ANO ANG PANITIKAN?

Ang salitang panitikan ay nanggaling sa salitang "pang-titik-an"

na kung saan ang unlaping "pang" ay ginamit, at hulaping "an".

At ang sa salitang "titik" naman na salitang-ugat ay

nangunguhulugang literatura (literature). Ang literatura ay galing

sa salitang Latin na “litera” nangunguhulugang letra o titik.

ANO ANG PANITIKAN?

Bakit may mga nagsusulat at

nagpapatuloy pa rin ng panitikan

sa kabila ng modernisasyon?

ANO ANG PANITIKAN?

• Ang Panitikang Filipino ay pahayag na pasalita at pasulat ng

mga damdaming Pilipino hinggil sa pamumuhay, pag-uugaling

panlipunan, at paniniwalang pampulitika at

pananampalatayang niyakpa at inari ng mga Pilipino.

• Noong unang panahon, nang dumating ang mga Kastila, ang

dating Panitikan ay namahinga habang ginamit at pinapasok

sa isip at puso ang Kristyanismo.

MAIKLING KASAYSAYAN

NG PANITIKAN SA IBA’T-

IBANG PANAHON SA
PILIPINAS

KASAYSAYAN

NG PANITIKAN SA IBA’T-

IBANG PANAHON SA

PILIPINAS

MAIKLING KASAYSAYAN

NG PANITIKAN SA IBA’T-

IBANG PANAHON SA

PILIPINAS

MAIKLING KASAYSAYAN

NG PANITIKAN SA IBA’T-

IBANG PANAHON SA

PILIPINAS

MAIKLING KASAYSAYAN

NG PANITIKAN SA IBA’T-

IBANG PANAHON SA
PILIPINAS

MAIKLING KASAYSAYAN

NG PANITIKAN SA IBA’T-

IBANG PANAHON SA

PILIPINAS

MAIKLING KASAYSAYAN

NG PANITIKAN SA IBA’T-

IBANG PANAHON SA

PILIPINAS

Dalawang Uri

ng Panitikan

Kathang-isip

(Fiction)

Hindi Kathang-isip

(Non-Fiction)

Dalawang Uri

ng Panitikan

Kathang-isip
(Fiction)

Hindi Kathang-isip

(Non-Fiction)

Dalawang Uri

ng Panitikan

Kathang-isip

(Fiction)

Hindi Kathang-isip

(Non-Fiction)

Dalawang Anyo

ng Panitikan

Tuluyan Patula

MGA AKDANG TULUYAN

1. ALAMAT-akdang hubad sa katotohanan at kawili-wiling

basahin. Karaniwang paksa nito ay ang pinanggalingan ng isang

bagay.

Hal: “Ang Alamat ng Pinya”

2. ANEKDOTA-salaysaying kathang-isip na layuning magbigay-

aral sa mga mambabasa.

Hal: “Ang Gamu-gamo at ang Munting Ilawan”

MGA AKDANG TULUYAN

3. NOBELA-salaysaying mahaba na nahahati sa mga kabanata.

Layunin nitong magsalaysay ng pangyayaring hango sa tunay na

buhay ng tao.

Hal: “Noli Me Tangere”

4. PABULA-salaysaying kathang-isip na layuning hubugin ang

magandang pag-uugali at kilos ng mga bata. Ang mga tauhang

gumaganap dito ay mga hayop.

Hal: “Si Pagong at si Matsing”

MGA AKDANG TULUYAN

5. PARABULA-mga pahayag o kwento na hinango mula sa

Bibliya. Ito’y nagbibigay aral sa mga tagapakinig o mambabasa.

Hal: “Ang Alibughang Anak”

6. MAIKLING KWENTO-salaysaying may ilang tauhan at isang

pangyayari, suliranin, at kasukdulan.

Hal: “Ang Kalupi” (Benjamin Pascual)

MGA AKDANG TULUYAN

7. DULA-ito’y nahahati sa ilang yugto na ang bawat yugto ay

maraming tagpo. Ito’y ginagawa sa ibabaw ng entablado o

tanghalan.
Hal: “Sa Pula sa Puti” (Francisco Soc Rodrigo)

8. SANAYSAY-ito’y nagpapahayag ng opinion o kuro-kuro ng

may-akda hinggil sa isang pangyayari, suliranin, o usapin.

Hal: Mga Editoryal o Pangulog-tudling

MGA AKDANG TULUYAN

9. TALUMPATI-ito’y isang mabisa at kalugod-lugod na paraan ng

pagbigkas. Ang layunin nito ay makaakit, makapagbigay

kasiyahan o impormasyon, makapagpaniwala, at makapukaw ng

damdamin.

