθεί και σε
 
προηγούμενες μεθοδολογίες.

 Παράδειγμα 16

Να αποδείξετε ότι:

α) 4
332 β) 5  2  10  1

 Λύση

α) Βρίσκουμε το Ε.Κ.Π. των τάξεων των ριζών και υψώνουμε και τα δύο μέλη στη δύναμη αυτή,δηλαδή

Ε.Κ.Π.(4,3)=12 , άρα έχουμε:

( 4 3)12  ( 3 2)12  ( 4 3) 43  ( 3 2)34  33  24  27  16, το οποίο ισχύει .

β) Εφόσον είναι θετικοί και οι δύο όροι υψώνουμε και τα δύο μέλη στο τετράγωνο και έχουμε

( 5  2) 2  ( 10  1) 2  5  2 5 2  2  10  2 10  1 
2 2 2

5  2 10  2  10  2 10  1  7  11, το οποίο ισχύει.

Προσοχή:Αν έχουμε να δείξουμε ότι π.χ. 2  1  1  3 , τότε εφόσον 2  1  0, ενώ

1  3  0 , η ζητούμενη σχέση ισχύει άμεσα.Εδώ δεν επιτρέπεται να υψώσουμε και τα δύο μέλη στο τετράγωνο.

Z. Σύγκριση ριζών

Για να συγκρίνουμε δύο αριθμούς α,β που έχουν ρίζες κάνουμε τα εξής:

● Αν οι δύο αριθμοί είναι θετικοί, συγκρίνουμε τα τετράγωνα των αριθμών.Όποιος αριθμός έχει μεγαλύτερο
τετράγωνο είναι μεγαλύτερος.Αν έχουμε ρίζες διαφορετικών τάξεων, υψώνουμε στο Ε.Κ.Π των τάξεων των
ριζών.Πάλι όποιος έχει μεγαλύτερη δύναμη είναι μεγαλύτερος.

● Θεωρούμε τη διαφορά Α=α-β των αριθμών Αν Α>0, τότε α>β ενώ αν Α<0 , τότε α<β.

 Παράδειγμα 17

Να συγκρίνετε τους αριθμούς: 12  2 και 6  2 .

 Λύση

12  2 και β= 6  2 .Έχουμε  2  (
2 2
Έστω α= 12  2) 2  12  2 12 2  2 =
58
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

= 12  2 24  2  14  2 24  14  2 4 6  = 14  4 6

 2  ( 6  2 ) 2 = 6  2  2 6  4  10  4 6
2

 
Είναι γνωστό πως αν α, β>0 τότε ισχύει:       

Εφόσον λοιπόν  2   2 , έχουμε ότι   

Η. Ειδική περίπτωση       0 ,  ,  0

 Παράδειγμα 17 Αν σε άσκηση
εμφανίζεται η σχέση
Να βρεθούν οι τιμές του x ,ώστε:

, τότε
5
x 2  1  3 x  1 =0.
έχουμε

 Λύση

Καταρχήν πρέπει x 2  1  0  x 2  1  x  1  x  1 ή x  1 και x 1  0  x  1 .

Άρα τελικά x  1.Επίσης έχουμε x2 1  0  x2  1  x  1 και x 1  0  x  1

Κοινή λύση x  1 η οποία είναι και δεκτή.

59
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΩΡΑ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α

1 Να βρεθούν οι τιμές του x για τις οποίες ορίζονται οι παραστάσεις:

x7 x 1 4
x  4  3 x
Α= Β= Γ=
2  6x

Δ= x  2  4 x 1 Ε= x  2 x  1
3 2
Ζ= x2  3

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β

2. Να υπολογίσετε τις παρακάτω παραστάσεις:

4 4 3
Α= 81 Β= 256 Γ= 688 Δ= 864
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Γ

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1

3. Να υπολογίσετε τις παρακάτω ρίζες:

( 2) 4 ( 1) 0 ( 2)5

5
α) 75 β) 4 γ) 3
δ) 5

4. Να υπολογίσετε τις παρακάτω παραστάσεις:

Α=
3
8  4 81  5 32 Β= 3
10
1024  6 64  2 5 1  3 3 0 Γ= 8  5  16

2 9 1
Δ= 7  5  4 81  Ζ= 35  2 11  25
3 3
Ε= 3
3 2 4

5. Ομοίως για τις παραστάσεις:

  ( 12  27  75  48)  3   8 20  2 80  45

  ( 12  27)  ( 75  48  108)   50  98  288

60
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 2

6. Χρησιμοποιώντας ιδιότητες ριζών να απλοποιήσετε τις παραστάσεις:

3
a5  4  3 a3  2 5
69  5 63
 5
x x  x y
5 2 5 3 10
, x, y  0  , a  0,   0 
3
a 2  12 5
66  5 6
3
713
  (23)  (10)
2 2

3
7 2  3 78

7. Να υπολογίσετε τις παραστάσεις:

x x 1 x  1  ( x  1) 2
  (1  3) 2  (1  3) 2   ,0  x  1  , αν x  1
x2 ( x  1) 2 2x

  4 x2  4 x  1   ( x  4) 2  16 x 2  8 x 1

  a 2  4 a 2  2a 1 , αν   1.

8. Να υπολογίσετε τις παραστάσεις:

 5 1  5 1   13  5  2 3  5  2 3

 2 2 5 3 5 3   8  3  2  3  2  14

  2 2 2  2 2 2  2 2 2

9. α) Να υπολογίσετε τις παραστάσεις   (1  3 2) 2 ,   (1  3 2) 2

β) Να βρείτε την τιμή της παράστασης   19  6 2  19  6 2

10. Να απλοποιηθούν οι παραστάσεις:

i)   11  6 2 ii)   9  2 14 ii)   16  8 3

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 3

11. Να γράψετε με μία μόνο ρίζα τις παραστάσεις:

3 2 3
  3 3 2 
2 3 2

61
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

12. Να απλοποιηθούν οι παραστάσεις

1
 4
5  5 3
2 6 5
4   6 x2 y3  8 10
3
x12 y12 , x, y  0
x y

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 4

13.Να αποδείξετε ότι 2 3  2 3  2 .

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Δ

14.Να γίνουν οι πράξεις:

1 3
 3 26 2   4   12 211 : 4 23
2

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Ε (ΟΛΕΣ ΟΙ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ)

15. Να μετατρέψετε τις παρακάτω παραστάσεις σε ισοδύναμες με ρητό προνομαστή

1 1 2 1843
   
2 3
5 2 5 3 5
1770 2 98 64
   
5
2 5 3 2  3 5  3

7 6 5 2 2
   
23 2 2 5 3 2 (2  3) 2 3
23 4
2009

3 6

16. Να βρεθεί η τιμή των παραστάσεων:

1 1 1 3 17
    
3 2 3 2 3 2 2 2 1 1 3 2

1 1
  (1  2) 2  (1  2) 2  
(1  2) 3
( 2  1)3

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΣΤ

17. Να αποδείξετε τις παρακάτω ισότητες:

6 3 1 1 3
α) (3  6)(3  6)  0 β)   0
12 3 1 3 1 3
62
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

18. Να αποδείξετε ότι:

α) 3 5  2 2  6 β) 2 2 2  2 γ)
3
5 3

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Ζ

19. Να συγκρίνετε τις παρακάτω ρίζες

α) 7  2 5 ,1  5 β) 2  1, 2  5 γ)
3
2, 6 3

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Η

x
20. Να βρεθούν οι τιμές των x, y ώστε 5  5  3 2x  4 y  2  0 .
2

21. Να βρεθεί η τιμή του x  , ώστε

3
x2  5 x2  x  0 .

 
22. Nα αποδείξετε ότι για  ,   0 ισχύει     2 και στη συνέχεια
2

να αποδείξετε ότι: 13  14  16  17  4 15 .

63
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΘΕΜΑ 2

x 2  4 x 4 x2  6 x  9
23. Δίνεται η παράσταση:   
x2 x 3

α) Να βρεθούν οι τιμές που πρέπει να πάρει το x, ώστε η παράσταση Κ να έχει νόημα

πραγματικού αριθμού. (Μονάδες 12)

β) Αν 2  x 3 , να αποδείξετε ότι η παράσταση  είναι σταθερή , δηλαδή ανεξάρτητη του x .

(Μονάδες 13)

24. Δίνονται οι αριθμητικές παραστάσεις:

 2 ,  3  6
6 6 6
  3
,  6

α) Να δείξετε ότι:       23. (Μονάδες 13)

3 6
β) Να συγκρίνετε τους αριθμούς: 3 και 6 .Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 12)

1
  1
25. Δίνονται οι αριθμοί α   3  5 και β   3  5
2 2
 
α) Να υπολογίσετε το άθροισμα α  β και το γινόμενο α  β .

(Μονάδες 12)

β) Να αποδείξετε ότι α  β  7 .
2 2

(Μονάδες 13)
3 5
26. Δίνεται η παράσταση:   
5 3 5 3

α) Να δείξετε ότι: Α= 4. (Μονάδες 12)

β) Να λύσετε την εξίσωση: |x+Α|=1. (Μονάδες 13)

64
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

27. Δίνονται οι παραστάσεις:    x  2  2  x

2 3 3
και , όπου x πραγματικός αριθμός.

α) Για ποιές τιμές του x ορίζεται η παράσταση  ; (Μονάδες 7)

β) Για ποιές τιμές του x ορίζεται η παράσταση Β; (Μονάδες 8)

γ) Να δείξετε ότι, για κάθε x2 , ισχύει    . (Μονάδες 10)

28. Αν είναι,   3 5 ,   3 ,   6 5 , τότε:

α) Να αποδείξετε ότι:       15 (Μονάδες 15)

β) Να συγκρίνετε τους αριθμούς Α, Β . (Μονάδες 10)

29. Στον πίνακα της τάξης σας είναι γραμμένες οι παρακάτω πληροφορίες (προσεγγίσεις):

2  1, 41

3  1, 73

5  2, 24

7  2, 64

α) Να επιλέξετε έναν τρόπο, ώστε να αξιοποιήσετε τα παραπάνω δεδομένα (όποια θεωρείτε κατάλληλα) και να

υπολογίσετε με προσέγγιση εκατοστού τους αριθμούς 20 , 45 και 80 (Μονάδες 12)

β) Αν δεν υπήρχαν στον πίνακα οι προσεγγιστικές τιμές των ριζών πώς θα μπορούσατε να υπολογίσετε την τιμή της

3  20  80
παράστασης ; (Μονάδες 13)
45  5

65
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

30. α) Να δείξετε ότι: 3  3 30  4 . (Μονάδες 12)

β) Να συγκρίνετε τους αριθμούς 3

30 και 6  3 30 .

(Μονάδες 13)

31. Αν είναι,   2  3 ,   2  3 τότε:

α) Να αποδείξετε ότι   1. (Μονάδες 12)

β) Να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης     

2 2
. (Μονάδες 13)

32. Δίνεται η παράσταση:   1  x  4 x 4 .

α) Για ποιες τιμές του x ορίζεται η παράσταση Α; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας και να γράψετε το σύνολο των
δυνατών τιμών του x σε μορφή διαστήματος. (Μονάδες 13)

β) Αν x= -3, να αποδείξετε ότι:     1 0

3 2
(Μονάδες 12)

33. Δίνεται η παράσταση:    x  2

5 5

α) Για ποιες τιμές του x ορίζεται η παράσταση Β; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας και να γράψετε το σύνολο των
δυνατών τιμών του x υπό μορφή διαστήματος. (Μονάδες 13)

β) Για x=4, να αποδείξετε ότι: 2  6  4 (Μονάδες 12)

   
6 6
34. Δίνονται οι αριθμοί:   2 και  3
2

α) Να δείξετε ότι: Α-Β=4 (Μονάδες 13)

β) Να διατάξετε από το μικρότερο στο μεγαλύτερο τους αριθμούς: (Μονάδες 12)

35. Δίνονται οι αριθμοί   3  1 και   3  1 .

