ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

Ειρήνη Καραμπάση, Υπ. Δρ. Πανεπιστημίου Αιγαίου, Νηπιαγωγός

 Ορισμοί Συναισθηματικής Νοημοσύνης
• «Το υποσύνολο της κοινωνικής • «..ως μια διαθεματική περιοχή από
νοημοσύνης που περιλαμβάνει την συσχετιζόμενες συναισθηματικές και
ικανότητα κάποιου να κοινωνικές ικανότητες, δεξιότητες και
παρακολουθεί/ελέγχει τα παράγοντες που καθορίζουν πόσο
συναισθήματα του και τα αποτελεσματικά κατανοούμε τον
συναισθήματά των άλλων, να τα εαυτό μας, εκφραζόμαστε
διακρίνει μεταξύ τους και να κατανοούμε τους άλλους και
χρησιμοποιεί αυτές τις πληροφορίες συσχετιζόμαστε μαζί τους και
για να καθοδηγήσει τις σκέψεις και ανταποκρινόμαστε στις καθημερινές
τις ενέργειές του» ανάγκες»
(Mayer & Salovey, 1990) (Bar-On, 1997)
Συναισθηματική νοημοσύνη είναι η
ικανότητα:
• να γνωρίζεις τι αισθάνεσαι και να
είσαι ικανός να διαχειριστείς αυτά τα
συναισθήματα, πριν αφήσεις σε αυτά
τον έλεγχο και να αποτελέσεις το
έρμαιό τους
• να είσαι ικανός να παρακινείς τον
εαυτό σου, ώστε να ολοκληρώνεις
τους στόχους σου, να είσαι
δημιουργικός και να καταβάλεις το
μέγιστο δυνατό των ικανοτήτων σου
• να κατανοείς το τι αισθάνονται οι
άλλοι και να μπορείς να χειρίζεσαι
αποτελεσματικά τις σχέσεις μαζί τους
Goleman (1995, 1998, 2002)
 Μοντέλα συναισθηματικής νοημοσύνης
Goleman 1998
Πέντε κατηγορίες
συναισθηματικών δεξιοτήτων
• Αυτοεπίγνωση (Self-Awareness)
• Αυτοέλεγχος (Self Regulation)
• Παρακίνηση (Motivation)
• Ενσυναίσθηση (Empathy)
• Κοινωνικές δεξιότητες (Social
skills)
Salovey & Mayer 1997
Τέσσερις κατηγορίες συναισθηματικών
δεξιοτήτων
• Διαίσθηση, αποτίμηση και έκφραση του
συναισθήματος (Perception, appraisal and
expression of emotion)
• Συναισθηματική διευκόλυνση στη σκέψη
(Emotional facilitation of thinking)
• Συνειδητοποίηση, ανάλυση και χρήση της
συναισθηματικής γνώσης (Understanding,
analyzing and employing emotional
knowledge)
• Διαχείριση των συναισθημάτων για την
περαιτέρω πνευματική ανάπτυξη (Reflective
regulation of emotions to further and
intellectual growth)
Συναισθηματικές ικανότητες
 Προσωπικές ικανότητες Κοινωνικές ικανότητες

• Αυτοεπίγνωση • Ενσυναίσθηση (επίγνωση και

κατανόηση των συναισθημάτων
• Αυτορρύθμιση (αυτοέλεγχος, των αναγκών και των ανησυχιών
αξιοπιστία, ευσυνειδησία, των άλλων)
προσαρμοστικότητα,
• Επιρροή, επικοινωνία, ηγετικές
καινοτομία) ικανότητες, χειρισμός
• Κίνητρα συμπεριφοράς διαφωνιών, καλλιέργεια
(δέσμευση, η πρωτοβουλία, δεσμών, σύμπραξη και
αισιοδοξία) συνεργασία, ομαδικές
ικανότητες
Συναισθηματική νοημοσύνη και Ακαδημαϊκά
επιτεύγματα
 Συναισθηματική νοημοσύνη και Ακαδημαϊκά
επιτεύγματα
• Ο Goleman (1995) στο βιβλίο του «Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than
IQ.» ισχυρίζεται ότι μόνο το 20% της επιτυχίας ενός ατόμου μπορεί να αποδοθεί στο IQ.
