* 10 1977 ° ) Pa oa 4 1 fe) - Zz 4 « i] ~ ay i) A 4 ry z « iT a < Lo) A r4 4 at Ee = DECEMBR’Tio, pri kio revis — dum pas- aron! Gi trans-vivis du intaj jar'centoj — grandaj pe terurajn mond’militojn, multajn la homaro: Descartes, Ko- persekutojné kaj grandajn ter- reto ne Leibnitz, Newt mojn. La modesta br F 2 kaj multaj aliaj, tio plen’um’igis an- _perdis sian v aloron. tati 90 jaroj. La genia! verko — Hodiati, Esperanto havas antait en formo de maldika broguro’, yastajn horizontojn}. kun ,plena” gramatiko? el 16 mal- __La demandon ,.Kial do la Inter- longaj reguloj — aperis, unue. nacia Lingvo ne d as pli rus'lingve en Varsovio, la 14-an de rapide?” ni povas respondi jene: julio 1887. Ideo, kiu ne havas malantai si La Internacia Lingvo baldaii miliardojn da d sed nur trovis sin meze de akraj atakoj. kelkajn cent-milojn sin-donaj Ne multaj personoj havis la ku- homoj, ne povas rapide venki ragon el-diri malkaSe: Esperan- Aparteno al movado — kiu ne vivos sian infan'agon. Kaj promesas mon’gajnon, sed _kont- jare, ni festas gian 90-an raiie, rezultigas el-spezojn. — ne to post Nemzetkiizi eszperanto didlclap Megjelenik évente haromszor. IV. évf, 3. sz. Felelés szerkeszt6: Kurucz Géza Kiadja a Magyar Eszperanté Szévelség 1081 Budapest, Kenyérmezé6 u. 6. Felelés kiadé: Vask6 Tibor Késziilt a Somogy megyei Nyomdaipari Vallalat kaposvari iizemében 77-5282 — 5000 példdnyban Felelés vezet6: Farkas Béla igazgatéestas tre populara’ nun-tempe. Kaj ne forgesu nova kaj nobla neniam estis fa- feli¢e, tiam vivis mili- batalo por io cila; sed, on’ope homo}, pretaj labori por granda afero kaj sen rigardi a sia propra poio. Ni devas trovi tiujn 10jn da homoj, tar ili est plej proksimaj amikoj ne kun ili, ni sukcesos atingi la milio- niaj ur ku- celon, nome: la oficialigon de a Internacia Lingvo en multaj kampoj de la homa aktivado Helpu al ni en tiu malfacila sed nobla agado! 1. genio: ekster-ordina kapab- lo rei ion novan/ 2. tre maldika libreto/ 3. scienco pri la lingvaj reguloj/ 4, persekuti: malamike rilati al io; malhelpi per ¢iuj ri- medoj/ 5. horizonto: limo de la vid- aii pens'kapablo/ 6, dolaro: mon’unuo en Usono, ekzemple; 7. kon'ata kaj uz’ata de la popo- lo/ 8. agad"kapablo. 1. festo pri dat’re-veno de gr ion en formujo/ 4, estas nep’ gustoj. opinioj/ 6. helpos/ 9. prenas ion kiel ver sen-mova, sen-aga/ 11 de celo/ 14, estas tre efika pro sia 1 (ks va fakto/ 2. festas publike/ 3. fandi: ne-kapabla parol om Ivar tempo-datiro; William Auld (:viljem old) LETERO OO Ben Se iC de Esperanto (El-éerpajo) ete eed — Provadis pluraj dum’ la histo- com Re ae LE oar Pe Rd eae eae gai Da Pe ee eae ee ee ROM Le MDT ae Dern ee meee eer Cd ee Jam al ni favoros', mi supozas?: De preg ee Lee a ee eC eed Te oe lone een at crs Lc ta Kaj, per gi, al anim’ anim’ ae Te Aer eat : volas ... produkti ndi¢o)/ 5. reciproka altiro pro simileco de 7. balbuti: malfacile paroli/ 8. preferos, m mankas pruvoj/ 10, stagni: restadi estas maltrankvila/ 13. peno, atingo 12, randeco,VORTO DE ZAMENHOF Ni ne estas tiel naivaj!, kiel pensas pri ni kelkaj personoj: ni ne kredas, ke neiitrala? fundamento faros el la homoj ange- lojn}; ni scias tre bone, ke la homoj malbonaj ankat poste res- tos malbonaj; sed ni kredas, ke komunik’i’ado' kaj konat'ig’ado sur netitrala fundamento for-igos almenati la grandan amas de tiuj best’ajoj kaj krimoj, kiuj estas katiz’ataj ne de malbona volo, sed simple de reciproka sin-ne-konado kaj de dev'ig'ata sin- al-trudado’.” 1. kred’emaj kiel infanoj/ 2. ne vol’anta partopreni en diskuto, batalo ati milito/ 3. logantoj de la Cielo-lando/ 4. ¢i tie: 'kampren’ig'ado, 5. trudi: devige akcept'igi ion, exiptet kee he “esi a ree SRK gntva arsTOA oH) Bt eeee GG O5g8 Ul Kiam Romio atakis Gerk- ujon la skrib’arto iris plu okel- denten. La romi’anoj simpligis la liter’aron de la grekoj; kaj tiel formigis la latina alfabeto. Sed la grekaj skribo-signoj ne mortis. Ti ,ek-vojagis” ankati orienten, kie ili farigis la alfa- beto de la antikvaj? slavoj?. Rigardu la mapon'! Post la dis-falo de la Romia Imperio’, estigis du grandaj imperio, Okcidenta kaj Orienta Rom nioj. En Okcidenta Romanio, oni uzis la latinan abocon; en la Orienta — la antikvan gre- kan, en la formo de la slava azbuko (=aboco). Rusa caro’, la memor’inda Petro la Granda, simpligis la azbukon, kiu nun multe simi- las al la latina alfabeto. | Granda revolucio de la mon- do estis la el-trovo