α) Να δείξετε ότι       10 .
2 2
(Μονάδες 15)

66
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

 
β) Να δείξετε ότι  1  5 . (Μονάδες 10)
 

36. Αν για τον πραγματικό αριθμό x ισχύει 2 x  2 , τότε:

α) Να αποδείξετε ότι 1  x  1 . (Μονάδες 12)

β) Να αποδείξετε ότι για κάθε x   1,1 , ισχύει x2  1 . (Μονάδες 13)

3
37. Δίνονται οι αριθμοί: 𝛢 = (√3)6 και 𝛣 = ( √3)6 .

α) Να δείξετε ότι: 𝛢 − 𝛣 = 18. (Μονάδες 12)

3
β) Να διατάξετε από το μικρότερο στο μεγαλύτερο τους αριθμούς √3 , √3. (Μονάδες 13)

2 2
38. α) Να δείξετε ότι (2 + √5) = 9 + 4√5 και (1 − √5) = 6 − 2√5 (Μονάδες 13)

β) Με τη βοήθεια του ερωτήματος α) ή με όποιον άλλο τρόπο θέλετε, να δείξετε ότι

√9 + 4√5 + √6 − 2√5 = 1 + 2√5. (Μονάδες 12)

ΘΕΜΑ 4

39. Δίνονται οι πραγματικοί αριθμοί  ,  , με   1 2 και   1  2 .

α) Να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης      .

2 2
(Μονάδες 7)

β) Να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης    2   2 (Μονάδες 8)

γ) Αν   4 2 και   2 , να δείξετε ότι  2   2   2   2 . (Μονάδες 10)

67
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ

3.1 ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ 1ΟΥ ΒΑΘΜΟΥ

Κάθε εξίσωση της μορφής  x    0 ,με  ,   ονομάζεται εξίσωση 1ου βαθμού

Για να λύσουμε μια εξίσωση 1ου βαθμού έχουμε:

 x    0   x     0    x   

Διακρίνουμε τώρα τις περιπτώσεις:

 Αν   0 τότε x    , δηλαδή η εξίσωση έχει ακριβώς μία λύση ( μοναδική λύση)


 Αν   0 τότε:
i. Αν είναι   0 τότε δεν έχει λύση,δηλαδή είναι αδύνατη,ενώ
ii. Αν είναι   0 γίνεται 0 x  0 και αληθεύει για κάθε πραγματικό αριθμό x δηλαδή
είναι ταυτότητα.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

Α. ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ Α΄ ΒΑΘΜΟΥ

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 1

Να λυθεί η εξίσωση: 1  4 x  x  1  x  4  5 .
5 4 20 4

 Βρίσκουμε το Ε.Κ.Π και κάνουμε απαλοιφή παρονομαστών,

 Κάνουμε πράξεις για να διώξουμε τις παρενθέσεις,
 Χωρίζουμε γνωστούς από αγνώστους ,
 Φέρνουμε την εξίσωση στη μορφή  x   0 και ανάλογα με την τιμή του α βρίσκουμε τη λύση της
εξίσωσης.

 ΛΥΣΗ

1 4x x 1 x4 5 4  (1  4 x)  5  ( x  1)  x  4  5  5  4 16 x  5x  5  x  4  25 
20   20   20   20  
5 4 20 4
22 22
  16 x  5 x  x   4  5  4  25   22 x  22 x  x  1 .
22 22

68
 ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 2 ( Με παραγοντοποίηση )

Να λυθεί η εξίσωση: x  x 2  1  x 3  x 2 .

Στις περιπτώσεις που έχουμε εξίσωση με βαθμό μεγαλύτερο του πρώτου, τότε:

 Μεταφέρουμε όλους τους όρους στο 1ο μέλος,

 Κάνουμε παραγοντοποίηση και φέρνουμε την εξίσωση στην μορφή ( x) ( x).... 0 οπότε έχουμε
 ( x)  0 ή  ( x)  0 ή ..... και λύνοντας κάθε μία εξίσωση ξεχωριστά προκύπτουν οι λύσεις της
αρχικής εξίσωσης.

 ΛΥΣΗ

x  x 2  1  x 3  x 2  x ( x  1) ( x 1)  x 3  x 2  0  x ( x  1) ( x 1)  x 2 (x  1)  0 

  x  1  x( x  1)  x 2   0  x  1  x 2  x  x 2   0  ( x  1)  x 0 

 x 10 ή x 0 άρα x  1 ή x 0 .

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 3 ( Κλασματική εξίσωση )

Να λυθεί η εξίσωση: x2  1  2 2 0 .
x 1 x  2x  1

Η παραπάνω εξίσωση η οποία έχει μεταβλητή στον παρονομαστή λέγεται κλασματική εξίσωση.Για να τη λύσουμε
ακολουθούμε τα παρακάτω βήματα:

 Παραγοντοποιούμε τους παρονομαστές,

 Βρίσκουμε το Ε.Κ.Π των παρονομαστών και παίρνουμε περιορισμούς,
 Κάνουμε απαλοιφή παρονομαστών,
 Ακολουθούμε τα βήματα που περιγράψαμε στο Παράδειγμα 1,
 Αφού βρούμε τις λύσεις,ελέγχουμε αν είναι δεκτές από τους περιορισμούς.

 ΛΥΣΗ

x 1 2 x 1 2
 2  0  0
x 1 x  2x 1
2
 x  1 x  1 ( x  1)2
Το . .  x  1 x  1 2 .Άρα πρέπει  x  1 x  1
2
 0  x  1 0 και  x  1
2
0 

x  1 και x 1 .
x 1 2
 x  1 x  1 2   x  1 x  1 2 0
 x  1 x  1 ( x  1)2
  x  1 x  1  2  x  1  0   x  1 x  1  2   0   x  1 x  1  0 
  x  1  0  x  1 0  x   1 η οποία απορρίπτεται λόγω των περιορισμών.Άρα η εξίσωση είναι αδύνατη.
2

69
 ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

Β.ΠΑΡΑΜΕΤΡΙΚΕΣ ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ

Παραμετρική ονομάζεται μία εξίσωση η οποία εκτός από τον άγνωστο περιέχει και μία η περισσότερες άλλες
μεταβλητές οι οποίες λέγονται παράμετροι.

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Να λυθεί η εξίσωση:  2 ( x  4)  5 ( x   )  25 , για τις διάφορες τιμές του πραγματικού αριθμού λ.

Για να λύσουμε μια παραμετρική εξίσωση ακολουθούμε τα εξής βήματα:

 Κάνουμε τις πράξεις και χωρίζουμε γνωστούς από αγνώστους ( εδώ άγνωστος είναι το x),
 Παραγοντοποιούμε τα 2 μέλη και φέρνουμε την εξίσωση στην μορφή x  ,
 Κάνουμε την διερεύνηση παίρνοντας περιπτώσεις για τον συντελεστή α του x,
 Αν   0 ,τότε η εξίσωση έχει μοναδική λύση x   ,

 Αν   0 και προκύψουν τιμές για την παράμετρο λ,αντικαθιστούμε τις τιμές αυτές της παραμέτρου και η εξίσωση
είναι αδύνατη ή ταυτότητα.

 ΛΥΣΗ

 2 x  4 2  5 x  5 2  25   2 x  5 x   4 2  5 2  25    5   x   2  25 
    5   x     5    5  ( 1) .
 Αν    5    0    5  0 και  0  5 και  0 ,τότε:

   5  x     5   5  x   5 ,δηλαδή προκύπτει ο τύπος που μας δίνει την

   5     5  
μοναδική λύση του x.
 Aν    5    0    5  0 ή   0    5 ή   0 τότε :
Για   5 η εξίσωση (1) γίνεται: 0x (5  5)(5  5)  0x  0 ,άρα είναι ταυτότητα.
Για   0 η εξίσωση (1) γίνεται: 0x (0  5)(0  5)  0x  25 ,άρα είναι αδύνατη.

Γ.ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ ΜΕ ΑΠΟΛΥΤΑ
 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 1

Να λυθούν οι εξισώσεις: α) x  1  2 β) x  1  2  0 γ) x  64  0

Αν έχουμε εξίσωση της μορφής : A( x)   ,τότε:

70
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

 Αν   0, τότε A( x)   ή A( x)   ,
 Αν   0 , τότε A( x)  0 ,
 Αν  0 , τότε είναι αδύνατη.

 ΛΥΣΗ

α) x  1  2  x  1  2 ή x 1   2 x  3 ή x 1 .

β) x  1  2  0  x  1  2 , η οποία είναι αδύνατη.

γ) x  64  0  x  64  0  x  64.

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 2

Να λυθεί η εξίσωση: x  2  2 x  2 .

Αν έχουμε εξίσωση ( x)  ( x) , τότε από γνωστή ιδιότητα απολύτων η εξίσωση γίνεται

( x)  ( x) ή ( x)  ( x) .

 ΛΥΣΗ

x  2  2x  2  x  2  2x  2 ή x  2   2x  2  x  2x  2  2 ή x  2x  2  2 

 x  0 ή 3x 4 x  0 ή x
4.
3

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 3

Να λυθεί η εξίσωση: 2 x  1  x  1.

Αν έχουμε εξίσωση της μορφής ( x)  ( x) ,τότε:

Α΄Τρόπος: Διακρίνουμε δύο περιπτώσεις για την παράσταση ( x) ,που βρίσκεται μέσα στο απόλυτο.

Αν ( x)  0 , τότε ( x)  ( x) ενώ αν ( x)  0 , τότε  ( x)  ( x) και λύνουμε τις δύο

εξισώσεις,προσέχοντας στο τέλος να ελέγξουμε αν οι τιμές είναι δεκτές λόγω των περιορισμών.

ΣΧΟΛΙΟ: Θα μπορούσαμε να πάρουμε ( x)  0 και ( x)  0 .

Β΄Τρόπος: Εφόσον ( x)  ( x) τότε αν ( x) 0 η εξίσωση είναι αδύνατη.Άρα πρέπει

( x)  0 και με αυτόν τον περιορισμό λύνουμε την εξίσωση παίρνοντας ( x)  ( x) ή ( x)  ( x) .Στο

τέλος ελέγχουμε πάλι αν οι τιμές είναι δεκτές λόγω του περιορισμού.

71
 ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

 ΛΥΣΗ

Α΄Τρόπος: Αν 2 x  1 0  x  1 ,τότε 2x 1 x 1 2x  x  0  x  0, η οποία απορρίπτεται.

2

Αν 2 x  1 0  x  1 , τότε 2 x 1 x  1  2 x  x   1  1  3 x   2  x  2 , η οποία επίσης

2 3
απορίπτεται.Άρα η εξίσωση είναι αδύνατη.

Β΄Τρόπος: Πρέπει x  1  0  x  1.Άρα 2 x  1  x  1 ή 2 x  1   x  1 

2 x  x  1  1 ή 2 x  x 1  1  x  0 ή x  2 οι οποίες απορρίπτονται λόγω του περιορισμού.