Hal: “Sa Dambana ng Lingkurang Bayan” (Ponciano B.P. Pineda)

10. TALAMBUHAY-ito’y tala o salaysay ng kasaysayan ng buhay

ng isang tao. Maaaring pansarili o sa iba.

Hal: “Ang Talambuhay ni Dr. Jose Rizal”

MGA AKDANG TULUYAN

11. BALITA-ito’y naglalaman ng mga totoong pangyayaring

nagaganap sa loob at labas ng bansa. Ito’y nagbibigay ng

mahalagang impormasyon tungkol sa edukasyon, lipunan,

relihiyon, pulitika, agham, at iba pa.

Hal: “Ang Bagyong Milenyo noong 2006”

MGA AKDANG PATULA

1. TULANG PASALAYSAY
2. TULANG LIRIKO O DAMDAMIN

3. TULANG PANDULAAN O PANTANGHALAN

4. TULANG PATNIGAN

MGA AKDANG PATULA

A. TULANG PASALAYSAY-pinapaksa nito ang mahahalagang tagpo o pangyayari sa

buhay at ang kagitingan ng tauhan.

1. AWIT AT KORIDO-tumatalakay sa pakikipagsapalaran ng mga taong nabibilang

sa dugong bughaw. Ang Awit ay may sukat ng (12) pantig na inaawit nang mabagal

sa saliw ng bandurya o gitara. Ang Korido ay may sukat ng (8) pantig na binibigkas

sa kumpas ng martsa.

Hal: “Ibong Adarna”

2. EPIKO-nagsasalaysay ng kabayanihan ng pangunahing tauhan. Ang mga tagpo

rito ay hindi kapani-paniwala at may halong kababalaghan.

Hal: “Biag ni Lam-ang”

MGA AKDANG PATULA

3. BALAD-ito ay ginagawa noong unang panahon. Ito ay may himig awit sa

dahilang ito’y inaawit habang may nagsasayaw.

4. BALITAO-isang debateng sayaw tungkol sa pagmamahalan ng isang

babae at lalaki.
MGA AKDANG PATULA

B. TULANG LIRIKO O DAMDAMIN-maikli at simple. Tumatalakay sa

damdamin ng tao.

1. ELEHIYA-tumatalakay sa damdamin, panaghoy o panangis para sa alaala

ng yumao.

2. DALIT-awit na nagpupuri o nagbibigay parangal sa Diyos o Maykapal at

nagtataglay ng pilosopiya sa buhay.

MGA AKDANG PATULA

3. SONETO-binubuo ng (14) na taludtod at naghahatid ng aral sa mga

mambabasa.

4. AWIT-pinapaksa nito ay pag-ibig, pamimighati, kaligayahn, kabiguan,

pag-asa, at kalungkutan.

5. ODA-nagsasaad ng papuri o iba pang masiglang damdamin. Ito’y walang

tiyak na bilang ng pantig at taludtod sa isang saknong.

MGA AKDANG PATULA

C. TULANG PANDULAAN O PANTANGHALAN-karaniwang ginagawa ito sa

entablado na may saliw o himig ayon sa tema o diwa ng pinapaksa.

1. MELODRAMA-ang simula ng dulang ito ay malungkot ngunit sa

katapusan ay nagiging masaya.

2. KOMEDYA-ang sangkap nito ay piling-pili ang pangunahing tauhan at

may layuning pasayahin ang mga manonood. May tunggalian at

nagwawakas ito nang masaya.

MGA AKDANG PATULA

3. PARSA-layunin ng dulang ito magpasaya sa pamamagitan ng

pagkukwento ng mga pangyayaring nakakatuwa.

4. TRAHEDYA-uri ng dula na may tunggalian na nagwawakas sa pagkamatay

ng pangunahing tauhan o iyong tinatawag na bida.

5. SAYNETE-pinapaksa nito ang kaugalian ng isang tao o lahi.

MGA AKDANG PATULA

D. TULANG PATNIGAN-karaniwang nagpapahayag ng masidhing

damdaming Makabayan. Ito ay walang sukat ngunit may malayang

taludturan.

1. KARAGATAN-ito’y isinasagawa bilang pang-aliw sa mga naulila.

Ginaganap sa ika-30 araw ng pagkamatay at unang taon ng kamatayan.

2. DUPLO-ito ay pamalit sa karagatan. Karaniwang nilalaro upang aliwin ang

mga namatayan. Ito’y pahusayan sa pagbigkas ng tula.

MGA AKDANG PATULA

3. BALAGTASAN-ito’y tagisan ng talino sa pamamagitan ng pagpapalitan ng

kuro-kuro o katwiran sa pamamaraan ng tula. Ang balagtasan ay galling sa

pangalan ni Francisco Baltazar na kilala sa tawag na Kikong Balagtas.

