MB /ANALİZ III

ARA SINAV I
ÇÖZÜMLER

() Aşağıda verilen kümelerin açık, kapalı, ya da ne açık ne kapalı olup olmadığını belirleyiniz;
bunlara ek olarak, her bir kümenin içini, kapanışını, ve sınırını tarif ediniz:

(a) E1 := {(x, y) ∈ R2 | x > 0, y > 0, x + y > 1};

(b) E2 := {(x, y) ∈ R2 | y = x3 };
(c) E3 := {(x, y) ∈ R2 | x2 + y 2 < 1} r {(x, 0) ∈ R2 | x < 0}.

Çözüm.
(a) E1 kümesinin herhangi bir noktası merkezli ve yarıçapı bu noktanın x = 0 ve y > 1, y = 0
ve x > 1, ve x > 0, y > 0, ve x + y = 1 doğrularından uygun olanına uzaklığından kesin küçük
olan her açık top E1 kümesinin içinde kalacağından, E1 kümesi R2 içinde açıktır; dolayısıyla,
E1◦ = E1 olur. Kapanış tanımı benzer argümanlarla birlikte kullanıldığında ise, (E1 kümesinin
kapalı olmadığını da gösteren) E1 = {(x, y) ∈ R2 | x > 0, y > 0, x + y > 1} eşitliğine ulaşılır.
Böylece,

∂E1 = E1 r E1◦ = {(x, y) ∈ R2 | x = 0, y > 1; y = 0, x > 1; x > 0, y > 0, x + y = 1}

olarak bulunur.
(b) E2 kümesine ait olmayan her (x, y) noktası için |y − x3 | > 0 olduğundan, böyle bir nokta
merkezli ve E2 kümesinin tümleyeninin içinde kalan bir açık top bulunabilir; dolayısıyla E2
kümesi kapalıdır, ve bundan dolayı da E2 = E2 olur. Diğer taraftan, E2 kümesine ait olan
herhangi bir nokta merkezli her açık topun E2 kümesinin tümleyenine ait olan noktalar içermek
zorunda olduğu gözlemlendiğinde ise, (E2 kümesinin açık olmadığını da gösteren) E2◦ = ∅
eşitliğine ulaşılır. Buradan da, ∂E2 = E2 r E2◦ = E2 olarak elde edilir.
(c) Başlangıç noktası olmayıp E3 kümesine ait olan herhangi bir nokta alındığında, gerçel
sayıların yoğunluğu nedeniyle, bu nokta merkezli ve E3 kümesinin içinde kalan bir açık topun
bulunabileceği görülür; ancak aynı durum, (0, 0) noktası merkezli herhangi bir açık topun E3
kümesine ait olmayan noktalardan oluşan {(x, 0) ∈ R2 | x < 0} kümesinden eleman içermek
zorunda olmasından dolayı, başlangıç noktası için geçerli değildir. Böylece, E3◦ = E3 r {(0, 0)}
olduğu görülür. Diğer taraftan, kapanış tanımı benzer argümanlarla işletilerek,

E3 = {(x, y) ∈ R2 | x2 + y 2 6 1}

eşitliğine ulaşılır. İçinin veya kapanışının kendisine eşit olmaması, E3 kümesinin ne açık ne
kapalı olduğunu gösterir. Nihayet kapanış ve iç kullanıldığında ise,

∂E3 = E3 r E3◦ = {(x, y) ∈ R2 | x2 + y 2 = 1} ∪ ([−1, 0] × {0})

olarak elde edilir.

() (a) Genel terimi
xk := 1/k 2 , 2−k , sin k + cos k

olan R3 içindeki (xk )k∈N dizisinin yakınsak bir alt-dizisinin var olduğunu gösteriniz.
(b) H ⊆ Rn bir kompakt küme ve f : H → R bir sürekli fonksiyon olsun. Eğer her x ∈ H
için f (x) > 0 ise, bir c > 0 sayısının her x ∈ H için f (x) > c olacak şekilde var olduğunu
kanıtlayınız.