3

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 4

x 1 2  2x
Να λυθεί η εξίσωση:  4
2 3

Σε περιπτώσεις σαν αυτή κάνουμε τα εξής:

 Βγάζουμε κοινό παράγοντα μέσα στο απόλυτο και αν χρειαστεί χρησιμοποιούμε την

ιδιότητα  x  x , ώστε να έχουμε το ίδιο απόλυτο ( x )

 Στη συνέχεια θέτουμε για ευκολία το ίδιο απόλυτο με μια άλλη παράμετρο.

Π.χ. ( x)  

 Κάνουμε απαλοιφή παρονoμαστών και λύνουμε την εξίσωση ,ώστε να βρούμε το ω.

 Στη συνέχεια επιστρέφουμε στη σχέση ( x)   ,για να βρούμε τις τιμές του x.

 ΛΥΣΗ

x 1 2  2x x  1 2(1  x) x 1 2 1  x
 4  4   4 
2 3 2 3 2 3

x  x x 1 2 x 1
   4 .Θέτουμε x  1    0 και έχουμε:
2 3

 2  2
  4 6 6  6  4  3  4  24    24    24 .
2 3 2 3

Άρα x  1  24 η οποία είναι αδύνατη.

72
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 5

Να λυθεί η εξίσωση: x  2  3  x  x .

Αν έχουμε δύο διαφορετικά απόλυτα ,τότε φτιάχνουμε έναν πίνακα με το πρόσημο των παραστάσεων που
βρίσκονται μέσα στο απόλυτο και διακρίνουμε περιπτώσεις.

 ΛΥΣΗ

Θυμίζουμε ότι για το πρόσημο μιας παράστασης 1ου βαθμού ισχύει ο παρακάτω πίνακα.


x   


ax   ετερόσημο ομόσημο
του α του α

Έστω x  2 0  x  2 και 3  x  0  x  3

 2 3 
x
0
3-x + + -

x-2 0
- + +

 Αν x 2 , δηλαδή x  , 2  ,τότε 3  x  3  x και x  2  2  x και η εξίσωση γίνεται:

2  x   3  x   x  2  x  3  x  x  x  1 ,η οποία είναι δεκτή.
 Αν 2  x  3, δηλαδή x  2, 3 , τότε 3  x  3  x και x  2  x  2 και η εξίσωση
γίνεται: x  2   3  x   x  x  2  3  x  x  2 x  x  2  3  x  5, η οποία απορρίπτεται,διότι x  2, 3 .
 Αν x 3, δηλαδή x  3,   ,τότε 3  x  x  3 και x  2  x  2 και η εξίσωση
γίνεται: x  2   x  3  x  x  2  x 3  x  x  1, η οποία απορίπτεται διότι x  3,   .
Άρα τελικά η λύση της εξίσωσης είναι x  1 .

ΣΧΟΛΙΟ: Θα μπορούσαμε από την αρχή της άσκησης ( εφόσον 3  x  x  3 ) να μετασχηματίσουμε την εξίσωση
και να την κάνουμε x  2  3  x  x  x  2  x  3  x και στη συνέχεια να τη λύσουμε.

73
 ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 6

Να λυθεί η εξίσωση: x  2  x 2  4  0.

Αν έχουμε εξίσωση της μορφής : ( x)  ( x)  0 ,τότε πρέπει ( x)  0 και ( x)  0 και αφού λύσουμε τις
εξισώσεις ( x)  0 και ( x)  0 ,κρατάμε τις κοινές λύσεις .

 ΛΥΣΗ

Πρέπει x  2  0 και x 2  4  0  x  2  0 και x2  4  0  x  2 και x 2  4 

x  2 και x  2 . Άρα κοινή λύση είναι η x  2 .

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ : Η συγκεκριμένη άσκηση μπορεί να λυθεί και ως εξής:

x  2  x 2  4  0  x  2   x  2  x  2   0  x  2  x  2 x  2 0 

x  2 1 x  2   0  x  2  0 ή 1  x  2  0  x  2 0 ή x  2   1 ( αδύνατη)  x  2 .

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 7 ( Απόλυτο με ρίζες )

Να λυθεί η εξίσωση: x2  6x  9  x  2 .

 ΛΥΣΗ

x2  6x  9  x  2   x  3  x  2  x  3  x  2  x  3  x  2 ή x 3  x  2
2

 0 x  1 ( αδύνατη ) ή 2 x  5 .Άρα x  5 .
2

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 8

Να λυθούν οι εξισώσεις: α) x  2  x  2 β) x  3  3  x

Έχουμε από θεωρία: ( x)  ( x)  ( x)  0 ενώ ( x)   ( x)  ( x)  0 .

 ΛΥΣΗ

α) x  2  x  2  x  2  0  x  2.

β) x  3  3  x  x  3  0  x  3.

74
 ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 9

Να λυθεί η εξίσωση: x  2  3

 ΛΥΣΗ

Σύμφωνα με το Παράδειγμα 1 έχουμε δύο περιπτώσεις:

x  2  3 ή x  2  3  x  5 ή x  1 ( αδύνατη) .Άρα x  5  x   5.

75
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΩΡΑ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α

1. Να λυθούν οι εξισώσεις:

i.  x  7   2 x 1 x 2  3 ii. 3x  2 x  1  1  4 x 2   2 x  3  x  1   0
2

 2

iii.  3 x  5 2   9 x 2  25   6 x 10  0 iv. x  4  x  3  2 x  3

3 3

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β

2.Να λυθούν οι παρακάτω εξισώσεις για τις διάφορες τιμές των παραμέτρων.

i. 4 2 x  1 x  2 ii.   3  3  x   2   2 2 x  9 iii.  x   2   2 1 2 2  x

iv.  ( x  2  4)  x  2 v. 3  3 x 1 1 x vi.  2 x   2  9 x  3

3. Nα βρεθούν οι τιμές των πραγματικών αριθμών α,β,γ ώστε η εξίσωση  2  2   2   2  x  2  6

να είναι ταυτότητα.

4. Να βρεθούν ( αν υπάρχουν ) οι τιμές του πραγματικού αριθμού κ για τις οποίες η εξίσωση

 2
x  2  2   x , αληθεύει για κάθε τιμή του x.
2 2

5. Nα βρεθούν οι των πραγματικών αριθμών λ,μ, ώστε η εξίσωση    2   x       2  5

2

να έχει λύση τον αριθμό 2.

6. Για ποιές τιμές του πραγματικού αριθμού λ η εξίσωση    x  2   3  2  1 x  2  5 x  2   3 x

2

i. είναι ταυτότητα ii. είναι αδύνατη

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Γ

7. Να λυθούν οι εξισώσεις:

i. 3 x  1  4 ii. 3 x  1  4 iii. 5 x  2  9 4 x iv. 7  x  2 x 5

3 x 1 x 4
v. x  2  1  3 vi. 4 x  1  2 3  2 x vii.  1
4 3

76
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

8. Ομοίως οι εξισώσεις:

5 3x  1  3 3  9 x
i.   3x  1  5 ii. x  2  5  9 iii. 2 x  1  4 x 12
2 4

iv. x  1  2 x  2   2 v. x  5  3 x  5 x  2 vi. x  3  4 x  7 x  4

vii. 2 x  x  5 x  x  4 x  3

77
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ-ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ Α΄ ΒΑΘΜΟΥ

ΘΕΜΑ 2

9. Δίνεται η εξίσωση (λ-1)x -2λ +2=0.

α) i. Να λύσετε την εξίσωση για λ=-2. (Μονάδες 7)

ii. Να βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες το x=1 είναι ρίζα της εξίσωσης. (Μονάδες 10)

β) Να βρείτε τις τιμές του 𝜆 ∈ 𝑅 για τις οποίες η εξίσωση είναι ταυτότητα. (Μονάδες 8)

10. Δίνεται η εξίσωση (|𝛼 − 1| − 3)𝑥 = 𝛼 + 2 (1), με παράμετρο   .

α) Να λύσετε την παραπάνω εξίσωση για   0 και   5 . (Μονάδες 8)

β)

iii. Να βρείτε για ποιες τιμές του 𝛼 ισχύει   1  3 . (Μονάδες 8)

iv. Να λύσετε την εξίσωση (1) για τις τιμές του 𝛼 που βρήκατε στο ερώτημα β)i.
(Μονάδες 9)

11. Αν γνωρίζουμε ότι ο 𝑥 είναι πραγματικός αριθμός με 3 ≤ 𝑥 ≤ 5, τότε:

α) Να αποδείξετε ότι 𝑥 − 5 ≤ 0 < 𝑥 − 2. (Μονάδες 10)

β) Να λύσετε την εξίσωση |𝑥 − 2| − |𝑥 − 5| = 2. (Μονάδες 15)

12. Δίνεται η εξίσωση   3 x   2  9 , με παράμετρο   .

α) Να λύσετε την εξίσωση στις παρακάτω περιπτώσεις:

i) όταν   1 . (Μονάδες 5)

ii) όταν   3 . (Μονάδες 8)

78
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

β) Να βρείτε τις τιμές του α , για τις οποίες η εξίσωση έχει μοναδική λύση και να προσδιορίσετε την λύση

αυτή . (Μονάδες 12)

13. Δίνεται η εξίσωση   x  x    1, , με παράμετρο λ∈ℝ.

2

α) Να αποδείξετε ότι η παραπάνω εξίσωση γράφεται ισοδύναμα:    1 x     1   1 , λ∈ℝ

(Μονάδες 8)

β) Να βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες η παραπάνω εξίσωση έχει ακριβώς μία λύση την οποία

και να βρείτε. (Μονάδες 8)

γ) Για ποια τιμή του λ η παραπάνω εξίσωση είναι ταυτότητα στο σύνολο των πραγματικών αριθμών;

Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 9)

14. Δίνεται η εξίσωση:   2  9  x   2  3 , με παράμετρο λ∈ℝ (1) .

α) Επιλέγοντας τρείς διαφορετικές πραγματικές τιμές για το λ, να γράψετε τρεις εξισώσεις. (Μονάδες 6)

β) Να προσδιορίσετε τις τιμές του λ∈ℝ, ώστε η (1) να έχει μία και μοναδική λύση. (Μονάδες 9)

γ) Να βρείτε την τιμή του λ∈ℝ, ώστε η μοναδική λύση της (1) να ισούται με 4. (Μονάδες 10)

x2 1
15. Δίνεται η παράσταση:   , x  0, x  1 .
x2  x
x 1
α) Nα δείξετε ότι   . (Μονάδες 8)
x
β)
i. Nα βρείτε για ποια τιμή του x η παράσταση  μηδενίζεται. (Μονάδες 8)
ii. Μπορεί η παράσταση  να πάρει την τιμή 2 ; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 9)

79
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

16. Δίνεται η παράσταση 𝛫 = |𝑥 + 1| + 2, όπου 𝑥 ∈ ℝ.

