1. Źródła informacji o zdarzeniu oraz czynności i decyzje organu procesowego.

Źródłem takich informacji są najczęściej osoby, przeważnie pokrzywdzone, świadkowie,

funkcjonariusze policji, inne osoby mające wiedzę o zdarzeniu, a czasami także sami
sprawcy.

Wyróżnia się dwie postacie obowiązku zawiadomienia o przestępstwie obowiązek:

a) społeczny - obowiązek społeczny zawiadomienia prokuratora lub policji ciąży na

każdym obywatelu, który dowiedział się o popełnieniu przestępstwa ściganego z
urzędu, obowiązek społeczny oznacza, że jego niedopełnienie nie pociąga za sobą
ujemnych skutków prawnych dla osoby, która wie o przestępstwie,

b) prawny - obowiązek prawny wynika bądź z przesłanek przedmiotowych, bądź

podmiotowych, przesłanki przedmiotowe określa art. 240 k.k., zgodnie z którym
każdy, kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu
lub dokonaniu czynu zabronionego lub przestępstwa o charakterze terrorystycznym,
nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego do ścigania przestępstw, podlega
karze;

Przesłanki podmiotowe wiążą się ze szczególnymi cechami podmiotu zobligowanego do

zawiadomienia o przestępstwie. Określone w k.p.k. i innych szczegółowych unormowaniach
np. w ustawa z o zawodach lekarza i lekarza dentysty. W przypadku lekarza jest on
zobowiązany zawiadomić organy ścigania o każdym przypadku zabójstwa, uszkodzenia
ciała, gdy powziął o tym wiadomość przy wykonywaniu zawodu.

Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się

o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o
tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia
organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ
stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.

W doktrynie źródła informacji o przestępstwie dzieli się na:

a) źródła zewnętrzne – pochodzące od osób, źródeł niezwiązanych z organami

ścigania, które przekazują informacje spontanicznie lub względnie spontanicznie,

b) źródła wewnętrzne – własne, organizowane przez same organy ścigania na

potrzeby wykrywcze i dowodowe, w celu zapewnienia sobie dopływu informacji o
osobach, faktach i zjawiskach;

Istotnym źródłem informacji są doniesienia zewnętrzne, do których zaliczamy zawiadomienia

obowiązkowe i społeczne, zawiadomienia składane jawnie i anonimowo, samooskarżenia,
informacje pochodzące z publikatorów oraz instytucji kontrolno-rewizyjnych.

Zawiadomienia składane jawnie najczęściej pochodzą od pokrzywdzonych, którzy

zgłaszają fakt popełnienia na ich szkodę przestępstwa, od osób będących świadkami
zdarzeń, a także podmiotów zobligowanych przepisami prawa do przekazania takich
informacji. Istota tych zawiadomień polega na podaniu danych osobowych przez osobę
zgłaszającą.
Zdarza się, że informacje jawne pochodzą od osób chorych czy pieniaczy. Istota tych
doniesień tkwi w urojeniach prześladowczych bądź dostrzeganiu w otaczającym świecie
wyłącznie spisków i nadużyć, które jako jedyni demaskują i z nimi walczą. Motywy ich
działania są najczęściej irracjonalne. Niestety, informacje takie, jeżeli zawierają w sobie
elementy uprawdopodabniające popełnienie przestępstwa, powinny podlegać sprawdzeniu.

Przeciwieństwem zgłoszeń jawnych są doniesienia anonimowe. Występują coraz częściej,

a spowodowane jest to obawą zgłaszających o własne życie i zdrowie, strachem przed
reakcją otoczenia, a zwłaszcza sprawcą i jego najbliższymi czy też niechęcią uczestniczenia
w jakiejkolwiek formie w postępowaniu.

Doniesienia anonimowe mogą mieć charakter:

a) przestępczy – ich treść zawiera obelgi, groźby, szantaż – czyli wyczerpuje ona
znamiona jakiegoś przestępstwa,

b) donoszący – ich treść zawiadamia organ o popełnionym przestępstwie, jego

sprawcy, potencjalnych świadkach;

Jeśli anonim zawiera treści nieprawdopodobne, nie musi podlegać sprawdzeniu, gdy zaś są
w nim elementy wskazujące na prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego,
należy informacje te sprawdzić. Doniesienia anonimowe mogą być przekazywane
telefonicznie, listownie, drogą elektroniczną.

Samooskarżenia – sprawca czynu sam dobrowolnie zgłasza się do prokuratury lub policji,
zawiadamiając o popełnionym czynie już ujawnionym lub też takim, o którym organy wierzy
nie mają. Samooskarżenia, jeżeli przybiorą formę środka dowodowego – przesłuchania
podejrzanego czy oskarżonego – mają duży walor dowodowy i mogą być wykorzystane w
toczącym się postępowaniu. W przypadku samooskarżeń zdarzają się zawiadomienia
fałszywe, dlatego też należy ustalić, jakie motywy kierowały sprawcą.

Coraz większy udział w ujawnianiu przestępstw mają publikatory, a zwłaszcza tzw.

dziennikarstwo śledcze. Bardzo często w tropieniu tzw. afer, ujawnianiu nieprawidłowości w
funkcjonowaniu sfery publicznej. Korupcji, nadużyć prawa, niedopełnienia obowiązków czy
przestępczości kryminalnej udział mają dziennikarze, wręcz prowadząc działania zbliżone do
pracy operacyjnej służb państwowych, zbierając informacje i wyniki swoich prac publikując w
środkach masowego przekazu.

Instytucje kontrolne i rewizyjne działające w formie nadzoru wewnętrznego i

zewnętrznego w różnego typu instytucjach, przedsiębiorstwach czy organach
administracyjnych. Kontrole prowadzone np. przez NIK, PIP, jeżeli ujawnią nieprawidłowości
polegające na naruszeniu prawa – wyniki swojej działalności przekazują organom ścigania
do dalszego postępowania.

Obok źródeł zewnętrznych funkcjonują tzw. źródła wewnętrzne, czyli celowo

zorganizowane i wykorzystywane przez uprawnione służby. Do takich informacji
zaliczamy:
a) wyniki podejmowanych czynności operacyjno-rozpoznawczych – informacje
uzyskane w wyniku podjęcia tych czynności mają największe znaczenie, ich celem
jest m.in. rozpoznanie środowisk przestępczych i kryminogennych, zbieranie
informacji przydatnych z punktu widzenia ustawowej działalności,
 b) wyniki podejmowanych czynności służbowych – służba prewencyjna, praca
patrolowa wykonywana przez policjantów, jeżeli jest realizowana w sposób uważny i
dokładny, może przynieść rezultaty w postaci ujawnienia czynów zabronionych,
ujawnianie przestępstw ma także miejsce podczas kontroli ruchu drogowego,

c) informacje uzyskane w wyniku analiz aktualnie prowadzonych lub wcześniej

umorzonych, archiwalnych spraw – dające inne spojrzenie na zdarzenie,
wykorzystywanie najnowszych zdobyczy kryminalistyki, umożliwiające lepsze,
dokładniejsze badania śladów,

d) efekty wykorzystania rejestrów, registratur kryminalistycznych,

e) wyniki kontaktów organów ścigania ze społeczeństwem;

Źródłem informacji o zdarzeniu mogą być też czynności procesowo-kryminalistyczne, jak

ujęcie, zatrzymanie sprawcy w pościgu lub w wyniku zastosowania zasadzki, dokonanie
okazania czy czynność przesłuchania prowadzona w innej sprawie.

Czynności i decyzje organu procesowego:

Czynności zmierzające do ujęcia sprawcy zdarzenia prowadzone są, gdy pojawiają się
pierwsze informacje o zdarzeniu i sprawcy.

Pościg jest zespołem działań organizacyjnych, taktycznych i technicznych zmierzających do

ujęcia sprawcy przestępstwa lub osoby podejrzanej o jego dokonanie. Podejmowane na
ogół bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa wobec osób, które chcąc uniknąć
odpowiedzialności karnej, oddalają się z miejsca popełnienia czynu, ale także wobec tych
sprawców, których nie udało się zatrzymać w zasadzce kryminalistycznej oraz wobec osób
ukrywających się przed tymczasowym aresztowaniem, zbiegłych z zakładów karnych czy
konwojów.

Biorąc pod uwagę sposób zorganizowania działań pościgowych, można wyróżnić:

a) pościg bezpośredni:
● prowadzony ad hoc, jako działanie doraźne,
● podejmowany jest przez funkcjonariuszy, wyjątkowo z pomocą obywateli
uczestniczących w zdarzeniu, którzy zobaczyli uciekającego sprawcę lub
zostali o jego ucieczce i wyglądzie poinformowani przez świadków,
● charakteryzuje go brak lub niewielkie przygotowanie działań
poszukiwawczych,
● powinien zostać wszczęty bezzwłocznie i prowadzony bezpośrednio za
uciekającym,
● funkcjonariusz obowiązany jest zawiadomić najbliższą jednostkę policji o
zaistniałej sytuacji i podjętych w związku z tym działaniach,
● reakcją jednostki policji jest udzielenie pomocy prowadzącemu pościg,
● wszczęcie wszelkich innych działań śledczych, jak zabezpieczenie miejsca
zdarzenia czy penetracja terenu, działania te, a także oględziny miejsca
zdarzenia, powinny być prowadzone niezależnie od pościgu, lub jeżeli to
niemożliwe, bezpośrednio po jego zakończeniu;

b) pościg pośredni:
● organizowany jakiś czas po dokonaniu przestępstwa,
● celem jest ujęcie ukrywającego się sprawcy, najczęściej wtedy, gdy
bezpośrednie działania pościgowe nie przyniosły pożądanych rezultatów,
● możliwe jest dokładne przygotowanie pościgu, zarówno od strony
technicznej, jak i logistycznej,
 ● można korzystać z pomocy środków technicznych, w tym transportowych i
łączności, a także w przypadkach skomplikowanych z udziału różnych
jednostek specjalnych,
● działania te powinno poprzedzać przygotowanie taktyczne,
● można opracować i przygotować zasadzkę;

Przyjmując za kryterium sposób dokonywania pościgu, mówić można o:

a) pościgu czołowym:
● „po śladach” – prowadzony jest ustaloną lub domniemaną trasą ucieczki
poszukiwanego sprawcy lub bezpośrednio po jego śladach,
● rozpoczyna się go w miejscu dokonania przestępstwa bądź od miejsca
ucieczki ściganego, wyjątkowo z siedziby jednostki policji, i prowadzi do
ujęcia sprawcy lub zaprzestania ścigania z powodu np. zagubienia śladów,
● bardzo pomocne może być wykorzystania psa tropiącego,
● ważnym czynnikiem taktycznym jest nieprzerwane pozostawanie
uciekającego sprawcy w polu widzenia ścigających, jeżeli pościg prowadzony
jest bezpośrednio za uciekającym;

b) pościgu tzw. zaporowym:

● działania zaporowe, polegające na możliwie szybkim zablokowaniu drogi
ucieczki lub przemieszczania się podejrzanego przez wystawienie
posterunków,
● zorganizowanie zasadzek,
● aktywizację patroli,
● najistotniejszym czynnikiem jest czas organizacji blokad i ich rozmieszczenie
w określonym
● terenie;

Poszukiwania są formą czynności taktyczno-kryminalistycznych, polegających na

przedsięwzięciu przez organy ścigania działań, mających na celu ustalenie miejsca pobytu
osób podejrzanych o popełnienie czynu przestępnego lub osób zgłoszonych jako zaginione.
Działania takie mogą być prowadzone w każdej fazie postępowania, także w trakcie pościgu,
gdy brak jest danych o kierunku ucieczki, a wiadomo, że osoby poszukiwane znajdują się na
określonym terenie i znane są ich rysopisy.

Warunkiem prowadzenia poszukiwań jest:

a) poznanie tożsamości osoby poszukiwanej,
b) spełnienie warunku formalnego - osoba taka albo ukrywa się przed wymiarem
sprawiedliwości, albo też nie może lub nie potrafi poinformować o miejscu swego
przebywania.

W skład działań poszukiwawczych wchodzi wiele rutynowych czynności:

a) ustalenie dokładnych danych personalnych i rysopisu poszukiwanego,
b) dokonanie przeszukania ostatniego znanego miejsca pobytu osoby poszukiwanej, w
celu znalezienia wskazówek,
c) przeprowadzenie wywiadu z rodziną, sąsiadami na temat jej zwyczajów i kontaktów z
innymi osobami, czy stanu zdrowia zaginionego,
d) poddanie obserwacji miejsc, w których osoba poszukiwana często przebywała lub
mogłaby się ukrywać,
e) operacyjne sprawdzenie kręgu jej krewnych i znajomych.
f) rutynowo powinno się sprawdzać możliwości przebywania poszukiwanego w
miejscach sprzyjających ukryciu się, jak hotele, zakłady lecznicze, uwzględniając
zmianę jego wyglądu;
Organy szukające zaginionych lub ukrywających się wykorzystują także własne i
międzynarodowe kartoteki osób poszukiwanych oraz informacje służb patrolowych czy
wywiadowczych. Jeżeli organ poszukiwawczy stwierdza, że osoba ukrywa się celowo przed
organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości, a także przewiduje trudności w jego ujęciu,
działaniom poszukiwawczym może towarzyszyć zarządzenie ustalenia miejsca pobytu,
względnie zatrzymania i przymusowego doprowadzenia poszukiwanego.

Gdy poszukiwanym jest osoba będąca sprawcą przestępstwa, można wszcząć

poszukiwanie listem gończym.

Zasadzki i pułapki kryminalistyczne jest to metoda taktyki kryminalistycznej, która polega

na skrytym i zakonspirowanym rozmieszczeniu funkcjonariuszy organów ścigania w
określonym miejscu, z możliwością wykorzystania środków techniki operacyjnej, w celu
zdemaskowania i ujęcia osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa w warunkach
bezpośrednich dowodów świadczących o winie lub zapobieżeniu popełnienia czynu
zabronionego.

Zasadzkę powinno się przeprowadzać, gdy osoby podejrzanej nie można zatrzymać w inny
sposób oraz gdy zatrzymanie w innych okolicznościach nie pozwoliłoby na uzyskanie
bezpośrednich dowodów świadczących o jej winie.

Cele tej czynności są następujące:

a) ujawnienie i ujęcie osoby podejrzewanej lub poszukiwanej, w sytuacji, gdy
zatrzymania nie można dokonać w inny sposób,
b) ujęcie sprawcy przestępstwa na tzw. gorącym uczynku,
c) zatrzymanie osoby z bezpośrednimi dowodami świadczącymi o popełnieniu
przestępstwa;

Można przypisać jej dwie podstawowe funkcje:

a) wykrywczo-dowodową i profilaktyczną - zasadzka może być stosowana w każdej
fazie postępowania, zarówno przed wszczęciem postępowania przygotowawczego,
w ramach działań prewencyjnych, rozpoznawczych, jako element pościgu,
poszukiwań, czynność niezależna;

W zasadzie jest to czynność planowa, poprzedzona najczęściej informacjami operacyjnymi,

które uzasadniają podjęcie tych działań. Podczas przygotowań do zasadzki sporządza się jej
plan, który powinien zawierać opis sytuacji operacyjnej, będącej podstawą do
przeprowadzenia tej czynności, określenie celu, jaki zamierza się osiągnąć, wskazanie
założeń taktycznych oraz sił i środków niezbędnych do realizacji oraz osoby odpowiedzialne
za przebieg działań. W wypadkach niecierpiących zwłoki, dopuszcza się organizowanie
zasadzki bez wcześniejszego planu.

W związku z czynnościami przygotowawczymi do zasadzki należy:

a) dokonać dokładnej analizy materiałów zebranych w sprawie, a będących faktyczną
podstawą tej czynności,
b) dokonać wyboru i dokładnego rozpoznania miejsca zasadzki,
c) odpowiednio dobrać uczestników, określić ich role,
d) przygotować sprzęt i kryminalistyczne środki techniczne,
e) opracować zasady i sposób postępowania na miejscu zasadzki,
f) przeprowadzić odpowiedni instruktaż jej uczestników.
Podczas realizacji zasadzki konieczne jest:
a) przestrzeganie zasad taktycznych, będących gwarancja prawidłowego
przeprowadzenia tej czynności,
b) bezwzględnie należy utrzymać w tajemnicy całą operację,
c) dyskretnie zająć wyznaczone stanowiska uczestników działań,
d) przedsięwziąć ewentualne działania maskujące;

Zasadzka powinna mieć charakter pozornie naturalnych czynności. W trakcie

zasadzki należy:
a) prowadzić stałą obserwację terenu,
b) wyznaczyć jedno stałe miejsce dla kierującego czynnością,
c) utrzymywać łączność pomiędzy uczestnikami;

Zasadą jest jednoosobowe kierowanie tą czynnością oraz element zaskoczenia, pozwala on

bowiem nie tylko na ujęcie sprawcy, ale także na uzyskanie bezpośrednich dowodów. Z
zatrzymania osoby bezwzględnie sporządza się protokół.