Kahalagahan ng Pag-aaral sa Panitikang Pilipino

• Mabatid ang Kaugalian, Tradisyon at Kultura

• Maipagmalaki ang Manunulat na Pilipino

• Mabatid ang mga akdang Pilipino

• Mabatid ang sariling kahusayan, kapintasan at

kahinaan

• Tuklasin ang Kakayahan at pagkakilanlan

• Makilala at Madama ang Pagiging Pilipino

• Maipakita ang Pagmamahal sa Panitikan

MGA TANYAG NA MANUNULAT SA PILIPINAS

NOONG PANAHON NG MGA ESPANYOL

GAANO MO AKO

KAKILALA?

“Ang kabataan ang pag-asa

ng bayan.”

Dr. Jose P. Rizal

“Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya sa pagkadalisay at

pagkadakila gaya ng pag-ibig sa tinubuang lupa? Aling pag-

ibig pa, wala na nga. Wala na.”

Hango sa Tula ni Gat Andres Bonifacio na “Pag-ibig sa Tinubuang Lupa.”

“Maitim man at maputi ang kulay ng balat, lahat ng tao’y

magkakapantay; mangyayaring ang isa’y higtan sa dunong,

sa yaman, sa ganda; ngunit di mahihigtan sa pagkatao.”

Emilio Jacinto (Mula sa Kartilya ng Katipunan)

MGA MANUNULAT SA

PANAHON NG

HIMAGSIKAN

MGA TANYAG NA

MANUNULAT SA

PILIPINAS NOONG

PANAHON NG MGA

AMERIKANO

Isang bagong pangkat ng mananakop

ang nagdala ng mga pagbabago sa panitikan

ng Pilipinas.
Ipinakilala ang mga bagong anyo ng

literatura gaya ng malayang taludturan (sa

mga tula), maikling kwento at mapamunang

sanaysay (critical essay).

Ang impluwensya ng mga Amerikanong

mananakop ay nanatili kaalinsabay ng

pagtatalaga sa Ingles bilang wikang

ginagamit sa lahat ng paaralan sa bansa

gayundin ng paglinang sa masining na

kamalayan ng mga manunulat batay sa

modernong panitikang dala ng mga

mananakop.

Kapansin-pansing ang pagkahilig ng mga

mambabasa sa mga akdang madaling basahin

na naimpluwensyahan ng mabilis na galaw ng

buhay-kosmopolitan.

Ang mga kathang ito ay hindi lamang

naisulat sa wikang Pilipino kundi pati na rin sa

wikang Ingles.

Kung relihiyon ang naging pamana ng mga

Kastila sa Pilipino, edukasyon naman ang

naging pangunahing ipinamana ng mga

Amerikano.
Sa panahong ding ito isinilang ang mga

ilang imortal na makatang Pilipino na nagsisulat

sa Ingles at Tagalog.

Sa mga unang taon ng pananakop

ng Amerikano sa bansa, sumulat ang

mga Pilipino sa Kastila, Tagalog at iba

pang wikang panlalawigan. Nagsimula

lamang umusbong ang mga panitikan

sa Ingles noong 1910 dahil sa mga

bagong silang na manunulat.

Dula ang naging pangunahing

panitikan sa panahong ito. Dala nila ang

mga bodabil na isang uri ng dula kung

saan umaawit at sumasayaw ang mga

artista na nagbunga sa sarsuwela ng

Pilipinas.

• Nagpapakita ng dalawang

pwersang nagtutunggalian

• Nakasulat sa wikang Katutubo,

Kastila at Ingles

• Tumatalakay sa pagkamakabayan

o kaya’y mga paksang romantisista

Nananawagan ng pagpapatuloy ng

rebolusyon o pagpapailalim sa mga

Amerikano

• Nagsisikhay na mapanatili ang sariling

identidad o nangongopya ng mga

estilong Kanluranin

• Hangaring makamit ang kalayaan

• Marubdob na pagmamahal sa bayan

• Pagtutol sa kolonyalismo at imperialismo

• Protesta sa pananakop ng mga Amerikano na

nagsasalita ng Ingles

• Mas matulain at mas akma sa panitikan ang

Kastila kaysa Ingles, ayon sa kanila

• Bibihira pa ang sanay mag-Ingles sa mga

unang taon ng pananakop ng Amerikano

• Espanyol pa rin ang wika ng mga intelektwal

noon

Marami ang naging tanyag na manunulat

sa panahon ng Amerikano. Ang mga

manunulat na ito ay nahati sa tatlong pangkat.

Sila ay napangkat ayon sa wika na kanilang

ginamit. May mga gumamit ng wikang Kastila,

may mga gumamit ng wikang Tagalog at may

gumamit din ng wikang Ingles.