𝑥 + 3, 𝛼𝜈 𝑥 ≥ −1
α) Να δείξετε ότι 𝛫 = { . (Μονάδες 12)
1 − 𝑥, 𝛼𝜈 𝑥 < −1

β)

i. Να λυθεί η εξίσωση |𝑥 − 2| = 4.
ii. Να βρείτε την τιμή της παράστασης 𝛫 αν ο αριθμός 𝑥 είναι λύση της παραπάνω εξίσωσης.
(Μονάδες 13)

ΘΕΜΑ 4

17. Υποθέτουμε ότι κάθε κεφάλαιο που κατατίθεται σε έναν λογαριασμό μιας τράπεζας, αυξάνεται στο τέλος κάθε
έτους κατά 𝜀 % (το επίσημο επιτόκιο αύξησης που δίνει δηλαδή η τράπεζα είναι 𝜀 %).
α) Αποδείξτε ότι αν καταθέσουμε στη συγκεκριμένη τράπεζα κεφάλαιο 𝑥 € με επιτόκιο 𝜀 %, ύστερα από δύο έτη θα
𝜀 2
εισπράξουμε κεφάλαιο 𝑥 ∙ (1 + ) €.
100

(Μονάδες 7)
β) Ένα κεφάλαιο 15.000 € το χωρίζουμε σε δύο ποσά. Το ένα από τα δύο, κατατέθηκε σε μια τράπεζα Α με επιτόκιο
2% και το άλλο, κατατέθηκε σε μια άλλη τράπεζα Β με επιτόκιο 3%. Ύστερα από 2 χρόνια, εισπράχθηκε, με βάση το
α) ερώτημα, και από τις δύο τράπεζες συνολικό κεφάλαιο 15.811 €.
Ονομάζουμε 𝑦 το ποσό που κατατέθηκε στην τράπεζα Β.
i) Να αποδείξετε ότι το ποσό 𝑦 είναι λύση της εξίσωσης
(1,032 − 1,022 ) ∙ 𝑦 = 15811 − 15000 ∙ 1,022 (Μονάδες 10)
ii) Να βρείτε το κεφάλαιο που κατατέθηκε σε κάθε τράπεζα. (Μονάδες 8)

80
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

3.2 ΕΞΙΣΩΣΗ x  a


1. Αν a  0 και ν άρτιος , τότε η εξίσωση x   έχει ακριβώς δύο λύσεις x   a και x    a

Π.x. x 16  x   4 16  x   2
4

2. Αν a  0 και ν άρτιος ,τότε η εξίσωση είναι αδύνατη.

Π.x. x4  8 είναι αδύνατη εφόσον x4  0 , για κάθε πραγματικό αριθμό x.


3. Aν a  0 και ν περιττός ,τότε η εξίσωση x  a έχει ακρβώς μία λύση x   a

Π.x. x 3  8  x  3 8  x  2 .


4. Aν a  0 και ν περιττός ,τότε η εξίσωση x  a ,έχει ακριβώς μία λύση την x    a .

Π.x. x 3   8  x  3 8  x   2

ΣΧΟΛΙΟ: Η λύση στην περίπτωση 4 προκύπτει ως εξής:

x3   8   x3  8    x   8   x  3 8   x  2  x   2
3

ΩΡΑ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ- ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ x  a

1. Να λυθούν οι εξισώσεις: α. x 2  25 β. x 4  16 γ. x5  32 δ. x 3  27

ε. x 6  64 στ. x 2018  1 ζ. x 2011  1 η. x8  0

2. Να λυθούν οι εξισώσεις: α. x2 9  0 β. x2 16  0 γ. 3x 4  48  0 δ. 2 x4  512 0

3. Να λυθούν οι εξισώσεις: α. 5 x 3 x  0 5 x 6  3x 2  0 2 x10  x 3  0

6 2
β. γ.

   81 x 2  3
5
δ. x  3 ε.  x  3   1
2 5

81
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

3.3 ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΒΑΘΜΟΥ

Εξίσωση 2ου βαθμού ονομάζεται κάθε εξίσωση της μορφής ax2   x    0, με a,  ,  πραγματικούς αριθμούς
και a  0.

Για να λύσουμε μια εξίσωση 2 ου βαθμού ακολουθούμε την εξής διαδακασία:

 Βρίσκουμε την διακρίνουσα της εξίσωσης η οποία δίνεται από τον τύπο:  2  4 ,
 Έχουμε τις εξής περιπτώσεις για την διακρίνουσα Δ.
α) Αν  0 , η εξίσωση έχει δύο ρίζες πραγματικές και άνισες οι οποίες δίνονται από τον

τύπο: x1,2     
2

β) Αν   0 , τότε η εξίσωση έχει μία διπλή πραγματική ρίζα η οποία δίνεται από τον τύπο: x  
2

γ) Αν  0 τότε η εξίσωση είναι αδύνατη.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Αν     0 , δηλαδή α,γ είναι ετερόσημοι, τότε η εξίσωση έχει  0 ,οπότε

έχει δύο ρίζες πραγματικές και άνισες.

ΤΥΠΟΙ VIETA

Έστω η εξίσωση ax2   x    0, με a  0. Στην περίπτωση που η εξίσωση έχει πραγματικές ρίζες

x1 , x2 τότε για το άθροισμα S και το γινόμενο P των ριζών, ισχύουν οι παρακάτω σχέσεις.

 
S  x 1  x2   και P  x1 x2 
 

ΑΠΟΔΕΙΞΗ:

Έχουμε x1      και x2      .Άρα

2 2
                 2 
S  x 1  x2     
2 2a 2 2 

P  x1 x2   

             

 
   
2



 2    2  4 

2

2 2 4 2 4 2 4 2

 2   2  4 4  .Αν τώρα στην εξίσωση ax2   x    0 διαιρέσουμε και τα δύο μέλη με α,τότε
  
4 2 4 2 
προκύπτει

82
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ax 2 x     
   0  x2    2
 x   0  x S x  P  0 .
 a   a  a

Άρα κάθε εξίσωση 2ου βαθμού που έχει ρίζες μετασχηματίζεται στην μορφή x2 S x  P  0 .

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

Α. ΕΠΙΛΥΣΗ ΕΞΙΣΩΣΕΩΝ 2ΟΥ ΒΑΘΜΟΥ

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Να λυθούν οι εξισώσεις: α) 4 x2  2 x  0 β) 4 x 2  1 0 γ) 2 x2  x  1 0

δ) 16 x
2
8 x 1  0 ε) x 2  x 1 0

 Αν σε μια εξίσωση 2ου βαθμού γ=0, τότε έχουμε ax2   x  0  x(ax   )  0 x  0 ή

a0 
 x   0  x  


 Αν στην εξίσωση είναι β=0 , τότε μπορούμε να λύσουμε ως προς x 2 .

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1. Θα μπορούσαμε φυσικά στις παραπάνω περιπτώσεις να κάνουμε διακρίνουσα με β=0 και γ=0 αντίστοιχα.

2. Αν σε μια εξίσωση 2ου βαθμού είναι   0 ,τότε η παράσταση ax 2   x   θα είναι τέλειο τετράγωνο.

3. Αν μια εξίσωση 2ου βαθμού έχει ρίζα το 1 τότε γράφεται στη μορφή  x  1 ax   

*Η απόδειξη για το τελευταίο αφήνεται ως άσκηση για τους μαθητές.

 ΛΥΣΗ
α) 4 x  2 x  0 2 x  2 x  1  0  2 x  0 ή 2 x  1 0  x0 ή x  1
2

β) 4 x 2  1 0 4 x 2  1 x 2  1  x   1  x   1 .Θα μπορούσαμε να κάνουμε διαφορά

4 4 2
τετραγώνων  2 x   1  0   2 x  1 2 x  1  0 2 x  1 0 ή 2 x 1 0  x  1 ή x  1
2

2 2
γ) Βρίσκουμε τη διακρίνουσα    2  4   1  4 2   1  1 8  9  0 .
2

 4
 x1   1
    1 9 1  3  4
Άρα x1,2     .
2 4 4 x   2 1



2
4 2
δ) Βρίσκουμε τη διαακρίνουσα    2  4   8   416  64  64  0 ,άρα η εξίσωση έχει
2

83
 ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

 8 8 1
μια διπλή ρίζα x      .
2 2 16 32 4
Θα μπορούσαμε επίσης να εφαρμόσουμε ταυτότητα 16 x 2 8 x 1  0  4 x  12 0  4 x  1 0  x  1 .
4
ε) Βρίσκουμε τη διακρίνουσα    2  4 12  4  30 ,άρα η εξίσωση είναι αδύνατη.

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ


Να λυθεί η εξίσωση: 2 x  2  3 x  3  0 .
2

 ΛΥΣΗ

Α΄Τρόπος ( Με παραγοντοποίηση)

 
2 x 2  2  3 x  3  0  2 x 2  2 x  3 x  3  0  2 x  x  1  3  x 1 0 

 
  x  1 2 x  3  0  x  1 0 ή 2 x  3  0  x  1 ή x  
2
3
.

Β΄Τρόπος ( Με διακρίνουσα)

     
2 2
   2  4  2  3  4 2   3  4  4 3  3 2  8 3  4  4 3  3 2  2  3
Άρα
 2  3 2  3 4
 
 x1   1
2

   2  3  2  3 1 3  4 4
x1,2    
2 4 4 

2 3 2 3

 
2  3  2  3 2 3
 
3
 2
x
 4 4 4 2
* Όταν διώχνουμε τετράγωνο με ρίζα δεν χρειάζεται απόλυτο διότι το  που υπάρχει μπροστά από τη ρίζα
καλύπτει και τις δύο περιπτώσεις του απολύτου.

Β. ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΝΑΓΟΝΤΑΙ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΕΣ

 Παράδειγμα 1

Να λυθούν οι εξισώσεις: α) x  x  2  0 β)  x  1 5 x  1  6 0
2 2

Σε εξισώσεις 2ου βαθμού της μορφής a  ( x)   ( x)   0,   0 κάνουμε τα εξής:

2

84
 ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

 Γράφουμε  2 ( x)  ( x) και η εξίσωση γίνεται a ( x)   ( x)   0,  0

2 2

 Θέτουμε ( x)    0 και η εξίσωση μετασχηματίζεται στη μορφή a 2     0,  0 .

 Λύνουμε την δευτεροβάθμια εξίσωση και βρίσκουμε τις τιμές του ω.
 Αντικαθιστούμε τις τιμές του ω ( αν υπάρχουν) στη σχέση ( x)   και βρίσκουμε τις τιμές του x.

 ΛΥΣΗ

α) Η εξίσωση γράφεται x  x  2 0 .Θέτουμε x   0 και έχουμε

2
 2   2 0 .
   2  4   1  4  2   9  0 .
2

 4
1   2
Άρα 1,2     1  9 1 3  2 . Άρα x  2 ή x  1 ( αδύνατο).
   
2 2 2    2
 1


2
2
Άρα x 2  x  2

β) Η εξίσωση γράφεται  x  1 5 x  1  6 0 .Θέτουμε x  1   0 και έχουμε  2 5  6 0 .

2

   2  4   5   4  6   25  24  490 .
2

 12
  6
Άρα 1,2     5  49 5  7  1 2 .Άρα x  1 6 ή x  1  1 ( αδύνατο)
   
2 2 2    2
 1


2
2
Άρα x  1  6  x  1 6 ή x 1 6  x  7 ή x   5 .

 Παράδειγμα 2

Nα λυθούν οι εξισώσεις: α) x4  6 x2  40  0 β) x6  11x3  24  0

Οι εξισώσεις της μορφής  x4   x2    0, ν φυσικός αριθμός,λέγονται διτετράγωνες.

Για να λύσουμε γενικά μια εξίσωση της μορφής  x2   x    0,   0 , ν φυσικός, κάνουμε τα εξής:

 Θέτουμε x   και η εξίσωση γίνεται  2       0.

 Λύνουμε την δευτεροβάθμια αυτή εξίσωση και βρίσκουμε τις τιμές του ω.
 Αντικαθιστούμε τις τιμές του ω ( αν υπάρχουν) στη σχέση x   και βρίσκουμε τις τιμές του x.

85
 ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

 ΛΥΣΗ
α) Θέτουμε x    0 και η εξίσωση γίνεται   6  40  0 .Έχουμε
2 2

   2  4  62  4   40  36 160 196.

