Централен нервен систен (ЦНС) и периферен нервен систем (ПНС)

Централниот нервен систем на човекот го сочинуваат два органи: мозокот и `рбетниот

мозок.
Периферниот нервен систем го сочинуваат сите нерви кои тргнуваат од мозокот и `рбетниот
мозок и се шират по нашето тело.
Мозокот како дел од нервниот систем претставува најсложен граден орган на нешето тело.
Мозокот се наоѓа во черепната празнина и поради заштита од различни повреди тој е обвиен со
три мембрани:
- тврда мембрана која се наоѓа во черепот
- пајажина
- мека
Меѓу овие мембрани се движи течност која се вика ликвор и која овозможува додатна заштита
на мозокот.
Мозокот е поделен на неколку делови, а тоа се:
- продолжен мозок - Се наоѓа во долниот окципитален дел на черепот и ги поврзува 'рбетниот
мозок и другите делови на мозокот. Има важна улога во извршувањето на основните животни
функции: дишење, работа на срцето, голтање, кивање, лачење на плунка и сл. На одредени
работи, како што е работата на срцето, ние не можеме да делуваме по своја воља.
- среден мозок - Се наоѓа над продолжниот мозок и над задебелувањето кое се нарекува
мозочен мост. Тој претставува примарен центар за нашиот вид и слух.
- мал мозок - Се наоѓа во окципиталниот дел од черепот. Поделен е на 2 хемисфери помеѓу
кои се наоѓа специфичен дел кој го нарекуваме црв. Има голема улога во одржување на
рамнотежа на телото, контрола и координирање на движењата.
- меѓумозок - составен е од 2 дела: хипоталамус и таламус. Поврзан е со многу мала и важна
жлезда - хипофиза, која е многу значајна жлезда со внатрешно лачење во нашето тело.
Хипоталамусот е дел меѓумозокот во кој се наоѓаат нервни центри за терморегулација за сон,
глад, жед, емоции и сексуално однесување.
Таламусот претставува дел кој функционално ги поврзува сите делови од мозокот со големиот
мозок.
- голем мозок - зафаќа најголем дел од черепната празнина поделен е на 2 хемисфери
кои во долниот дел се поврзани со мозочна греда. Изграден е од 2 маси: сива и бела маса.
Сивата маса се наоѓа од надворешната страна, а белата маса ја исполнува внатрешноста на
големиот мозок. Има многубројни намотки (вијуги) и бразди што значително ја зголемува
неговата површина. Тој е центар на сите наши доброволни акции. Од него тргнуваат 12 пара
нерви према нашите сетилни органи што овозможува поврзаност со надворешната средина.
Големиот мозок е поделен е на 4 дела:
- окципитален дел- обработуваат информации од окото
- слепоочен дел - го обработува звукот и има важна улога во развојот на говорот,
управува со говорот
- темени (скалп) дел - регистрира допир, вкус, болка, топлина и студ
- фронтален (челен) дел - овозможува доброволни движења и некои мисловни процеси
како што се учење и памтење.
`Рбетниот мозок се наоѓа во `рбетниот канал, а рбетниот канал го формираат големи отвори
во `рбетните пршлени. Долг е 45 см. Обвиен е со 3 мембрани, како и мозокот. За разлика од
големиот мозок има спротивен распоред на сивата и белата маса. Сивата маса е во
внатрешноста и има облик на пеперутка, а белата маса ја обвиткува белата маса и се наоѓа од
надворешната страна. Од `рбетниот мозок тргнуваат 31 нерв на `рбетниот мозок. Во него се
наоѓаат сите центри на нашите автоматски брзи центри на рефлексни дејства.
Да се потсетиме, нервниот систем е поделен на централен и периферен нервен систем.
Мозокот и `рбетниот мозок го сочинуваат централниот нервен систем, а периферниот нервен
систем е изграден од голем број нерви кои патуваат низ нашето тело.
ПНС е изграден од 2 типа нерви. Постојат 12 парови мождани -главени- нерава (кранијални
нерви) три типа: емотивни, движечки и мешовити.
Нервите кои потекнуваат, т.е. поврзани се со `рбетниот мозок ги има 31 пар. Тие се мешовити
нерви, имаат особини и на емотивни и движечки нерви.
Автономен нервен систем- дел од ПНС кој влијае и ја контролира работата на внатрешните
органи. Влијае без наша воља. Центрите за контрола и регулирање на работата на
внатрешните органи се наоѓаат како во мозокот,така и во `рбетниот мозок. Врската меѓу тие
центри и внатрешните органи е овозможена со периферните нерви.
Автономниот нервен систем (АНС) кој влијае на работата на внатрешните органи поделен е
на 2 дела: симпатикус и парасимпатикус.
Сипматикус е АНС кој се вклучува секогаш кога сме вознемирени, лути или тажни.
Парасимпатикус се вклучува кога добро ќе се најадеме и потоа ќе задремеме и заспиеме.
Тие влијаат на нашите органи на 2 спротивни начини.
Пр: Симпатикус ги шири дишните патишта, а парасимпатикус ги собира дишните патишта.
Симпатикус ја забрзува работата на нашето срце, а парасимпатикусот ја успорува работата на
срцето.
Симпатикусот ја шири зеницата, а парасимпатикусот ја собира зеницата на окото.
 Нервен систем

периферен централен

автономен соматски мозок `рбетен мозок

симпатичен парасимпатичен

среден мозок мал мозок меѓумозок голем мозок

мозочно стебло

меѓумозок продолжен мозок мозочен мост среден мозок

ромб мозок (ромбасти мозак)

продолжен мозок мозочен мост мал мозок