de la libro- presado. Fama germano: Gens- +fleisch (:gensflajs, Benerale no- m’ata Gutenberg (:gutnberk) eltrovis, éirkati la jaro 1436, ion similan, kian,el-pensis feni- coj sia-tempe. Car la literoj, dum skribado, ripetigas, estas eble fabriki ilin el metalo unu- ope, kaj poste komposti? ilin, Fine, oni metas sur ilin inkon, kaj premas — presas — la li- terojn sur paperon. Guten- berg uzis premilon de vin’be- roj kun tia celo. La libro-pres- ado naskigis. De tiu tempo, la pli kaj pli modernaj presiloj presas kaj | presas sen-halte; ili vergas mi- | Honojn da presajoj en la mon- don. | J. Klement (Cehoslovakio)oP ages peti te mea) Ui AR Pte lies a ptr ern JYipteLeeay MALNOV A PRESEJO EL LA 16-A JAR'CENTO Antaiie, estas du presistoj ¢ por presado de libroj, Malantaa ili sidas o 1. pra-tempa pafilo; longa kaj pinta bra¢ento el-pafebla tempaj/ 3. popoloj sam'devantaj: al ili apartenas: rusoj, poloj, ¢ boj k. t. p./ 4. land’karton/ 5. grandega Stato/ 6. rego de rusoj | presado arangi literojn en gusta ordo/ 8. ekleziuloj/ 9. grandaj kort- | birdoj. 1 ea KIEL MANITU' KREIS LA HOMON? (Mito? de Usonaj indianoj) Kiam Granda Manitu decidis krei la homon, Li prenis pec’egon da argilo®, donis al gi la formon de homo, kaj bakis gin ée fajro. Sed... ¢ar mankis al Li sperto, la unua provo malsukcesis: ajo estis tro-bak’ita je karbo. Malgraii tio, Li donis al gi vivi-povon. Ti- el ek-estis la negro’. Dum la dua, provo, Li estis pli atenta, eé tro. Ci-foje, Li frue el-pre- nis Ja argil’ajon. Tiel ekestis la blanka homo Post du malsukcesaj provoj — per kiuj Li akiris sperton — Li sen- erare bakis la trian kreajon, Ekestis perfekta estulo: la vere belega Ja kre- rug’haiita indiano. Lat W. Zytynski (Pollando) 1. dio de indianoj; indiano: rughaiita pra-loganto de Ameriko/ 2. rakonto pri dioj aii praavoj, pri iliaj agoj en la komenco de 1a tempoj/ 3. flava tero, bone form’ebla/ 4. nigr’ulo. 6AMIKECO | Lau rakonto de IImar Sikemae (Estonio) En suno-plena _ posttag’mezo, Jannu multe Salm’ludis', Poste, li sidigis laca, atiskultis la susur- adon? de la arboj, kaj rigardis la or’flavajn florojn de la kampo. Ili Sajnis palaj?, la arboj — malgran- daj kaj fremdaj. Kelkaj bovoj direktis sin al fremda pastejo’. Jannu _levigis. Venteto karesis> la vizagon, kaj kun-rulis dolée freSan odoron de printempo. Li haltis por momen- to. Subita vento-pugo al-portis kun si, de la rivero, strangajn sonojn, similajn al ploreto de infano. Pos- te, silento. Nova vent’ondo, kaj ree mallatitaj krietoj, kvazai iu vokus por helpo. Jannu kuris pli proksimen kaj, en la rivero, li vidis nigran volv- ajon sub-akvigi kaj supren-igi. Tiu estajo vot'etis dolore; eé la vento Sajnis plori kun @i Ten’ante sin je borda saliko®, Jannu sukeesis atingi kaj tiri gin al la bordo. Gi estis hundo, an- koratt ido, Snuro @irkati-premis la kolon. Certe, iu volis dronigi” la hundon, sed la Stono estis mal- peza, kvankam sufiéa, por tiri gin, de tempo al tempo, en la profun- don. Jannu atent’eme for-igis la kapto-maSon’, Per buSo, la hundo kaptadis por aero. Li karesis @ frot’vund'itan kolon. La okuloj ek-havis forton malfermigi. Var- ma dank’emo brilis en ili. Jannu sentis, ke gia koro plen- igas de varmo. Gi kufigis sian ka- pon sur la genuon de la knabo, kiu ne sciis, kio igis lin diri en sia interno: ,,malfeliéa besteto!” Li logis inter fremduloj, malprok- sime de sia hejmo; li estis sen- signifa knabeto, kaj li antati-sen- , ke i trovis amikon por si La hundo baldati re-konsciigis;&i saltis sur siajn piedojn. Jannu Jevis la besteton, kaj premis gin al si, Lia rigardo haltis sur la trem’anta buso de la hundo kaj, en Ja sekva momento, éi tiu jam mangis panon. Kiam vesper’ la bovoj pas- adis en la direkto al la ,,hejmo”, kaj, malantatt ili, margis gaja pas isto kun sia hundo, kiu jam ha- vis nomon: ,,Musti”. Gi ricevis molan dorm’lokon en angulo de la bovejo. Jannu fakte trovis, por si, ami- kon. Ci tie, éiuj estis fremdaj; sed ekzistis malgranda estajo, kiu svingis? sian voston kaj lekis!? la manojn kaj piedojn de la knabo. Kvazaii nova sango fluis en la ko- ron de Jannu. Li dividis sian mangajon kun la hundo; kaj, kiam @i havis bonan apetiton, li estis preta en-lit'igi nur duon’sa- ta. Pro la zorgemo de Jannu, la hundeto estis dankema. Lac’ig’in- te, li povis trankvile kuSi sur la monteto. Musti post-kuris la bo- vojn, bojis!! sub ilia vosto, gis, fi- ne, @i atingis sian celon Ne plu estis