 8
1   4
Άρα 1,2      6  196 6  14  2
    .
2 2 2    20
 10


2
2
Άρα x2  4 x   2 ή x2 10 ( αδύνατη)

β) Θέτουμε x    0 και η εξίσωση γίνεται   11  24  0 .Έχουμε

3 2

 2  4 112  4  24 121 96 25 .

 16
1   8
Άρα 1,2      11  25 11 5 
 2
   
2 2 2   6  3


2
2
Άρα x 3  8  x  3 8  2 ή x 3  3  x  3 3 .

 Παράδειγμα 3

2
Nα λυθεί η εξίσωση:  x  1   5 x  1   6  0
 x  x

Συχνά σε τέτοιες ασκήσεις θέτουμε την παράσταση που είναι ίδια, με κάποια μεταβλητή,ώστε να προκύψει
εξίσωση 2ου την οποία και λύνουμε.Στη συνέχεια επιστρέφουμε στη σχέση που έχουμε θέσει και λύνοντας
τις εξισώσεις που προκύπτουν, βρίσκουμε τις τιμές του x.

 ΛΥΣΗ
Θέτουμε   x  1 , x  0 και η αρχική εξίσωση γίνεται:  2  5  6  0 .
x
 2  4  52  4  6  25  24 1 0 .
1  6  3
Άρα 1,2       5  1  5  1  
 4 .
2 2 2    2

2
2
Άρα έχουμε δύο περιπτώσεις:

 Για   2 ,έχουμε x  1  2  x 2  1 2 x  x 2  2 x 1 0   x  12  0  x  1  0  x  1

x
Για   3 ,έχουμε x  1  3  x 2  1 3x  x 2 3x 1 0. Άρα    4 3 4  5 .
2 2

x

86
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

Άρα x1,2       3  5 .
2 2

 Παράδειγμα 4 (Κλασματικές εξισώσεις )

x x  1 13 .
Να λυθεί η εξίσωση  
x 1 x 6

 ΛΥΣΗ
.. 6 x  x  1 .Πρέπει 6 x  x  1  0  x  0 και x   1 .
x x 1 13
6 x  x  1  6 x  x  1  6 x  x  1  6 x 2  6  x  1 13x  x  1 
2

x 1 x 6
6 x  6  x  2 x  1  13x 13x  6 x  6 x 2 12 x  6 13x 2 13x  12 x 2 12 x  13x 2  13x  6  0 
2 2 2 2

 x2  x  6  0  x2  x  6  0 .Άρα    2  4 12  4   6   1  24  25 0 .

 1  5 4
 2
     1  25 
 2 2
x1,2    .
2 2  1  5  6  3

 2 2

Γ. ΠΑΡΑΜΕΤΡΙΚΕΣ ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ

 Παράδειγμα 1 ( Επίλυση Παραμετρικής εξίσωσης )

Να λυθεί η εξίσωση: x      x    0 .
2

Για να λύσουμε μια παραμετρική εξίσωση βρίσκουμε την διακρίνουσα Δ ,θεωρώντας το x ως άγνωστο.

 ΛΥΣΗ
   2  4       4   2  2   2  4   2  2   2       0
2 2

                    a   
2

Άρα x1,2    .
2 2 2
        2                 2
Άρα x1      και x2      .
2 2 2 2 2

 Παράδειγμα 2 ( Πλήθος ριζών εξίσωσης )

Να βρεθεί το πλήθος των ριζών της εξίσωσης:    3 x  2    1 x   3  0 , για τις διάφορες τιμές του
2

πραγματικού αριθμού λ.

87
 ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

Παρατηρούμε ότι δεν είναι   0 , για κάθε λ.

Παίρνουμε λοιπόν πρώτα a 0 και βρίσκουμε πόσες ρίζες έχει η εξίσωση.

Στη συνέχεια για   0 , βρίσκουμε την διακρίνουσα και κάνουμε την γνωστή διερεύνηση από τη θεωρία.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Αν και κατά την επίλυση μιας παραμετρικής εξίσωσης δεν είναι   0 ,τότε παίρνουμε ξεχωριστή
περίπτωση για a 0 και φυσικά διακρίνουσα για   0.

 ΛΥΣΗ

 Για a 0    3 0    3 η εξίσωση γίνεται

6 3
 3  3 x 2  2  3  1 x 33  0 4 x 6  0  x     άρα έχει μοναδική λύση
4 2
 Για   0   3

   2  4   2    1   4    3   3  4    1  4   2  9  =
2 2

= 4   2  2  1 2  9   4  2 10   8  5    .

Διακρίνουμε περιπτώσεις:
Αν  0 4 5     0  5   0    5 και   3 ,η εξίσωση έχει δύο ρίζες πραγματικές και άνισες

Αν   0  4  5     0    5 , η εξίσωση έχει μία διπλή πραγματική ρίζα

Αν   0 4 5     0  5    0    5 , η εξίσωση είναι αδύνατη.

 Παράδειγμα 3 ( Εύρεση παραμέτρων )

Να βρεθούν οι τιμές του πραγματικού αριθμού  

,ώστε η εξίσωση  x2  2x    0 να έχει διπλή ρίζα.

Όταν μας ζητείται η τιμή μιας παραμέτρου, ώστε να ισχύει μια προϋπόθεση , αξιοποιούμε την προϋπόθεση αυτή με
βάση τη θεωρία και βρίσκουμε τις τιμές της παραμέτρου.

 ΛΥΣΗ
Εφόσον θέλουμε η εξίσωση να έχει διπλή ρίζα,πρέπει Δ=0.
Άρα    2  4  22  4     4  4  2  4 1   2  .Άρα 4 1   2   0  1   2  0   2 1   1 .

Δ. ΤΥΠΟΙ VIETA

 Παράδειγμα 1 ( Υπολογισμός παραστάσεων με τη βοήθεια των τύπων Vieta )

Δίνεται η εξίσωση: x2 3x 1 0 .Να βρεθούν οι τιμές των παραστάσεων:

1 1
α) x1  x2 β) x1  x2 γ) x1 x2  x2 x1
2 2
δ) 
x1 x2
88
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

1 1
ε) x1  x2  2 ζ) x1  x2 η) x1  x2
2 2 3 3
στ) 2
x1 x2

Για να υπολογίσουμε τιμές παραστάσεων με τη βοήθεια των τύπων Vieta κάνουμε τα εξής:

Ελέγχουμε πρώτα αν η εξίσωση έχει πραγματικές ρίζες (  0 ) εκτός αν η εκφώνηση αναφέρει ότι η εξίσωση έχει
ρίζες x1 , x2 .

Στη συνέχεια κάνουμε πράξεις ή παραγοντοποιήσεις προκειμένου να προκύψουν οι τύποι Vieta.

x12  x2 2  x1  x2   2 x1 x2  S 2  2 P
2
Χρήσιμες ταυτότητες:

x13  x23   x1  x2   3x1 x2  x1  x2   S 3 3P  S .

3

 ΛΥΣΗ

Έχουμε  9 4 5  0 ,άρα η εξίσωση έχει δύο ρίζες x1 , x2 πραγματικές και άνισες.

 3 
α) S  x1  x2    3 β) P  x1  x2  1
a 1 

1 1 x x x x S
γ) x1 x2  x2 x1  x1 x2  x1  x2   P  S  3   2  1  1 2  3
2 2
δ)
x1 x2 x1 x2 x1 x2 x1 x2 P

1 1 x2 2  x12 x2 2  x12 ( ) 7
x  x2   x1  x2   2 x1 x2  S  2 P  3  2  7 στ) 2  2    7
2 2 2 2 2
ε)
 x1 x2  1
1 2
x1 x2 x12 x2 2

x13  x23   x1  x2   3x1 x2  x1  x2   S 3  P  S  33  3  27  3  24

3
ζ)

x1  x2   x1  x2   x12  2 x1 x2  x2 2  x12  x2 2  2 x1 x2  7  2 5 .
2 2
η) Υπολογίζουμε πρώτα το

x1  x2 5  x1  x2  5 .Όμως x1  x2  0 ,άρα x1  x2  5 .
2
Άρα

 Παράδειγμα 2 ( Εύρεση εξίσωσης 2ου βαθμού όταν γνωρίζουμε τις ρίζες )

1. Να βρεθεί εξίσωση 2ου βαθμού με ρίζες: α) -2, 3 β) 2 1, 2 1

2. Δίνεται η εξίσωση x2 3x 1 0 ( του Παραδείγματος 1 ) με ρίζες x1 , x2 .Να βρεθεί εξίσωση

2ου βαθμού με ρίζες 2 x1  1, 2 x2 1 .

89
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

Όταν μας ζητείται να βρούμε μια εξίσωση 2 ου βαθμού γράφουμε πρώτα τη μορφή x2  S x  P 0 .
Στη συνέχεια βρίσκουμε το άθροισμα και το γινόμενο των ριζών που μας έχουν δοθεί και το
αντικαθιστούμε στην παραπάνω μορφή.

 ΛΥΣΗ

1. α) Έστω x2  S x  P 0 η ζητούμενη εξίσωση.Έχουμε S  x1  x2 2  3 1 και P  x1 x2 23  6 .

Άρα η ζητούμενη εξίσωση είναι x 2  x  6 0 .
β) Έστω x2  S x  P 0 η ζητούμενη εξίσωση.Έχουμε S  x1  x2  2 1 2 1 2 2 και
  
2  1  2  12  1 . Άρα η ζητούμενη εξίσωση είναι x  2 2 x 1 0 .
2
P  x1  x2  2 1
2

2. Έστω x2  S x  P 0 η ζητούμενη εξίσωση.Οι ρίζες της εξίσωσης θα είναι 1  2x1  1, 2  2 x2 1

Έχουμε λοιπόν S  1   2  2 x1  1 2 x2 1 2  x1  x2   2 .Από το Παράδειγμα 1 γνωρίζουμε ότι

x1  x2  3 , άρα S  1  2  2  3  28 .
x1 x2 1
Ομοίως έχουμε P  1   2   2 x1  1 2 x2  1  4 x1 x2  2 x1  2 x2 1  4 x1 x2  2  x1  x2  1  4  61  11

Άρα η ζητούμενη εξίσωση είναι x2  8x 11 0

 Παράδειγμα 3 ( Εύρεση παραμέτρων με την βοήθεια των τύπων Vieta)

Δίνεται η εξίσωση x2  2 x 8  0 .

i. Nα δείξετε ότι η εξίσωση έχει πραγματικές ρίζες για κάθε πραγματικό αριθμό λ.

ii. Αν η μία ρίζα ισούται με το τετράγωνο της άλλης να βρεθεί η τιμή του λ καθώς και οι

ρίζες της εξίσωσης.