Mga Akda ng Manunulat sa Panahon ng

Amerikano

Maka-Kastila

• Cecilio Apostol - A Rizal (Pinakamabuting tulang papuri

para kay Jose Rizal)

• Fernando Ma. Guererro (Unang Hari sa Panulaan sa

Kastila) - Crisalidas

• Jesus Balmori (Batikuling) - El Recuerdo y el Olvido

• Manuel Bernabe (Makatang Liriko) - Olvido

• Claro M. Recto - Bajo Los Cocoteros

• Macario Adriatico - La Punta De Salto

• Pedro Aunario - Decalogo Del Protocionismo

Mga Akda ng Manunulat sa Panahon ng

Amerikano

Maka-Tagalog

• Lope K. Santos (Ama ng Balarilang Tagalog) - Banaag at Sikat

• Jose Corazon De Jesus (Huseng Batute) - Isang Punungkahoy

• Florentino Collantes (Kun til Butil) - Lumang Simbahan

• Amado V. Hernandez - Isang Dipang Langit; Luha ng Buwaya; Ang

Panday

• Severino Reyes (Ama ng Dulang Tagalog; Ama ng Sarswelang Tagalog) -

Walang Sugat; Ang Kalupi

• Aurelio Tolentino - Luhang Tagalog; Kahapon, Ngayon at Bukas

• Patricio Mariano (Anak ng Pahayagang Tagalog)- Ninay; Anak ng Dagat

Mga Akda ng Manunulat sa Panahon ng

Amerikano

Maka-Ingles

• Jose Garcia Villa - Doveglion

• Jorge Bacobo - Filipino Contact With America

• Zoilo Galang - A Child Of Borrow

• Zulueta De Costa - Like The Molave

• Estrella Alfon - Magnificence; Gray Confetti

• Arturo Rotor - The Wound and The Scar

• Angela Manalang Gloria - April Morning

Mga Akda ng Manunulat sa Panahon ng

Amerikano

Francisco Balagtas

Ang balagtasan ay isang

pagtatalo sa pamamagitan ng

pagtutula. Inimbento ito

noong panahon na ang

Pilipinas ay nasa ilalim ng

Amerika, base sa mga

lumang tradisyon ng
makatang

pagtatalo gaya

ng karagatan, huwego de

prenda at duplo.

Francisco Balagtas

❑ Isinilang noong Abril 2, 1788

❑ “Prinsipe ng mga Manunulang

Pilipino”

❑ “Prinsipe/Ama ng Balagtasang

Tagalog”

❑ May sagisag-panulat na “Balagtas”

❑ Isang mahusay na manunulat na

inihalintulad pa kay William

Shakespeare dahil sa malaking

ambag nito sa panitikan

❑ Nakulong sa salang akusasyon na

siya raw ay gumupit ng buhok ng

isang kasambahay na babae.

Francisco Balagtas

MGA AKDA NI BALAGTAS

1.Orosmán at Zafira – isang komedya na may apat

na bahagi;

2.Don Nuño at Selinda – isang komedya na may

tatlong bahagi;

3.Auredato at Astrome – isang komedya na may

tatlong bahagi;

4.Clara Belmore – isang komedya na may tatlong

bahagi;

5.Florante at Laura (o “Pinagdaanang búhay ni

Florante at ni Laura sa kahariáng Albanya: Kinuhà sa

madláng cuadro histórico o pinturang nagsasabi sa

mg̃á nangyari nang unang panahón sa imperyo ng̃

Gresya, at tinulâ ng̃isáng matuwaín sa bersong

Tagalog.”),

Ang sarswela ay isang dulang may

kantahan at sayawan, na mayroong isa

hanggang limang kabanata, at nagpakita

ng mga sitwasyon ng Pilipino na may

kinalaman sa mga kuwento ng pag-ibig at

kontemporaryong isyu. Ang sarswela ay

impluwensiya ng mga Kastila, ngunit

nagbago sa panahon ng mga amerikano.

Kung ihahalintulad natin ang sarsuela sa

isang realistikong dula, ito ay walang gaanong

kaibahan, kaya lamang ang ibang linya sa

sarsuela ay kadalasang kinakanta at patula

ang dialogo nito.

Kadalasan ang sarsuela ay nagtatapos

palagi sa masayang pagwawakas, kasiyahan o

nakakaaliw na tagpo. Ang tunggalian nang

sarsuela ay pahaplis at pahapyaw lamang.

Magmula pa noong sinaunang dekada ng

ika-20 na siglo hanggang sa kasalukuyan, ang

sarswela ay itinatanghal na ng mga komersyal

na grupo sa mga teatro sa malalaking siyudad

tulad ng Maynila, Iloilo at Cebu o sa mga

entablado sa mga rural na lugar tuwing may

kapistahan.