tede'? pasti, Ciu ta- go diferencis de la antatia. Mus‘ ne permesis, ke la knabo sidu malgaja. Gi faris tion, por ke li malfermu la buon, kaj diru kel- kajn vortojn, ati ke aperu alme- nai unu sola rideto, sur lia viza- go. Gi ellernis iri du-piede, e¢ trans-kap'igi. Plej agrable _estis, tamen, kuSi unu apud la alia. Rapide for-pasis la someraj ta- goj. Jam falis la unuaj oraj folio}, kaj blovis malvarmaj, trantetaj ventoj, kiuj tra-iris la karnon'® 8 kaj la ostojn, Nun, ili kuSis tute proksime, flanko ée flanko. Jan- nu kantetis, kaj Musti akompanis lin bojante. Sed la granda amikeco devis rompigi, Tiel volis la sorto. La vespero estis bela, suno mallevigis ruge. Jannu ricevis la lastan laboron por tiu vespero. Li devis dis-haki kukurbojn", por la sekva tago. Mallum’igis. Al-prok- simigis pluvo-nubo, kaj jam falis la unuaj gutoj. La proksima pluvo kaj la mal- sato dev'igis la knabon al rapida laboro, kaj la unua hako jam fra- pis en la lingnan kuvon', De tie, respondis akra krio. Jannu ek- timis kaj kaptis en la ujon. Sango Sprucis' sur lian manon, Liaj ma- 1. Salmo: blov’muzikilo. tubo kun truoj/ 2. susu- UY; ri: el-igi malfortan so- non de folioj, kiuj sin movas en venteto/ 3. tia, ke gi perdis sian naturan koloron/ 4. pasti: igi bes- tojn mangi herbon en kampo/ 5, delikate tusis/ 6, arbo, kiu kreskas en malseka tero/ 7. m« igi en akvo/ 8 maso: Snuro, kiu tra-iras sin mem, kaj tatigas, ek- zemple, por mortigi ait kapti_ bestojn/ 9. rapide kaj ripete movi en Ja aero tien kaj reen/ 10. karesis, tuSetis per lango/ 11. blekis kiel hundoj fa- ras/ 12. tedi: malagrable efiki pro troa daiiro ai ripetigo/ 13. karno: tio, kio Kovras la ostojn de homoj kaj bestoj sub la haiito/ 14. grandega fruk- fo de rampa kreskajo/ 15, granda _ne-profunda kaj ne-kovr'ita vazo el a| LANGO-ROMPILOJ Patilon. noj tremis kaj, sen-helpe, ili tenis la barakt’antan hundon, kun hak- ita kolo. Varmega sango de la amiko fluis sur la manojn. Li volis ion fari; sed... kion entrepreni? Uni vorto tamburis!7 en lia kapo: .,Amiko! Amiko! eG a = ligno/ 16. kaj forte eligi en formo de koloneto/ 17. tamburo kilo per frapc 18. tia, ke gi per- dis la sagon/ 19. larmo: guto, kiu el-fluas el la oku- loj ce ploro/ 20. forte promesus kaj prenus Dion kiel atestanton 21. kovriloj de la oku- loj/ 22. forte Siris, tiris, movis/ 23. nvestaj; nekov- rita] per uo}. . Si Siris Soson! de ée-Sosea? arbo. Patila aiidas kun bedaiiro, ke hierait atito knokaittis’ la laiitan Diru rapide, sen lang'eraro, la ¢i-subajn frazojn! | 3. Turka tramo’ trafis trotantan’ trompiston. | 4. Fajro flagris® lante? longa-lange. | 1, juna folio-hava braneo/ 2. §oseo: bon'kvalita vojo/ 3. tre forie batis | per pugno/ 4. elekira vagono sur urbo- strato/ 5. troti: kur’eti/ 6. mov— | igis kiel flago sub la efiko de vento/ 7. malrapide. La hundo, kvazaii freneza'® pro timo kaj doloro, seréis helpon. La okuloj estis malespere largaj, lar- mo-plenaj"’ kaj malgaj’egaj. Gia piedeto ripozis en la mano de Jan- nu, kvazatt gi jur eternan fi- delecon kaj por-Giaman amikecon Sed la piedo lasta-foje sku’igis. ,Musti! Musti! Musti!” — Jan- nu premis al si la malvivan kor- pon de la hundo, kaj longe li ri- petis la samon, Se @i nur vivus ankoraii! Janu al-portus al gi e¢ alies mangajon; li telus, por ke i ne bezonu en-iri en la kuvon por la mangajo de porkoj... Tro malfrue, jam tro malfrue! Pezaj palpebroj#! _kovras la okulojn de la hundo. Neniam plu vivo-fajro fulmos en ili. Jannu kuris kun la mort’inta hundo sur la brakoj. 'Tranéa atitu- na vento taiizis® liajn vestojn malsekajn de pluvo. Liaj nudaj” piedoj puSigis al Stonoj, en la mal- lumo. Ti doloris; sed li ikuris, konsei’ante pri nenio. Li kuris kaj kuris .. E] la estona lingvo tradukis: Benita Kart (:kert)SANKTA LUCIA Itala kanto el ,.Esperantista kantaro” Tradukis: Clarence Bicknell Re-verkis: Bernard Thaillet Ve-nas la nok - to. Cel’ fir-ma-men-to Bim as 1. Venas la nokto, Ce Ufirmamento! brilas unua stel’ el argento. De sur la maro, voko magia*: Sankta Lutia, sankta Luéia. 2. Dancas barketoj® sur mara ondo. Vento blovetas de Vhorizonto‘ Lumas la luno pale® radia... Sankta Lucia, sankta Lucia. 3. Nokta vualo® jam sin etendas’. Vokas barkisto: ,,Mi vin atendas!” Logas pejzago® plej idilia’ . Sankta Lucia, sankta Lucia. 10 Lu - & - a, sank-ta Lu-ti- a. 4, Mi vin invitas; venu do, kara, por promenado bela, sur-mara. Guu! la horon! Estu konscia! Sankta Lucia, sankta Lutia. 