Podstawowe rodzaje zasadzek:

a) statyczne - organizowane w pomieszczeniach, w przestrzeni otwartej,
b) kombinowane - organizowane w pomieszczeniu i w terenie otwartym,
c) dynamiczne - charakteryzują się tym, że od początku realizowane są w sposób
ruchomy, zakładając dużą zmienność warunków;

Zasadzki przeprowadzana w pomieszczeniach:

a) organizowane są w pomieszczeniach zagrożonych przestępstwem - w obiektach, w
których mogą przebywać osoby podejrzane, np.: w szopach, garażach itp.,

b) decydując o sposobie organizacji działań podczas zasadzki w pomieszczeniach

zamkniętych należy mieć na względzie:
● znajomość zamiarów przestępców, ich liczbę i uzbrojenie,
● usytuowanie i konstrukcję oraz przeznaczenie pomieszczenia,
● stopień przydatności warunków lokalowych do zaplanowanych działań,
● stosunek posiadacza lokalu do planowanej zasadzki i uzyskanie jego zgody;

Zasadzki organizowane w otwartej przestrzeni:

a) zasadzki ugrupowane w podkowę,
b) zasadzki ugrupowane w linię;

Przeprowadzenie zasadzki dokumentuje się notatką urzędową, można także działania te

utrwalić za pomocą kamer filmowych lub fotografii.

Pułapki - środki techniki kryminalistycznej, stosowane niezależnie lub w połączeniu z innym

metodami czynności rozpoznawczo-operacyjnymi, także z zasadzkami. Przez poj. pułapki
kryminalistycznej należy rozumieć zarówno specjalnie do tego wytworzone lub
przystosowane środki chemiczne, jak i urządzenia techniczne stosowane przez uprawnione
do takiej czynności służby, w celu niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego,
obezwładnienia na pewien czas sprawcy, stworzenia dogodnej sytuacji do zatrzymania
sprawcy w określonym miejscu itp.

Argumenty za wykorzystywaniem pułapek, zwłaszcza w zasadzkach:

a) możliwość ich zastosowania w miejscach, w których trudno jest, ze względu na
warunki terenowe, rozmieścić uczestników zasadzki,
 b) unikniecie konieczności przebywanie funkcjonariuszy przez dłuższy czas w ukryciu,
c) zapewnienie większego bezpieczeństwa osobom biorącym udział w tej czynności;

Instalowanie pułapek musi przebiegać z zachowaniem podstawowych zasad:

a) nie mogą one zagrażać zdrowiu i życiu człowieka, a stosowane środki chemiczne lub
promieniotwórcze muszą być wcześniej przebadane i zatwierdzone przez lekarza,
b) nie mogą spełniać funkcji prowokacyjnej do popełnienia przestępstwa,
c) zanim zapadnie decyzja o założeniu pułapki, należy dokonać obserwacji obiektu,
rozpoznać sytuację, ustalić możliwości jej założenia etc.;

Zastosowana pułapka musi być dyskretna, tak aby nie została zdekonspirowana.

Wyróżnia się rodzaje pułapek tj.:

a) pułapki sygnalizujące – ich zadaniem jest zaalarmowanie o znalezieniu się osoby
niepożądanej, np. poszukiwanie, w określonym miejscu i podjęciu przez nią pewnych
działań,

b) pułapki znakujące – służące do oznaczenia osoby dokonującej czynu zabronionego

w celu udowodnienia jej związku z określonym miejscem, przedmiotem lub kontaktu
z osobą, polega na naniesieniu specjalnych trudno usuwalnych środków
chemicznych np. barwiących, bezbarwnych świecących w promieniach UV, a przez
kontakt z tak zabezpieczonym obiektem środek ten przenosi się na osobę i pozwala
tym samym na wykazanie jej kontaktu z zabezpieczonym przedmiotem,

c) pułapki obezwładniające – mają na celu obezwładnienie osobnika do czasu

podjęcia odpowiednich działań przez funkcjonariuszy, najczęściej wykorzystuje się tu
substancje obezwładniające, paraliżujące lub zabezpieczenia mechaniczne, jak np.
kraty, zamki,

d) pułapki rejestrująco-utrwalające – tzw. fotopułapki – ich zadaniem jest rejestracja

określonych sytuacji, np. faktu popełnienia przestępstwa, utrwalenie wyglądu
sprawcy, tak aby można go było zidentyfikować, pułapki takie samoczynnie
nagrywają określone miejsce, mogą je także samoczynnie fotografować,

e) pułapki kombinowane – składające się z połączenia kilku rodzajów ww. pułapek;

Pułapkom powinno towarzyszyć odpowiednie zabezpieczenie procesowe i kryminalistyczne.

W ramach tego zabezpieczenia należy sporządzić notatkę urzędową o założeniu pułapki, ale
bez podawania jej opisu, następnie także notatką urzędową udokumentować jej zadziałanie.

W przypadku zatrzymania osoby należy sporządzić protokół zatrzymania, dokonać oględzin

osoby zatrzymanej, jej odzieży, przedmiotów, które ma ze sobą, samochodu itp. Następnie
zabezpieczyć nośniki obrazu i dźwięku oraz przedmioty i rzeczy, na których ujawniono ślady
pułapek, i sporządzić metryczki tych przedmiotów, a w miarę potrzeby wykonać inne
czynności procesowe.

Ujęcie obywatelskie - każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa

lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli zachodzi obawa
ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości, osobę ujętą należy niezwłocznie
oddać w ręce Policji. Niedopełnienie tego obowiązku, bezzasadne przetrzymywanie osoby,
może rodzić skutki dla zatrzymującego w postaci popełnienia przestępstwa.
Zatrzymanie właściwe - Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje
uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub
ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej
tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania
w trybie przyspieszonym.

Wystarczającą przesłanką zatrzymania jest uzasadnione przypuszczenie popełnienia

przestępstwa, co nie oznacza, że faktycznie musiało dojść do popełnienia czynu
zabronionego, wystarczy tylko uprawdopodobnienie, czyli wysokie prawdopodobieństwo, że
tak się stało.

Zatrzymanie powinno się realizować w sposób odpowiedni do stanu psychicznego,

warunków fizycznych czy sytuacyjnych, jednak zawsze należy mieć na względzie własne
bezpieczeństwo.

2. Czynności rozpoznawcze i operacyjne oraz ich znaczenie procesowe.

Czynności operacyjno-rozpoznawcze to odrębny system poufnych działań organów

Policji i innych uprawnionych służb prowadzonych poza procesem karnym, służących
aktualnym bądź przyszłym celom tego procesu i wykonywanych dla zapobiegania i
zwalczania przestępczości i innych prawnie określonych negatywnych zjawisk społecznych.

Podstawy prawne czynności operacyjno-rozpoznawczych mają oparcie w uregulowaniach

ustawowych, natomiast zarządzenia, instrukcje szczegółowo określające metody pracy
operacyjnej są opatrzone klauzulą „poufne”.

Czynności operacyjno-rozpoznawcze są zespołem przedsięwzięć, jawnych i

niejawnych prowadzonych wyłącznie w celu:
a) rozpoznania, zapobiegania i wykrywania przestępstw,

b) odnajdywania osób ukrywających się przed organami ścigania lub wymiarem

sprawiedliwości oraz osób zaginionych, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie,
że ich zaginięcie jest wynikiem przestępstwa, a także odnajdywania rzeczy
utraconych w wyniku przestępstwa lub mających związek z przestępstwem,

c) ustalenia tożsamości osób i zwłok, w przypadku uzasadnionego podejrzenia

przestępczego działania;

Zasady pracy operacyjnej:

a) zasada praworządności,
b) zasada systematyki,
c) zasada obiektywizmu,
d) zasada ekonomiki,
e) zasada niejawności,
f) zasada planowości,
g) zasada dokumentowania;

Cechy czynności operacyjno-rozpoznawczych:

a) są to czynności organów państwowych,
b) czynności operacyjno-rozpoznawcze są ingerencją w prawa i wolności jednostki,
c) mają charakter niejawny;
Rodzaje funkcji:
a) funkcja rozpoznawcza - działalność organów ścigania, służąca organizacji stałego
lub okresowego dopływu informacji oraz ich odbiorowi, a następnie selektywnemu
opracowaniu dla dalszego, aktualnego lub przyszłego ich wykorzystania w celach
profilaktycznych, wykrywczych, dowodowych, lub innych prawnie określonych celach.

Rozpoznanie według kryterium przedmiotu:

a) topograficzne: obiektów i miejsc,
b) osobowe,
c) środowiskowe,
d) zdarzeń i zjawisk;

b) funkcja wykrywcza - wykrywanie to ogół działań organów ścigania nastawionych na

ujawnienie przestępstw lub uzyskanie informacji wstępnie określających sprawcę
przestępstwa.

● poszukiwanie przedmiotu wykrywania i informacji o nim,

● ujawnianie tych informacji, a w konsekwencji przedmiotu wykrywania,
● stwierdzenie tego, że ujawniony przedmiot wykrywania jest tym, który był
poszukiwany;

c) funkcja kierunkująca późniejsze udowadnianie - wyniki czynności operacyjno-

rozpoznawczych mogą wskazywać organom procesowym określone osoby, rzeczy,
zjawiska, które mogą mieć znaczenie dla prowadzonego postępowania i pozwalają
na podjęcie określonych czynności.

d) funkcja weryfikująca uprzednie ustalenia - polega na ocenie zebranych wcześniej

informacji operacyjnych, sprawdzenie informacji pochodzących od poufnych źródeł
informacji lub gdy treść zawiadomienia budzi wątpliwości, weryfikacja jest pomocna
w eliminowaniu założonych wcześniej wersji śledczych, może służyć weryfikacji
materiału dowodowego i ukierunkować dalsze czynności.

e) funkcja zapobiegawcza - niedopuszczenie do wystąpienia czynu przestępczego.

f) funkcja informacyjna - ma wiodący charakter w zakresie czynności operacyjno-

rozpoznawczych, zbieranie informacji o osobach, przedmiotach, zjawiskach, pozwala
na realizację innych funkcji czynności operacyjno-rozpoznawczych.

g) funkcja dezintegracyjna - rozbicie i wzajemne antagonizowanie sił przeciwnika,

stymulowanie posunięć i zachowań przeciwnika, opiera się na wykorzystaniu
podstępu, dokonywana jest przy pomocy agentów policji, poprzez działania
prowokacyjne.

h) funkcja ochronna - polega na zabezpieczeniu osób lub określonych dóbr przed

działaniami przestępnymi;
i) funkcja zabezpieczająca - zakonspirowanie źródeł informacji, udokumentowanie
czynności, z których pochodzą informacje, zabezpieczenie baz danych,
zawierających m.in. informacje operacyjne, stosowanie zasad taktycznych
prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych, aby mogły spełnić swoje cele.

Czynności operacyjno-rozpoznawcze nie mają charakteru działań procesowych i nie mają

bezpośredniego znaczenia dowodowego, wymagają odpowiedniego przełożenia na środki
dowodowe. Wyjątkiem są działania wykrywczo-dowodowe.
Czynności operacyjno-rozpoznawcze przeprowadza się, gdy:
a) uzyskano wiarygodną informację o planowaniu przestępstwa,
b) nie ustalono osoby, która przygotowywała lub dokonała przestępstwa,
c) pierwotna, sprawdzona informacja wskazuje na przestępczą działalność osoby,
d) uzyskano sprawdzone informacje o przynależności osoby do zorganizowanej grupy
przestępczej,
e) uzyskano informacje o działalności przestępczej od służb specjalnych innych
państw,
f) skazany, oskarżony lub podejrzany ukrywa się przed wymiarem sprawiedliwości i
organami ścigania,
g) uzyskano sprawdzone informacje o zaginięciu osoby,
h) przeprowadzone ustalenia, sprawdzenia i wyjaśnienia oraz inne czynności służbowe
nie przyczyniły się do zapobieżenia lub wykrycia przestępstwa, ujawnienia jego
sprawców oraz zabezpieczenia rzeczy lub dowodów,
i) brak jest innych możliwości ustalenia lub dochodzenia do prawdy materialnej;

Formy czynności operacyjno-rozpoznawczych:

a) operacyjne sprawdzenie - czynności zmierzające do wstępnej weryfikacji
jednostkowej informacji także na podstawie sprawdzeń w zbiorach kartotecznych i
archiwalnych,

b) operacyjne rozpoznanie - to zespół czynności operacyjno-rozpoznawczych

mających na celu uzyskanie, gromadzenie i sprawdzanie informacji o osobach,
przedsiębiorstwach lub instytucjach, środowiskach, zdarzeniach, zjawiskach oraz
przedmiotach, obiektach lub miejscach,

c) rozpracowanie operacyjne - to zespół zaplanowanych i systematycznie

realizowanych czynności operacyjno-rozpoznawczych wobec osoby fizycznej lub
prawnej albo grupy osób w związku z przypuszczeniem lub stwierdzeniem
przygotowywania, usiłowania lub dokonania określonego przestępstwa albo
nieustalonego rodzaju działalności przestępczej,

d) poszukiwanie - to zespół czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-

śledczych lub administracyjno-porządkowych, których celem jest zatrzymanie lub
ustalenie miejsca pobytu osoby objętej zainteresowaniem procesowym lub
operacyjnym uprawnionych organów względnie odnalezienie rzeczy utraconej w
wyniku przestępstwa lub mającej z nim związek;

Czynności operacyjno-rozpoznawcze:

Obserwacja
Rodzaje obserwacji:
a) statyczna - gdy obserwujący znajduje się w bezruchu,
b) dynamiczna - w której obserwujący przemieszcza się,
c) tajna - prowadzoną tak, aby obserwowany obiekt nie wiedział o tym,
d) jawna - czynności obserwowania nie ukrywa się przed obiektem obserwowanym,
e) kombinowana - prowadzona przez kilku obserwatorów, jedni prowadzą obserwację
jawną, inni obserwują z ukrycia,
f) osób - śledzenie osoby, bez względu gdzie się znajdują,
g) miejsc - obserwowanie mające na celu ustalenie, kto przebywa w danym miejscu,
z kim się kontaktuje, co robi itd.

Grupa operacyjna powinna mieć możliwość szybkiego przystosowania się do zmian.

Wywiad policyjny - dyskretne zbieranie informacji na temat osób, przedmiotów, zdarzeń
przez prowadzenie odpowiednio ukierunkowanych, planowanych rozmów. Celem jest
uzyskanie informacji o osobach oraz zdarzeniach w związku z toczącym się postępowaniem
lub w ramach czynności sprawdzających.

Rodzaje wywiadu:
a) niejawny - gdy funkcjonariusz występuje w sposób zamaskowany, np. jako osoba
cywilna, a rozmówca nie wie o celu rozmowy i kim jest rozmówca,
b) jawny - rozmówca wie, że rozmawia z funkcjonariuszem, ale nie zna faktycznego
celu rozmowy, funkcjonariusz powinien upozorować swoją rozmowę innymi
czynnościami, interesować się większą liczbą osób czy zdarzeń itp.

Współpraca z osobowymi źródłami dowodowymi, przedsięwzięcia werbunkowe -

współpraca z osobami przekazującymi informacje funkcjonariuszom prowadzącym pracę
operacyjną lub wykonującymi zadania zlecone przez tych funkcjonariuszy. Są to osoby takie
jak:
a) osoby informujące - przekazują informacje okazjonalnie, czasami anonimowo, z
własnej inicjatywy,

b) informatorzy - współpracownicy, celowo pozyskani przez funkcjonariuszy:

stali i doraźni, wywodzący się ze środowisk kryminogennych i tkwiących w nich,
osoby, które mają kontakt jedynie z określonym środowiskiem;

c) agenci - zazwyczaj mają sprecyzowane zadania do wykonania, stanowią przejaw

najwyższej, najściślejszej formy współpracy z funkcjonariuszem,

d) współpraca z osobowymi źródłami informacji może polegać na świadczeniu usług dla

uprawnionych służb;

Kombinacja operacyjna - zespół zaplanowanych , uzupełniających się przedsięwzięć i

czynności operacyjno–rozpoznawczych realizowanych przy użyciu dopuszczalnych metod i
środków pracy operacyjnej, w celu weryfikacji posiadanych informacji, ujęcia sprawców,
ujawnienia lub uzyskania dowodów popełnionych przestępstw oraz dezinformacji środowisk
przestępczych.

Legalizacja - posługiwanie się przez funkcjonariuszy tożsamością niezgodną z

rzeczywistością, uzyskanie lub wytworzenie dokumentów legalizacyjnych,
zabezpieczających przed zdemaskowaniem rzeczywistych danych.

Działanie pod przykryciem:

a) zatrudnianie funkcjonariusza poza służbą,
b) wprowadzenie do grupy przestępczej,
c) założenie firmy prowadzącej oficjalnie określoną działalność, której istotą działania
będzie praca operacyjna,
d) powierzenie stanowiska dyplomatycznego w zagranicznej placówce;

Działania maskujące, czyli czynności mające na celu stworzenie lub wykorzystanie błędnego
przeświadczenia osób, wobec których podejmowane są działania operacyjne, albo osób
postronnych co do właściwego znaczenia określonych zdarzeń, obiektów lub tożsamości
osób uczestniczących.
Kontrola operacyjna
Kontrolę operacyjną zarządza się, w przypadku przestępstw wymienionych w ustawie, gdy
inne środki okazały się bezskuteczne albo będą nieprzydatne. Kontrola odbywa się
niejawnie.

Cele kontroli operacyjnej:

a) zapobieżenie,
b) wykrycie,
c) ustalenie sprawców,
d) uzyskanie i utrwalenie dowodów umyślnych przestępstw ściganych z oskarżenia
publicznego;

Kontrola operacyjna prowadzona jest niejawnie i polega na:

a) uzyskiwaniu i utrwalaniu treści rozmów prowadzonych przy użyciu środków
technicznych, w tym za pomocą sieci telekomunikacyjnych;

b) uzyskiwaniu i utrwalaniu obrazu lub dźwięku osób z pomieszczeń, środków

transportu lub miejsc innych niż miejsca publiczne;

c) uzyskiwaniu i utrwalaniu treści korespondencji, w tym korespondencji prowadzonej

za pomocą środków komunikacji elektronicznej;

d) uzyskiwaniu i utrwalaniu danych zawartych w informatycznych nośnikach danych,

telekomunikacyjnych urządzeniach końcowych, systemach informatycznych i
teleinformatycznych,

e) uzyskiwaniu dostępu i kontroli zawartości przesyłek.