• Οι Low, Lomax, Jackson, Nelson (2004) υποστηρίζουν ότι «οι συναισθηματικές γνώσεις,
δεξιότητες και νοημοσύνη είναι ένα σημαντικό κλειδί για τη βελτίωση της εκπαίδευσης
και της μάθησης βοηθώντας τους σπουδαστές, τους εκπαιδευτικούς, τους διδάσκοντες
και τους ειδικούς στη μαθησιακή ανάπτυξη των σπουδαστών να επιτύχουν
υψηλότερους βαθμούς επιτυχίας, επιτυχία της σταδιοδρομίας, ηγεσία και προσωπική
ευημερία»
• Οι Nelson, Low και Nelson (2005) ισχυρίζονται ότι οι εκπαιδευτικοί μπορούν να
«αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις πιέσεις και τις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής
και εργασίας» με την ανάπτυξη και αξιοποίηση των συναισθηματικών ικανοτήτων της
νοημοσύνης τους.
• Ο Bar-On (2005) θεωρεί ότι η αξιολόγηση των επιπέδων συναισθηματικής νοημοσύνης
μεταξύ των φοιτητών μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό για την πρόβλεψη
της σχολικής τους απόδοσης.
• Οι Low & Nelson (2006) ισχυρίζονται ότι η συναισθηματική νοημοσύνη EQ είναι κρίσιμη
για την προσωπική υγεία των φοιτητών και την επιτυχία του ιδρύματος.
Έρευνες
 Έρευνες
• Ο Jaeger (2003) αποκαλύπτει ότι υπάρχει μεγαλύτερη συσχέτιση μεταξύ συναισθηματικής
νοημοσύνης και ακαδημαϊκής επίδοσης μεταξύ των μαθητών που είχαν παρακολουθήσει
πρόγραμμα σπουδών συναισθηματικής νοημοσύνης σε σύγκριση με τους εκείνους που δεν το
παρακολούθησαν.
• Οι Jaeger, Bresciani, Ward (2003) διαπίστωσαν ότι οι διαπροσωπικές δεξιότητες και η γενική
διάθεση των μαθητών συσχετίζονται σημαντικά με τις επιδόσεις τους στο γυμνάσιο.
• Οι Jaeger & Eagan (2007) διαπίστωσαν ότι η διαπροσωπική διαχείριση του άγχους και η
προσαρμοστικότητα είναι σημαντικοί παράγοντες πρόβλεψης της ακαδημαϊκής επίδοσης των
φοιτητών.
• Οι Aminuddin, Tajularipin, Rohaizan (2009) διαπίστωσαν ότι η συναισθηματική νοημοσύνη
συνδέεται στενά με τα ακαδημαϊκά επιτεύγματα των μαθητών.
• Οι Mohzan et al (2013) κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ενώ οι μαθητές βρέθηκαν να έχουν έχουν
υψηλό επίπεδο συναισθηματικής νοημοσύνης, ωστόσο, δεν βρέθηκε καμία σημαντική σχέση
μεταξύ της συναισθηματικής νοημοσύνης και των ακαδημαϊκών τους επιτευγμάτων.
• Οι Mitrofana & Cioricaru (2014) αποκάλυψαν ότι η υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη δεν
συσχετίζεται με υψηλό επίπεδο ακαδημαϊκών επιδόσεων.
• Η συναισθηματική νοημοσύνη αναπτύσσεται
μέχρι τα 50 περίπου χρόνια της ζωής (Bar-On,
2000) και επηρεάζεται θετικά από την εμπειρία
και την εξάσκηση (Goleman, 1998; Mayer et al.
1999; Saarni. 2000; Zeidner, et al, 2003).
• Η ικανότητα της συναισθηματικής νοημοσύνης
δεν είναι εγγενής, σχετίζεται με την αύξηση της
ηλικίας, μπορεί να καλλιεργηθεί και να
αναπτυχθεί, με αποτέλεσμα να βελτιωθεί η
προσωπική και επαγγελματική ζωή του
ανθρώπου (Goleman, 1998).