 ΛΥΣΗ

i. Έχουμε     4   2   4  8  4  32  4
2 2 2
 2
 8   0 , άρα η εξίσωση έχει δύο
ρίζες πραγματικές και άνισες.
ii. Έστω x1 , x2 οι ρίζες της εξίσωσης.Εφόσον η μία ρίζα είναι διπλάσια της άλλης ισχύει
x1  x2 2 (1) .Χρησιμοποιούμε τους τύπους Vieta και έχουμε:
 
S  x1  x2    2 (2) και P  x1  x2    8 (3) .Αντικαθιστούμε την σχέση (1)
 
στην σχέση (3) και έχουμε: x1  x2   8 x2  x2  8  x2  8  x2   3 8  2 .
2 3

x1  x2 2  2   4 .Αντικαθιστώντας στη σχέση (2) έχουμε

2
Άρα

90
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

2
x1  x2  2  4  2  2  2  2       1
2

 Παράδειγμα 4 ( Σχέση μεταξύ ριζών )

Βασικές εκφράσεις και η <<μετάφρασή τους >>

Μια εξίσωση 2ου βαθμού έχει:


 Ρίζες ετερόσημες P   0 .Αυτό σημαίνει ότι α και γ ετερόσημοι άρα η εξίσωση είναι σίγουρο ότι έχει

δύο ρίζες άνισες και πραγματικές.
 Ρίζες θετικές   0 , S  0 , P  0
 Ρίζες αρνητικές  0 , S  0 , P  0
 Ρίζες αντίθετες  0 ,S 0
 Ρίζες αντίστροφες  0 , P  1

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Δίνεται η εξίσωση: x     1 x  2  6 0 (1)

2

Να βρεθούν οι τιμές του παραγματικού αριθμού  ,ώστε η εξίσωση (1) να έχει:

α) Ρίζες ετερόσημες β) Ρίζες θετικές γ) Ρίζες αντίθετες δ) Ρίζες αντίστροφες

 ΛΥΣΗ

α) Ισχύει P   0  2  6  0  2  6    3

β) Πρέπει  0 , S  0 , P  0 .
   2 4     1  4  2  6    2  2 1 8  24  2  10  25    5   0 ,για κάθε τιμή του
2 2

πραγματικού αριθμού λ.

S 0  0     1 0   1 και P  0  2 6 0  2  6  3 .

Συναληθεύοντας τις δύο λύσεις έχουμε:

°1 °3
Άρα είναι αδύνατο να υπάρχουν τιμές του λ , ώστε να έχει θετικές ρίζες.
 0 , S  0 .Άρα    5   0    5 S  0   1 0    1
2
γ) Πρέπει και

 0 , P  1 .Άρα    5   0 το οποίο ισχύει για κάθε τιμή του πραγματικού αριθμού λ

2
δ) Πρέπει

και P  1 2  6  0   3 .
91
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΩΡΑ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ- ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ Β΄ ΒΑΘΜΟΥ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α

1. Να λυθούν οι εξισώσεις:
α) 9 x2 18x  0 β) 9 x2  1 0 γ) 9 x2 1 0 δ) x 2 17 x 16  0
δ) 16 x 2  24 x 9 0 ε) 2 x2  5x  4  0 στ) 2 x2   
5  2 x 5  0 .
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β

2. Να λυθούν οι εξισώσεις:
α) x 4  2 x 2  15  0 β) x8 17 x4  16  0
 x  1  x  1  2 0
2
δ) x  2  x  4 x  4  0
2
γ)
4 2
 2  2 72
ε)  x    5  x   14  50 στ) x 2  x  17  0
 x  x x x2

3. Να λυθούν οι εξισώσεις:
α) 3x 4  12 x 3  6 x 2  0 β)  25x 2
 4   x  3   5 x  2   x 2  9   0

 2

γ)  5 x  10  x  4  2 x  4  x  2   0
2
δ) x  2 x  1  4  2 x  1
2

ε) x 5  25 x 3  0 στ) 4 x  4 3 x  x  3  0
3 3

4. Να λυθούν οι εξισώσεις:
2x 1 x 1 6x 4 3
α) 2   β)   0
x 4 x2 2 x x 9 x 3 3 x
2

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Γ

5. Να λυθεί η εξίσωση: a 2
  2  x 2  2 2  x   2  2  0 ,    
6. Να λυθεί η εξίσωση    1 x     3 x  2  0 ,για τις διάφορες τιμές της παραμέτρου μ.
2

7. Να βρεθούν οι τιμές του πραγματικού αριθμού   1 ,ώστε η εξίσωση    1 x 2  2    1 x    0

να έχει: α) Ίσες ρίζες β) Ρίζες άνισες γ) Ρίζες πραγματικές δ) να μην έχει ρίζες
8. Να βρεθούν οι τιμές του πραγματικού αριθμού λ, ώστε η εξίσωση: 2 x 3 x  4  1  0
2

α) πραγματικές και άνισες ρίζες β) Ίσες ρίζες γ) να μην έχει ρίζες.

92
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Δ

9. Δίνεται η εξίσωση 3x 2  7 x 4  0 .Να υπολογίσετε τις παραστάσεις:

1 1
α) x1  x2 β) x1  x2 γ) x1  x2  x1  x2
2 2
δ) 
x1 x2
1 1
ε) x1  x2  2 ζ) x1  x2 η) x1  x2
2 2 3 3
στ) 2
x1 x2
10. Δίνεται η εξίσωση x  2  a  1 x  5a  1 0 1 ,με
2
 3 .
α) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση (1) έχει δύο ρίζες πραγματικές και άνισες.

x1 , x2 οι ρίζες της εξίσωσης (1) να υπολογίσετε την παράσταση     x1     x2  .

5 5
β) Αν
2  2 
11. Δίνεται η εξίσωση 3 x     2  x    1  0 1 .Να υπολογίσετε την τιμή του λ:
2

α) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση (1) έχει πραγματικές ρίζες για κάθε πραγματικό αριθμό λ.
β) Να βρείτε την τιμή του λ, ώστε η εξίσωση (1) να έχει:
i. Ρίζες αντίθετες ii. Ρίζες αντίστροφες iii. Ρίζες ετερόσημες
12. Δίνεται η εξίσωση 2 x 2    2    2  x  5  0 (1) .Να βρεθούν οι τιμές του πραγματικού αριθμού λ,
ώστε η εξίσωση (1) να έχει ρίζες αντίθετες.
13. Δίνεται η εξίσωση x2  9 x    0 (1).Να βρεθούν οι τιμές του πραγματικού αριθμού λ,ώστε η
μία ρίζα της εξίσωσης (1) να είναι οκτπλάσια της άλλης.
14. Δίνεται η εξίσωση x2  6 x  3  0 ,με ρίζες x1 , x2 .Να βρεθεί εξίσωση 2ου βαθμού με ρίζες:
x1 x2 1 1
i. 2 x1 ,2 x2 ii. x1  1, x2  1 iii. , iv. ,
x2 x1 x13 x23

93
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ-ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ x  a -ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ Β΄ ΒΑΘΜΟΥ

ΘΕΜΑ 2

15.α) Να βρείτε τις ρίζες της εξίσωσης: 2 x2  10 x  12 (Μονάδες 15)

2 x 2  10 x  12
β) Να λύσετε την εξίσωση: 0 (Μονάδες 10)
x2

x2  4x  4
16. Δίνεται η παράσταση:  
2 x 2  3x  2

α) Να παραγοντοποιήσετε το τριώνυμο: 2 x2  3x  2 (Μονάδες 10)

β) Για ποιες τιμές του x∈ℝ ορίζεται η παράσταση K; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Mονάδες 7)

γ) Να απλοποιήσετε την παράσταση K. (Μονάδες 8)

17.Το πάτωμα του εργαστήριου της πληροφορικής ενός σχολείου είναι σχήματος ορθογωνίου με διαστάσεις (x+1)
μέτρα και x μέτρα.

α) Να γράψετε με τη βοήθεια του x την περίμετρο και το εμβαδόν του πατώματος. (Μονάδες 10)

β) Αν το εμβαδόν του πατώματος του εργαστηρίου είναι 90 τετραγωνικά μέτρα, να βρείτε τις

διαστάσεις του. (Μονάδες 15)

18. Δίνεται το τριώνυμο x   x  2 0 με   .

2

α) Να αποδείξετε ότι   0 για κάθε   , όπου  η διακρίνουσα του τριωνύμου. (Μονάδες 10)

β) Αν x1 , x2 είναι οι ρίζες της εξίσωσης x  3x  2 0 (1),

2

i) να βρείτε το άθροισμα S  x1  x2 και το γινόμενο P  x1  x2 των ριζών της (1). (Μονάδες 6)

ii) να κατασκευάσετε εξίσωση 2 ου βαθμού που να έχει ρίζες 1 , 2 , όπου 1  2x1 και 2  2x2

(Μονάδες 9)

94
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

19. Δίνεται η εξίσωση x 2     1 x  6  0, 1 με παράμετρο   .

α) Αν η παραπάνω εξίσωση έχει λύση το 1, να βρείτε το  . (Μονάδες 13)

β) Για   2 να λύσετε την εξίσωση (1). (Μονάδες 12)

20. Δίνεται η εξίσωση αx 2 − 2αx − 2𝑎 − 2 = 0, με α ∈ 𝑅 ∗ (1).

α) Να βρείτε τις τιμές του α ∈ 𝑅 ∗ για τις οποίες η εξίσωση (1) έχει ρίζα το 3 (Μονάδες 10)

β) Για α=2 να λύσετε την εξίσωση (1). (Μονάδες 15)

21. Έστω α,β πραγματικοί αριθμοί για τους οποίους ισχύουν:

    4 και  2    2  20

α) Να αποδείξετε ότι:     5 . (Μονάδες 10)

β) Να κατασκευάσετε εξίσωση 2ου βαθμού με ρίζες τους αριθμούς α, β και να τους βρείτε.

(Μονάδες 15)

22. Έστω α, β πραγματικοί αριθμοί για τους οποίους ισχύουν:

    1 και  3  2 2  2   3  12

α) Να αποδείξετε ότι: α·β = -12. (Μονάδες 10)

β) Να κατασκευάσετε εξίσωση 2ου βαθμού με ρίζες τους αριθμούς α, β και να τους βρείτε.

(Μονάδες 15)

23. Δίνονται δύο πραγματικοί αριθμοί  ,  τέτοιοι, ώστε:

    12 και  2   2  272

α) Με τη βοήθεια της ταυτότητας       2  2  2 , να δείξετε ότι:     64 .

2

(Μονάδες 8)

95
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

β) Να κατασκευάσετε εξίσωση δευτέρου βαθμού με ρίζες τους αριθμούς α και β . (Μονάδες 10)

γ) Να προσδιορίσετε τους αριθμούς α και β. (Μονάδες 7)

1 1
24. Δίνονται οι αριθμοί:   , 
3 7 3 7

1
α) Να δείξετε ότι:     3 και     (Μονάδες 12)
2

β) Να κατασκευάσετε μια εξίσωση 2ου βαθμού που έχει ρίζες τους αριθμούς Α, Β (Μονάδες 13)

25. Δίνεται η εξίσωση x 2  2 x  4     1  0 . με παράμετρο   .

α) Να βρείτε τη διακρίνουσα της εξίσωσης. (Μονάδες 8)

β) Να αποδείξετε ότι η παραπάνω εξίσωση έχει ρίζες πραγματικές για κάθε   . (Μονάδες 8)

γ) Αν x1 , x2 είναι οι ρίζες της παραπάνω εξίσωσης , τότε να βρείτε για ποια τιμή του 

ισχύει: x1  x2  x1  x2 (Μονάδες 9)

26. α) Να λύσετε την εξίσωση 2 x  1  3 (Μονάδες 12)

β) Αν α, β με α< β είναι οι ρίζες της εξίσωσης του ερωτήματος (α), τότε να λύσετε την

εξίσωση   x   x  3  0
2
(Μονάδες 13)

27. α) Να λύσετε την εξίσωση x  2  3 (Μονάδες 10)

β) Να σχηματίσετε εξίσωση δευτέρου βαθμού με ρίζες, τις ρίζες της εξίσωσης του α) ερωτήματος.
(Μονάδες 15)

96
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

ΘΕΜΑ 4

28. H δεξαμενή του παρακάτω σχήματος έχει σχήμα ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου με βάση τετράγωνο και ύψος

ίσο με το ένα τέταρτο του μήκους της.