5. Ho, doléa Napoli! Tero benata, de ¢iuj homoj mult’admir’ata! Vi, sen-kompara, beVharmonia Sankta Lucia, sankta Lucia, uy 6. Ne-forgesebla goj’plena horo, vivu eterne en mia koro! Kanto sopira'? kaj nostalgia’ Sankta Luéia, sankta Lucia.1. ¢ielo/ 2. hav’anta ekster-ordinaran efikon, kvazaii super-naturan forton/ ip’etoj/ 4. rando de la Gielo/ 5. ¢i tie: malforte/ 6. delikata kaj tra-videb- la teksajo; per vualo virinoj kovras sian vizagon/ 7. sin etendi: dis-vastigi/ 8. okul’placa éirkati-ajo/ 9. trankvila kaj alloga/ 10. sentu plezuron/ 11. harmo- nio: okul-pla¢a arango de diversaj partoj de la tuto/ 12. sopiri: forte deziri re-trovi ion, kio perdigis/ 13. malgaja; forte dezir’anta re-vidi sian patrion ati hejmon. Proverboj Bstas pli da tagoj ol da kolbasoj. Por laboro bona, temp’ estas bezona, Tro rapida faro estas nur baro. Lat nia promeso, vi ree trovas 7 litero-dekojn. Konstruu el éiu COE el ili unu vorton, Fe lai la reguloj, don’itaj en la an- tatia 11-a numero (septembro 1977), a a EEE} gay it 2 oe tojn sur kvadratiita P papero. Lim’dato: la 31-a de marto 1978. Adreso: G. Kurucz; Hitel u. 10. fsat. 16.; H—6000 KECSKEMET?; Hungario. WMOCNt ETNASI@TGSEB* DAOI 4 PGS BL 8ry8 jd) OT a SyToBocl lpese S goeeme 8 Q) PHIVAQKPEBy)UINAMAZPLO Ti eG MBAS 4. 1 96 6 1 8.8 8°29 saps @GKOLACUAMOG FV ORTO+H IA WEG 2.06 8 Go 6 sit FG. ObiO) FyBpid (dui Bu-B (VETMILSESVM 627 4.0 8, ew 11(1877—1919) El-stara poeto' de malgranda nacio. Lia »Novaj poemoj” (1906) revolucie modern- igis la literaturon en lia lando. Li verkis an- kait gazet'artikolojn® pri Esperanto, (1770—1827) Unu el la plej grandaj komponistoj de la mondo. En la jaro 1818, li perdis sian aido- kapablon, kaj vivis en izolo’, Li post-lasis 9 simfoniojn® kaj wnw operon" ,,Fidelio”. (1869—1948) Politikisto, el-star’ulo de naci’liberiga mov- ado, Li studis en Londono, kaj plur’foje, tis jet'ita en malliber'ejon. Dum sia vivo, li ricevis la nomon Mahatma (= sankta animo). 0 (1389—) Film’aktoro? kaj regisoro®. Li aki famon jam en la tempo de silentaj filmoj. Per lia talento”, li servis al monda paco kaj progreso. e (1925 ) Geniulo™” pri elektro-fiziko. En la jaro 1973, li ricevis Nobel-premion por la el-trovo de »Esaki-diodo"”. En la sekv’inta jaro, li estis honorig’ita per Glora Ordeno de Kulturo. is mond- El-stara nagistino inter multaj mond’famaj sportistoj de sia lando. Si gajnis kvar orajn medalojn*? en la Olimpiaj Ludoj de Montreal. 12moj. Apude, du gis tri frazoj pre- zentas la atingojn de la koncer- naj personoj. Via tasko estas: re-koni la prezent’itan eminentulon, kaj sendi la no- mon kaj naciecon de éiu el ili al s-ro Dieter Berndt; Berolinastr, 2; 102 BERLIN; GDR. z Sur la 12-a pago, vi vidas kel- kajn fotojn pri mond’famaj ho- 1. Versisto/ 2. versajoj/ 3. mallonga verko en gazeto/ 4. muziko-verkistoj/ 5. soleco/ 6, simfonio, opero: speco de muzikaj verkoj/ 7. artisto, kiu prezentas rolon en filmo/ 8. homo, kiu estras filmo-faradon/ 9. hav’anta el-staran ka- pablon/ 10. trt talenta, sag’ega homo//11. eléktroma tubo/ 12. ronda ma- talag(oragargenta, bronza) peco por gajninto. Cu vi scias, ke... (1) dum unu tago, la haroj — kiuj kovras la homan korpon —en-tute kreskas ¢irkaii 30 metrojn. (2) la nomo de Etiropo de-venas de la fenica vorto eref (greke: erebos), kiu signifas: sun’sub-iro. . (3) la plej malnova gazeto de la mondo estis la ,,Pekina Gazeto”, fond- ita en la jaro 363 kaj Ges’inta en 1935. (4) pli ol 3 mil lingvoj estas parol’ataj. (5) lait la geofizikisto!, Jeffreys, antaii 4 miliardoj da jaroj ,,la tago dati- ris nur 5 horojn. La rotaciadon? de la Tero malrapidigas la Luno. (6) Ameriko estis troviita almenait tri-foje: Cirkaii la jaro 1000 fare de la normano Leif Erikson, en 1472 fare de la dano John Scotus, kaj en 1492 fare de Kristoforo Kolumbo. (7) la bulgaroj plej multe mangas legomajojn en la mondo. (8) La unua televida el-sendo okazis en Londono, la 2-an de novembro 1936. (9) abeloj povas — per speciala ,,danco” — sciigi al kun-uloj ne nur la direkton al trovitaj floroj, sed ankati ties precizan distancon. (10) oni vidas la éielon blua, éar la bluaj lum’ondoj (la plej mallongaj) dispersigas’ per polv’eroj en la acro (11) dum eksplodo de stelo (supernova) ek-estas energio 6 milion’oble pli forta ol tiu en nia stelo (la Suno). 