Grčko-perzijski ratovi

PREZENTACIJA

 Asirski su izvori u 9.st.pr.Kr. spominjali Medijce i Perzijance ISTOČNO od Mezopotamije

 Dinastija ahemenida je stara perzijska dinastija, utemeljitelj je Ahemen – praotac perzijske
kraljevske dinastije (stupa na prijestolje u 7.st.pr.Kr), neki od vladara dinastije ahemenida su npr..
Kambiz I. koji osvaja Egipat i Darije I.
 Nakon sloma asirske države, Medijci se šire na sjever do M. Azije (Perzija je vazalna kneževina
Medije)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 Kir Veliki svrgnuo je s vlasti medijskog kralja te je učvrstio moć nad ostalim perzijskim
plemenima

 U 6.st.pr.Kr Lidijsko kraljevstvo doživljava vrhunac, Krez (lidijski kralj) je podvrgnuo vlasti
grčke maloazijske gradove koji zadržavaju gospodarsku autonomiju
 Kir Veliki sredinom 6.st.pr.Kr osvaja Lidiju (s time i grčke maloazijske gradove), grčki
maloazijski gradovi se nastavljaju razvijati pod vlašću Perzije
 Perzija osvaja i Babilonce sredinom 6.st.pr.Kr
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zaratustra  utemeljitelj mazdaizma
Mazdaizam  monoteistička perzijska religija
Zend-Avesta  Zaratustrine svete knjige
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
- Kambiz I. – perzijski vladar dinastije ahemenida, osvaja Egipat
- Darije I. – perzijski vladar dinastije ahemenida,
- potiče javne radove i guši ustanke
- Uspostavio 5 prijestonica, neke od njih su: Suza, Babilon, Ekbatana, Persepolis
(najimpozantniji urbani kompleks na svijetu u 4.st.pr.Kr.)…
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
- Darije I. 512. osvaja područje od Halkidika do C. Mora, Darije se vraća u Perziju i ostavlja dio
vojske u Europi
 *GRČKO-PERZIJSKI RATOVI

JONSKI USTANAK  500.g.pr.Kr

 Grčki maloazijski polisi bili su pod vlašću Perzije, još u doba osvajanja Kira Velikog
 Perzija je grčkim maloazijskim polisima nametala velike poreze te ograničavala trgovinu, koja je
bila glavna djelatnost maloazijski Grka  POTAKNULO JONSKI USTANAK
 Središte ustanka bio je MILET  jonski polis (kolonija Atene)
 ARISTAGORA – miletski tiranin, organizirao je pobunu jonskih gradova
 Dobiva pomoć Atene (Milet bio kolonija Atene) i Eretrije
 Histijej je poslan iz Suze da uguši ustanak, ali se priključuje ustancima
 493. Milet je razoren, tj. spaljen. Perzijanci su ipak bili premoćni  muškarci pobijeni, a žene i
djeca odvedeni u roblje

 Darije I. odlučio je kazniti one koji su mu se usprotivili tj. ponajviše Atenu i Eretriju (Sparta se
nije željela miješati, njihov stav je bio da je Perzija „predaleko“)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 Prvi vojni pohod 492., vodi zet Darija I.  Mardonije, no oluja uništava perzijsku flotu i spašava
Grčku
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BITKA KOD MARATONA 490.
 Darije I. poduzima 3. prodor u Europu kako bi kaznio Atenjane i Eretriju.
 Eretrija je sravljena sa zemljom, no ovo je bila pogreška Perzije, jer su Atenjani pomišljali na
suradnju s njima, no sad su promijenili mišljenje te su se odlučili suprotstaviti Perziji

 Prva velika bitka dogodila se 490. godine, na Maratonskom polju koje je udaljeno 40-ak km od
Atene.
 Vojska Atene imala je 9000 vojnika (bez pomoći Spartanaca jer nisu stigli zbog religijskih
razloga), dok je vojska Perzije bila znatno brojnija s 20 000 vojnika, vojsku Atene vodio je spretan
Miltijad koji je doveo Atenu do same pobjede. Hipija - atenski tiranin, sudjelovao je na strani
Perzijanaca
 Hoplit je trčao do Atene javiti sretnu vijest, srušio se mrtav nakon što je javio Atenjanima sretnu
vijest
 Perzijanci su se uputili brodovima do Atene, no atenska vojska je na vrijeme stigla do Atene
kako ne bi ostala nebranjena, te su se Perzijanci zaputili u Aziju
 Darije I. bio je razočaran porazom, no planirao je novi pohod, za to vrijeme je UMRO te ga
naslijedio slijedeći kralj KSERKSO
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 Temistoklo izabran je za arhonta 493., te potiče gradnju flote od 200 brodova, vjerovao je da će
oni biti odlučujući u borbi protiv Perzijanaca (proročište u Delfima)
- Također sagrađuje obrambeni zid tzv. Pirejski zid, čiji su ostatci i danas vidljivi
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 Kserkso I. nasljeđuje Darija I.
 Kserkso I. nakon gušenja ustanaka u Egiptu i Babiloniji, počinje pripreme za pohod na Grčku
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 U Grčkoj se osnuje ANTIPERZIJSKA KOALICIJA pod vodstvom Atene i Sparte (i Korinta),
uključuje 31 državu
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