• Οι Petrides & Fumham, (2000) διατύπωσαν την
άποψη ότι παρόλο που οι συναισθηματικές
ικανότητες αρχίζουν να χτίζονται από την
πρώιμη παιδική ηλικία, μπορούν, με την
εμπειρία και την εξάσκηση μέσω της
διδασκαλίας τους, να αναπτυχθούν και να
αλλάξουν.
 Ο ρόλος του σχολείου στην ανάπτυξη της
συναισθηματικής νοημοσύνης των παιδιών
• Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι κάτι που «μαθαίνεται», γι’ αυτό είναι
σημαντικό τα παιδιά να ασκηθούν στις δεξιότητές της (Gottman, 2000)
• Εκτός από τους γονείς, σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της
συναισθηματικής νοημοσύνης των παιδιών διαδραματίζουν οι
παιδαγωγοί, οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι αναμφίβολα αποτελούν
«σημαντικούς άλλους» στη ζωή του παιδιού.
• Το σύγχρονο σχολείο, ως δομή και το εκπαιδευτικό σύστημα δεν προωθεί
συνήθως τη συναισθηματική νοημοσύνη κι αυτό γιατί η σχολική πράξη:
α) δίνει ποσοτική αξία σε ποιοτικά φαινόμενα (επίδοση – βαθμοί), β)
ενθαρρύνει περισσότερο τον ατομικό ανταγωνισμό και όχι τόσο την
ομαδική συνεργασία και τη δέσμευση στους στόχους της ομάδας, γ) κάνει
το παιδί να πιστέψει ότι η μάθηση λαμβάνει χώρο μόνο στα πλαίσια του
σχολείου, με τη βοήθεια ειδικών, όπου τα θέματα είναι προκαθορισμένα δ)
δίνει έμφαση στη λογική ενώ παραμελεί τα συναισθήματα και τις σχέσεις
(Goleman, 1995).
Εφαρμογή των αρχών της συναισθηματικής
νοημοσύνης στην τάξη
Η εφαρμογή των συναισθηματικών δεξιοτήτων στην τάξη κατορθώνει:
• να αυξήσει και να βελτιώσει την επικοινωνία εκπαιδευτικών-
μαθητών, αλλά και των μαθητών μεταξύ τους
• να προλάβει την εκδήλωση αρνητικών συμπεριφορών: άσκηση βίας,
συμπεριφορές εξάρτησης, χαμηλή επίδοση κ.ά.
• να δημιουργήσει ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον που προωθεί τη
διανοητική περιέργεια των μαθητών και την αγάπη τους για τη
γνώση, καθώς και τη δημιουργία εσωτερικών κινήτρων για επίδοση
• να αυξήσει τη συνειδητοποίηση της προσωπικής υπευθυνότητας,
του αυτοσεβασμού και του αισθήματος αυτό-αξίας
• να ενεργοποιήσει την κριτική και τη δημιουργική σκέψη των
μαθητών
• Η εφαρμογή των αρχών της συναισθηματικής νοημοσύνης στην τάξη,
βασίζεται στην άποψη ότι η γνωστική και η συναισθηματική ανάπτυξη των
μαθητών είναι αλληλένδετες.
• Οι ερωτήσεις που θέτει ένας εκπαιδευτικός στην τάξη και οι εργασίες που
βάζει στους μαθητές, στόχο έχουν να προωθήσουν τόσο τη γνώση, όσο
και το συναίσθημα.
• Μέσα στην τάξη μπορούν να λάβουν χώρα δραστηριότητες που
περιλαμβάνουν ανάγνωση και συζήτηση ιστοριών στις οποίες ο
πρωταγωνιστής βιώνει διάφορα συναισθήματα, ή παιχνίδια ρόλων
σχετικά με τη διαχείριση ισχυρών συναισθημάτων, ή την επίλυση
συγκρούσεων
• Τα παιδιά μπορούν να ασκηθούν σε δεξιότητες επικοινωνίας, όπως είναι η
ενεργητική ακρόαση, ή τα μηνύματα σε πρώτο πρόσωπο.
• Μία πιθανή κατάλληλη συνθήκη εισαγωγής συναισθηματικών δεξιοτήτων
στο σχολείο είναι η ώρα του διαλείμματος. Ο Goleman (1995) έχει
προτείνει την επίλυση συγκρούσεων των μαθητών κατά τη διάρκεια του
διαλείμματος με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών που μπορούν να
διαμεσολαβήσουν αποτελεσματικά.