1, fizikisto, kiu studas la fizikajn ecojn de la Ter’globo/ 2. rotacii: turn’igi ¢irkati sia akso/ 3. dis-jet’igas. 13 ron KOMINCAMTO]14 S-ino Saranath, nia nova Ieun-labor'antino en Hinda Unio. PUN ITA BEGAMO Rego Akbar havis plurajn edzinojn. Iam, unu el ili igis kverel- ema!, Multaj anoj de la palaco? plendis pro $i, kaj $i agis mal- gentile e¢ kontraii 1a rego mem. Sia mis-konduto tre éargenis® lin. Tial, li decidis, fine, for-sendi sian begamon (= edzinon). Li vo- kis Sin kaj diris: ,,Paku viajn ajojn, kaj re-iru al via patra domo! Mi ne plu bezonas vian Ceeston. Tuj for-iru!” La begamo ploris kaj plendis* antati Akbar, sed li ne mildigis. Tiam, &i riverencis’ kaj tuSis eé liajn piedojn. Akbar ek-sentis iom da kompato kaj diris: ,,Mi malpermesas al vi resti ¢i tie; el- ira el la palaco! Sed antaii ol vi for-lasos gin, vi rajtas kun-preni unu ajon, kiun vi elektas en la palaco.” Re-ven'inte en sian éambron, Si pensis: .,Ci tiu favorajo® ne feli¢igas min; male, gi neniel utilas al mi. La afero urgas, kaj mi devas el-pensi ion.” Si pensis profunde, kaj memoris pri Birbal, la ministro’ de la rego. Li estis helpema al ¢iu, kiu bezonas hel- pon. Sed nun, 8i ne kuragas peti lian helpon, éar, antaii ne-longe, 8i persone inter-venis ¢e la rego favore al la kort'eg’anoj, kiuj volis maldungi® la ministron Birbal. Tamen, krom li, neniu po- vas elpensi ion por savi Sin. Ne vid’ante alian el-iron, si sendis, fine, por venigi lin. Je sia granda surprizo®, Birbal baldati aperis, kaj prezentis sin antaii la begamo. Aiid’inte pri la okazajo, li tuj havis pretan planon, kaj li flustris® gin al Si, La begamo re-gajnis sian gajecon kaj, tre dankema, $i diris al li: ,,Birbalmi multe bedaiiras, ke iam mi kom- plotis’ kontrat vi...” Tiam Birbal subite interrompis Sian parolon dir'ante: ,,For-vigu el via_memoro la pas’int’ajon, kaj vi- vu en la nun-tempo!” Li diris tion kaj foriris.Iom poste, la begamo petis, ke Akbar vizitu ée si, Akbar venis kaj sidigis. Si al-portis glason da frukto-suko, kaj diris: Mi mem faris ¢i fiun fruktosukon por vi, Ne rifuzu mian peton. Bon'volu trinki éar, eble, neniam plu mi povos vin vidi!” La rego konsentis kaj trinkis la tutan sukon. Sed, tuj poste, li sentis sin dormema, kaj baldaii li falis en profundan dormon. Ti- am, la begamo frapetis sur la plankon, kaj Siaj servistoj alportis du palankenojn', $i ordonis al siaj servistoj kuS'igi la dorm’antan refon en la unuan, dum i en-iris en Ja alian, kaj diris: Nu, ni iru al la domo de mia patro!” Kelkajn horojn poste, Akbar vekigis, kaj vidante la éirkati-ajon, li konfuzigis!9, Li vokis serviston, sed tiam eniris la begamo. Li demandis: ,,Kie mi estas?” La begamo respondis per alia deman- do: ,,Kion signifas via demando? Vi estas en via propra domo.” Akbar iris al la fenestro kaj rigardis eksteren. Li diris: ,,Certe, di tiu ne estas mia domo,” Gi estas mia patra domo”, respondis la begamo. Cu vi memo- ras, ke vi permesis al mi kunpreni tion, kion mi elektas? Do, mi kunprenis vin, Car nur vin mi amas, kaj mi respektas vin pli ol ion alian en la mondo. Nu, lati via ordono, de nun, vi devas resti éi tie, kun mi.” 15La respondo plaéis al Akbar. Li miris, ke la begamo superru- zis lin. Li diris al i: ,,Re-venu! Ni iros kune al la palaco.” Rakontis: s-ino Saranath (Hinda Unio) 1, batal’ema per sia lango/ 2. granda kaj bela domego/ 3. katizis malgojon al li/ 4, parolis por defendi sian aferon/ 5. klinis sin gentile por esprimi res- pektonj 6. tio, kio donas al iu preferon antaii la ceteraj personoj/ 7. estro de iu fako en reg’ist’aro/ 8, dungi: akcepti iun por certa tempo kiel oficision, la- boriston k. t. p,/ 9. surprizi: trafi iun ne-atend'ite/ 10. diris mallaiite en orelon 11, Komploto: sekreta ligo kontraii iu/ 12, palankeno: lit’sego en orientaj lan- doj, kiun portas servistoj per-mane/ 13. venis en staton, en kiu li ne povis distingi ion de alio. © En la lernejo, Ksaver Ipsilon faris skriban kontrolan taskon pri LA RUBRIKON! GVIDAS | ot natur’sciencoj. Gi celis resumi? la Josef Chvosta (:hvosta) ‘ngelsova 289, tutan lernajon. La tasko plej-parte 290 01 PODEBRADY sukeesis al li, sed po unu el la ek- Cehoslovakio zemploj ne estas gusta. Cu vi ka- pablas trovi la ne-gustan ekzemp- lon? Sendu al ni la korekton gis la fino de majo 1978! Sendu ciun korespondajon rekte al tiu adreso! | »Naturo nomigas Gio, kio vid- igas éirkati ni, do precipe anima- loj,* imagoj, plantoj, mineraloj kaj arboj, La opaj mondo}, kiel ekzemple la animaloj, estas sub- divid'’itaj. Al la animaloj aparte- nas