Severino Reyes

❑ Isinilang noong Pebrero 11, 1861

❑ “ Ama ng Sarswelang Tagalog”

❑ May sagisag-panulat na “Lola

Basyang”

❑ Isinalin niya sa tagalog ang ilang

mga sarwela na nasusulat sa

wikang Espanyol

❑ Hindi nagtagal ay nakapagsulat na

rin siya ng kaniyang sariling akda

ng mga Sarwela

Severino Reyes

MGA AKDA NI REYES

Ang Kalupi

Walang Sugat

Cablegrama Fatal

Puso ng isang Pilipina

Bagong Fausto

Alma Filipina

IBA PANG MGA TANYAG NA MANUNULAT

SA PANAHON NG AMERIKANO

Lope K. Santos

 Isinilang noong Setyembre 25, 1879.

 “Ama ng Balarilang Pilipino”

 Nobelista, manunulat, peryodista,

kritiko ng wikang/panitikang Tagalog

 Naghimagsik laban sa mga Amerikano

 May sagisag-panulat na Anak-bayan,

Doktor Lukas, Lakandalita

 Nagsilbing Gobernador sa lalawigan

ng Rizal at Nueva Viscaya

 Naging Senador, at Direktor ng

Kawanihan ng Wikang Pambansa

 Pinarangalang “PAHAM NG WIKA” at

“HALIGI NG PANTIKANG PILIPINO”

Lope K. Santos

MGA AKDA NI SANTOS

 Ang Pangginggera

 Banaag at Sikat

 Balarila ng Wikang Pambansa

(kauna-unahang aklat hinggil

sa Wikang Tagalog)

Amado V. Hernandez

 Ipinanganak noong Setyembre 13,

1903

 “Manunulat ng Manggagawa”

 “Makata ng mga Manggagawa”

 Tumatanggan ng tinatayang 20

Gawad Parangal (National Press

Club Journalism Award 1963-1965,

Don Carlos Palanca Memorial

Award for Literature, atbp.)

 Iginawad sa kaniya ang pagkilalang

PAMBANSANG ALAGAD NG

SINING SA PANITIKAN 1970

Amado V. Hernandez

MGA AKDA NI HERNANDEZ

 Kayumanggi at Iba pang

Tula

 Isang Dipang Langit

 Bayang Malaya

 Ibong Mandaragit

 Luha ng Buwaya

 Muntinlupa

 Hagdan sa Bahaghari

Jose Corazon De Jesus

 Isinalang noong Nobyembre

22, 1896

 May sagisag-panulat na

“Huseng Batute”

 “Makata ng Puso”

 Manunulat, Kritiko

 Naging isa sa mga

manunulat ng pahayagang

“Taliba” noong panahong ng

mga Amerikano
(nakapagsulat ng halos

4,000 na tula sa Taliba)

Jose Corazon De Jesus

MGA AKDA NI DE JESUS

 Bayan ko

 Ang Manok kong Bulik

 Barong Tagalog

 Ang Pagbabalik

 Ang Pamana

 Isang Punongkahoy

 Bayan ko

PAGHAHANDA NG
MGA KAGAMITANG 
PAMPAGTUTURO 
Ayon kay Abad (1996),ang kagamitang
panturo ay anumang karanasan o
bagay na ginagamit bilang pantulong
sa paghahatid ng mga katotohanan,
kasanayan, saloobin,  palagay,
kaalaman, pag-unawa at
pagpapahalaga sa mga mag-aaral
upang lalong maging kongkreto,
tunay,dinamiko at ganap ang
pagkatuto. Kung kaya’t iba’t ibang
paraan ang  ginagamit ng lahat ng mga
guro kung ano nga ba ang  kanilang
gagamitin sa pagtuturo. Ito ang laging
pinagkakaabalahan ng mga kaguruan,
ang paghahanda ng  kagamitan na
gagamitin nila sa pagtuturo.
PAGHAHANDA NG
MGA KAGAMITANG 
 PAMPAGTUTURO 

Ang kagamitang pampagtuturo ay

maaaring kongkreto o di  kongkreto.
Ang kongkreto ay mga kagamitang
ating nakikita o nahahawakan at
maaaring magamit sa pagkatuto
samantalang ang mga kagamitang di
kongkreto ay ang mga piling kwento o
karanasan na maaari mong maibahagi
sa iyong mga mag-aaral o ang mga
mag-aaral sa kangyang guro o kapwa
mag-aaral. 
PAGHAHANDA NG
MGA KAGAMITANG 
 PAMPAGTUTURO 