BITKA KOD TERMOPILA 480.pr.Kr

 Kserkso I. je započeo marš prema Grčkoj s 60 000 ljudi
 Kserkso je dao prokopati kanal kroz poluotok ATOS (na čijem je rtu Mardonije u prvom pohodu
izgubio mornaricu zbog oluje)
 Grci su ih odlučili pričekati kod Termopilskog klanca u namjeri da Perzijance ne propuste
dalje
 Grčka izdaja omogućila je pobjedu Perzijanaca, a svi Spartanci su umrli jer im zakon ne dopušta
povlačenje
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

BITKA KOD SALAMINE 480.pr.Kr

 U isto vrijeme (Bitka kod Termopila) u opasnost je došla do Atena
 Temistoklo se iskazao kao sjajan strateg, poslao je stanovnike Atene na obližnji otok Salamina
dok su Perzijanci razarali nebranjenu Atenu
 Temistoklo je poslao slugu kralju Kserksu da prenese poruku kako treba napasti odmah (Kserkso)
ukoliko želi spriječiti da stanovništvo pobjegne
 Time je Temistoklo, Perziju naveo na bitku u uskom prolazu između otoka Salamine i luke Pirej
 Grčka je zbog ovoga bila u prednosti, jer su njeni brodovi bili manji i pokretljiviji brodovi, a
spretnom taktikom Grci su se prebacili na perzijske brodove, te se borili kao da su na kopnu
 GRČKA POBJEDA uvjetovala je odlazak Kserksa i njegove mornarice i to je bio zadnji posjet
perzijskog kralja Europi
 Da je Grčka izgubila ovu bitku, postala bi dio Perzije, te bi svi filozofi, umjetnost, književnost…
bili upitni
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BITKA KOD PLATEJE 479.pr.Kr
 Konačan poraz i izgon perzijske vojske dogodio se u bitki kod Plateje u Beociji, gdje je grčku
vojsku predvodio Pauzanija, a od oko 50.000 Perzijanaca, samo je nekoliko tisuća preživjelo. Iste
godine (a prema Herodotu i isti dan) Perzijanci su pretrpjeli još jedan poraz.
 Perzijanci se povlače, a ostatci perzijske flote uništeni su na zapadnoj obali M. Azije
 Spartanci nastavljaju rat prema istoku do Bizantija

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
*DELSKO-ATIČKI - PRVI ATIČKI POMORSKI SAVEZ - ATENSKI SAVEZ

 Povod osnivanja saveza: 478. bila je obrambena uloga protiv Perzije

 Atena i određeni polisi sastali su se na otoku Delosu i formirali Delsku ligu pod atenskim
vodstvom. (Sparta, očekivano, nije sudjelovala)
 Svi polisi su pristali uplaćivati određenu sumu u zajedničku blagajnu koja se nalazila na otoku
Delosu, a s tim novcem financirao bi se rat s Perzijom (protjerivanje Perzije iz Male Azije).
 Blagajna se kasnije preselila u Atenu
 Sve se više novca iz saveza počelo investirati bogaćenje Atene (uz to Ateni je pristigla i
trgovačka dominacija)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 Razvoj grčke tragedije: Eshil, Sofoklo, Euripid
 Razvoj grčke filozofije: Pitagora, Heraklit, Parmenid
 Peloponeski ratovi
PREZENTACIJA

 Rat za prevlast u Grčkoj; vodio ga je Peloponeski savez pod vodstvom Sparte protiv Atičkoga
pomorskog saveza
 431.-404. pr.Kr
 Krajem 60.-ih godina 5.st. u Ateni prevladava demokratska stranka ili protuspartanska struja
koju predvodi Periklo
 Kimon (atenski vojskovođa i političar) zagovarao je savezništvo sa Spartom te je
OSTRACIZIRAN