α) Αν η δεξαμενή έχει όγκο 16m3, να βρείτε τις διαστάσεις της. (Μονάδες 8)

β) Λόγω έλλειψης χώρου η δεξαμενή ανακατασκευάζεται με βάση ορθογώνιο παραλληλόγραμμο και ύψος 2 μέτρα.

Αν το πλάτος της νέας δεξαμενής είναι κατά 2m μικρότερο από το μήκος της υπολογίστε τις διαστάσεις της βάσης

προκειμένου ο όγκος να παραμείνει 16m3 . (Μονάδες 9)

γ) Αν η νέα δεξαμενή περιέχει 10m3 πετρέλαιο να βρείτε το ύψος της στάθμης του πετρελαίου μέσα στη δεξαμενή.

(Μονάδες 8)

97
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

29. α) Δίνεται η διτετράγωνη εξίσωση: x4  7 x2  12  0 .

Να δείξετε ότι η εξίσωση αυτή έχει τέσσερις διαφορετικές πραγματικές ρίζες, τις

οποίες και να προσδιορίσετε. (Μονάδες 10)

β) Γενικεύοντας το παράδειγμα του προηγούμενου ερωτήματος, θεωρούμε τη διτετράγωνη εξίσωση:

x4   x2    0 (1) με παραμέτρους  ,   . Να δείξετε ότι:

Αν   0 ,   0 και  2  4  0 , τότε η εξίσωση (1) έχει τέσσερις διαφορετικές πραγματικές ρίζες.

(Μονάδες 15)

30. Θεωρούμε τις εξισώσεις 𝛼𝑥 2 + 𝛽𝑥 + 𝛾 = 0 (Ι) και 𝛾𝑥 2 + 𝛽𝑥 + 𝛼 = 0 (ΙΙ) όπου α, β, γ είναι μη μηδενικοί

ακέραιοι, με 𝛼 ≠ 𝛾.

α) Να αποδείξετε ότι οι παραπάνω εξισώσεις έχουν το ίδιο πλήθος ριζών. (Μoνάδες 8)

1
β) Αν ο αριθμός 𝜌 ≠ 0 είναι ρίζα της (Ι) να δείξετε ότι ο είναι ρίζα της (ΙΙ) . (Μoνάδες 9)


γ) Να αποδείξετε, με απαγωγή σε άτοπο, ότι καμία από τις εξισώσεις (Ι), (ΙΙ) δεν μπορεί να έχει ως ρίζα τον αριθμό

ρίζα τον αριθμό √2. (Μoνάδες 8)

31. Δίνεται η εξίσωση  8    x 2  2    2  x  1  0 με παράμετρο λ∊ℝ.

α) Να βρείτε την τιμή του λ ώστε η εξίσωση να είναι 1ου βαθμού. (Μονάδες 5)

β) Αν η εξίσωση είναι 2ου βαθμού, να βρείτε τις τιμές του λ ώστε αυτή να έχει μια διπλή ρίζα. Για τις τιμές του λ που

βρήκατε, να προσδιορίσετε τη διπλή ρίζα της εξίσωσης. (Μονάδες 10)

γ) Για τις τιμές του λ που βρήκατε στο ερώτημα (β), να δείξετε ότι το τριώνυμο  8    x 2  2    2  x  1  0 είναι
μη αρνητικό, για κάθε πραγματικό αριθμό x. (Μονάδες 10)

98
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

32. Δίνεται το τριώνυμο: x 2    1 x  4  a α∊ℝ

α) Να αποδείξετε ότι η διακρίνουσα του τριωνύμου είναι:     1  16

2
(Μονάδες 5)

β) Να βρείτε για ποιες τιμές του α το τριώνυμο έχει ρίζες πραγματικές και άνισες. (Μονάδες 10)

γ) Αν το τριώνυμο έχει ρίζες x1 , x2 τότε:

i) Nα εκφράσετε το άθροισμα S  x1  x2 και το γινόμενο   x1  x2 των ριζών του συναρτήσει

του α (Μονάδες 2)

ii) Nα αποδείξετε ότι: d  x1 ,1  d  x2 ,1  4 (Μονάδες 8)

33. Δίνεται η εξίσωση:   2   x 2    2  1 x    1  0 (1) με παράμετρο λ∈ℝ

α) Να βρεθούν οι τιμές του λ∈ℝ, για τις οποίες η (1) είναι εξίσωση 2ου βαθμού. (Μονάδες 6)

β) Να αποδείξετε ότι για τις τιμές του λ∈ℝ που βρήκατε στο (α) ερώτημα η (1) παίρνει τη

μορφή :  x 2     1 x  1 0. (Μονάδες 6)

γ) Να αποδείξετε ότι για τις τιμές του λ∈ℝ που βρήκατε στο (α) ερώτημα η (1) έχει δυο ρίζες πραγματικές και άνισες.

(Μονάδες 7)

δ) Να προσδιορίσετε τις ρίζες της (1), αν αυτή είναι 2ου βαθμού. (Μονάδες 6)

99
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

34.Για την κάλυψη, με τετράγωνα πλακάκια, μέρους ενός τοίχου, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πλακάκια τύπου

Α με πλευρά d cm ή πλακάκια τύπου Β με πλευρά (d+1)cm.

α) Να βρείτε, ως συνάρτηση του d, το εμβαδόν που καλύπτει κάθε πλακάκι τύπου Α και κάθε πλακάκι τύπου Β.

(Μονάδες 6)

β) Αν η επιφάνεια μπορεί να καλυφθεί είτε με 200 πλακάκια τύπου Α είτε με 128 τύπου Β, να βρείτε:

i) Τη διάσταση που έχει το πλακάκι κάθε τύπου. (Μονάδες 12)

ii) Το εμβαδόν της επιφάνειας που καλύπτουν. (Μονάδες 7)

35. Δίνεται η εξίσωση x2  4 x  2   2  0 , (1) ,   .

α) Να αποδείξετε ότι, για οποιαδήποτε τιμή του λ∊ℝ , η (1) έχει δύο ρίζες άνισες. (Μονάδες 10)

β) Α ν x1 , x2 είναι οι ρίζες της εξίσωσης (1):

i) Να βρείτε το. S  x1  x2

ii) Να βρείτε το   x1  x2 ως συνάρτηση του πραγματικού αριθμού λ .

(Μονάδες 5)

γ) Αν η μία ρίζα της εξίσωσης (1) είναι ο αριθμός 2  3 τότε:

i) να αποδείξετε ότι η άλλη ρίζα της εξίσωσης (1) είναι ο αριθμός, 2  3

ii) να βρείτε το λ. (Μονάδες 10)

100
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

36. Δίνεται το τριώνυμο:  x 2    2  1 x   ,    0

α) Να βρείτε τη διακρίνουσα Δ του τριωνύμου και να αποδείξετε ότι το τριώνυμο έχει ρίζες πραγματικές για κάθε

λ∊ℝ-{0} (Μονάδες 8)

β) Αν x1 , x2 είναι οι ρίζες του τριωνύμου, να εκφράσετε το άθροισμα S  x1  x2 συναρτήσει του λ≠0 και να βρείτε

την τιμή του γινομένου   x1  x2 των ριζών . (Μονάδες 5)

γ) Αν   0

i) το παραπάνω τριώνυμο έχει ρίζες θετικές ή αρνητικές; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

(Μονάδες 6)

ii) να αποδείξετε ότι x1  x2  2 x1 x2 όπου x1 , x2 είναι οι ρίζες του παραπάνω τριωνύμου.

(Μονάδες 6)

37. Δίνεται το τριώνυμο: f  x    x 2    2  1 x   ,   0

α) Να βρείτε τη διακρίνουσα Δ του τριωνύμου και να αποδείξετε ότι το τριώνυμο έχει ρίζες θετικές για κάθε λ > 0 .

(Μονάδες 10)

β) Αν οι ρίζες του τριωνύμου είναι τα μήκη των πλευρών ενός ορθογωνίου παραλληλογράμμου, τότε:

i) να βρείτε το εμβαδόν του ορθογωνίου. (Μονάδες 4)

ii) να βρείτε την περίμετρο Π του ορθογωνίου ως συνάρτηση του λ και να αποδείξετε

ότι Π≥ 4 για κάθε λ > 0 . (Μονάδες 8)

iii) για την τιμή του λ που η περίμετρος γίνεται ελάχιστη, δηλαδή ίση με 4, τι συμπεραίνετε για το ορθογώνιο; Να

αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 3)

101
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

38. Δίνονται οι μη μηδενικοί πραγματικοί αριθμοί α, β, με α ≠ β για τους οποίους ισχύει:

α2 +1 α
= .
β2 +1 β

α) Να αποδείξετε ότι οι αριθμοί α και β είναι αντίστροφοι. (Μονάδες 5)

8
α22 ∙(β3 )
β) Να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης Κ = . (Μονάδες 7)
α−2 ∙(αβ)25

γ) Αν επιπλέον οι μη μηδενικοί αριθμοί α και β εκφράζουν τα μήκη των πλευρών ορθογωνίου παραλληλογράμμου
5
με άθροισμα , να τους υπολογίσετε. (Μονάδες 8)
2

δ) Να βρείτε τον αριθμό που πρέπει να προσθέσετε στο α ή στο β, έτσι ώστε το ορθογώνιο

παραλληλόγραμμο να γίνει τετράγωνο. (Μονάδες 5)

39. Δίνεται η εξίσωση:  x2  5x    0 ,   0. με παράμετρο α≠0.

5
α) Να αποδείξετε ότι αν,   τότε η εξίσωση έχει ρίζες πραγματικούς αριθμούς, που είναι αντίστροφοι μεταξύ
2

τους. (Μονάδες 10)

β) Να βρείτε τις λύσεις της εξίσωσης, όταν α=2. (Μονάδες 5)

2
 1  1
γ) Να λύσετε την εξίσωση: 2  x    5  x    2  0 (Μονάδες 10)
 x  x

40. Έστω Ω το σύνολο που έχει ως στοιχεία τους αριθμούς που είναι οι ενδείξεις ενός ζαριού.

α) Να γράψετε με αναγραφή το σύνολο Ω. (Μονάδες 5)

β) Δίνεται η εξίσωση x 2 − 2x + λ − 2 = 0, με λ ∈ R.

Να βρείτε:

i. Το σύνολο Α που περιέχει ως στοιχεία τις τιμές του λ ∈ Ω, αν επιπλέον γνωρίζετε ότι
η εξίσωση δεν έχει πραγματικές (Μονάδες 10)
ii. Την πραγματική τιμή του λ, αν η εξίσωση έχει ρίζες αντίστροφες. (Μονάδες 6)

102
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

γ) Για την τιμή του λ που βρήκατε στο ερώτημα β ii να υπολογίσετε τις ρίζες της εξίσωσης. (Μονάδες 4)

41. Δίνεται η εξίσωση: x 2   x   2  5   0 (1) με παράμετρο λ∊ℝ

α) Να βρείτε τη διακρίνουσα Δ της εξίσωσης (1). (Μονάδες 5)

β) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση (1) έχει δυο ρίζες πραγματικές και άνισες για κάθε λ∊ℝ . (Μονάδες 10)

γ) Αν x1 , x2 είναι οι δύο ρίζες της εξίσωσης (1), να βρεθούν οι τιμές του λ∊ℝ για τις οποίες ισχύει:

 x1  2  x2  2   4 (Μονάδες 10)

42. α) Να λύσετε την εξίσωση: x2  3x  4 0 (1) (Μονάδες 10)

β) Δίνονται οι ομόσημοι αριθμοί α, β για τους οποίους ισχύει:  2  3  4 2  0 (1) .


i) Να αποδείξετε ότι ο αριθμός είναι λύση της εξίσωσης (1). (Μονάδες 7)


ii) Να αιτιολογήσετε γιατί ο α είναι τετραπλάσιος του β. (Μονάδες 8)

43. Κάθε περιττός ακέραιος αριθμός α γράφεται στη μορφή a=2 k+1 , k ακέραιος.