Przesyłka niejawnie nadzorowana

Przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych, podejmowanych w celu
udokumentowania przestępstw, o których mowa w ustawie albo ustalenia tożsamości osób
uczestniczących w tych przestępstwach lub przejęcia przedmiotów przestępstwa Komendant
Główny Policji, Komendant CBŚP, Komendant BSWP albo komendant wojewódzki Policji
może zarządzić niejawne nadzorowanie wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i
obrotu przedmiotami przestępstwa, jeżeli nie stworzy to zagrożenia dla życia lub zdrowia
ludzkiego.

Celem tej czynności jest udokumentowanie przestępstw, ustalenie tożsamości osób w nich
uczestniczących oraz przejęcie przedmiotów tych przestępstw.

Zakup kontrolowany
Przeprowadzany jest w sprawach o przestępstwa wymienionych w ustawie o Policji:
a) w celu sprawdzenia uzyskanych wcześniej, wiarygodnych informacji o przestępstwie,
b) w celu ustalenia sprawców i uzyskania dowodów.

Dokonanie w sposób niejawny nabycia, przejęcia przedmiotów pochodzących z

przestępstwa, ulegających przepadkowi, albo których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie
lub którymi obrót są zabronione, a także przyjęciu lub wręczeniu korzyści majątkowej.

Zakup kontrolowany może zarządzić Komendant Główny Policji, Komendant CBŚP albo
komendant wojewódzki Policji na czas określony - nie dłuższy niż 3 miesiące, z możliwością
przedłużenia na kolejne 3 miesiące po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego prokuratora
okręgowego, którego na bieżąco należy informować o przebiegu i wynikach czynności.

Czynność może być niejawnie rejestrowana.

3. Pojęcie i rodzaje śladów

Ślady w znaczeniu kryminalistycznym są to zmiany w obiektywnej rzeczywistości, które jako

spostrzegalne znamiona po zdarzeniach będących przedmiotem postępowania mogą
stanowić podstawę do odtworzenia i ustalenia przebiegu tych zdarzeń zgodnie z
rzeczywistością.

Śladem kryminalistycznym jest stan rzeczy, który odpowiada następującym

kryteriom:
a) jest to określony stan rzeczywistości,
b) stan ten pozostaje w określonym związku przyczynowym z badanym zdarzeniem,
c) stan ten ma znaczenie kryminalistyczne dla wyjaśnienia badanego zdarzenia,
d) stan ten jest poznawalny;

Klasyfikacja śladów kryminalistycznych:

a) według zorganizowania materii tworzącej ślad:
● ślady materialne (rzeczowe), tj. wszystkie ślady ujawnione i zabezpieczone
przez techników kryminalistyki – każdy ślad, który można zmierzyć, zważyć:
○ biorąc pod uwagę postać zjawiskową materii tworzącej ślady
rzeczowe, wyróżnia się dwie podstawowe grupy śladów:
■ ślady substancji, przeniesienia substancji mogą występować w
dwóch formach:
★ ślady obiektowe np. łuski, pociski,
★ odbitki nawarstwione lub odwarstwione, np. ślady linii
papilarnych, ślady powierzchniowe, które powstają na
powierzchniach twardszych oddziałującego na nie
narzędzia, przyjmuje kształt narzędzia działającego na
podłoże;
■ ślady energii - ślady powstałe wskutek oddania energii dzieli
się na:
★ ślady oddziaływania mogą przybierać postać zmian
właściwości materii np. ślady spalenia, gnicia lub
śladów przemieszczenia, czyli zmian przestrzennych,
★ ślady odwzorowania mogą przyjąć postać śladów
odwzorowania struktury zewnętrznej przedmiotów,
obiektów np. kształt narzędzia odwzorowuje się na
powierzchni, narzędzie działa na podłoże, ślad
zakrwawionej dłoni tj.:
➢ odcisków, np. wgłębiony ślad obuwia, jeśli
narzędzie jest twardsze od podłoża,
➢ śladów oddzielenia części od całości np.
odprysk lakieru, przecięty przewód,
➢ rys i systemów rys np. większości śladów
mechanoskopijnych;
➢ śladów odwzorowania właściwości oraz
nawyków funkcjonalnych i dynamicznych np.
ślady głosu i mowy,
➢ plamy - naniesiona na podłoże substancja
ciekła, płynna, przyjmuje nieokreślony kształt;

● ślady idealne (psychiczne, pamięciowe, świadomości), tj. zachodzą w umyśle

świadka, ofiary, sprawcy, zabezpieczane przez spisanie protokołu z
przesłuchania, sporządzenie protokołu pamięciowego,
 b) według miejsca występowania śladów:
● ślad na miejscu czynu przestępnego,
● ślady na środkach służących do popełnienia czynu karalnego,
● ślady na sprawcach czynu karalnego,
● ślady na ofiarach i innych osobach,
● ślady na drodze dojścia i odejścia sprawcy,
● ślady na miejscu ukrycia się sprawcy lub przedmiotów związanych ze
zdarzeniem;

c) według rodzaju i zakresu badań identyfikacyjnych:

● ślady umożliwiające identyfikację bezpośrednią/pośrednią,
● ślady umożliwiające identyfikację indywidualną/grupową;

d) ze względu na sposób pozostawienia śladów:

● ślady powstałe w sposób naturalny,
● ślady celowo spowodowane przez sprawcę lub inne osoby;

e) ze względu na wielkość obiektów materialnych:

● makroślady - duże ślady, ślady widoczne gołym okiem np. siekiera,
● mikroślady - słabo widoczne gołym okiem, np. włosy, włókna z odzieży,
drobiny lakieru;

f) ze względu na kierunek działania wypadkowych sił (sposób powstania):

● ślady statyczne,
● ślady dynamiczne;

g) ze względu na działy kryminalistyki:

● ślady daktyloskopijne, traseologiczne, fonoskopijne, biologiczne,
fizykochemiczne, osmologiczne,
● ślady mechanoskopijne, balistyczne;

4. Oględziny w pomieszczeniu i w terenie

Najbardziej złożoną postacią oględzin są oględziny miejsca, które zawsze przeprowadzane
są na miejscu zdarzenia. W ich ramach mogą być również przeprowadzone oględziny zwłok,
rzeczy, czy osoby. Oględziny rzeczy, osoby mogą być przeprowadzone również poza
miejscem zdarzenia.

Badanie miejsca zdarzenia jest to zespół wzajemnie powiązanych działań o charakterze

procesowy i pozaprocesowym, prowadzonych przez organa ścigania w celu
wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności zaistniałego zdarzenia, ustalenia jego
charakteru, wskazania ewentualnych sprawców oraz zebrania materiału dowodowego na
podstawie ustaleń poczynionych na miejscu jego wystąpienia.

Oględziny miejsca zdarzenia polegają na dokonaniu czynności taktycznych i techniczno-

kryminalistycznych zmierzających do poznania przebiegu zdarzenia, przeprowadzanych w
sposób planowy, z uwzględnieniem właściwości obszaru oraz klasyfikacji różnych grup
śladów przestępstwa lub ich nośników albo rzeczy, ich położenia, właściwości, stanu i cech
indywidualnych.

Miejsce zdarzenia w kryminalistyce - określona część przestrzeni otwartej lub zamkniętej, w

której coś się wydarzyło, zaszło, co jest przedmiotem postępowania karnego, wraz ze
wszystkimi znajdującymi się w tej przestrzeni rzeczami.
Etapy oględzin miejsca zdarzenia:
a) etap przygotowawczy,
b) etap zasadniczy,
c) etap końcowy;

Etap przygotowawczy – czynności poprzedzające oględziny miejsca zdarzenia

a) czynności związane z zabezpieczeniem miejsca zdarzenia:
● czynności zmierzające do zebrania informacji o zdarzeniu, jego charakterze i
przebiegu, osobach w nim uczestniczących i ich roli oraz przedmiotach z nim
związanych,
● czynności zmierzające do złagodzenia i zapobieżenia dalszym ujemnym
skutkom zdarzenia,
● czynności zmierzające do ustalenia i ujęcia osób podejrzanych o dokonanie
czynu przestępnego,
● czynności zmierzające do ochrony przed zmianami, śladów i obszaru, na
którym doszło do zdarzenia;

b) czynności związane z organizacją grupy operacyjno-procesowej:

● analiza wstępnych wiadomości o zdarzeniu – budowa wstępnych wersji
zdarzenia i planu prowadzenia oględzin,
● na podstawie posiadanych informacji określenie zakresu czynności
niecierpiących zwłoki i na tej podstawie dobranie składu i powołanie grupy
operacyjno-procesowej,
● zabezpieczenie środków technicznych, niezbędnych do zrealizowania
zamierzonych działań;

c) czynności porządkowo-organizacyjne podejmowane tuż po przybyciu grupy

operacyjno-procesowej w rejonie miejsca zdarzenia:
● zebranie informacji o przebiegu i efektach realizowanych już w ramach
zabezpieczenia miejsca, sprawdzenie prawidłowości wyznaczonego obszaru
miejsca zdarzenia w razie potrzeby rozszerzenie go lub zmiana organizacji
zabezpieczenia,
● uzupełnienie posiadanej wiedzy o zdarzeniu i jego uczestnikach o informacje
zebrane przez osoby zabezpieczające miejsce,
● sprawdzenie prawidłowości zabezpieczenia obszaru oględzin przed
zanieczyszczeniem lub utratą materiału dowodowego,
● określenie stopnia i rodzaju zagrożeń dla życia lub zdrowia albo mienia, jeżeli
jest to możliwe bez wchodzenia na wyznaczony obszar oględzin,
● wyznaczenie stanowiska kierowania oględzinami poza zabezpieczonym
obszarem,
● wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za prowadzenie ewidencji osób
wchodzących na wyznaczony obszar oględzin;

Etap zasadniczy oględzin właściwych - w czasie tego etapu, obejmującego czynności

ekipy oględzinowej na miejscu zdarzenia, wyróżnia się fazę wstępną i fazę oględzin
szczegółowych:
a) faza wstępna rozpoczyna się po wejściu zespołu oględzinowego na teren oględzin i
obejmuje następujące czynności:
● dokładne rozpoznanie miejsca zdarzenia, jego struktury i właściwości,
● zapoznanie się z otoczeniem miejsca zdarzenia, uściślenie jego położenia i
granic,
● zlokalizowanie widocznych śladów i dowodów rzeczowych oraz
zabezpieczenie tych śladów, które mogą ograniczać swobodę poruszania się
po miejscu zdarzenia,
 ● zbadanie, czy nie zachodzi konieczność zabezpieczenia śladów
zapachowych, które powinny być zabezpieczone przed dokonaniem innych
działań na miejscu zdarzenia i przed zabezpieczaniem innych śladów,
● dokonanie wstępnej rekonstrukcji przebiegu zdarzenia i ocena śladów i
dowodów rzeczowych pod kątem możliwości ich natychmiastowego
wykorzystania w procesie wykrywczym,
● ustalenie, które zmiany na miejscu zdarzenia zostały spowodowane przez
sprawcę lub sprawców, a które przez inne osoby,
● ustalenie planu oględzin oraz przydzielenie zadań,
● przyjęcie odpowiedniej metody badań szczegółowych,
● podjęcie czynności mających zapewnić bezpieczeństwo pracy osobom
biorącym udział w oględzinach miejsca zdarzenia oraz innych działań
zapewniających sprawny przebieg oględzin,
● utrwalenie zastanej sytuacji, co w zależności od rodzaju przestępstwa polega
na:
○ wykonaniu nagrania wideo lub zdjęć ogólnoorientacyjnych miejsca
zdarzenia
○ sporządzenie odręcznego szkicu miejsca oględzin,
○ oznaczeniu kolejnymi numerami widocznych dowodów rzeczowych, w
tym śladów
○ kryminalistycznych,
○ obraniu stałych punktów lub linii odniesienia,
○ wykonaniu zdjęć sytuacyjnych obrazujących położenie względem
stałych punktów lub linii
○ odniesienia już oznaczonych numerami zwłok, dowodów rzeczowych,
w tym śladów kryminalistycznych,
○ wykonaniu szczegółowych zdjęć zwłok, poszczególnych dowodów
rzeczowych;

b) faza oględzin szczegółowych to zespół czynności taktycznych i techniczno-

kryminalistycznych, zmierzających do odtworzenia przebiegu zdarzenia,
przeprowadzanych w sposób planowy, z uwzględnieniem właściwości miejsca,
przestrzeni zamkniętej lub otwartej oraz szczegółowe badanie różnych grup śladów
kryminalistycznych przedmiotów, ich położenia, właściwości, stanu i cech
indywidualnych. Zwykle faza ta obejmuje dwa rodzaje czynności:
● statyczne - niezwiązane z dokonywaniem zmian na miejscu zdarzenia, należy
utrwalić:
○ miejsce popełnienia przestępstwa i miejsce wystąpienia skutku
przestępstwa,
○ miejsce, gdzie nastąpiły zmiany w wyniku przestępstwa,
○ teren przyległy,
○ drogę dojścia i odejścia sprawcy;

● dynamiczne, które wiążą się z takimi zmianami, jako naturalnym skutkiem

aktywnego działania polegającego na zabezpieczeniu i wstępnym badaniu
śladów i dowodów przestępstwa, należy:
○ ujawnić w miejscach i na przedmiotach wszelkie ślady,
○ dokonać zabezpieczenia technicznego śladów i przedmiotów w taki
sposób, aby uchronić je przed wszelkimi zmianami,
○ dokonać udokumentowania procesowego śladów i przedmiotów
przez:
■ oznaczenie ich kolejnymi numerami,
■ opisie w metryczce śladowej,
■ sfotografowanie,
 ■ opisanie w protokole oględzin ich usytuowania,
rozmieszczenia, właściwości, cech, oznaczeń,
■ mieszczenie ich położenia na szkicu;

Etap końcowy - stanowi podsumowanie, zebranie wyników, ich kontrolę oraz zamknięcie tej
czynności procesowej.

Etap ten obejmuje w szczególności takie czynności, jak:

a) dokonanie kontrolnego przeglądu obszaru oględzin lub jego fragmentów
bezpośrednio po wykonaniu wszystkich czynności wchodzących w zakres oględzin,
przed podjęciem decyzji o opuszczeniu tego miejsca:
● celem przeglądu jest sprawdzenie, czy podczas gromadzenia materiału
dowodowego nie pominięto czegokolwiek,
● w przypadku stwierdzenia, że pominięto dowody rzeczowe, w tym ślady
kryminalistyczne, należy dokonać oględzin uzupełniających;

b) sprawdzenie całości dokumentacji z oględzin miejsca zdarzenia, m.in pod kątem

zgodności ze stanem faktycznym i wymaganiami procedury karnej, celowe jest
zwłaszcza odczytanie protokołu oględzin i porównanie jego treści z innymi
dokumentami oraz ustaleniami dokonanymi w trakcie oględzin, jeżeli w toku oględzin
miejsca zdarzenia użyto psa służbowego, należy tę czynność traktować jako część
składową oględzin i uczynić o tym stosowną wzmiankę w protokole,

c) w razie prowadzenia oględzin na obszarze otwartym w nocy, we mgle, podczas

opadów, w celu zapewnienia możliwości powtórnego przeprowadzenia czynności,
należy zabezpieczyć miejsce przed dostępem osób postronnych oraz, jeśli to
możliwe, przed niekorzystnym wpływem czynników atmosferycznych i ponowić
oględziny w lepszych warunkach,

d) usunięcie opakowań i przedmiotów jednorazowego użytku pozostawionych przez

osoby dokonujące czynności,

e) ustalenie dalszej taktyki wykorzystania materiału dowodowego przez określenie

kolejności prowadzenia specjalistycznych badań kryminalistycznych,

f) złożenie przez kierującego zespołem oględzinowym kierownikowi grupy operacyjno-

procesowej szczegółowej relacji z ich przebiegu i wyników oraz przekazanie miejsca
do jego dyspozycji;

Metody prowadzenia oględzin miejsca zdarzenia:

a) obiektywna – polegająca na:
● szczegółowym, systematycznym badaniu miejsca, znajdujących się na nim
przedmiotów i śladów, według określonej kolejności,
● kolejność ta, z góry zaplanowana, powinna być ściśle przestrzegana,
● najczęściej stosuje się przy tej metodzie dośrodkowy sposób badania miejsca
zdarzenia, który polega na tym, że zaczynając od obszarów zewnętrznych i
poruszając się po spirali, stopniowo badamy kolejne fragmenty, dochodząc
do centrum obszaru oględzin, metodę tę stosujemy najczęściej w sytuacjach,
kiedy nie ma dostatecznych informacji pozwalających choćby w ogólnych
zarysach określić wstępną wersję przebiegu zdarzenia i powiązać
występujące w badanym obszarze zmiany i ślady ze znajdującym się w
naszym zainteresowaniu zdarzeniem;
 b) subiektywna – polegająca na:
● rozpoczęciu oględzin od wyraźnego, charakterystycznego dla danego typu
zdarzenia śladu, np. od śladów pokonania przeszkody np. zwłok,
● w metodzie tej staramy się odtworzyć drogę poruszania się sprawcy szukając
na niej kolejnych śladów związanych z jego działaniem,
● przyjęcie tej metody pozwala liczyć na szybkie zdobycie istotnych informacji o
zdarzeniu i jego uczestnikach oraz natychmiastowe wykorzystanie ich do
podjęcia działań pościgowych i poszukiwania przedmiotów związanych w tym
zdarzeniem,
● można w tym przypadku zastosować odśrodkowy sposób poruszania się na
miejscu zdarzenia, który jest odwrotnością metody dośrodkowej i polega na
rozpoczęciu oględzin od wyraźnego centrum, np. miejsca ujawnienia zwłok, i
stopniowego rozszerzania ich obszaru przez poruszanie się ruchem
spiralnym na zewnątrz,
● metodę tę stosujemy wtedy, gdy taki element centralny występuje na
obszarze objętym oględzinami, a jednocześnie brak jest jednoznacznych
przesłanek dla wyraźnego określenia granicy obszaru, na którym mogą
występować istotne ślady związane z interesującym organa ścigania
zdarzeniem;

Metody prowadzenia oględzin:

a) odśrodkowa,
b) dośrodkowa,
c) promieniście odśrodkowo,
d) promieniście dośrodkowo,
e) strefowo,
f) warstwowo,
g) krzyżowo;

Oględziny w terenie zamkniętym

Dalsze pomieszczenia nazywane są jako następne, położone z prawej lub lewej strony (w
stosunku do osoby wchodzącej od zewnątrz od drzwi). Można je nazwać stosownie do ich
przeznaczenia.