• Ginagamit ng guro sa presentasyon ng mga

bagong kaalamang dapat matutuhan, mabuo
at magamit ng kaniyang mga mag-aaral. •
Ang kagamitang panturo ay para sa
pagtuturo ng isang kasanayan,  istruktura ng
wika at ilang mahihirap na Gawain para sa
pagtalakay nito. 
• Ang kagamitang panturo ay ginagamit na
patnubay ng guro sa mga metodo, Teknik at
mga bagong anyo o uri ng pagsasanay sa
pagtalakay ng aralin. 
• Nagbibigay ng de-kalidad, maayos, at
makahulugang pagtuturo sa guro.  
• Nagkakaroon ang guro ng kawilihan sa
sistematikong pagtuturo.
 PAGHAHANDA NG
MGA KAGAMITANG 
PAMPAGTUTURO 

• Nagkakaroon ng tiwala sa pagtalakay

ng aralin ang guro sapagkat nagiging
gabay nito ang kaniyang mga
kagamitan. 
• Nagkakaroon sila ng pagkakataong
gumawa at matutong mag-isa sa loob
at labas ng paaralan. 
• Nagbibigay sa mga bata ng
konkretong pundasyon sa
pagkatuto. 
 PAGHAHANDA NG
MGA KAGAMITANG 
PAMPAGTUTURO 

ANG HAGDAN NG
KARANASAN  
(CONE OF EXPERIENCE BY
EDGAR DALE) 
Kapag tinalakay ang mga kagamitang
tanaw-dinig ay hindi maiiwasang
mabanggit ang hagdan ng karanasan na
tinatawag na “cone of experience” sa
Ingles. Ang hagdan ng karanasan ay 
binubuo ng labing-isang (11) baitang.
Ang bawat baitang ay  mahalaga sa isa’t
isa. Nagsisimula ang hagdan ng
karanasan sa tuwirang karanasan at
nagtatapos naman sa simbolong berbal. 
Bagama’t bai-baitang ang mga karanasan
ay naroon pa rin ang  ugnayan ng bawat
isa. 
Slide

Title 
• Make
Effective
Presentati
ons • Using
Awesome
Backgroun
ds •
Engage
your
 Audience •
Capture
Audience
Attention
PAGHAHANDA NG MGA KAGAMITANG
PAMPAGTUTURO 

Ang labing-isang (11)

baitang ng hagdan ng 
karanasan ay maaaring
pangkatin sa tatlo (3) ayon
sa antas ng pagiging
tuwiran hanggang sa
maging abstrak. Ang tatlong
(3) pangkat ay:  
(1) GIINAGAWA, (2)
MINAMASID,  
(3) SINASAGISAG.  
Ang unang pangkat ay
ginagawa sapagkat ito ay 
aktwal na ginagawa ng tao.
Ang ikalawang pangkat
pinagmamasdan o
pinakikinggan, at ang 
ikatlong pangkat ay
ginagamitan ng mga
simbolong biwal at berbal. 
GINAGAWA 
• Ang mga tuwirang karanasan 
•
Ang
mg
a
bin
aba
lan
gka
s
na
kar
ana
san
•
Ang
ma
dul
ang
pak
ikil
aho
k 
MINAMASID 
• Ang pakitang-turo 
• Ang ekskursyon 
• Ang mga eksibit 
ANG MGA
MIDYANG
PANG-
EDUKASYO
N•
Telebisyon 
• Pelikula 
• Radyo 
• Prodyektor 
•
Larawa
ng di-
gumaga
law
(islayd,
pilmstri
p)
SINAS
AGIS
AG 
• Ang simbolong Biswal 
• Ang simbolong berbal
(1) GINAGAWA 
1.
TUWIRA
NG
KARAN
ASAN •
Eksperi
mento 
• Mga Laro 
2. ANG MGA
BINABALANGK
AS NA 
KARANASAN 
• Mga modelo 
• Mock-up 
• Ispesimen 
• Mga tunay na bagay
(1) GINAGAWA 
3.
MADULANG
PAKIKILAHO
K • Mga
dula 
• Mga papet
(2) MINAMASID 
1. PAKITANG-TURO 
2.
EKSKURSYON
(PAGLALAKBAY)
3. EKSIBIT  
• Display na yari ng
guro o mag-aaral •
Museo 
• Bulitin bord
MGA MIDYANG
PANG-EDUKASYON
1.
TELEBISYON 

2. SINE/PELIKULA 
3. RADYO 
 4. PRODYEKTOR 
5. MGA LARAWANG
DI 
GUMAGALAW 
6. TEYP REKORDER
(3) SINASAGISAG 
1. MGA
SIMBOLONG
BISWAL •
Mapa at
Globo 
• Dayagram 
• Grap 
• Tsart 
 • Kartun 
• Sketch
(3) SINASAGISAG 
2. MGA SIMBOLONG
BERBAL 
• Semantik Mapping o
Semantic Webbing  •
Association o Word
Network 
• Clining 
• Clustering 
• Collocation 
• Huwaran o Pattern 
• Kasabihan,
Kawikaan at
Salawikain •
Plaskard
P
A
G
L
I
K
H
A
N
G
M
G
A
 