inter-alie: floroj, bestoj, in- “4 Kiubo dey Loganto] f” © Du legantoj el Tallinn, USSR, (fino Ene Kildemaa kaj la 9-jara knabo Rawl Oitspuu) solvis guste la literaturan konkurson de JU- NA AMIKO, n-ro 7. Ni gratulas al ili. 16 sektoj, homoj kaj fiSoj. La dom- bestoj estas aparte gravaj. La ho- mo bredas? ilin pro lakto, graso, viando, faruno kaj felo. La pli- multo de la dombestoj estas mam-ulot: —_ kunik- lo, porko, bo- vo, koko kaj $afo. Oni bre- das kelkajn bestojn por sia amuzo, sed ankati ili estas —_utilaj, kiel ekzemple: hundo, papa- go, rato, kanario, kato. La birdoj kapablas flugi. Aglo, vulturo, struto, kolibro kaj gufo estas la plej grandaj birdoj. Oni ¢asas, el la birdoj, fazanon, pedrikon, le- poron, koturon kaj tetron. La plimulto de la insektoj estas mal- agrabla; pensu ekzemple pri pu- oj, kuloj, kankroj, pedikoj kaj musoj! La homo kulturas _ plurajn kreskajojn; gren’herbojn: tritiko, sekalo, triefolio, aveno, hordeo; frukt’arbojn: Cerizujo, pomujo,* pirujo, siringo, prunujo; bele flo- ras: cejano, dianto, filiko, tulipo kaj lilio, La jenaj arboj, anstatati foliojn, havas pinglojn: _piceo, pino, lariko, abio, tilio. Al la fun- goj? apartenas boletoj, agarikoj, kantareloj, kardoj kaj trufoj. Oni produktas metalojn: feron papavon, kupron, plumbon kaj zinkon el mineraloj. Al la mine- raloj apartenas ankorat: karbo, nafto, akvo, salo, sablo. Pluraj Stonoj: granito, gipso, plumo, ba- zalto, kalko estas uz’ataj por konstruado. Ankaii la Gielo-korpoj: steloj, kometoj, eklipsoj, lunoj, planedoj estas konsist'iga parto de la na- turo. La meteologio estas natur’scien- co. Gi studas la veteron. Meteolo- go mezuras aero-premon, tero-ko- loron, temperaturon, malsekecon de aero, direkton kaj rapidecon de ventoj. Inter la ellev‘itaj vortoj, vi ¢iam trovas, do, unu vorton, kiu ne apartenas al la kvin-opo. Seréu Gin en Gu vorto-kvino, kaj kar- igu al ni, kial gi estas ,,fremda” inter la ceteraj! © Cu vi regule kun-venas por le- gi la revuon JUNA AMIKO, por solvi giajn enigmojn, kaj por dis- kuti pri la legajoj? Skribu al ni, kia estas via kunveno! 1. rubriko: parto, ankulo en gazetoj/ 2. ripeti ellev’ante la esencon de io/3. edukas bestojn por sia utilo/ 4, mam’uloj: bestoj, kies ido(j) sucas lakton/ 5. fungo: post-pluva ne-verda kreskajo kun ¢apelo/ *ser¢u la vortojn en vartaro. 1718 PRI LA SAK’LUDO' La Gakludo estas kon’ata en la tuta mondo. Dum libera tempo, milionoj da homoj amu- zas sin per Qi. Sed, éu vi scias, kiam aperis la Sakludo? La Sakludo aperis, antaii plu- raj jar’miloj, en Azio, plej frue | en Hindujo. Oni trovis Sak’pe- cojn, kiuj havas pli ol 2000 ja rojn. Tiu-tempe, la gakoj estis vera milita ludo; jen tial, gis hodiat, la nomo de la Sakpe- coj memorigas nin pri tio, En | la 8-a jar’cento, oni Esperanto, la Sakpecoj nomigas jene: rego (R), damo (D), ture (1), kuriero (K), éevalo (C), pe- ono (P). Poste, el Hindujo, la Saklu- do iris al Ivano (Persio); de tie, araboj portis gin al Ewropo, kie Qi rapide dis-kon gakojn en multaj landoj de Et ropo. Ciuj Sakludis: kamp’ar’anoj, kavaliroj’, urbanoj, e@ regoj.La hispana rego Alfonso la Sa- ga verkis eé libron pri la Sak- | ludo. La unua, Anglio arangis la modernan gakkonkurson en la 19-a jar’cento. Poste, ankati aliaj landoj sekvis gin. Nun- tempe, por la plej bonaj gak- istoj de la landoj, oni organizas konkursojn por la _ titolo: .mond’éampiono? en Sakludo”. La unua mondéampiono es- tis Anderssen. Lin sekvis Ste: nitz, Lasker, Capablanca, Alje- hin, Botvinnik, Smislov, Tal, ree Botvinnik, Petrosjan, Spas- Vi legis en la septembra (11-a) numero ke, en 4 sin-sek—” vaj numeroj, JUNA AMIKO malfermos konkurson por Sak- ludantoj. La unua premio es- tos 4-taga sen-paga gastigo en urbeto Kalocsa, En la konkur- so povas partopreni nur gejun- uloj gis la ago de 18 jaroj. 1-a problemo Comius Mensfield Anglio Mato en 2 movoj (komencas la blanka) Blanka: Rh3, Da6, Tc2, K£6, Ca8, Pa2, d3, d5 (8 pecoj) Nigra: Re5, Db3, Cc3, Pa3, a4 6 pecoj) | skij, Fischer kaj la lasta: Kar- | pow. Krom la supraj ¢ampionoj, | estas multaj aliaj Sakistoj, kiuj ludas preskati tiel same bone, kiel la ¢ampionoj. Kio logas homojn al la gak- ludo? Gi dis-volvas kapablojn: atentemon, memoron, — pens- adon kaj la kapablon plani agojn. Lasta-tempe, Sakludas ne nur homoj, sed ankati kompute- roj‘, Tamen, neniu magino po- vas ludi tiel bone kiel la plej lertaj Sakistoj. PIED'NOTOJ sur Ja 16-a pago Lim’dato por la solvoj: la 31-a de marto 1978, (Skribu sur la koverton: ,,Sako-en Juna Ami- ko” Adreso: d-ro J. Németh; Szabé J. u. 3.; H—6300 KA- LOCSA; Hungario.) =—NwWweuUuareo 19 £3) LUDU SAKON!Romano Grispan SERCAJ VERS‘AJOJ Lat eat ella proza! igmaro” de Jan aa (Pollando) 1 Kial virinoj ne ludas futbalon*, kial ne amas éi* sportan batalon? Vi, sen sukceso, klopodus' ja provi tiajn dek unu virinojn el-trovi, kiuj konsentus sin vesti, por spekto', per sportaj kostumoj* de sama aspekto. 