Kolejność w/g przyjętej metody poruszania się:

a) badanie korytarza, przedpokoju
b) badanie kolejnych pomieszczeń,
c) badanie łazienek,
d) badanie kolejnych pięter,
e) badanie pomieszczeń gospodarczych, piwnic, strychów;

Oględzinom powinna być poddana również droga dojścia do np. do mieszkania, również
teren przylegający do domu rodzinnego (np. ogród).

Badanie pomieszczenia:
a) badanie wejścia, drzwi (tan, powierzchnia, zabezpieczenia, ościeżnice, okucia,
klamki),

b) badanie podłogi (stan, ślady, przedmioty zgubione, łuski, ślady krwi),

c) badanie ścian (rodzaj, stan ścian: czyste, brudne; ściana przednia, tylna, lewa,
prawa),

d) badanie sufitu,
 e) badanie okien, parapetów (stan okien, szyb, firany, zasłony, ślady na parapecie:
ślady stóp, linii papilarnych, mikroślady, krew),

f) badanie wyposażenia (rodzaj mebli, umiejscowienie, stan uszkodzenia, zmiany w

usytuowaniu)

g) badanie pościeli, np. w przypadku zabójstwa - ślady biologiczne,

h) nakrycia stołowe, popielniczki, kosze na śmieci,

i) piece,

j) stan powietrza;

Oględziny w terenie otwartym

a) penetracja terenu, uwzględnienie dróg dojścia,
b) granice oględzin,
c) ścieżka dostępu do punktu kulminacyjnego,
d) rozpoczęcie oględzin zgodnie z przyjętym kierunkiem poruszania się,
e) należy zwrócić szczególną uwagę na ślady traseologiczne, narzędzia i ich ślady,
przedmioty, na miejsca świeżo skopane.

W fazie statycznej należy ograniczyć się do wzrokowego stwierdzenia śladów, oznaczenia,

ich, ochrony.

5. Czynności w miejscu znalezienia zwłok.

Badanie medyczno-sądowe:
a) stwierdzenie zgonu,
b) wstępne określenie rodzaju śmierci, czasu śmierci, przyczyny śmierci, mechanizmu
śmierci,możliwość ustalenia mechanizmu powstania obrażeń;

Jeżeli oględzin dokonuje policjant, to dąży do uzyskania od lekarza wstępnych

informacji dotyczących w szczególności:
a) rozmieszczenia i nasilenia wczesnych i późnych znamion śmierci,
b) reakcji tkanek w procesie obumierania,
c) zanieczyszczeń powłok ciała, w szczególności kończyn, płynami ustrojowymi,
wydzielinami, wydalinami lub substancjami obcego pochodzenia,
d) obecności owadów i stadium ich rozwoju,
e) obrażeń ciała, z uwzględnieniem podziału na obrażenia powstałe za życia i po
śmierci,
f) czasu oraz przyczyny zgonu,
g) w przypadku ujawnienia ran i obrażeń - przypuszczalnych narzędzi, którymi je
zadano;

Badania kryminalistyczne:
a) utrwalenie wyglądu zwłok,
b) utrwalenie pozycji zwłok,
c) utrwalenie miejsca znalezienia zwłok,
d) ustalenie, czy na zwłokach i w miejscu ich znalezienia widoczne są ślady walki,
e) ustalenie, czy na miejscu znalezienia zwłok znajduje się przedmiot, który
spowodował zgon lub obrażenia na ciele,
f) ustalenie, czy na miejscu zdarzenia widoczne są ślady, które mogą świadczyć o
odebraniu sobie życia,
g) zabezpieczenie materiału dowodowego,
h) ustalenie tożsamości zwłok, jeżeli jest to możliwe;
Kolejność czynności przy oględzinach zwłok:
a) udokumentowanie stanu otoczenia – opis, fotografie, szkice, pomiary w celu
utrwalenia umiejscowienia materiału dowodowego,

b) opis wyglądu i ułożenia zwłok, fotografowanie , pomiary, szkicowanie: - ogólna

pozycja ciała, położenie głowy i kończyn w stosunku do tułowia, w stosunku do
otaczających przedmiotów i śladów,

c) oględziny i dokumentowanie odzieży w porządku, w jakim znajdują się one na

zwłokach, dokładne badanie odzieży w przypadku występowania na ciele:
● ran postrzałowych, porównanie przestrzeliny w odzieży ofiary oraz
umiejscowienia otworu wlotowego, badanie śladów pozostałości po wystrzale
z broni palnej,pozwala na ustalenie: użycia broni palnej, miejsca wlotu,
odległości oddania strzału, rodzaju zdarzenia,
● ran kłutych,
● zwłoki rozbiera się na miejscu zdarzenia, gdy lekarz uzna to za niezbędne,
gdy istnieje niebezpieczeństwo zniekształcenia lub zniszczenia śladów na
odzieży podczas transportu .
● każda część ubrania musi być umieszczona w odrębnym papierowym
opakowaniu, mokrą odzież należy wysuszyć w odpowiednim pomieszczeniu,
● po rozebraniu zwłok należy ponownie utrwalić ich wygląd z uwzględnieniem
uszkodzeń ciała lub innych śladów, a także obejrzeć całą powierzchnię ciała
łącznie z otworami naturalnymi, w pozostałych przypadkach zwłoki rozbiera
się w zakładzie medycyny sądowej lub prosektorium;

d) oględziny zewnętrzne ciała:

● ogólne właściwości ciała (płeć, wiek, wzrost, budowa ciała, stan odżywienia),
● rozmieszczenie i nasilenie znamion śmierci (wczesne , późne),
● zanieczyszczenie powłok skórnych (pochodzenia obcego: proch, smar,
ziemia, ciała obce; pochodzenia biologicznego: krew),
● właściwości ciała dotyczące głowy, szyi, klatki piersiowej, brzucha, kończyn,
odbytu, sromu,
● zmian chorobowych powłok skórnych (obrzęki, stany zapalne, nowotworowe),
● zmiany pourazowe i pooperacyjne powłok skórnych (blizny, tatuaże),
● obrażenia w numerowanej kolejności (zaznaczane na schematach),
● badanie rozpoczyna się od głowy denata w kierunku tułowia i nóg
uwzględniając cechy charakterystyczne, uszkodzenia zwłok, ślady walki
widoczne na ciele, układ palców, paznokcie, zacieki, ślady krwi, obecność
włosów, przy opisie obrażeń podaje się:
○ umiejscowienie,
○ wygląd,
○ rozmiary,
○ zacieki krwi biegnące od ran, z otworów nosowych, ust;

Gdy przeprowadzenie oględzin zwłok na miejscu ich znalezienia jest niemożliwe lub
znacznie utrudnione, przewozi się je do zakładu medycyny sądowej lub prosektorium. Przed
zabraniem opisuje się ułożenie zwłok i sporządza się dokumentację techniczną. Jeżeli nie
ustalono tożsamości zwłok:
● sporządza się szczegółowy rysopis,
● fotografię twarzy, znaków szczególnych, przedmiotów,
● daktyloskopuje się je;

Gdy stan zwłok nie pozwala na fotografowanie, daktyloskopowanie, w trakcie otwarcia zwłok
zabezpiecza się czaszkę i materiał biologiczny.
Oględziny zwłok na miejscu ich znalezienia:
a) rozpoczyna się od utrwalenia za pomocą fotografii, nagrań wideo lub innych
nośników informacji ich wyglądu i ułożenia oraz stanu otoczenia,

b) następnie opisuje się wygląd i ułożenie zwłok oraz sporządza szkic ich ułożenia,

c) w dalszej kolejności, na miejscu znalezienia zwłok, albo kontynuując oględziny w

zakładzie medycyny sądowej lub prosektorium, dokumentuje się oględziny odzieży,
w którą zwłoki są ubrane, opisując jej poszczególne części w takim porządku, w
jakim znajdują się one na zwłokach, lub odzieży, która znajduje się obok zwłok,
uwzględniając ewentualne ślady na odzieży lub jej uszkodzenia;

Gdy brak jest przesłanek uzasadniających rozebranie zwłok na miejscu ich znalezienia,
zwłoki rozbiera się w zakładzie medycyny sądowej lub prosektorium. Na podstawie ustaleń
poczynionych w toku oględzin, lekarz powinien wypowiedzieć się co do czasu zgonu,
przyczyny śmierci i przypuszczalnego narzędzia, którym zadano obrażenia.

6. Sekcja zwłok, oględziny odzieży denata, ocena ujawnionych śladów.

Sekcje zwłok przeprowadza się zawsze w przypadku podejrzenia przestępnego
spowodowania śmierci, otwarcia zwłok dokonuje biegły lekarz, w miarę możności z zakresu
medycyny sądowej, w obecności prokuratora albo sądu, do obecności przy oględzinach i
otwarciu zwłok można, w razie potrzeby, oprócz biegłego, wezwać lekarza, który
ostatnio udzielił pomocy zmarłemu. Z oględzin i otwarcia zwłok biegły sporządza opinię z
zachowaniem wymagań.

Sekcja zwłok ma na celu:

a) ustalenie czasu śmierci,
b) ustalenie przyczyny śmierci,
c) ustalenie mechanizmu śmierci,
d) ustalenie rodzaju obrażeń ze wskazaniem mechanizmu ich powstania i narzędzi,
które je spowodowały,
e) ustalenie charakteru obrażeń i okoliczności ich powstania,
f) udzielenie odpowiedzi na pytania prokuratora;

Przebieg badań w ramach sekcji zwłok

a) oględziny zewnętrzne zwłok:
● opis i sfotografowanie zwłok wraz ze znajdującym się na niej ubraniem,
zwrócenie uwagi na cechy szczególne, tj. zabrudzenia, otarcia, zniszczenia,
● zdejmowanie kolejnych warstw ubrań i ich staranne oględziny,
● opis i sfotografowanie zwłok bez ubrań,
● pobranie cząstek obcych do badań,
● obmycie zwłok,
● opis i sfotografowanie obrażeń wraz z dokładnym umiejscowieniem ich na
szkicu,
● w przypadku NN zwłok – konieczne jest bardzo dokładne opisanie cech
wyglądu i znaków szczególnych (stan uzębienia, tatuaże);

b) oględziny wewnętrzne zwłok:

● otwarcie jamy czaszki, jak opłucnowych, jamy brzusznej oraz badanie
wyjętych z nich narządów,
● pobranie narządów i tkanek do badań toksykologicznych, bakteriologicznych,
na zawartość alkoholu oraz badań identyfikacyjnych,
● wyjęcie i zbadanie narządów, pobranie wycinków do badania
makroskopowego, do badań chemiczno-toksykologicznych, serologicznych,
 c) oględziny zewnętrzne obnażonych zwłok:
● opis obnażonych zwłok, sfotografowanie całej sylwetki, pobranie ciał obcych,
● obmycie zwłok,
● stwierdzenie, rozmieszczenie, nasilenie wczesnych i późnych znamion
śmierci, reakcji tkanek w procesie ich obumierania, obrażeń ciała z
uwzględnieniem powstałych za życia i po śmierci,
● określenie charakteru obrażeń,
● w przypadku NN zwłok należy szczegółowo opisać cechy wyglądu, znaki
szczególne;

Cele sądowo-lekarskich badań zwłok:

a) określenie czasu śmierci,
b) określenie przyczyny śmierci, powstać,
c) rodzaju obrażeń ,
d) charakteru obrażeń i okoliczności w jakich mogły powstać,
e) określenie współistniejących procesów chorobowych,
f) ustalenie ewentualnego związku przyczynowo-skutkowego między urazami a
śmiercią,
g) dokonanie ustaleń wskazanych przez zlecającego badanie,
h) zabezpieczenie materiału do badań dodatkowych (histopatologicznych,
bakteriologicznych, serologicznych, chemiczno-toksykologicznych;

Możliwe są następujące wyniki sekcji zwłok w zakresie ustalenia przyczyny zgonu:

a) określenie konkretnej przyczyny zgonu,
b) twierdzono ewidentne zmiany chorobowe, mogące stanowić przyczynę śmierci,
jednakże nie można wykluczyć innego czynnika sprawczego,
c) na podstawie samej sekcji zwłok nie można ustalić przyczyny śmierci, gdyż
stwierdzone zmiany mogą, ale nie muszą tłumaczyć przyczyny zgonu,
d) przyczyna zgonu pozostaje nieustalona, gdyż wszystkie przeprowadzone badania
dały wynik ujemny;

Wyniki badań znajdują się w opinii biegłego:

a) rodzaj i nasilenie zmian chorobowych lub urazowych daje podstawę do określenia
przyczyny śmierci, dodatkowo przeprowadza się badania grupy krwi i na obecność
alkoholu,
b) na podstawie sekcji zwłok nie można stwierdzić jednoznacznej przyczyny śmierci;
stwierdzone zmiany mogą ale nie muszą tłumaczyć przyczyny zgonu; przeprowadza
się badania laboratoryjne; jeśli nie wykażą innej przyczyny śmierci, przyjmuje się tę
wskazaną w samej sekcji,
c) tzw. sekcja biała; wszystkie badania dają ujemny wynik; przyczyna śmierci pozostaje
niewyjaśniona;

7. Oględziny osoby i odzieży. Wnioskowanie z ujawnionych śladów albo z ich

braku.

W razie potrzeby dokonuje się oględzin miejsca, osoby lub rzeczy, jeżeli przedmiot może
ulec przy badaniu zniszczeniu lub zniekształceniu, część tego przedmiotu należy w miarę
możności zachować w stanie niezmienionym, a gdy to nie jest możliwe – stan ten utrwalić w
inny sposób.
Oskarżony jest obowiązany poddać się:
a) oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem
integralności ciała; wolno także w szczególności od oskarżonego pobrać odciski,
fotografować go oraz okazać w celach rozpoznawczych innym osobom;

b) badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z

dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem że
dokonywane są przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia z
zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu oskarżonego, jeżeli
przeprowadzenie tych badań jest nieodzowne; w szczególności oskarżony jest
obowiązany przy zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi, włosów lub
wydzielin organizmu,

c) pobraniu przez funkcjonariusza Policji wymazu ze śluzówki policzków, jeżeli jest to

nieodzowne i nie zachodzi obawa, że zagrażałoby to zdrowiu oskarżonego lub
innych osób.

Jeżeli karalność czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego, nie może on sprzeciwić
się oględzinom i badaniom niepołączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w
zakładzie leczniczym.

Oględziny osoby to oględziny ciała osoby żyjącej. Przeprowadza się je w razie potrzeby i
tylko wtedy, gdy ustawa na to pozwala. Oględziny osoby przeprowadza się z udziałem
lekarza wezwanego w charakterze biegłego. Podczas oględzin osoby obejrzeniu, zbadaniu i
opisaniu, a w razie potrzeby także utrwaleniu za pomocą środków fotowideo, z
uwzględnieniem umiejscowienia, kształtu i rozmiaru, podlegają:
a) uszkodzenia ciała, takie jak rany, oparzenia, zadrapania, blizny, guzy, podbiegnięcia
krwawe, otarcia, deformacje i tatuaże,
b) ślady zabrudzenia, zamoczenia, okopcenia, nadpalenia tkanek,
c) wszelkie ślady na odzieży oraz przedmioty znajdujące się w kieszeniach lub ukryte w
odzieży.

Lekarz biorący udział w oględzinach wydaje opinię co do przyczyny powstania określonego

śladu na ciele osoby badanej, co do przedmiotu, od jakiego ślad pochodzi, oraz co do czasu,
w jakim przypuszczalnie ślad powstał. W toku oględzin osoby pobiera się od niej, w razie
potrzeby, materiał do badań laboratoryjnych.

W uzasadnionych przypadkach należy zabezpieczyć do badań całą odzież lub jej części.
Wówczas dostarcza się osobie poddawanej oględzinom inną odzież pobraną z jej
mieszkania, a jeżeli to nie możliwe lub osoba ta nie wyrazi zgody na jej dostarczenie –
wydaje się odzież zastępczą do zwrotu.