 L
U
N
S
A
R
A
N
S
A
 
PA
GLA
LAH
AD
NG
MG
 A
AR
ALI
N
SA
FILI
PIN
O
PAGLIKHA NG MGA LUNSARAN
SA  
PAGLALAHAD NG MGA
ARALIN SA FILIPINO 
Ang paglalahad ng aralin sa isang
kaparaanang kawili-wili, 
nakagaganyak at nakatatawag-pansin
ay napakahalagang bagay na dapat
pag-ukulan ng paglilimi ng isang
guro.  Walang gaanong tagumpay na
matatamo ang guro sa kaniyang
paglalahad ng aralin kung walang
kawilihan at  pananabik ns nadarama
ang mga mag-aaral sa araling
kanilang tinalakay.
PAGLIKHA NG MGA LUNSARAN
SA  
PAGLALAHAD NG MGA
ARALIN SA FILIPINO 
Kadalasan sa kagustuhan ng gurong
maging kawili-wili ang  leksyon at
maganyak ang mga mag-aaral na
making,  gumugugol siya ng
mahabang panahon sa pagbibigay ng 
pagganyak. Ang malungkot nito,
kapag tapos na ang  pagganyak at
 nasa bahaging paglalahad na ng
leksyon, ay  saka unti-unting
nawawala ang kawilihan ng mag-
aaral.  Kaya dapat, marahil na sikapin
ng gurong ang kawilihan at 
pananabik ng mag-aaral ay nakahabi
sa pamamaraang nangangailangang
gumamit ng iba’t ibang lunsaran sa
paglalahad ng aralin (Belvez, 106).
PAGLIKHA NG MGA LUNSARAN
SA  
PAGLALAHAD NG MGA
ARALIN SA FILIPINO 
Ang mga lunsaran ay magsisilbing
pagganyak upang kalugdan ng mga
mag-aaral ang leksyong itinuturo. Sa
Ingles  tinatawag itong “springboard”.
 Sa paglalahad ng bagong aralin upang
mapanatili ang kawilihan ng mga bata,
ang  guro ay kailangang gumawa ng
paraan upang maging buhay,  mabunga
at matagumpay ang kanilang pag-aaral.
PAGLIKHA NG MGA
LUNSARAN SA PAGLALAHAD
NG  MGA ARALIN SA FILIPINO 
1. TULA 
-Likas na sa mga bata at
kabataan ang pagiging
mahiligin sa mga tugma at
tula. Ang mga bata ay 
madaling makaimbento ng
mga tugma. Habang sila’y
naglalaro, nakagagawa na
sila ng mga tugma.  Sa
paglikha ng tula, kailangang
isaalang-alang kung  sino
 ang mga babasa upang ang
tulang isusulat ay  angkop
sa lawak ng kaalaman ng
babasa. Gawing kawili-wili
ang mga salitang gagamitin
upang mga bata ay hindi
mabagot.
PAGLIKHA NG MGA
LUNSARAN SA PAGLALAHAD
NG  MGA ARALIN SA FILIPINO 
2. KUWENTO (Anekdota at
Alamat) 
-Likas sa mga bata saan
mang dako ng daigdig ang 
pagiging mahiligin sa mga
kuwento. Sa kanila, ang 
pagkukuwento ay may
panghalina at pang-akit. 
Kadalasan, ginagamit ito
bilang pagganyak sa iba pang
 mga Gawain. Bilang lunsaran
sa paglalahad ng  aralin,
dapat alamin ng guro ang uri
ng kuwentong nagugustuhan
ng mga batang kaniyang
tinuturuan.  Kaya sa paglikha
ng kuwentong gagamitin
bilang lunsaran ng aralin ay
dapat isaalang-alang ang 
kanilang interes sa bagay-
bagay.
PAGLIKHA NG MGA
LUNSARAN SA PAGLALAHAD
NG  MGA ARALIN SA FILIPINO 
3. DULA 
-Ang dula ay may maraming
gamit sa pagtuturo. Ito ay 
isang mabisang pagganyak na
gigising sa interes ng mga mag-
aaral upang pag-aralan ang
paksang-aralin at  maaari rin
itong gamitin sa paglalapat ng
aralin upang subukin ang antas
ng pagkatuto ng mga mag-aaral
pagkatapos aralin. Sa
katunayan, iminumungkahi ng
mga dalubhasa sa wika at
panitikan na gamitin ang
ganitong paglalapat dahil
magkasabay na nalilinang dito
ang  kakayahan ng mag-aaral sa
wika at ang magpahalaga sa
dula bilang isang uri ng
panitikan.
PAGLIKHA NG MGA
LUNSARAN SA PAGLALAHAD
NG  MGA ARALIN SA FILIPINO 
4. KOMIK ISTRIP 
-Nakatutulong ito upang