2 Kial leporo? la kampojn tra-kuras? Mankas bileto, do gine veturas. Kial sur montoj gi kuras de pelo? Mankas, en montoj, konvena... 3 Kiu sin pusas en éiun angulon? Cu konas vi tiun arogantulon? Li ien sin Sovas sen hont’, sen Gentilo. Nom’igas sin-truda" wl’ad’:.. balailo. tunelo’. 1. ne-versa/ 2. pied»pilkkon/ 3. ¢i tiun/ 4. farus penojn por atingi ion/ 5. atento per vido aii atido/ 6, vesto, komuna por, ekzemple, futbalistoj/ 7. long'orela sovaga kiin’besto/ 8. gran da longa bor'ajo tra monto/ 9. hi mo, kun maigata konduto/ 10. tru- di: devigi iun al io malagrabla kon- Bia trait lia volo. Miaj karaj Kastoroj! Post mia lasta letero al vi, mi faris belan viziton al Ka- nado! Eble, interesos vin atdi pri gi. Mia edzino kaj mi vizi- tis mian fratinon kaj ties ed- zon, kiuj logas en Otavo (Otta- wa), la Cef'urbo. Bedaitrinde, pro tro alta kosto, ni ne povis vidi tre grandan parton de tiu grandega lando, sed ni tamen faris multajn interesajn vizi- tojn, kaj lernis multon pri la lando. Ni flugis el la flug’haveno de Manchester gis Toronto kaj, dum la vojago, ni flugis super la suda parto de Groenlando. (Trovu éiujn lokojn sur la ma- po'l) Flugo al Toronto, per grandega jeto®, kiu en-tenis 400 personojn, okupis 7 horojn. Post tio, ni flugis, per malpli granda jeto, al Otavo, kie niaj parencoj renkontis nin, kaj ve- turigis nin al sia hejmo. Dum la wnua semajno, ni vi- zitis multajn lokojn en kaj cir- kati Otavo. La urbo ek-estis dank’ al la 200 km-ojn longa Kanalo Rideau (:rido), kons- trwata inter la jaroj 1826 kaj 1832. La éef'konstru’isto de tiu kanalo estis Kolonelo® By (:baj), kaj unue la urbo nomigis Bytown (By-urbo). En 1857, la brita regino Victoria elektis Otavon kiel éefurbon de la du provincoj: Kebeko (france pa- rolanta) kaj Ontario (angle pa- rolanta); kaj kiam la Konfede- racio’ de Kanado starigis, en 1867, tiam Otavo igis gia Cefurbo.BasdeAe MatAg Post tiu unua semajno, ni vizitis la plej sudan angulon de Ka- nado, kaj ni vidis la grandiozajn® akvo-falojn de Niagara kaj, post tio, la antatian éefurbon de Alta Kanado, Kingston. Gi situ- as tie, kie la grandega rivero Sankta Lairenco fluas el la Lago Ontario. ; De tie, ni trans-iris en la nordan parton de Usono, por viziti Luke Placid (Trankvila Lago), ejo de pluraj Vintraj Olimpikoj’, — kaj de la ven’ onta, en 1980. Tie, ni iris al la supro de Monto Whiteface (Blanka Vizago), de kie, ni povis vidi la Lagon Champ- lain (:8amplen), kiu Iusas inter la Adirondak-montoj de la State Novjorko kaj la Verdaj Montoj de la Stato Vermont. La lago rice- vis sian nomon de la franca esplor'isto Samuelo Champlain, Iiu trovis gin en'la jaro 1608. En tiu sama jaro, li starigis kolonio- vilagon® en Kebek. Tiu vilago nun estas tre granda urbo, kaj, de tiu tempo, la urbo kaj la provinco Kebeko éiam estas france parolantaj. Post mia vizito, mi legis libron pri Champlain. Gi en- havis interesan rakont’eton: En la jaro 1613, la esploristo faris vojagon, kiu — li esperis — kondukos lin al la norda maro (Hudsona Golfo), kaj, de tempo al tempo, li kaj lia grupo devis porti siajn kanuojn® tra arbaroi. Dum unu el tiuj pied’iroj, Champlain devis trans-iri super gran- dajn fal’intajn arbojn, kiaj li lasis fali sian astrolabon (ilon por me- zuri latitudojn™). Li ne povis trovi gin kaj, post tiu perdo, li ne plu povis fari gustajn mapojn de sia vojago. Tiu astrolabo kusis inter la arboj dum 254 jaroj! En la jaro 1867, knabo trovis kaj trans-donis gin al siaj gepantoj. Nun gi trovigas en muzeo de Novjorko. Mi neniam forgesos mian viziton al Kanado... sed mi tamen ne volus konstante logi tie, Car, dum la vintro, la vetero estas ege malvarma, kaj kvankam Otavo kuSas je la sama latitudo kiel Milano en Italio, en la vintro, gi estas pli malvarma ol Moskvo. Inter Ja preparado de la septembra Kastora Letero (en februaro) kaj aiigusto, kiam mi preparas ¢i tiun leteron la jenaj Kastoroj atingis pli altan gradon: FARIGIS ARGENTAJ KASTOROJ: 725 MORI, Jasuo (Japanio), 784 ZAK, Viadimir (Cehoslovakio), 786 ZAKOVA, Hana (Cehoslovakio), 24FARIGIS BRUNAJ KASTORO. 