Policjanci nie dokonują oględzin ciała osób pokrzywdzonych przestępstwami przeciwko

wolności seksualnej i obyczajowej. Osoby te, niezwłocznie po przekazaniu przez nie
informacji o zaistniałym zdarzeniu, o jego miejscu i sprawcy, a jeszcze przed wykonaniem
innych czynności, policjant kieruje na badania lekarskie:
a) ginekologiczne, połączone – w razie konieczności – z zabezpieczeniem przez
lekarza dowodów lub innych materiałów mających związek z przestępstwem,
b) inne badania lekarskie związane z rodzajem i charakterem doznanych obrażeń,
c) połączone z zabezpieczeniem przez lekarza dowodów lub innych materiałów
mających związek z przestępstwem;

Oględzin lub badań ciała, które mogą wywołać poczucie wstydu, powinna dokonać osoba tej
samej płci.
8. Oględziny rzeczy, wnioskowanie ze znalezionych śladów albo z ich braku
W razie potrzeby dokonuje się oględzin miejsca, osoby lub rzeczy, jeżeli przedmiot może
ulec przy badaniu zniszczeniu lub zniekształceniu, część tego przedmiotu należy w miarę
możności zachować w stanie niezmienionym, a gdy to nie jest możliwe – stan ten utrwalić w
inny sposób.

Oględziny rzeczy obejmują zapoznanie się z dowodem w postaci przedmiotu lub

dokumentu, jeżeli interesują nas cechy fizyczne, a nie treść intelektualna. Rzecz może być
poddana dalszym badaniom podczas ekspertyzy kryminalistycznej.

Oględziny rzeczy przeprowadzamy w celu:

a) utrwalenia istotnych z dowodowego punktu widzenia cech i właściwości rzeczy,
b) wykrycia śladów tam się znajdujących,
c) wytypowania materiału porównawczego do badań kryminalistycznych;

Przedmioty podlegające tego typu oględzinom można podzielić na 3 grupy:

a) przedmioty służące do realizacji działań przestępnych,
b) przedmioty pochodzące z przestępstwa,
c) przedmioty, które stały się obiektem przestępstwa, noszące na sobie ślady działań
przestępnych;

W toku oględzin rzeczy należy uwzględnić następujące jej cechy i właściwości:

a) rodzaj, typ, przeznaczenie, materiał, z którego dana rzecz została wykonana,
b) szczególnie charakteryzujące ją cechy, kształt, wielkość, kolor, numer fabryczny i
inne znaki identyfikacyjne,
c) ślady pozostawione na niej przez inne rzeczy lub ludzi;

Oględzinom poddaje się każdy nośnik śladów przestępstwa ujawniony podczas oględzin
miejsca zdarzenia oraz każdą rzecz znalezioną albo wydaną w trakcie przeszukania
miejsca, pomieszczenia lub osoby albo zatrzymania rzeczy.

Celem oględzin rzeczy jest:

a) identyfikacja,
b) wykrycie na tej rzeczy śladów przestępstwa,
c) lub ustalenie właściwości danej rzeczy.

Od oględzin rzeczy odstępuje się i dołącza ją do akt postępowania, jeśli nie ma podstaw do
uznania rzeczy za nośnik śladów przestępstwa, została ona zidentyfikowana, jej wygląd i
cechy charakterystyczne zostały opisane w protokole zatrzymania rzeczy albo protokole
przeszukania.

Można odstąpić od oględzin zabezpieczonej rzeczy w miejscu jej ujawnienia, znalezienia lub
wydania, jeżeli będzie ona przedmiotem badań w celu ujawnienia znajdujących się na niej
śladów i wydania opinii biegłego.

Oględziny nośników śladów przestępstwa prowadzone na miejscu zdarzenia dokumentuje

się w protokole oględzin tego miejsca, chyba że oględziny miejsca zostały dokonane bez
udziału specjalisty. W takim wypadku oględzin nośnika dokonuje się z udziałem specjalisty i
dokumentuje ich wynik w odrębnym protokole.
9. Wersje zdarzenia
Wersje kryminalistyczne należy rozumieć jako rezultat procesów myślowych w postaci
hipotez, które są alternatywną próbą wyjaśnienia jakiegoś zdarzenia, jego przyczyn,
przebiegu, okoliczności, wskazania osoby sprawcy.

Pierwsze wersje kryminalistyczne należy tworzyć w możliwie najkrótszym czasie od

wpłynięcia zawiadomienia o popełnieniu czynu zabronionego o znamionach przestępstwa.
Ich podstawę stanowią zwykle cząstkowe informacje, drobiazgi zauważone w związku ze
zdarzeniem.

Zachodzący proces myślowy jest tłumaczeniem przez stawianie hipotez, sięganiem do

domniemanego, niestwierdzonego za pomocą zmysłów, pewnego stanu rzeczy, który wraz z
ujawnionymi okolicznościami może służyć za wytłumaczenie dla danego faktu jako
następstwa.

Tworzenie wersji to przechodzenie od znanego do nieznanego, to dobieranie do znanego

skutku – zjawisk poprzedzających i warunkujących to zdarzenie.

Tworzenie wersji jest procesem uwarunkowanym przez wiele bardzo różnych czynników,
związanych z jednej strony z jakością informacji o zdarzeniu, stanowiących podstawę
budowę wersji, z drugiej związanych z cechami osoby tworzącej wersje.

Wśród uwarunkowań powiązanych z informacjami wpływającymi na tworzenie wersji

należy wyróżnić:
a) wielość informacji, które zapewniać powinny pełnię wyobrażenia o zdarzeniu,
b) różnorodność źródeł informacji, aby uniknąć tzw. efektu echa informacyjnego;

Wśród uwarunkowań związanych z cechami osoby tworzącej wersje kryminalistyczne

są cechy osobiste osoby, jak:
a) wyobraźnia,
b) inteligencja,
c) obiektywizm,
d) predyspozycje do pracy analitycznej,
e) wiedza,
f) doświadczenia życiowe i zawodowe nabyte podczas prowadzenia innych
postępowań;

Podstawowe problemy, które mogą być przedmiotem wersji:

a) charakter przedmiotowego zdarzenia,
b) przyczyny tego zdarzenia,
c) przebieg zdarzenia w czasie i przestrzeni,
d) spodziewane skutki zdarzenia,
e) motywy i cel działania sprawcy,
f) sposób powstania stwierdzonych śladów,
g) ewentualne istnienie innych śladów,
h) sposób działania sprawcy i jego późniejsze zachowanie,
i) osoba sprawcy oraz forma,
j) stopień jego winy;
Podziały i klasyfikacje wersji śledczych:
a) kryterium: faza postępowania:
● operacyjne,
● śledcze,
● wersje jurysdykcyjne, tworzone na etapie postępowania sądowego;

b) kryterium: podmiot je tworzący:

● wersje policyjne,
● wersje prokuratorskie,
● wersje sądowe;

c) kryterium stopnia prawdopodobieństwa:

● wersje mało prawdopodobne,
● wersje prawdopodobne, oparte na szerokich podstawach;

d) kryterium: stopień zweryfikowania wersji:

● wersje wstępne,
● wersje sprawdzone,
● wersje wyeliminowane,
● wersje ostateczne;

e) kryterium: przedmiot wersji:

● wersje rzeczowe,
● wersje osobowe;

f) kryterium: stosunku wersji do faktu głównego:

● wersje ogólne, dotyczące problemów najistotniejszych, od których
rozstrzygnięcia może zależeć kontynuowanie postępowania czy tworzenie
kolejnych wersji, dotyczą one przede wszystkim charakteru zdarzenia, mogą
rozstrzygać, czy mamy do czynienia z przestępstwem, czynem zabronionym
czy np. nieszczęśliwym wypadkiem, a także odnosić się do ustawowych
znamion przestępstwa,
● wersje cząstkowe, odnoszą się do elementów zdarzenia, np. motywu, alibi,
narzędzia, jakim posługiwał się sprawca, miejsca ukrycia przedmiotu,
sposobu dostania się do pomieszczenia czy czasu działania;

Tworzone wersje kryminalistyczne muszą się charakteryzować określonymi cechami,

muszą być:
a) logiczne,
b) obiektywne,
c) indywidualne,
d) sprawdzalne;

Wersje tworzone są od powzięcia pierwszych informacji o zdarzeniu, przez całe trwające

postępowanie, aż do jego ukończenia i stworzenia zweryfikowanej i przyjętej w
prawomocnym orzeczeniu kończącym postępowanie.

Wersja powinna być sprawdzana aż do jej potwierdzenia lub obalenia, co z kolei powinno
doprowadzić do wyjaśnienia sprawy lub utworzenia nowych czy zmodyfikowanych wersji.
Należy przyjąć, że efektem sprawdzania wersji może być przyjęcie, że wersja jest
prawdziwa, wszystkie jej elementy zostały zweryfikowane i nie wymaga już dalszego
sprawdzania.

Wersja może być fałszywa, wyniki podjętych czynności nie potwierdziły zakładanych hipotez
i w takiej sytuacji również nie wymaga dalszego sprawdzania.
Przyjęte założenia wersji stały się bardziej prawdopodobne, ale nie zdołano w pełni
potwierdzić założonych hipotez, w takiej sytuacji należy kontynuować sprawdzanie wersji
określonym kierunku.

Może też zachodzić sytuacja odwrotna, sprawdzana hipoteza stała się mniej
prawdopodobna, co powinno uzasadniać konieczność poszukiwania innych wersji
zdarzenia.

Gdy sprawdzana wersja nie uległa zmianie, prawdopodobieństwo jej prawdziwości nie
zmienia się.

Funkcje wersji kryminalistycznych:

a) funkcja rozpoznawcza - organ prowadzący postępowanie dokonuje ustaleń
dotyczących zdarzenia prawdopodobnie mającego miejsce w przeszłości i mogącego
okazać się przestępstwem,
b) funkcja determinująca - oznacza, że niezależnie od tego w której fazie postępowania
tworzy się wersje,należy stwierdzić, iż przyjęcie konkretnego założenia determinuje
dalsze czynności podejmowane w celu jego sprawdzenia;

10. Dokumentacja poglądowa oględzin (miejsca, osoby i rzeczy) i jej znaczenie.

Z oględzin sporządza się protokół oraz w miarę potrzeby odpowiednią dokumentację

techniczną i niezbędną dokumentację dodatkową, która może być sporządzona tylko
podczas oględzin miejsca.

Dodatkowa dokumentacja z oględzin miejsca powinna zawierać w szczególności:

a) wykaz osób uczestniczących w oględzinach, z określeniem ich indywidualnych zadań
oraz czasu wejścia i opuszczenia miejsca oględzin, a także opis wymuszonych wejść
na obszar oględzin osób, o których mowa w ustawie poza policjantami
uczestniczącymi w oględzinach,
b) wstępne informacje o obszarze lub obiekcie oględzin oraz zdarzeniach, jakie
zaistniały przed rozpoczęciem oględzin, w tym o przyrządach do ratowania życia lub
zdrowia użytych podczas udzielania pomocy medycznej albo do ratowania mienia.

Obowiązkową formą dokumentowania przebiegu oraz wyników oględzin jest protokół. Jest
on podstawowym sposobem zabezpieczenia formalnego dowodów uzyskanych w ich toku.
Jego sporządzenie ma na celu utrwalenie dowodu, co zwalnia organ orzekający z
obowiązku samodzielnego dokonania danej czynności procesowej.

Podczas sporządzania protokołu należy respektować zasady wynikające z KPK, jak i

praktyki kryminalistycznej. Zgodnie z tymi zasadami:
a) protokół oględzin musi być sporządzony bezpośrednio w trakcie trwania danej
czynności, w tym samym czasie, miejscu i w obecności wszystkich jej uczestników,

b) niedopuszczalne jest sporządzanie protokołu po zakończeniu czynności na

podstawie notatek, zapisków i szkiców,

c) jeżeli protokół jest nieczytelny, należy sporządzić jego czytelną kopię i po

uwierzytelnieniu dołączyć oryginał i kopię do akt głównych postępowania,

d) treść protokołu powinna być redagowana w czasie teraźniejszym, w formie

bezosobowej,
 e) zasadnicza treść protokołu powinna obejmować wyczerpujący opis istotnych dla
wyjaśnienia sprawy ustaleń,

f) należy unikać szczegółowego opisu tych elementów otoczenia, które nie mają
bezpośredniego związku ze sprawą,

g) protokół nie powinien być rozwlekły, nie może zastępować spisu inwentaryzacyjnego
ani szczegółowej dokumentacji technicznej danej budowli,

h) protokół oględzin musi zawierać w porządku chronologicznym dokładny opis

wszelkich działań podejmowanych przez uczestników oględzin, niezależnie od tego,
czy przyniosły one oczekiwane rezultaty, czy też nie,

i) opis musi zapewnić jednoznaczność co do zakresu wykonanych czynności, tak aby

na jego podstawie można było ocenić rzetelność i prawidłowość przeprowadzenia
oględzin,

j) protokół jest pisemnym utrwaleniem zastanego stanu,

k) protokół z oględzin może być uzupełniony dokumentacją techniczną w postaci

dokumentacji fotograficznej,nagrania wideo lub szkicu,

l) po zakończeniu oględzin protokół musi być odczytany i podpisany zarówno przez

kierującego daną czynnością procesową, jak i przez wszystkich jej uczestników;

Każdy ślad kryminalistyczny znaleziony lub ujawniony w trakcie oględzin musi zostać
opisany w protokole oględzin stosownego opisu. Opis taki powinien zawierać:
a) sposób znalezienia lub ujawnienia danego śladu,
b) informacje o zastosowanych dodatkowo metodach utrwalenia jego wyglądu,
c) oznaczenie ewidencyjne śladu,
d) informację o zastosowanej metodzie jego zebrania i zabezpieczenia technicznego
śladu;

Dokumentacja fotograficzna - protokół oględzin może być uzupełniony dokumentacją

techniczną. Najczęściej jest to dokumentacja fotograficzna oraz szkic. Stosuje się także do
rejestracji przebiegu i wyników oględzin urządzenia i środki techniczne służące do
utrwalania dźwięku i obrazu, w tym urządzenia mechaniczne, elektroniczne typu
analogowego i cyfrowego, w szczególności aparaty fotograficzne.

Praktyka kryminalistyczna wyróżnia trzy rodzaje zdjęć fotografii oględzinowej:

a) zdjęcia ogólnoorientacyjne – rejestrujące ogólny obraz obszaru oględzin oraz
umiejscowienie go w szerszej perspektywie,
b) zdjęcia sytuacyjne – rejestrujące obraz konkretnego fragmentu obszaru oględzin i
dokumentujące rozmieszczenie na nim poszczególnych śladów i przedmiotów
c) zdjęcia szczegółowe – rejestrujące obraz konkretnego śladu czy przedmiotu
mającego istotne znaczenie dowodowe, jego ułożenie, wielkość i cechy specyficzne;

Do wykonania zdjęć sytuacyjnych wskazane jest wyraźne oznaczenie miejsca występowania

śladu przez obrysowanie go kredą lub pisakiem. Konieczne jest oznaczenie śladu
numerkiem zgodnym z numerem śladu nadanym w protokole.
Fotografie szczegółowe wykonuje się zgodnie z zasadami fotografii skalowej:
a) aparat fotograficzny powinien być tak ustawiony, aby oś optyczna obiektywu
znajdowała się w centralnej części śladu i była prostopadła do płaszczyzny, na której
on występuje,
b) obok śladu powinien znajdować się specjalny przymiar – skalówka wyskalowana w
jednostkach odpowiadających wielkości śladu,
c) w kadrze musi mieścić się cały ślad oraz przynajmniej zasadnicza część skalówki,
wokoło śladu musi być widoczna naturalna powierzchnia podłożą,
d) w przypadku śladów przestrzennych należy tak dobrać warunki ekspozycji, aby cała
głębokość śladu znajdowała się w zakresie głębi ostrości obiektywu;

Walory fotografii przejawiają się przede wszystkim w tym, że:

a) utrwala ona w sposób całkowicie obiektywny i dokładny obejmowany kadrem obszar
wraz z wszelkimi znajdującymi się na nim przedmiotami i widocznymi śladami,
b) szybko i wiernie zabezpiecza środki dowodowe, co ma szczególne znaczenie w
sytuacjach niecierpiących zwłoki, gdy inne zjawiska czy zdarzenia mogą w krótkim
czasie doprowadzić do ich zniszczenia lub zniekształcenia,
c) uzupełniając ustalenia faktyczne zawarte w protokole, pozwala na późniejszą
kontrolę czynności wykonywanych w trakcie oględzin, a w niektórych wypadkach
obraz zarejestrowany na fotografii umożliwia usunięcie niejasności w zawartym w
protokole oględzin opisie;

Szkice kryminalistyczne
Normy obowiązującego prawa karnego nie regulują w sposób jednoznaczny kwestii
wykonywania szkiców kryminalistycznych. Jednak praktyka jednoznacznie wskazuje na
wysokie walory tej formy dokumentowania zastanej sytuacji i utrwalenia wzajemnych relacji
przestrzennych pomiędzy poszczególnymi elementami otoczenia oraz śladami.

Często powstają znaczne trudności przy tworzeniu zwięzłego opisu kształtu, rozmiarów i
rozmieszczenia poszczególnych śladów i przedmiotów. Znaczne uproszczenie tego opisu
możliwe jest przez odwołanie się do szkicu, na którym te informacje mogą być w prosty
sposób utrwalone. Szkic, uzupełniając treść protokołu, daje większe możliwości poprawnego
wyobrażenia obrazu obszaru oraz rozmieszczenia na nim istotnych śladów i innych
elementów.