malinang ang kaalaman at 
madagdagan ang talasalitaan
ng mga bata. Madali itong
 maunawaan at magaang
basahin. Nagsisilbing
libangan ng mga bata ang
komik istrip. Nagaganyak
silang basahin ito dahil sa
mga larawang-guhit. Sa 
pamamagitan ng mga
larawang-guhit ay
naglalaman at naiintindihan
kaagad ang pinag-uusapan ng
mga tauhan. Sa mga batang
may kahinaan sa pagbabasa, 
mabisa ang komik istrip. Ang
mga larawang-guhit ay 
nakatutulong sa pagkilala ng
mga salita. 
PAGLIKHA NG MGA
LUNSARAN SA PAGLALAHAD
NG  MGA ARALIN SA FILIPINO 
5. TALUMPATI 
 -Ang talumpati ay isang
sining. Maganda itong
lunsaran sapagkat
nakatutulong ito sa
paglinang ng  katauhan ng
mag-aaral. Natutuhan nilang
bumasa’t bumigkas ng
talumpati, nararagdagan
ang kanilang kaalaman sa
paksang tinatalakay sa
talumpati,  napalalawak ang
kanilang talasalitaan at
nalilinang din ang kanilang
tiwala sa sarili sa pagharap
sa maraming tao. 
PAGLIKHA NG MGA
LUNSARAN SA PAGLALAHAD
NG  MGA ARALIN SA FILIPINO 
6. SANAYSAY 
-Ang sanaysay ay
pagpapahayag ng opinion o
kuro-kuro ng isang may-akda
hinggil sa isang paksa. Ayon
kay  Rubin, sa anumang
pahayag, mahalaga ang
nilalaman o  mensahe hindi
lamang sa nagpapahayag kundi
lalo na sa nagbabasa o
nakikinig. Upang magkaroon ng
malawak na kaalaman sa mga
pinapaksa ang isang
pagsasaysay,  kailangang
magkaroon siya ng mayamang
karanansan sa pamamagitan ng
pakikisalamuha sa iba’t ibang
klase ng  tao, obserbasyon, at
paglalakbay.
PAGLIKHA NG MGA
LUNSARAN SA PAGLALAHAD
NG  MGA ARALIN SA FILIPINO 
7. BALITA 
 -Sa pamamagitan ng balita
ay nalalaman natin ang 
nangyayari sa loob at labas
ng bansa. Sa paggawa ng
balita, gawingmakatawag-
pansin ang pamagat.  Ang
paksa ay kinakailangang
napapanahon.  Gumamit ng
mga payak na salita upang
lalong maintindihan ng
babasa. 
PAGLIKHA NG MGA
LUNSARAN SA PAGLALAHAD
NG  MGA ARALIN SA FILIPINO 
8. LIHAM 
-Sa paraang ito ng
paglalahad ng aralin, ang
mga mag-aaral ay hindi
lamang natututo ng bagong
talasalitaan kundi ng mga
 bahagi pa ng liham.  Kasama
ring matututuhan ang
wastong pananalita,  pagbati
at mga katagang angkop
gamitin sa pagliham.
Ipinakikilala ng liham ang
katauhan ng  sumusulat
kaya’t hindi dapat gamitin
ang karaniwan at palasak na
paraan ng pakikikumusta sa
liham o  iyong tinatawag na
“stereotyped expressions”.
PAGLIKHA NG MGA
LUNSARAN SA PAGLALAHAD
NG  MGA ARALIN SA FILIPINO 
9. TALAARAWAN 
-Ang talaarawan ay tala ng
mga mahahalagang
pangyayari sa buhay ng
tao. Itinatala ng isang tao
 ang anumang inaakala
niyang mahalaga at 
makabuluhang karanasan
sa isang tiyak na araw. 
Bilang lunsaran sa
paglalahad ng aralin,
kawili-wili ito sa mga bata
dahil nararamdaman nila
at  nararanasan din ang
nasasaad sa talaarawan
lalo na’t kasinggulang nila
ang may talaarawan. 
PAGLIKHA NG MGA
LUNSARAN SA PAGLALAHAD
NG  MGA ARALIN SA FILIPINO 
10. ANUNSYO 
-Mabisang gawing lunsaran
ng aralin ang mga anunsyong
naririnig sa radio, nakikita sa
billboard at  napapanood sa
telebisyon. Halos naisasaulo
na ng  mga bata ang mga
salita at awiting kasama ng 
anunsyo. Wiling-wili ang mga
bata sa pag-aaral ng  mga
araling ginagamitan ng
anunsyo sa pagtuturo, 
nagiging malikhain,
nahahasang umarte, 
nagkakaroon ng tiwala sa
sarili, at nalilinang ang 
talasalitaan ng mag-aaral.