Tema 5 : Penerokaan Bumi dan Angkasa Lepas

BUMI
9.2 Bahan Bumi

Sains Tingkatan 1
 Bab 9 : Bumi
Bahan Bumi

Batuan ialah sejenis bahan berbentuk pepejal yang terdiri daripada mineral.

Dikelaskan kepada 3 jenis, iaitu:

• Batuan igneus
• Batuan sedimen
• Batuan metamorfik

Setiap jenis batuan mempunyai mineral yang berbeza dari segi sifat fizikal
dan kimia.

Contoh : batu kapur yang mengandungi mineral kalsit

• Sifat fizikal kalsit – berhablur, berbutir, berwarna cerah dan mengandungi
kapur
• Sifat kimia kalsit – mengandungi kalsium karbonat yang mudah larut
dalam asid lemah seperti asid karbonik.

Sains Tingkatan 1
 Jenis Batuan

Batuan Igneus Batuan Sedimen Batuan Metamorfik

- Terbentuk daripada - Hasil pemadatan dan - Terbentuk hasil daripada

penyejukan dan perekatan di atas bahan proses metamorfisme
pemejalan magma dan enapan - Lebih keras, licin, warna
lava - Tidak berhablur, lebih cerah dan tidak
- Keras, berkilat, tidak berlapis-lapis dan telap air
berlapis dan tidak mengandungi fosil - Melibatkan dua proses
mengandungi fosil - Tiga jenis batuan iaitu
- Dua jenis batuan • Batuan klastik • Metamorfosis
• batuan igneus • Batuan kimia serantau
rejahan • Batuan organik • Metamorfosis
• batuan igneus sentuhan
terobosan
 Bab 9 : Bumi
Bahan Bumi

Batuan Igneus
• Terbentuk daripada penyejukan dan pemejalan magma atau lava.
• Terbahagi kepada:
i. Batuan igneus rejahan, iaitu batuan yang terbentuk hasil daripada
pembekuan magma di dalam rekahan kerak bumi
ii. Batuan igneus terobosan, iaitu batuan yang terbentuk hasil daripada
penyejukan magma di permukaan bumi.

Jenis Contoh Bentuk Muka Bumi Contoh Kawasan

Pulau gunung berapi di Banjaran Titiwangsa,
Basalt
Granit Banjaran gunung Aliran lava di Pulau Hawaii
Igneus lautan, penara basalt Banjaran Himalaya
Rejahan
Igneus Cenuram obsidian, Taman Negara
Kawasan gunung di Semantan,
Obsidian
Gabro Kawasan pergunungan
Terobosan singkapan kecil Yellowstone,(Amerika
Sarawak Syarikat)
California, Kansas (Amerika
Pumis Berhampiran gunung berapi
Syarikat)

Sains Tingkatan 1
 Bab 9 : Bumi
Bahan Bumi

Batuan Sedimen
• Terbentuk daripada pemendapan sedimen (serpihan batuan, sisa
tumbuhan dan haiwan).
• Terbahagi kepada:
i. Batuan klastik
ii. Batuan kimia
iii. Batuan organik

Jenis Contoh Huraian

Konglomerat ✓ Terdiri daripada lapisan benda hidup berjuta tahun yang
✓ Terdiri
Terdiri daripada
daripada bahan mineral
enapan yang
pasir,dilarutkan
kelikir, kelodak
oleh airdan
Garam
Batu kapur
batuan lepas (batuan enapan organik)
Organik
Klastik
Kimia Batu pasir ✓ lempung
Terbentuk melalui proses penguraian atau pemecahan
Gipsum
Batu arang
batuan ✓ Contoh : Batu kapur (sisa cangkerang haiwan) dan
Syal ✓ Terbentuk
batuan melalui proses pemadatan dan penyimenan
terumbu karang

Sains Tingkatan 1
 Bab 9 : Bumi
Bahan Bumi

Batuan Metamorfik
• Terbentuk daripada batuan yang mengalami perubahan tekstur dan
komposisi akibat tekanan atau suhu yang tinggi
• Terbahagi kepada 2 kumpulan utama
i. Batuan berjalur yang mempunyai susunan mineral berlapis-lapis
secara selari
ii. Batuan tidak berjalur yang tidak mempunyai lapisan

Batuan Batuan
Sifat Tekstur Kawasan
Asal Metamorfik
Pulau Langkawi(Malaysia)
Kelantan(Malaysia)
Batu
Syal
kapur Marmar
Syis Sederhana kasar
kasar
Tidak Idaho(Amerika
Alps(Selatan Eropah)
Syarikat)
Berjalur
Berjalur Pulau Langkawi(Malaysia)
Batu
Granit
pasir Kuarzit
Gneis Kasar
Sederhana kasar
Idaho(Amerika
Gunung Arapiles
Syarikat)
(Australia)

Sains Tingkatan 1
 Bab 9 : Bumi
Bahan Bumi

Proses Pembentukan Batuan

• Kitar batuan ialah perubahan yang dialami oleh batuan seperti kejadian
batuan baharu, pemusnahan batuan atau perubahan sifat fizikal dan
kimia batuan akibat proses-proses dalaman dan luaran bumi.

• Batuan Igneus – terbentuk melalui proses penyejukan dan pembekuan

magma yang cair dan panas

• Batuan Sedimen –terbentuk melalui proses hakisan dan pemendapan

pada batuan igneus

• Batuan Metamorfik – terbentuk melalui proses penjelmaan (perubahan

tekanan dan suhu) pada batuan igneus dan sedimen

• Magma – terbentuk melalui proses pencairan dan peleburan akibat haba

yang sangat tinggi pada batuan metamorfik

Sains Tingkatan 1
 Bab 9 : Bumi
Bahan Bumi

Kitar Batu

Sains Tingkatan 1
TAMAT