Szkice wykonuje się w następujących wypadkach:

a) gdy potrzebne jest dokładne określenie wymiarów obszaru, przedmiotów lub śladów
albo ich wzajemnego rozmieszczenia,
b) jeżeli za pomocą opisu słownego i zdjęć fotograficznych nie można w sposób
przejrzysty przedstawić obrazu zaistniałej sytuacji;

W praktyce kryminalistycznej spotykamy następujące rodzaje szkiców:

a) szkic ogólny – dokumentuje położenie obszaru objętego oględzinami w stosunku do
charakterystycznych lub z innych powodów istotnych elementów otoczenia albo
wzajemne położenie różnych obszarów, na których występują ślady związane z tym
samym zdarzeniem,
b) szkic szczegółowy – odzwierciedla obszar objęty oględzinami i rozmieszczenie
występujących na nim śladów oraz przedmiotów istotnych dla wyjaśnienia przebiegu
zdarzenia,
c) szkic specjalny – dokumentuje szczególnie istotne fragmenty obszaru oględzin lub
elementy wybranych śladów kryminalistycznych, przekroje przedmiotów,
pomieszczeń, instalacji;
Szkice kryminalistyczne wykonuje się w określonej podziałce, zależnej od wielkości
przedstawianego obszaru. Na szkicu należy udokumentować wzajemne położenie istotnych
dla wyjaśnienia przebiegu zdarzenia elementów otoczenia, przedmiotów i wszelkich śladów
z nim związanych.

Nie należy obciążać szkicu nadmierną ilością drobnych, nieistotnych szczegółów, gdyż
zmniejsza to jego przejrzystość. Wszelkie istotne elementy, takie jak ślady
kryminalistyczne czy przedmioty związane ze zdarzeniem, muszą być jednoznacznie
oznaczone i szczegółowo opisane w legendzie szkicu

11. Eksperyment kryminalistyczny i procesowy. Wykorzystanie ich wyników.

W celu sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy można
przeprowadzić, w drodze eksperymentu procesowego, doświadczenie lub odtworzenie
przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów.

W toku oględzin lub eksperymentu procesowego można dokonywać również przesłuchań

lub innych czynności dowodowych.

Eksperyment procesowo-kryminalistyczny jest czynnością procesową wykonywaną przez

organ procesowy, mającą znaczenie dowodowe w toczącym się postępowaniu.
Eksperyment procesowo-kryminalistyczny przeprowadza się w celu sprawdzenia
okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy.

Czynność ta ma przede wszystkim charakter:

a) weryfikacyjny,
b) sprawdzający możliwość pojawienia się określonego zdarzenia lub jego fragmentu;

Decyzję o przeprowadzeniu eksperymentu podejmuje organ procesowy, oceniając, czy

potrzebne jest sprawdzenie określonych okoliczności, wynikających z dotychczas
uzyskanego materiału dowodowego w sprawie, czy też np. konieczna weryfikacja założeń
przyjętych w wersji kryminalistycznej.

Celem eksperymentu może być sprawdzenie już zebranych dowodów, sprawdzenie wersji
śledczych opartych na materiale sprawy i doświadczeniu organu procesowego oraz
poznanie określonych związków zachodzących pomiędzy przedmiotami a zjawiskiem.

Nie należy utożsamiać przedmiotu badań z celem eksperymentu, gdyż jest przedmiotem
badań jest przebieg zdarzenia lub jego fragment.
Eksperyment może być przeprowadzony w formie doświadczenia lub odtworzenia, ma
charakter czynności dynamicznej, powtarzalnej, niekiedy wielokrotnie.

Doświadczenie polega na sprawdzeniu, czy określone zdarzenie lub jego fragment mogło
mieć w ogóle miejsce lub taki przebieg, jaki zakłada organ procesowy w wersji
kryminalistycznej lub jaki wynika z zebranego materiału dowodowego. Należy przyjąć, że ta
forma eksperymentu zmierza do wypełnienia luki dowodowej lub do weryfikacji niepewnego
ogniwa w łańcuchu środków dowodowych.

Odtworzenie, czyli rekonstrukcja, polega na sprawdzeniu, czy zdarzenie lub jego fragment
mogło zajść w określonych okolicznościach lub w toku założonym przez organ procesowy.

Istota odtworzenia polega na stworzeniu niemalże identycznych warunków, w jakich

przebiegało zdarzenie, działaniu w miejscu zdarzenia, o tej samej porze, przy takich samych
warunkach atmosferycznych, porze dnia itp.
Eksperyment charakteryzuje się doświadczalnym przebiegiem czynności, celową i
świadomą działalnością organu, ściśle określonymi warunkami realizacji, poznawczym
celem oraz wynikiem, który może być lub jest dowodem czegoś.

Biorąc pod uwagę cel i charakter tej czynności, należy się do niej szczególnie
starannie przygotować:
a) dokładnie przeanalizować posiadane materiały i określić, czy rzeczywiście potrzebne
jest przeprowadzenie eksperymentu, a jeżeli tak, to co będzie jego przedmiotem,
jakie okoliczności wymagają sprawdzenia i czy okoliczności te mają faktycznie
istotne znaczenie dla postępowania,

b) przygotować szczegółowy plan działania, biorąc pod uwagę, czy eksperyment ma

być przeprowadzony w formie doświadczenia, czy odtworzenia,

c) zapewnić odpowiednio odtworzone warunki, dokonać podziału ról i zadań dla osób
biorących udział w eksperymencie,

d) zabezpieczyć miejsce eksperymentu, przedmioty i środki niezbędne do jego

przeprowadzenia;

Podczas realizacji przedsięwzięcia pamiętać trzeba o podstawowych zasadach

taktycznych i procesowych:
a) aby warunki przeprowadzania eksperymentu były takie same lub maksymalnie
zbliżone do warunków, w jakich nastąpiło zdarzenie. Warunki te powinny dotyczyć
nie tylko miejsca i czasu przeprowadzania czynności, ale także przedmiotów
używanych i udziału czynników zdarzenia lub pozorantów,

b) kolejną zasadą taktyczną jest konieczność powtórzenia badań eksperymentalnych,

c) podczas przeprowadzania eksperymentu należy zachować obiektywizm oraz

planowość,

d) oświadczenia i odtworzenia nie mogą zagrażać życiu i bezpieczeństwu osób ani

stwarzać zagrożenia dla otoczenia,

e) eksperyment nie może być nieobyczajny, naruszać zwyczajów i wartości

społecznych ani stwarzać sytuacji, w których uczestnicy naruszaliby obowiązujące
przepisy prawa,

f) czynność ta musi zostać udokumentowana procesowo protokołem, jednakże

zważywszy na jej dynamiczny charakter powinna być także utrwalona za pomocą
aparatury rejestrującej obraz i dźwięk.

Efektem przeprowadzenia eksperymentu może być potwierdzenie lub zaprzeczenie

zaistnienia określonego faktu.

W przypadku wyniku pozytywnego otrzymujemy informację, że zdarzenie lub jego fragment

mogło mieć miejsce, nie oznacza to jednak, że tak musiało być.

W przypadku wyniku negatywnego wykluczamy możliwość zaistnienia określonego

zdarzenia w badanych, a więc odtworzonych lub zbliżonych warunkach, co z punktu
widzenia prowadzonego postępowania paradoksalnie jest wynikiem o większym znaczeniu
dowodowym.
12. Znaczenie prawne identyfikacji osób i zwłok
Identyfikacja - wydany na podstawie badań porównawczych “sąd” w którym stwierdzamy,
że określony przedmiot albo posiada takie same cechy jak przedmioty należące do
określonej grupy i dlatego może być zaliczony do tej grupy; albo posiada te same cechy,
który ma tylko jeden jedyny przedmiot i dlatego może być uznany za ten przedmiot
względnie jego część lub następstwo jego działania.

Konsekwencje wynikające z niemożności ustalenia tożsamości nieznanych zwłok,

szczątków:
a) z zakresu prawa cywilnego:
● brak możliwości uregulowania spraw spadkowych i rodzinnych,
● dotychczasowe umowy i zobowiązania pozostają aktualne;
b) z zakresu prawa ubezpieczeniowego:
● brak możliwości uzyskania odszkodowania;
c) z zakresu prawa karnego i procedury:
● problemy z ustaleniem sprawcy czynu;

13. Pozyskiwanie materiału porównawczego do identyfikacji osób i zwłok

Ślady celowo uzyskiwane do celów identyfikacyjnych przez organy procesowe w związku z
toczącym się postępowaniem, jak również w tym samym celu gromadzone w registraturach i
zbiorach kryminalistycznych określane są jako materiał porównawczy.

Materiał porównawczy do badań identyfikacyjnych jest uzyskiwany w drodze tzw.

pobierania. Pobieranie indywidualne polega na uzyskiwaniu materiału porównawczego od
jednej, konkretnej osoby. Niektóre osoby związane ze zdarzeniem, zgodnie z przepisami
k.p.k., są zobowiązane poddać się pobraniu materiału porównawczego, a organy ściągania
w razie potrzeby mogą zastosować odpowiednie środki przymusu bezpośredniego. W
stosunku do pozostałych osób pobranie materiału porównawczego może nastąpić wyłącznie
za ich zgodą.

Pobieranie masowe to pozyskiwanie materiału porównawczego od wielu osób, w tym także

niezwiązanych ze zdarzeniem, które są wyróżnione na podstawie kryteriów
charakteryzujących domniemanego sprawcę zdarzenia, np. wiek, płeć, miejsce
zamieszkania, w celu wykrycia sprawcy zdarzenia.

W Polsce podstawą do „trafowania” jest art w k.p.k., który pozwala na pobieranie od

osób postronnych materiału porównawczego w postaci:
a) odcisków daktyloskopijnych,
b) wymazu ze śluzówki policzków,
c) włosów,
d) śliny,
e) próbek pisma,
f) próbek zapachu,
g) fotografii osoby,
h) zapisu głosu osoby;

Polskie przepisy przewidują, że powyższe materiały można pobierać lub utrwalać bez zgody
osób postronnych, a w razie potrzeby może być stosowany przymus bezpośredni. Zgoda
jest jedynie wymagana w przypadku stosowania przez biegłego środków technicznych
mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu osoby badanej, m.in.
wariografu.
Registratury czyli bazy danych, są swoistą pamięcią organów ścigania. Zawierają
informacje o czynach przestępczych, sprawcach oraz przedmiotach związanych ze
zdarzeniami. Obok informacji ewidencyjnych registratury zawierają, m.in.:
a) materiały porównawcze pozyskane w drodze pobierania indywidualnego lub
masowego,
b) ślady pobrane od NN lub zwłok,
c) ślady znalezione na miejscu zdarzenia,
d) materiały wzorcowe, które mogą służyć do przeprowadzania badań klasyfikacyjnych;

Registratury generalnie są wykorzystywane do:

a) typowania i wykrywania sprawców zdarzeń,
b) identyfikacji,
c) kojarzenia i analiz różnego rodzaju zdarzeń,
d) ustalania tożsamości osób i zwłok,
e) koordynacji działań Policji i innych służb,
f) prognozowania rozwoju przestępczości,
g) przeprowadzania analiz statystycznych;

Centralną i najbardziej ogólną registraturą w Polsce jest Krajowe Centrum Informacji

Kryminalnych. Jest to komórka organizacyjna KGP i działa od 1 stycznia 2003r. na
podstawie ustawy o gromadzeniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji kryminalnych.

System KICK jest odpowiedzialny za gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji

kryminalnych podmiotom zajmującym się zapobieganiem i zwalczaniem przestępczości.

14. Metody identyfikacji osób i zwłok oraz ich poziom błędu

Problematyka identyfikacji osób i zwłok ma charakter interdyscyplinarny. Jest przedmiotem
zainteresowań kryminalistyki, a także innych nauk, takich jak medycyna, biologia,
antropologia, fizyka, chemia.

Identyfikacja osób:
W ramach czynności podejmowanych przez uprawnione organy:
a) legitymowanie osób – weryfikowanie tożsamości na podstawie dokumentów,
b) oględziny osoby, rzeczy do niej należących - ustalenie tożsamości osób na
podstawie dokumentów; uzyskanie informacji umożliwiających identyfikację,
porównanie pobranych próbek z registraturami,
c) okazanie osób – rozpoznanie przez świadka, ofiarę, przez rodzinę, znajomych,
d) oględziny miejsca zdarzenia i zwłok - ustalenie tożsamości na podstawie
dokumentów, rzeczy, uzyskanie informacji niezbędnych do identyfikacji zwłok,
rozpoznanie zwłok;

W ramach badań podejmowanych przez biegłego:

a) ekspertyza medyczno-sądowa,
b) ekspertyza daktyloskopijna,
c) ekspertyza antropologiczna,
d) ekspertyza odontologiczna,
e) analiza radiologiczna,
f) porównanie danych medycznych;

Identyfikacja grupowa - stwierdzone cechy śladu dają możliwość wyznaczenia klasy

obiektów, z których każdy mógł pozostawić ślad. Identyfikacja wąsko i szerokogrupowa.

Identyfikacja indywidualna - np. ślad na miejscu zdarzenia pozostawił X.

Zakres wstępnych czynności identyfikacyjnych NN osoby obejmuje w szczególności:
a) ustalenie faktów i okoliczności ujawnienia NN osoby, w tym przez nią podawanych,
b) rozpytanie świadków,
c) sprawdzenie poczynionych ustaleń,
d) badanie lekarskie NN osoby,
e) opis cech wyglądu zewnętrznego, w tym znaków szczególnych, ubioru i posiadanych
przedmiotów oraz ustalenie potencjalnego wieku osoby,
f) niezwłoczne sporządzenie fotografii sygnalitycznej,
g) sprawdzenie NN osoby przy pomocy urządzenia do szybkiej identyfikacji
daktyloskopijnej;

Policjant prowadzący czynności identyfikacyjne obowiązany jest w szczególności do:

a) rejestracji informacji o ujawnieniu NN osoby i jej zdjęcia w ewidencji policyjnej oraz
przeprowadzenia lub zlecenia przeprowadzenia typowania polegającego na
porównaniu cech wyglądu zewnętrznego i znaków szczególnych NN osoby ze
stosownymi zbiorami ewidencji policyjnej,

b) dokonania analizy informacji uzyskanych w wyniku dotychczas podjętych czynności

identyfikacyjnych oraz opracowania planu przedsięwzięć identyfikacyjnych,

c) pobrania na kartę daktyloskopijną odbitek linii papilarnych palców w przypadku

negatywnego rezultatu sprawdzenia NN osoby przy pomocy urządzenia do szybkiej
identyfikacji daktyloskopijnej, a następnie przeprowadzenia na tej podstawie wywiadu
daktyloskopijnego, którego wynik wraz z kartą daktyloskopijną należy włączyć do
teczki identyfikacji,

d) pobrania od NN osoby materiału biologicznego i zlecenia oznaczenia jego kodu

genetycznego w terminie 60 dni od dnia ujawnienia NN osoby,

e) dokonywania systematycznych typowań, nie rzadziej jednak niż raz na 90 dni;

Ustalenie tożsamości NN osoby następuje wtedy, gdy:

a) rozpozna ją członek najbliższej rodziny, opiekun prawny lub co najmniej dwie osoby,
które bezpośrednio ją znały,

b) zostaną zebrane inne dowody stwierdzające tożsamość osoby, w tym pozytywny

wynik porównania kodu genetycznego lub potwierdzenie tożsamości w drodze
wywiadu daktyloskopijnego lub badań antroposkopijnych,

c) NN osoba poda swoje prawdziwe dane osobowe, co zostanie potwierdzone,

d) wpłynie informacja od pracownika właściwego przedstawicielstwa dyplomatycznego

Rzeczypospolitej Polskiej lub zagranicznych władz, potwierdzająca tożsamość
osoby;

15. Procesy fizjologiczne i psychiczne wpływające na treść zeznań.

Stopień rozwoju umysłowego

Analizując kwestię znaczenia stopnia rozwoju umysłowego na treść zeznań, należy zwrócić
szczególną uwagę na czynniki takie jak wiek, posiadana wiedza, przeżycia i doświadczenie
życiowe. U osoby starszej mogą występować zmiany związane z procesem starzenia,
których skutki oddziałują na ich zeznania. Jest to związane z ewentualnymi zaburzeniami
postrzegania i słabszą pamięcią. Ponadto, u osób starszych występuje większa podatność
na sugestie.
Dzieci stanowią szczególną grupę, bo niedojrzałą emocjonalnie. Wartość zeznań dzieci staje
pod znakiem zapytania, gdy zdamy sobie sprawę z odmiennością postrzegania przez nie
zdarzeń. Jest bowiem wiadome, że młodsze dzieci mają często z problem z zapamiętaniem
szczegółów zdarzenia, relacji czasowej między faktami, nie wspominając już nawet o braku
świadomości znaczenia zdarzenia, jak i znaczenia składania przez nie zeznań.

Zaburzenia psychiczne
Aktualna kondycja psychiczna świadka jest czynnikiem wpływającym na treść zeznania,
którego uwzględnienie jest konieczne przy ocenie jego wiarygodności przez organ
procesowy. Zaburzenia psychiczne powodują w zależności od ich rodzaju i stopnia
nasilenia, że czynności zapamiętywania i przechowywania w pamięci, przypominania i
komunikowania treści innym osobom są ograniczone bądź utrudnione.

Problem ze skutkami zaburzeń psychicznych jest tym większy, iż chory nie ma możliwości
się od nich uwolnić, a dalsze ograniczenia poznawcze mogą powodować zjawiska
towarzyszące jak np. strach. Dla takiej osoby szczególnie ważne będzie okazana cierpliwość
i zapewnienie bezpieczeństwa w trakcie przesłuchiwania.

Natomiast skłonność do depresji powoduje obniżenie zdolność percepcji z uwagi na fakt

"zobojętnienia" przez człowieka, a przez to ograniczenie przyjmowania bodźców.
Przeżywanie stanów depresyjnych może uniemożliwić rejestrowanie i utrwalanie faktów.

Innym zaburzeniem jest tzw. "mitomania" czyli tworzenie nierealnych historii lub skłonność
do konfabulowania.