*ATENA U DOBA PERIKLA

 Periklo je bio STRATEG (generalski dio posla) (Od vremena Klistena, arhonti se biraju ždrijebom,
generalski položaj postao je jedan od važnijih)
 Najslavniji period Atene  DOBA PERIKLA
 Bio je iz jedne od najbogatijih atenskih obitelji, te su mu najveći rivali bili članovi drugih
aristokratskih obitelji
 Stoga je pametno političku moć bazirao na podršci naroda  zadobio EFEKTIVNIM
GOVORNIŠTVOM I REPUTACIJOM O FINANCIJSKOM POŠTENJU
 Provodio je agresivnu vanjsku politiku tj. zalagao se samo za DOBROBIT I BOGATSTVO
ATENE, te bi gušio ustanke koji su se javljali protiv toga u drugim polisima
 Smatrao je da su ratovi s Perzijom stvar prošlosti, te da je Sparta jedina prijetnja u budućnosti
(jedino Sparta može uništiti moć i bogatstvo koje je Atena zadobila stvaranjem Atičkog pomorskog
saveza)
---
U PERIKLOVO VRIJEME: ZLATNO DOBA ATENE

 U njegovo vrijeme nastavljala se demokracija društva, mornarica je bila bitan dio Atene, a sami
veslači bili su važan dio mornarice (veslači su bili iz najsiromašnijih slojeva društva).
 Periklo je siromašnima omogućio aktivno sudjelovanje u državnoj službi te su se siromašni
mogli prepustiti političkim raspravama u ekleziji i PODRŽAVATI PERIKLA
 Na njegovu inicijativu započela je reizgradnja uništenih hramova na Akropoli, umjetnički razvoj
Atene  novcem iz Delske lige koja je premještena u Atenu (izgrađen poznati PARTEON,
PROPILEJI – veličanstvene stube tj. ulaz do Akropole)
Istakli se Kipar: Fidija, Arhitekti: Iktin, Kalikrat
 Riznica saveza premještena je u Atenu  jedinstvena valuta u savezu, otvarao je mjenjačnice po
Grčkoj = veći razvoj atenskih kovanica tj. valute
 Periklo umire od kuge kao i velika većina građana, doživio je nešto više od 2 godine
PELOPONESKOG RATA

*PELOPONESKI RAT

 27 godina, 431.-404.pr.Kr
 Mnogi Grci izvan Atene nisu s oduševljenjem promatrali atensku dominaciju Grčkom
 Oslonac su pronašli u Sparti za koju su smatrali da može konkurirati Ateni
 Grčka se podijelila u dva konkurentska kampa:

 Atički pomorski savez

 Peloponeski savez (hegemoniju imala Sparta)

 UZROK PELOPONESKOM RATU:

 Atenjani postali moćni i zadavali su strah Lakedemonjanima te ih natjerali u rat.

 Drugi uzrok ratu je neprijateljstvo između Atene i Korinta koje je započelo kad je grad
Epidamno bio u nevolji jer su ga napadali barbari
- Rat započinje 431. kada su Tebanci napali atensku Plateju i neuspješno je pokušali osvojiti
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
- Peloponeski savez poražava Atički savez u Beociji 457.pr.Kr
- 456.-454.  ustanak u Egiptu protiv perzijske vlasti, Atenjani se uključuju te su PORAŽENI

- 450. Perzijanci doživjeli poraz na Cipru  449. KALIJIN MIR  Perzija se odriče vlasti nad
grčkim gradovima u Maloj Aziji
- 451. sklopljeno je petogodišnje primirje s Peloponeskim savezom – Atena nastavlja sukobe
- 446.pr.Kr. TRIDESETOGODIŠNJI MIR
---

*I. FAZA ARHIDAMOV RAT

431.-421.

*II. FAZA NIKIJIN MIR

421.-415.

*SICILSKA EKSPEDICIJA
415.-413.

*III. FAZA DEKELEJSKI RAT

413.-404.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ZAVRŠETAK RATA:
 404.pr.Kr

 Atena je morala je priznati spartansku hegemoniju

 Odreći se svih posjeda izvan Atike
 Predati čitavu mornaricu osim 12 brodova
 Uspostavljena je STRAHOVLADA TRIDESETORICE TIRANA (30 spartanskih bogataša) u
Ateni pod okriljem Sparte. Tada je Atena prestala biti političko središte Grčke, ali je ipak ostala
kulturno središte.