α) Να γράψετε τους αριθμούς 3,5,7 ως διαφορά τετραγώνων δύο ακεραίων. (Μονάδες 6)

β) i) Να αποδείξετε ότι η διαφορά των τετραγώνων δύο διαδοχικών ακεραίων ισούται πάντα με έναν

περιττό ακέραιο. (Μονάδες 6)

ii) Να γράψετε τον αριθμό 2021 ως διαφορά δύο τετραγώνων ακεραίων αριθμών. (Μονάδες 6)

103
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

γ) Στο σχήμα τα τετράπλευρα ΑΒΓΔ και ΓΗΡΚ είναι τετράγωνα με (ΓΗ)=(ΓΚ)=ν και (ΒΚ)=(ΔΗ)=1.

Αν γνωρίζουμε ότι το γραμμοσκιασμένο εμβαδόν είναι ίσο με το εμβαδόν ενός τετραγώνου πλευράς 45, να βρεθεί
η τιμή του θετικού ακεραίου ν. (Μονάδες 7)

44. Δίνεται η εξίσωση  x   x  1 0 (1) με παράμετρο λ∊ℝ.

2

α) Να βρείτε για ποιες τιμές του λ η εξίσωση (1) έχει ρίζες πραγματικές και άνισες. (Μονάδες 8)

1
β) Να αποδείξετε ότι αν ο αριθμός ρ είναι ρίζα της εξίσωσης (1), τότε και ο αριθμός είναι επίσης ρίζα της

εξίσωσης. (Μονάδες 5)

γ) Για λ>2, να αποδείξετε ότι:

i) Οι ρίζες x1 , x2 της εξίσωσης (1) είναι αριθμοί θετικοί.

ii) x1  4 x2  4 . (Μονάδες 12)

104
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

45. Δίνεται η εξίσωση  x 2   2   2  x    0 όπου α, β δύο θετικοί αριθμοί.

 
2
α) Να δείξετε ότι η διακρίνουσα Δ της εξίσωσης είναι:     
2 2
(Μονάδες 8)

β) Να βρείτε τη σχέση μεταξύ των αριθμών α, β, ώστε η εξίσωση να έχει δυο ρίζες άνισες, τις οποίες να
προσδιορίσετε, ως συνάρτηση των α, β. (Μονάδες 10)

 
γ) Αν οι ρίζες της εξίσωσης είναι, x1  και x2  τότε να αποδείξετε ότι: 1  x1 1  x2   4.
 
(Μονάδες 7)

46.Oι πλευρές x1, x2 ενός ορθογωνίου παραλληλογράμμου είναι οι ρίζες της εξίσωσης:

1
x 2  4(  ) x  16  0 όπου   0 .

α) Να βρείτε:
i. την περίμετρο  του ορθογωνίου συναρτήσει του λ.
(Μονάδες 6)
ii. το εμβαδόν  του ορθογωνίου.
(Μονάδες 6)
β) Να αποδείξετε ότι   16 , για κάθε   0 .
(Μονάδες 7)

γ) Για ποια τιμή του  η περίμετρος  του ορθογωνίου γίνεται ελάχιστη, δηλαδή ίση με 16; Τι μπορείτε να πείτε
τότε για το ορθογώνιο; (Μονάδες 6)

47. Δίνεται η εξίσωση  x 2   2  1 x    1  0 ,    0

α) Να δείξετε ότι η διακρίνουσα Δ της εξίσωσης είναι ανεξάρτητη του λ, δηλαδή σταθερή. (Μονάδες 8)

β) Να προσδιορίσετε τις ρίζες της εξίσωσης συναρτήσει του λ. (Μονάδες 7)

γ) Να βρείτε για ποιες τιμές του λ η απόσταση των ριζών της εξίσωσης στον άξονα των πραγματικών αριθμών είναι
ίση με 2 μονάδες. (Μονάδες 10)

105
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

48. Δίνεται το τριώνυμο:  x 2    2  1 x   ,    0

α) Να βρείτε τη διακρίνουσα Δ του τριωνύμου και να αποδείξετε ότι το τριώνυμο έχει ρίζες πραγματικές για κάθε

   0 . (Μονάδες 8)

β) Αν x1 , x2 είναι οι ρίζες του τριωνύμου, να εκφράσετε το άθροισμα S  x1  x2 συναρτήσει του λ≠0 και να βρείτε

την τιμή του γινομένου   x1  x2 των ριζών. (Μονάδες 5)

γ) Αν λ > 0 το παραπάνω τριώνυμο έχει ρίζες θετικές ή αρνητικές; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
(Μονάδες 6)

δ) Αν 0    1 και είναι οι ρίζες του παραπάνω τριωνύμου, τότε να συγκρίνετε τους αριθμούς

x1  x2
και 1 (Μονάδες 6)
2

49. α) Δίνεται η διτετράγωνη εξίσωση: x  8 x  9  0.

4 2

Να δείξετε ότι η εξίσωση αυτή έχει δύο μόνο πραγματικές ρίζες, τις οποίες και να προσδιορίσετε.
(Μονάδες 10)

β) Γενικεύοντας το παράδειγμα του προηγούμενου ερωτήματος, θεωρούμε τη διτετράγωνη εξίσωση:

x4   x2    0 (1) (1) με παραμέτρους β, γ ∊ℝ .

Να δείξετε ότι: Αν γ < 0 τότε

i)   4  0
2
(Μονάδες 3)

ii) η εξίσωση (1) έχει δύο μόνο διαφορετικές πραγματικές ρίζες. (Μονάδες 12)

50. α) Δίνεται ορθογώνιο παραλληλόγραμμο με περίμετρο Π = 34 cm και διαγώνιο δ=13 cm

i) Να δείξετε ότι το εμβαδόν του ορθογωνίου είναι E= 60 cm2 . (Μονάδες 5)

ii) Να κατασκευάσετε μια εξίσωση 2ου βαθμού που να έχει ρίζες τα μήκη των πλευρών του ορθογωνίου.
(Μονάδες 5)

iii) Να βρείτε τα μήκη των πλευρών του ορθογωνίου. (Μονάδες 5)

106
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

β) Να εξετάσετε αν υπάρχει ορθογώνιο παραλληλόγραμμο με εμβαδόν 40 cm2 και διαγώνιο 8 cm.

(Μονάδες 10)

51. Δίνεται η εξίσωση: x  5 x  1  0, με παράμετρο λ∈ℝ

2

α) Να αποδείξετε ότι, για κάθε λ∈ℝ, η εξίσωση έχει δύο ρίζες πραγματικές και άνισες. (Μονάδες 7)

β) Αν x1  x2 είναι οι ρίζες της παραπάνω εξίσωσης, τότε:

i) Να προσδιορίσετε τις τιμές του λ∈ℝ, για τις οποίες ισχύει:  x1  x2   18  7   x1 x2  0.
2 24

(Μονάδες 9)

ii) Για λ = 1, να βρείτε την τιμή της παράστασης: x1 x2  3 x1  4  3 x2  x1 x2

2 2
(Μονάδες 9)

52. Δίνεται το τριώνυμο x2  6 x    7 ,   .

α) Να βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες το τριώνυμο έχει πραγματικές ρίζες. (Μονάδες 7)

β) i) Αν x 1, x2 είναι οι ρίζες του τριωνύμου, να βρείτε την τιμή του αθροίσματος S  x1  x2 των ριζών

και να εκφράσετε συναρτήσει του λ το γινόμενο   x1  x2 των ριζών. (Μονάδες 2)

ii) Να δείξετε ότι, για κάθε λ με 7 < λ < 16, το τριώνυμο έχει δύο άνισες ομόσημες ρίζες. Ποιο είναι τότε το πρόσημο

των ριζών; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 4)

γ) i) Να βρείτε τις τιμές του λ για τις οποίες η εξίσωση x 2  6 x    7 , (1) έχει τέσσερις διαφορετικές πραγματικές

ρίζες. (Μονάδες 8)

ii) Έχει η εξίσωση (1) για   3 10 τέσσερις διαφορετικές πραγματικές ρίζες; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

(Μονάδες 4)

107
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

53. Δίνεται η εξίσωση: x 2  2 x    0 , με παράμετρο λ < 1.

α) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει δύο ρίζες x 1, x2 διαφορετικές μεταξύ τους. (Μονάδες 6)

β) Να δείξετε ότι: x1  x2  2. (Μονάδες 4)

γ) Αν για τις ρίζες x 1, x2 ισχύει επιπλέον, x 1 2  x2  2 , τότε:

i) Να δείξετε ότι: x 1 x2  4. (Μονάδες 7)

ii) Να προσδιορίσετε τις ρίζες x 1, x2 και την τιμή του λ. (Μονάδες 8)

54. Δίνεται η εξίσωση  x 2   2  1 x    0 , με παράμετρο   0 .

 
2
α) Να αποδείξετε ότι η διακρίνουσα της εξίσωσης είναι:     1 .
2
(Μονάδες 5)

1
β) Να αποδείξετε ότι οι ρίζες της εξίσωσης είναι:  1  και  2   . (Μονάδες 10)


γ) Να βρεθούν οι τιμές του α ώστε: 1   2  2 . (Μονάδες 10)

55. α) Να λύσετε τις εξισώσεις: 3x  14 x  8  0 (1) και 8x2  14 x  3  0

2
(2) (Μονάδες 10)

β) Ένας μαθητής παρατήρησε ότι οι ρίζες της εξίσωσης (2) είναι οι αντίστροφοι των ριζών της εξίσωσης (1) και
ισχυρίστηκε ότι το ίδιο θα ισχύει για οποιοδήποτε ζευγάρι εξισώσεων της μορφής:

 x2   x    0 (3) και  x2   x    0 (4) με     0

Αποδείξτε τον ισχυρισμό του μαθητή, δείχνοντας ότι:

Αν ο αριθμός είναι ρίζα της εξίσωσης (3) και α·γ ≠0, τότε: i)   0 και (Μονάδες 5)

1
ii) o επαληθεύει την εξίσωση (4) (Μονάδες 10)


108
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

Πηγές – βιβλιογραφία

• ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΥΚΛΕΙΔΗΣ

• ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

• ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΒΒΑΛΑ)

• ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΤΡΑΓΑΝΙΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΒΒΑΛΑ)

• ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΕΝΟΣ (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΖΗΤΗ - ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ)

• ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ, ΝΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΒΒΑΛΑ)

• ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΟΕΚΔΟΤΙΚΗ)

• ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΜΠΑΡΛΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ

• ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΜΑΥΡΟΓΙΑΝΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

• ΑΛΓΕΒΡΑ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΩΝ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΤΖΟΥΒΑΡΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ, ΤΖΙΡΩΝΗΣ

ΚΩΣΤΑΣ (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ)

• ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΝΙΚΟΛΑΚΑΚΗΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ

• ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ - mathematica.gr

• AΣΚΗΣΕΙΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ - www.askisopolis.gr

• ΙΕΠ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

109
ΑΛΓΕΒΡΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ Γ. ΜΑΛΛΙΑΡΑ

110