Osobowość świadka
Na osobowość składa się charakter, emocje, zainteresowania. Nie bez znaczenia dla
czynnika osobowości jest płeć, motywacja, a również uprzedzenia, stereotypy, jakimi kieruje
się świadek.

Zdobyte doświadczenie życiowe i przeżycia mogą spowodować podanie przez świadka

faktów, które w rzeczywistości nie miały miejsca, bądź nie mają związku ze zdarzeniem.
Natomiast uprzedzenia, którymi człowiek się kieruje mogą skłaniać do składania
nieprawdziwych zeznań.

Istotne znaczenie ma tutaj także nastawienie do składania zeznań. Inaczej będzie zeznawał
świadek, kiedy podejrzany jest mu zupełnie obcy, kiedy nie znajduje się z nim w
emocjonalnej relacji, co pozwala na zachowanie bezstronności. W takim przypadku dla
świadka raczej mało znaczące jest to, czy składa zeznania obciążające czy nieobciążające.
Wręcz przeciwnie prezentować się może sytuacja świadka, który składa zeznania w
obecności oskarżonego, co wywołuje skrępowanie i niechęć.

Środowisko
Czynnikiem, który ma pośredni związek osobowością świadka jest środowisko, w jakim się
obraca i jego rola społeczna. Należy mieć tu także na uwadze ewentualne relacje ze
sprawcą bądź osobami uwikłanymi bezpośrednio bądź pośrednio w sprawę, będącą
przedmiotem zeznań.

Przechowywanie wspomnień
Pamięć krótkotrwała to etap ten cechuje wysoka przemijalność i krótki „czas
przechowywania”. W odróżnieniu od pamięci długotrwałej, pamięć krótkotrwała ma
ograniczoną pojemność.
Pamięć długotrwała natomiast to pamięć o dużej intensywności, w której wspomnienia
zakodowane są na lata. Należy jednak mieć na uwadze, że poniższe rodzaje pamięci nie
występują raczej w czystej postaci, tylko wzajemnie się przenikają

Jest udowodnione, że im dłużej trwa dane zdarzenie, które świadek obserwuje, tym na
więcej detali jest on w stanie zwrócić uwagę: widzi zjawisko jako całość, a nie jako fragment.

Na wpływ percepcji ma pora dnia i odległość od spostrzeganego zdarzenia. Im dalej świadek

znajduje się od zdarzenia, tym jego możliwość obserwowania jest słabsza. Podobnie jak i w
sytuacji, gdy określony obiekt znajduje się w ruchu, gdyż może to uniemożliwić zapoznanie
się z jego cechami charakterystycznymi.

Ważną kwestią jest także ewentualne zmęczenie, bądź wyczerpanie, które powoduje
zwolnione tempo percepcji. Upływ czas wydaje się bowiem wtedy wolniejszy. Skutkiem jest
zmniejszenie spostrzegawczości, obniżona zdolność wyciągania wniosków.

Materiał, który później stanowi treść zeznań, przechodzi przez 3 etapy:

a) poznawanie przez późniejszego przesłuchiwanego wycinka rzeczywistości,
b) zapamiętywanie materiału poznawczego w pamięci,
c) odtwarzanie materiału zapamiętanego;

16. Przesłuchanie podejrzanego

W każdym toczącym się postępowaniu karnym występują osoby, podejrzani, świadkowie,
czasami biegli – będące osobowymi źródłami dowodowymi, składającymi zeznania.

Przesłuchanie jest więc czynnością procesową o charakterze dowodowym, stanowi formę

czynnego odbioru zeznań świadka, wyjaśnień podejrzanego, opinii biegłego, dokonywaną
przez organ procesowy w sposób ustny i bezpośredni, zgodny z wymogami procesowymi, a
jej wyniki są utrwalone zgodnie z wymogami Kodeksu postępowania karnego. Warto
podkreślić, że przesłuchanie może być prowadzone tylko przez uprawniony do tego organ
posiadający legitymację procesową.

Organami uprawnionymi do przeprowadzenia przesłuchania są:

a) sąd,
b) prokuratura,
c) Policja,
d) Straż Graniczna,
e) Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
f) Krajowa Administracja Skarbowa,
g) Centralne Biuro Antykorupcyjne,
h) Żandarmeria Wojskowa;

Brak upoważnienia do przeprowadzania przesłuchania powoduje bezskuteczność tej

czynności. Każde przesłuchanie powinno być poprzedzone odpowiednimi przygotowaniami,
które powinny objąć zarówno zaznajomienie się z dotychczasowymi wynikami
prowadzonego postępowania, jak i zebranie podstawowych informacji o osobie
przesłuchiwanej.

Prowadzący czynność powinien zapoznać się z wynikami prowadzonego postępowania,

podejmowanymi czynnościami i ich efektami. W tym celu należy skrupulatnie przeczytać
akta sprawy, wykonać niezbędne notatki z zaznaczeniem stron akt, na których znajdują się
ważne informacje, a także w miarę potrzeby oznaczyć te miejsca w aktach chociażby przez
założenie ich paskami papieru.
Z akt należy także wynotować informacje dotyczące osoby przesłuchiwanej, a jeżeli jest taka
potrzeba i możliwość, dane te należy uzupełnić chociażby informacjami z rejestrów
policyjnych, akt osobowych czy uzyskanymi przez wywiad policyjny. Warto także dokonać
oględzin przedmiotów zabezpieczonych w związku ze zdarzeniem, a w razie potrzeby
obejrzeć miejsce zdarzenia.

Wszystkie te informacje powinny być wykorzystane do przygotowania planu czynności, który

powinien objąć zagadnienia, a w miarę możliwości pytania, jakie powinny być zadane w celu
uzyskania informacji, oraz ustalenie czasu i miejsca czynności.

Pytania powinny być tak ukierunkowane, aby przede wszystkim uzupełnić już posiadaną
wiedzę, ogólnie naszkicowane, czyli ujmujące problemy, które należy wyjaśnić, nie zaś
bardzo konkretne, co najczęściej powoduje prowadzenie przesłuchania tylko w jednym
kierunku, ograniczając tym samym ilość i rodzaj otrzymywanych informacji.

Planując czas i miejsce przesłuchania, należy mieć na względzie, że czynność ta powinna

być przeprowadzona w możliwie najkrótszym czasie od zdarzenia i w warunkach
sprzyjających efektywnemu prowadzeniu rozmowy.

Zaleca się by przesłuchania odbywały się jednorazowo, w miejscu i czasie wskazanym w

wezwaniu, bez zbędnego oczekiwania. Przesłuchanie zawsze powinno odbywać się na
osobności, w warunkach sprzyjających skupieniu uwagi i swobody wypowiedzi, w których
przesłuchiwany będzie czuł się swobodnie, ale będzie miał świadomość, że czynnością
kieruje przesłuchujący. Najczęściej miejscem takim jest siedziba organu prowadzącego
postępowanie.

Pomieszczenie takie powinno być odpowiednio dostosowane. Nie powinno zawierać

rozpraszających uwagę sprzętów, w miarę możliwości powinno być odizolowane od
hałasów, z zabezpieczonymi oknami i drzwiami, przygotowanymi miejscami do siedzenia dla
przesłuchiwanego i przesłuchującego, stolikiem do wygodnego sporządzenia protokołu,
przygotowanymi środkami pisarskimi, tak aby podczas realizacji czynności nie rozpraszać
uwagi.

W pomieszczeniu takim nie mogą przebywać osoby postronne, niedopuszczalne jest

prowadzenie rozmów, np. telefonicznych, czy innych czynności równolegle z
przesłuchaniem świadka.

Pamiętać należy, że na efektywność przesłuchania wpływają także relacje między

przesłuchującym a przesłuchiwanym. Nawiązanie kontaktu i stworzenie właściwej atmosfery
sprzyjają pozytywnemu stosunkowi przesłuchiwanego do czynności, a tym samym –
szczerości, obszerności i szczegółowości wypowiedzi procesowej.

Alibi – dowód w postępowaniu karnym na okoliczność, że podejrzany lub oskarżony

znajdował się w miejscu innym niż miejsce popełnienia zarzucanego mu przestępstwa.

17. Przyznanie się niewinnego. Przyczyny.

Dobrowolne fałszywe przyznanie się, jest to przyznanie następujące bez żadnego
zewnętrznego nacisku. Ludzie tak postępujący widzieli relację w telewizji lub czytali o
zdarzeniu w prasie, sami się zgłaszają, twierdząc, że są sprawcami.
Powody przyznania się do winy przez niewinnego:
a) patologiczne pragnienie by zyskać „sławę”, co z punktu widzenia psychologii
nazwalibyśmy potrzebą podniesienia własnej samooceny,
b) dążenie do złagodzenia poczucia winy występujące najczęściej u osób depresyjnych,
c) niezdolność odróżniania faktów od fantazji, do czego są skłonne osoby chore na
schizofrenię,

Wymuszone uległe przyznanie się. Jest ono wynikiem nacisków wywieranych podczas
przesłuchań. Człowiek przyznaje się, aby uniknąć trudnego do wytrzymania stresu kolejnych
przesłuchań.

Wymuszone zinternalizowane przyznanie się polega na tym, że przesłuchiwany zaczyna

wierzyć, że popełnił zarzucane przestępstwo, chociaż wcale nie pamięta, aby się go
dopuścił. Przyczyną może być m.in. „lęk społeczny”.

18. Podstawy przyrodnicze okazania osoby, formy okazania osoby, źródła

pomyłek związanych z tą czynnością.

Podstawy przyrodnicze:
a) wykorzystanie właściwości ludzkiej psychiki, jaką jest pamięć, okazanie polega na
porównywaniu bodźców aktualnie działających z tymi, które działały poprzednio i
zostały zapamiętane,
b) założenie, że nie ma dwóch takich samych osób, a każdy wyróżnia się cechami
charakterystycznymi (z punktu widzenia biologicznego);

Formy okazania osoby:

a) bezpośrednie:
● jawne - zachodzi wtedy gdy okazywany i rozpoznający widzą się wzajemnie,
● dyskretne - rozpoznający widzi okazywanego, ale okazany nie widzi
rozpoznającego;
b) pośrednie,
c) puste;

Rozpoznanie może nastąpić na podstawie cech morfologicznych jak i niemorfologicznych

np. głos, mowa, ruch.

19. Koncepcje nowych sposobów okazania osoby.

W wielu krajach, a także w Polsce, pozytywny wynik okazania jest wystarczającą podstawą
do przedstawienia zarzutów, aresztowania podejrzanego, a niekiedy może być podstawą
skazania.

Pojawią się jednak problemy, ponieważ, w Polsce wielu autorów badało praktykę
przeprowadzania dowodu z okazania osoby. Wszyscy stwierdzili nieprawidłowości przy
wykonywaniu i ocenie wyników okazania. Zgodnie krytykowano rezygnację z wykonywania
dokumentacji fotograficznej osób okazywanych.

Rozważania nad możliwością błędu podczas okazania są potrzebne, gdyż niewłaściwie

oceniony wynik okazania spowodować może pozbawienia wolności niewinnego człowieka a
także nie wykrycie faktycznego sprawcy.

W związku z tym w odniesieniu do okazania proponuje się:

 a) okazanie sekwencyjne, czyli okazywanie pojedynczych osób, z zadaniem określenia
przez świadka, która z nich jest najbardziej podobna do sprawcy. Wydaje się, że jest
to bardzo dobra propozycja, gdyż rozwiązuje ona także dylemat wielu świadków,
obawiających się, że niepewność, a tym bardziej zmiana decyzji, będzie oceniona
jako zeznanie fałszywe,

b) wykonywanie czynności okazania przez funkcjonariusza niewiedzącego, kto jest

podejrzewanym, a kto osobą przybraną,

c) wykonywanie okazania przez biegłego, który jest neutralny, bezstronny, nie jest
zainteresowany wynikiem czynności;

20. Konfrontacja

Konfrontacja:
a) szczególny rodzaj przesłuchania - osoby przesłuchiwane mogą być konfrontowane
w celu wyjaśnienia sprzeczności, ustawa nie określa sposobów przeprowadzenia tej
czynności, pozostawiając to taktyce kryminalnej,

b) z kryminalistycznego punktu widzenia konfrontacja polega na jednoczesnym,

bezpośrednim przesłuchaniu dwóch osób na tę samą okoliczność w celu wyjaśnienia
sprzeczności w ich wcześniej złożonych zeznaniach lub innych wypowiedziach,

c) dodatkowym celem tej formy przesłuchania może być dążenie do rozstrzygnięcia

wiarygodności konfrontowanych źródeł dowodowych dotyczących tych samych
okoliczności, tak aby umożliwić wyjaśnienie zaistniałych sprzeczności, a w
konsekwencji dążyć do ich usunięcia,

d) jedność dokumentacji, co sprowadza się do spisania wypowiedzi w jednym

protokole,

e) konfrontacja powinna być przeprowadzona przez co najmniej dwie osoby - jedna

przesłuchuje, a druga sporządza protokół,

f) celem konfrontacji jest - wyjaśnienie sprzeczności, co odbywa się w drodze stawiania

pytań i uzyskiwania odpowiedzi, bez etapu swobodnych odpowiedzi,

g) osoby konfrontowane powinny się do siebie zwracać za pośrednictwem organu

prowadzącego czynność,

h) równoczesne konfrontowanie więcej niż dwóch osób, choć jest dopuszczalne

formalnie, to rodziłoby niebezpieczeństwo, że prowadzący przestał nad nią panować,

i) z konfrontacji sporządza się protokół, zaleca się również utrwalenie obrazu i dźwięku,

j) powinno się ja stosować w wyjątkowych przypadkach, zwłaszcza, gdy występują

istotne sprzeczności w uprzednio złożonych zeznaniach, a konfrontacja jest jedynym
i ostatecznym środkiem do ich wyjaśnienia;

Warunkiem prawidłowego przeprowadzenia konfrontacji jest spełnienie czterech

podstawowych zasad jedności:
a) czasu - równoczesne przesłuchanie dwóch osób w czasie trwania jednej czynności,
 b) miejsca - konieczność przebywania osób konfrontowanych w jednym pomieszczeniu,
tak by były one widziane i słyszane przez siebie w trakcie składania wzajemnych
relacji,

c) przedmiotu - zakres przedmiotowy czynności, tożsamość poruszanych wątków, co

sprowadza się do uzyskania od przesłuchiwanych wypowiedzi dotyczących tych
samych okoliczności, wcześniej już zrelacjonowanych, tak aby umożliwić wyjaśnienie
zaistniałych sprzeczności, a w konsekwencji dążyć do ich ewentualnego usunięcia,

d) dokumentacji czynności - spisania wypowiedzi w jednym protokole, zapisania

wypowiedzi każdej z osób w oddzielnej kolumnie, utworzonej przez podzielenie
każdej strony protokołu na połowy;

Konfrontacja nie jest czynnością łatwą do przeprowadzenia. Biorąc pod uwagę jej
komplikowany charakter i zagrożenia, jakie mogą pojawić się w efekcie błędów popełnionych
podczas jej realizacji, istotne jest staranne i bardzo dokładne przygotowanie.

Zawsze należy rozważyć zasadność przeprowadzania tej czynności i ocenić jej skutki dla
toczącego się postępowania. Skuteczność konfrontacji, osiągnięcie jej zasadniczego celu,
czyli wyjaśnienie sprzeczności między wypowiedziami, w dużym stopniu jest uzależniona od
prawidłowego, opartego na zasadach i dyrektywach taktyki kryminalistycznej jej przebiegu.

Najbardziej celowe jest przeprowadzenie konfrontacji z zachowaniem dwóch stadiów:

a) czynności wstępnych dokonywanych odrębnie dla każdej z konfrontowanych osób,
b) stadium właściwej konfrontacji;

21. Pojęcie biegłego. Rodzaje biegłych.

Biegły - ekspertyzy, zgodnie z KPK, mogą być wykonywane przez biegłych:

a) indywidualnych - biegli sądowi, tzn. osoby wpisane na listy sądowych biegłych
prowadzone przez prezesów sądów okręgowych, eksperci i rzeczoznawcy
występujący w roli biegłych jako osoby opracowujące opinię w imieniu instytucji
naukowych lub specjalistycznych,

b) instytucjonalnych - instytucje naukowe, do których ustawa o szkolnictwie wyższym i

nauce zalicza uczelnie i ich federacje, Polską Akademię Nauk i jej instytuty, instytuty
badawcze, międzynarodowe instytuty naukowe, instytucje specjalistyczne

Biegłego sądowego ustanawia się na 5-letnią kadencję, z zakończeniem tego okresu na

koniec roku kalendarzowego. Na wniosek zainteresowanego prezes sądu okręgowego może
przedłużyć sprawowanie funkcji biegłego sądowego na następną kadencję.

Biegłym sądowym może być osoba, która spełnia następujące warunki:

a) posiada teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne z danej gałęzi nauki,
techniki, sztuki, rzemiosła, a także innej umiejętności, dla której ma być ustanowiona,
b) ukończyła 25 lat,
c) korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
d) daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków biegłego,
e) przedstawi dokument lub inne dowody stwierdzające jej kwalifikacje i posiadanie
wiadomości specjalnych;
22. Aktualna koncepcja „dowodu naukowego” („standard Dauberta”)

Dla uznania dowodu za pełnoprawny dowód naukowy niezbędne jest uwzględnienie

następujących elementów:
a) sprawdzalność metody badawczej,
b) ustalony poziom błędu dla danej techniki,
c) szeroki opis metody naukowej w literaturze naukowej, celem obiektywnej weryfikacji
prawidłowości podejmowanych przez biegłego badań,
d) powszechna akceptacja wybranej przez biegłego techniki w środowisku naukowym,
e) ustanowienie standardów dla stosowania danej techniki;

23. Metody oceny trafności i niezawodności metod badawczych.

Przez pojęcie dowodów naukowych rozumie się dowody dostarczane przez ekspertów i
biegłych sądowych, którzy opierając się na swojej wiedzy specjalistycznej, doświadczeniu,
odpowiednio dobranych metodach i technikach badawczych przyjętych w danej dziedzinie
wiedzy, wydają opinię będącą środkiem dowodowym w postępowaniu.