Çözüm.
(a) Her k ∈ N için
p p
kxk k = 1/k 4 + 4−k + (sin k + cos k)2 = 1/k 4 + 4−k + 1 + sin 2k
√
6 1+1+1+1=2

olduğundan, (xk )k∈N dizisi sınırlıdır; bu ise, Bolzano-Weierstrass Teoremi’nden, bu dizinin

yakınsak bir alt-dizisinin var olması demektir.
(b) İstenenin doğru olmadığı, yani her c > 0 sayısı için bir x ∈ H noktasının, f (x) < c olacak
şekilde var olduğu kabul edilsin. Bu durumda terimleri H kümesinde olan bir (xk )k∈N dizisi,
her k ∈ N için
0 < f (xk ) < 1/k ()
olacak şekilde bulunur. Diğer taraftan, Heine-Borel Teoremi nedeniyle kompakt olan H
kümesi dizisel kompakt olduğundan, j → ∞ için xkj → x ∈ H gerçeklenecek biçimde, (xk )k∈N
dizisinin yakınsak bir (xkj )j∈N alt-dizisi vardır. Böylece, () nedeniyle j → ∞ için f (xkj ) → 0
olacağından, f fonksiyonunun sürekli olduğu kullanılarak, hipotezle çelişen

f (x) = lim f (xkj ) = 0

j→∞

sonucuna ulaşılır.
() Aşağıdaki limitlerin her birini, eğer varsa, hesaplayınız:

x2 1 − cos(x2 + y 2 )
(a) lim ; (b) lim .
(x,y)→(0,0) x − y (x,y)→(0,0) (x2 + y 2 )2

Çözüm.
(a) Başlangıç noktasına x = 0 doğrusu boyunca yaklaşıldığında

02
lim = 0,
y→0 0 − y

ve aynı noktaya y = x/(1 + x) eğrisi boyunca yaklaşıldığında

x2
lim = lim (1 + x) = 1
x→0 x − x x→0
1+x

elde edileceğinden, lim(x,y)→(0,0) x2 /(x − y) limiti yoktur.

(b) Yarım-açı formüllerinden elde edilen 1 − cos(x2 + y 2 ) = 2 sin2 ((x2 + y 2 )/2) özdeşliği kul-
lanılır ve (x, y) → (0, 0) için t := (x2 + y 2 )/2 → 0 olduğu gözlemlenerek t → 0 için sin t/t → 1
olduğu göz önüne alınırsa,
 
2 x2 +y 2
2
1 − cos(x + y )2 2 sin 2 1

sin t
2
1
lim 2 2 2
= lim  2 2 2 = lim =
(x,y)→(0,0) (x + y ) (x,y)→(0,0) 2 t→0 t 2
4 x +y
2

olarak elde edilir.

() Her (x, y) ∈ R2 için 
 y(y − x2 )
, 0 < y < x2 ise;
f (x, y) := x 4
0, diğer durumlarda;
olarak tanımlanan f : R2 → R fonksiyonunun süreksiz olduğu noktaları belirleyiniz.

Çözüm.
Gerçel (x, y) ikilileri 0 < y < x2 koşulunu sağladıklarında sürekli olan elemanter fonksiyonların
bir kombinasyonu olarak verildiğinden, f fonksiyonu bu türden noktalarda süreklidir. Aynı
zamanda da, y < 0 veya y > x2 için f fonksiyonu sabit olduğundan, ve x 6= 0 için y → 0 ve
y → x2 durumlarında f (x, y) → 0 = f (0, 0) gerçeklendiğinden, f fonksiyonu başlangıç noktası
dışındaki her noktada süreklidir. Başlangıç noktasında ise, bu noktaya y = x2 /2 parabolü
üzerinden yaklaşıldığında

(x2 /2)(x2 /2 − x2 ) 1
lim f (x, x2 /2) = lim 4
= − 6= 0 = f (0, 0)
x→0 x→0 x 4
durumu gerçeklendiğinden, f fonksiyonu sürekli değildir. Verilen f fonksiyonu, o hâlde, sadece
(0, 0) noktasında süreksizdir.
() I := [0, 1] olmak üzere, f : I → I fonksiyonu sürekli olsun. Bu durumda bir x0 ∈ I noktasının,
f (x0 ) = x0 gerçeklenecek biçimde var olduğunu ispatlayınız.

Çözüm.
Eğer f (0) = 0 ya da f (1) = 1 ise, istenen x0 noktası 0 ya da 1 olur. Dolayısıyla, genelliği
bozmaksızın, f (0) > 0 ve f (1) < 1 olduğu varsayılabilir. Şimdi g : I → R fonksiyonu,
her x ∈ I için g(x) := f (x) − x olarak tanımlansın. Birim fonksiyon ve hipotez uyarınca
f fonksiyonu I üzerinde sürekli olduklarından, Açıklama .. nedeniyle, g fonksiyonu da
I üzerinde süreklidir. Diğer taraftan, Teorem ..’dan I aralığı bağlantılı olduğundan ve
varsayımdan dolayı g(0) = f (0) > 0 ve g(1) = f (1) − 1 < 0 gerçeklendiğinden, Ara-Değer
Teoremi nedeniyle bir x0 ∈ I noktası, g(x0 ) = 0, yani f (x0 ) = x0 olacak şekilde vardır.