675 D. Greiner (Francio), 700 R. Greiner (Francio), . Mori (Japa- nio), 680 A, Adronico (Italio), 681 C, Baglione (Italio), 682 M. Bazzano (talio), 683 T. Calabro (Italio), 684 A. Catanio (Italio), 685 S. Crisafi (Italio), 686 S. Di Bella (Italio), 687 A. Giuffrida (Italio), 688 A. Longo (Italio), 689 M. Maggio (Italio), 690 C. Rigano (Italio), 691 A. Rizza (Italio), 692 M. Russo (Italio), 693 A. Sanfilippo (Italio), 694 C. Scar- | paci (Italio), 695 M. Spompinato (Italio), 696 T. Sparta io), 697 D, Stella (Italio), 698 S. Sutera (Italio), 699 G. Zappulla (Italio), 711 A. Bartonikovd (Cehoslovakio), 712 I. Horékovd (Cehoslovakio), 713 J. Petr (Cehoslovakio), 714 J. T. Gavendovd (Cehoslovakio), 715 J. Vo- | | kounové (Cehoslovakio), 716 O. Stiirk (Cehoslovakio), 784 V. Zak (Ce- | hoslovakio), 785 J. Zékovd (Cehoslovakio), 786 H. Zakové (Cehoslova- kio). | | kio signifas, ke tiuj (kun membro-numeroj gis 752), kiuj ankorait ne Ne forgesu, ke Kastoretoj rajtas teni tiun gradon nur dum unu jaro, | farigis Brunaj Kastoroj, devos tion fari antati la fino de decembro 1977. land’karto/ 2. aviad’ilo pel’ata per el-Jeto de gasoj/ 3. alt’ranga soldato/ 4. la jatoj, far’antaj Kanadon/ 5. unu-igo de apartaj Statoj/ 6. tre grandajn rigard. indajn/ 7. internaciaj sport’ludoj, okaz'antaj en ¢iu kvara jaro/ 8. kolonio: lo; ldko de homoj el alia lando/ 9. kanuo: malpeza boato (Sipeto)/ 10. latitudo: | la horizontalaj linioj ¢irkai la ter’globo. e 1. libro-tenejo/ 2. Napoleono es- indigni: senti ko- tig nur 151 em leron pro malnob- ; ; la konduto. alta. Kiam, 1u- foje, en bibliote- ko!, li vane pro- vis atingi libron, kiu staris sur iom alta breto, Ja bibliotekisto af- able diris: .Permesu, ke mi de-prenu_ ls libron; mi_ estas pli granda ol vi.” Tiam Napole- ono _respondis indigne?: Vi volis diri: pli longa ol mi. PONE EK * De Ov dT -O 22© 14-jara lernantino sercas sam- agajn_knabinojn_por_korespondi kun ili. Adres Bi ‘beta Pazder- nik; Népkézti H— 1061 BUDAPEST; © 15-jara knabo deziras kor: pondi kun pioniroj de divers landoj. Skribu al: Istvén Horvath; Boeskai ut 7. fszt. H—2400 DU- NAUJVAROS; Hungario. © 15-jara knabo deziras kores- pondi pri diversaj temoj. Li ko- lektas postmarkojn, _bildkartojn kaj insignojn. Leterojn adresu al Thomas Mizera; Carl-Maria-de- Weber-placo, n-ro 2; DDR—83 PIRNA; Germ. Dem. Resp. SOLVOJ 1. Sajnaj vortkunmetoj (n-ro 10). Eva Wolf, Hartmannstr. PLAUEN, GDR; Oleg Mit-» rofanov, str. Toljatti 28—40, 347919 TAGANROG, USSR, Man- © 17-jara_lernantino sereas leter- amikojn. Si interesigas pri muzi ko, interSangas postmarkojn, Ad- reso: Aleksandra Pecak; ul, Pod- zamce 69.; PL—42 500 BEDZIN; Pollando. 2, Paronimoj (n-ro 11): vento — ventro (R); peri — pe- rei (E); esti — vesti (V) — radio (1); pario — Parizo (Z) pluso — poluso (0); pesi — presi (R); krano — korano (0); REVI- fred Schmidt, A 007/906, 409 HALLE-NEUSTADT, GDR. ZORO de Gogol. JUNA AMIKO Internacia Lerneja Esperanto-Revuo de la Hungara Esperanto-Asocio (H—1368 Budapest 5. Pf.; 193.). Responda el- donisto: TIBOR VASKO. Redaktoro: GhZA KURUCZ. Kunlaborantoj: D. Berndt (GDR), M. Boulton (Anglio), J. Chvosta (Cehoslovakio), As. Grigorov ulgario), R. Grigpan (Sovetunio), V. Heimlich (Israelo), L. Jevsejeva (Sovet- unio), E. Ling (Aiistrio), R. Okumura (Japanio), s-ino G. Osz (Hungario), B. Ragnarsson (Islando), Z. Rehorié (Jugoslavio), s-ino Saranath (Hinda Unio), J. H. Sullivan (Anglio), s-ino M. Turin (Francio), J. Zégoni (Rumanio), W. Zytymski (Pollando), Grafikistoj: J. Klement, P. Rak (Cehoslovakio), S. Plu- gor (Rumanio), s-ino E. Véli, Z. Vamos (Hungario). Lingva kontrolo: A. Lien- hardt (Francio), A. Pechan (Hungario). Kiadéi Féig. engedélyszéma: Minisztertanacs Téj. Hiv. — ITI/IFJ/30/76 23PN RT humur: EBLA VORT'DIFINO! »Kio estas svetero’, Petro?” de- mandas la instruistino. . ..Vestajo, kiun infanoj devas sur- meti, kiam ilia avino sentas malva mon”, respondas Petro kun plena certeco. 1. klarigo pri la signifo de 1a vorto/ 2. varma vestajo por la supra korpo-parto, EGALECO LAU VIRINA MANIERO go Post la unua malpac’igo, jun‘edz~ ino proponas al sia edzo: »Por ke io tia neniam plu okazu, Emilo, ni faru tiel: kiam ni havos malsamajn opiniojn, tiam decidu la mia; kaj kiam ni havos samajn opi- niojn, tiam decidu la via”. 24