• Οι αρχές συναισθηματικής νοημοσύνης στο χώρο του σχολείου θα
πρέπει να διαπεράσουν κάθε τομέα της σχολικής ζωής: τις πολιτικές
που ακολουθούνται, τα προγράμματα που αναπτύσσονται, τα
μαθήματα, τις μεθόδους διδασκαλίας, καθώς και τις σχέσεις που
αναπτύσσονται μεταξύ όλων όσων εργάζονται και μαθαίνουν μέσα
στο χώρο αυτό.
• Οι σχετικές παρεμβάσεις θα πρέπει πρωταρχικά να ξεκινήσουν από
τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι αναμφίβολα αποτελούν
πρότυπα για τους μαθητές οποιασδήποτε βαθμίδας.
• Η ενημέρωση και η εξοικείωσή τους με τις αρχές αυτές θα τους
βοηθήσει ώστε να εφαρμόσουν πιο αποτελεσματικά τις δεξιότητες
της συναισθηματικής νοημοσύνης, τόσο στο διδακτικό τους έργο,
όσο και στην επικοινωνία και τη σχέση τους με τους μαθητές τους
δημιουργώντας ένα θετικό μαθησιακό περιβάλλον που βασίζεται
στην κατανόηση και τη συνεργασία.
Εκπαιδευτικό πρόγραμμα ανάπτυξης της
συναισθηματικής νοημοσύνης
 Εκπαιδευτικό πρόγραμμα ανάπτυξης της
συναισθηματικής νοημοσύνης
Σύμφωνα με το μοντέλο του Goleman (2001) κάθε εκπαιδευτικό
πρόγραμμα που επικεντρώνεται στη συναισθηματική νοημοσύνη θα
πρέπει να ασχολείται με τις κύριες διαστάσεις της:
• η συνειδητοποίηση των δικών τους συναισθημάτων
• ο αυτοέλεγχος ή ο έλεγχος των δικών τους συναισθημάτων
• το προσωπικό κίνητρο
• ο ενθουσιασμός
• η διαχείριση των κοινωνικών σχέσεων
Το σχολικό μάθημα "Προσωπική Ανάπτυξη" του προγράμματος
σπουδών της Ά τάξης ενός δημοτικού στο Βουκουρέστι αποσκοπεί
στην:
• Ταυτοποίηση των βασικών συναισθημάτων (ευτυχία, έκπληξη,
θλίψη, φόβος, θυμός)
• Προσδιορισμό των κύριων τύπων συναισθηματικών εκφράσεων
βάσει των οποίων τα παιδιά αντιλαμβάνονται τις εμπειρίες των
άλλων ανθρώπων
• Προσδιορισμός των καθοριστικών παραγόντων των συναισθημάτων
των άλλων
• Ικανότητα να «διαβάζουν» και να σέβονται τα συναισθήματα των
άλλων
(Rafaila, 2015)
 Δραστηριότητες για την διαμόρφωση
συναισθηματικών δεξιοτήτων στα παιδιά
• Εντοπισμός και μίμηση βασικών
συναισθημάτων μέσω της επίδειξης
φωτογραφιών
• Εντοπισμός των αιτιών αυτών των
συναισθημάτων στις ιστορίες (με
ανθρώπους, ενήλικες και παιδιά, και
ζώα)
• Παιχνίδια ρόλων
• Έκφραση συναισθημάτων μέσω
εικαστικών τεχνών - συναισθηματική
ανάλυση των καλλιτεχνικών
προϊόντων μέσω θεατρικών
παραστάσεων
 Δραστηριότητες για την διαμόρφωση
συναισθηματικών δεξιοτήτων στα παιδιά
• Λεξιλόγιο συναισθημάτων
• Οι ήχοι των συναισθημάτων
• Οι πέντε ευχάριστες δραστηριότητες
• Χρώματα συναισθημάτων
• Ο σκοπός της καλής πράξης
• Το παιχνίδι των φιλοφρονήσεων
• Η άσκηση συμπλήρωσης της
πρότασης
Ευχαριστούμε!!!