Każdy dowód, w tym opinia biegłego, oceniany jest według trzech podstawowych
kryteriów:
a) zasad prawidłowego rozumowania - obowiązek korzystania z reguł logiki formalnej,
rozumowania dedukcyjnego i redukcyjnego
b) wskazań wiedzy:
● wewnętrznej - dotyczy wiedzy posiadanej przez osoby wchodzące w skład
organów procesowych, co ma bliski związek z doświadczeniem życiowym,
społecznym i indywidualnym
● zewnętrznej - dotyczy korzystania ze wszelkiej dostępnej wiedzy z różnych
dziedzin poprzez powoływanie biegłych, którzy wykorzystują najnowsze i
wiarygodne wyniki badań naukowych;
c) doświadczenia życiowego - zdobyte przez człowieka wraz z wiekiem;

Ocena ekspertyz przez określenie, czy metoda zastosowana przez eksperta jest:
a) sprawdzalna i poddawana kontroli,
b) metoda została opisana w fachowej literaturze i znany lub przewidywany jest jej
poziom błędów,
c) stosowane metody są wystandaryzowane,
d) metoda ta jest powszechnie akceptowana przez naukę;

Pierwsza grupa kryteriów - istotnym elementem jest wypracowanie metodyk i

standaryzacja badań, obejmująca także np. atesty pracowni, kalibrację urządzeń czy udział
w testach biegłości. Przyjąć należy za rzecz normalną pytania do biegłego dotyczące
wartości diagnostycznej wykorzystywanej metody, poziomu błędów czy wykorzystania
współczesnej wiedzy dostępnej w danym obszarze.

Druga grupa kryteriów - odnosi się do osoby opiniującej. Oceniając środek dowodowy,
jakim jest opinia biegłego, nie można czynić tego w oderwaniu od kompetencji biegłego.
Tym samym ocenie podlega jego wiedza, doświadczenie, rzetelność, postawa, potrzeba
samokształcenia, umiejętność przekazania wiedzy w sposób zrozumiały, jasny i pełny.

Trzecia grupa kryteriów - związana jest z wymogami procesowymi. Opinia ma być pełna,
kompletna, wydana na podstawie właściwych materiałów, z zastosowaniem prawidłowo
dobranych metod badawczych i postaw logicznych wnioskowania. Musi być pełna, jasna i
niesprzeczna wewnętrznie. rzetelną i swobodną ocenę dowodu naukowego dokonywaną
przez organ procesowy.
24. Czynności organu procesowego związane z przeprowadzeniem ekspertyzy.

Czynności organu procesowego:

a) podjęcie decyzji o celowości ekspertyzy,
b) wydanie postanowienia o powołaniu biegłego,
c) sprawowanie przez organ procesowy kierownictwa nad ekspertyzą,
d) kontrola ekspertyzy,
e) powiadomienie stron o wydaniu postanowienia o przeprowadzeniu ekspertyzy i komu
zlecono jej przeprowadzenie,
f) ocena opinii;

25. Treść postanowienia o powołaniu biegłego.

Żadna z polskich ustaw proceduralnych nie określa ekspresis verbis w jakiej formie powinno
zapaść postanowienie o powołaniu biegłego. Z przepisów kpk można wnioskować o
pisemności i ustności w odniesieniu do postanowienia.

Sporządzenie poprawnych, rzeczowych postanowień jest obowiązkiem organu

procesowego. W postępowaniu karnym treść postanowienia precyzuje art. 194 i 94.

Każde w zasadzie postanowienie o przeprowadzeniu ekspertyzy należałoby wydać w formie

osobnego dokumentu, a więc w formie pisemnej.

Postanowienie takie niezależnie od postępowania powinno zawierać:

a) określenie wyraźne organu, który je wydał,
b) określenie daty wydania postanowienia,
c) wskazanie podstawy prawnej postanowienia,
d) wskazanie powołanego do wydania ekspertyzy biegłego lub instytucję,
e) dokładne podanie zakresu i przedmiotu ekspertyzy,
f) wskazanie materiału zakwestionowanego i porównawczego,
g) pytania ogólne i w miarę potrzeby szczegółowe,
h) określenie terminu wykonania ekspertyzy,
i) uzasadnienie wydania postanowienia;

26. Przedmiot i zakres ekspertyzy.

Czynności badawcze - obejmują wstępną analizę zlecenia, wstępną analizę i ocenę

dostarczonego materiału dowodowego, materiału porównawczego, przygotowanie
dostarczonego materiału do badań, wybór i przygotowanie aparatury badawczej i metodyki
badań, analiza wyników, sporządzenie pisemnej opinii i określenie formy i zakresu.

Wiadomości specjalne - posiadane przez biegłego, a wykraczające poza

normalną,powszechną w warunkach rozwoju społecznego wiedzę, z uwzględnieniem
rozwoju i powszechności wiadomości określonego rodzaju w procesie zmian w sferze
wiedzy ogólnej. Wiadomościami ogólnymi są również te, które wykraczają poza przeciętne
umiejętności praktyczne.

Czynności wykonywane przez biegłego - zgodnie z kpk ekspertyzy mogą być

wykonywane przez: instytuty naukowe, instytucje specjalne, biegłych sądowych, ekspertów
występujących w roli biegłych.

Czynności wykonywane na zlecenie organu - warunkiem formalnym jest wezwanie

biegłego przez upoważniony podmiot we właściwej formie procesowej. Są to tylko organy
procesowe.
Czynności zakończone opinią - czynności badawcze biegłego zamyka opinia, która może
być ustna lub pisemna. Opinia biegłego jest informacją przekazaną organowi
korzystającemu z pomocy biegłego o dokonanych badaniach i wynikających z nich
wnioskach. Opinia składa się z 3 części: wstępnej, sprawozdawczej i wnioskowej.

Całość opinii powinna zawierać:

a) dane personalne i informacje dot. specjalności, wykształcenia i stanowiska
zawodowego oraz stopni i tytułów naukowych biegłych,
b) dane personalne i inne niezbędne informacje dot. Innych osób uczestniczących,
c) nazwę i siedzibę instytucji naukowej lub specjalistycznej,
d) określenie czasu przeprowadzonych badań oraz datę wydania opinii,
e) wnioski,
f) podpisy;

Podział ekspertyz:
a) z uwagi na zleceniodawcę,
b) z uwagi na wykonawcę,
c) z uwagi na dziedzinę wiedzy,
d) z uwagi na możliwości poznawcze;

Rodzaje ekspertyz/opinii:
a) opinie jednostkowe, ekspertyzy zespołowe, kompleksowe,
b) opinie ustne, pisemne,
c) opinie obligatoryjne, fakultatywne,
d) opinie wstępne, uzupełniające, dodatkowe, ponowne,
e) opinia częściowa, całkowita, kategoryczna i alternatywna,
f) superekspertyza – gdy pojawiają się sprzeczne opinie,
g) ekspertyza prywatna

Zasady prawidłowego stawiania pytań biegłemu:

a) nie należy stawiać pytań spoza zakresu wiedzy, którą posiada biegły,
b) nie należy stawiać pytań dotyczących zagadnień, których rozwiązanie przekracza
sferę poznania zakreśloną przez aktualny stan wiedzy, nauki,
c) pytania powinny dotyczyć istotnych faktów, których wyjaśnienie jest niezbędne do
rozstrzygnięcia prowadzonej sprawy. Nie należy w związku z tym stawiać biegłym
pytań, których rozstrzygnięcie nie wnosi nic do sprawy, a badania są pracochłonne i
skomplikowane,
d) jeżeli biegłemu stawia się szereg pytań, należy je uporządkować wg ich treści -
pytania zasadnicze, podstawowe powinny być na pierwszym miejscu, a po nich
szczegółowe,
e) pytania powinny być redagowane zwięźle i jasno,
f) pytania powinny być tak opracowane, aby uzyskać odpowiedź rozstrzygającą, a nie
uzupełniającą, chyba że dotyczą one właśnie opinii uzupełniającej,
g) nie wolno stawiać pytań dotyczących zagadnień prawnych ani stopnia winy sprawcy,
h) nie należy stawiać pytań sugestywnych,
i) pytania nie powinny dotyczyć problemów, które samodzielnie powinien rozstrzygnąć
prowadzący postępowanie;

27. Ekspertyza zespołowa, kompleksowa, rekonstrukcyjna, abstrakcyjna

(„metaekspertyza”), superekspertyza.
Ekspertyza zespołowa – wykonywana przez kilku biegłych tej samej specjalności,
najczęściej w przypadku sprawy skomplikowanej lub ekspertyzy powtórnej;

Ekspertyza kompleksowa – wykonywana przez biegłych różnych specjalności ze względu

na wielość zagadnień wymagających rozstrzygnięcia;

Superekspertyzy – nie ma takiej instytucji w polskim ustawodawstwie, nie ma hierarchii

biegłych, czyli lepszych i gorszych biegłych;

Metaopinia – opinia biegłego o opinii właściwej, wydanej przez innego biegłego w danej
sprawie. Jest kolejnym sposobem ułatwiającym, a czasami w ogóle umożliwiającym, ocenę
opinii biegłego przez organ procesowy.

Ekspertyza rekonstrukcyjna -

28. Daktyloskopia.
Daktyloskopia to metoda identyfikacji człowieka na podstawie śladów linii papilarnych
opuszków palców rąk.

Linie papilarne to charakterystyczne układy listewek skórnych, rozdzielonych równolegle

biegnącymi bruzdami. Linie papilarne występują u człowieka po stronie zgięcia palców rąk,
dłoni oraz oporowej powierzchni stóp. Różnią się między sobą długością, kierunkiem
przebiegu, szerokością i kształtem. Wykorzystanie śladów daktyloskopijnych nie byłoby
możliwe, gdyby nie zostały opracowane podstawowe założenia teoretyczne daktyloskopii.

Właściwości (cechy) linii papilarnych:

a) niezmienność - oznacza, że linie papilarne, które powstają w piątym miesiącu życia
płodu trwają przez całe życie człowieka i nie zmieniają się aż do rozpadu gnilnego
ciała po śmierci,

b) niezniszczalność - wyraża się tym, że starte listewki skórne podlegają naturalnej

regeneracji wraz z naskórkiem w pierwotnym kształcie; jeżeli została uszkodzona
skóra właściwa, to tworzą się blizny powodujące występowanie cech
charakterystycznych na rysunku linii papilarnych,

c) niepowtarzalność (indywidualność) - oznacza, że nie ma dwóch ludzi posiadających

takie same układy cech charakterystycznych linii papilarnych;

Powstawanie śladów linii papilarnych:

a) listewki skórne mają liczne kanaliki potowe przez które wydziela się pot, natomiast
gruczoły łojowe wydzielają substancję tłuszczową dlatego linie papilarne na palcach i
na wewnętrznych powierzchniach dłoni pokryte są substancją potowo - tłuszczową,

b) wydzielanie się potu jest niezależne od woli człowieka natomiast na intensywność

jego wydzielania mają wpływ stany emocjonalne, wysiłek fizyczny i temperatura
otoczenia,

c) wydzielanie przez skórę człowieka tłuszczu zależne jest od rodzaju cery,

d) osoba, która dotyka palcami twardych przedmiotów o gładkiej powierzchni
pozostawia na nich ślady linii papilarnych; powstają one na skutek przeniesienia z
listewek skórnych na powierzchnię dotykanego przedmiotu substancji potowo -
tłuszczowej,
 e) mechanizm ten dotyczy też dłoni, stóp bądź poletkowej budowy skóry innych okolic
ciała,

f) ślady linii papilarnych powstają również gdy dotykamy palcami przedmiotów

plastycznych np. wosk, kit, parafina, czekolada;

Czynniki wpływające na widoczność i trwałość śladów linii papilarnych:

a) struktura i właściwości podłoża, na którym pozostawiono ślad,
b) ilość substancji potowo - tłuszczowej jaka znajdowała się na skórze rąk lub stóp,
c) temperatura i wilgotność otoczenia lub pomieszczenia, w którym ślad pozostawiono,
d) czas jaki upłynął od momentu pozostawienia śladu,
e) działanie czynników mechanicznych,
f) dynamika powstawania śladów,
g) stan emocjonalny osoby pozostawiającej ślad,
h) zastosowanie odpowiednich metod i środków zapobiegających pozostawieniu śladów
np. natłuszczona powierzchnia, schorzenia, na które cierpi osoba pozostawiająca
ślad;

Budowa linii papilarnych składa się na:

a) skórę właściwą,
b) naskórek;

Układy linii papilarnych są:

a) niepowtarzalne,
b) niezmienne,
c) nieusuwalne

29. Ilościowa i jakościowa ocena minucji w ekspertyzie daktyloskopijnej.

Rozmieszczenie kanalików potowych na listewkach skórnych, kształt krawędzi linii
papilarnych. Cechy te maja charakter niepowtarzalny.

Klasyfikacja minucji papilarnych:

a) łukowy,
b) pętlicowy,
c) wirowy;

Metoda ilościowa – ściśle określona liczba cech identyfikacyjnych decyduje o możliwości

identyfikacji.

Metoda jakościowa – na identyfikację wpływa wyłącznie rodzaj minucji, przy odrzuceniu

niezbędnego minimum, minucje oceniane są pod kątem ich częstotliwości występowania,
unikalności ich konfiguracji.

Metoda ilościowo-jakościowa – połączenie analizy liczby i jakości cech szczegółowych.

30. Ocena założeń cheiloskopii i otoskopii. Wykorzystanie metod w praktyce.

Cheiloskopia kryminalistyczna zajmuje się identyfikacją człowieka na podstawie śladów
czerwieni wargowej.

Ślady czerwieni wargowej ujawniane są najczęściej na brzegach szklanek i innych naczyń

do picia oraz na ustnikach niedopałków papierosów.
Czerwień wargowa usytuowana jest między zewnętrzną a wewnętrzną częścią wargi.
Brodawki ust są wyższe niż w obrębie skóry i tworzą indywidualne dla każdego człowieka
układy. Ponadto są one trwałe i niezmienne, podobnie jak linie papilarne. Najbardziej
charakterystyczny rysunek bruzd czerwieni wargowej występuje na środkowej części wargi
dolnej.

W zależności od dominującego układu linii bruzd wyróżnia się następujące wzory

czerwieni wargowej:
liniowy - linie równoległe,
rozwidlony – linie rozwidlające się,
siateczkowy – linie tworzące siatkę,
nieokreślony (N) – brak dominującego układu linii.

Materiał porównawczy do badań cheiloskopijnych pobierany jest za pomocą poduszki

cheiloskopijnej, o wypukłym kształcie jej powierzchni roboczej, na którą zakładany jest pasek
papieru. Osoba, od której pobierane są ślady czerwieni wargowej, powinna posmarować
wargi cienką warstwą kremu kosmetycznego, który powoduje jej uelastycznienie i
natłuszczenie.

Czerwień wargowa nie jest w sposób naturalny pokryta substancją potowo-tłuszczową, tak
jak linie papilarne, natomiast sama substancja ślinowa pokrywająca czerwień wargową
często nie wystarcza, by otrzymać czytelną odbitkę.

Po upływie kilku minut należy delikatnie dotknąć czerwieni wargowej osoby, od której
pobierany jest materiał porównawczy, paskiem papieru założonym na poduszkę
cheiloskopijną. Powstały na papierze ślad ujawnia się ciemnym proszkiem
ferromagnetycznym i zabezpiecza przy użyciu przezroczystej folii daktyloskopijnej. Wypukłe
wyprofilowanie poduszki stwarza podobne warunki jak przy dotykaniu wargami brzegów
naczyń. Od każdej osoby pobiera się co najmniej trzy odbitki porównawcze, które wkleja się
w odpowiednie rubryki karty cheiloskopijnej.

Otoskopia kryminalistyczna zajmuje się identyfikacją człowieka na podstawie śladów

małżowiny usznej.

Ślady małżowiny usznej pozostawiane są najczęściej przez sprawców kradzieży z

włamaniem, którzy chcąc upewnić się, czy w mieszkaniu nie ma domowników, przed
przystąpieniem do włamania przyciskają ucho do drzwi wejściowych lub szyby drzwi
balkonowych, a nawet do drzwi mieszkań sąsiednich.

Małżowina uszna posiada szkielet zbudowany ze sprężystej chrząstki, dzięki czemu daje się
łatwo odkształcać, ale po ustaniu nacisku przyjmuje pierwotny wygląd. Kształt małżowiny
usznej nie zmienia się przez cały okres życia osobniczego i – jak wykazały przeprowadzone
badania oraz dotychczasowa praktyka – jest on indywidualny dla każdego człowieka.

Można wyróżnić pięć podstawowych kształtów małżowiny usznej: owalny, okrągły, trójkątny,
romboidalny oraz wielokątny.

Materiał porównawczy do ekspertyzy otoskopijnej powinno się pobierać za pomocą

urządzenia zwanego otometrem, który składa się z metalowej płyty z prowadnicami na jej
dwóch przeciwległych krawędziach oraz uchwytu z zamocowanym w nim dynamometrem.

Otometr pozwala na odpowiedni dobór i kontrolowanie siły nacisku na ucho, co umożliwia

uzyskiwanie odbitek bardziej lub mniej spłaszczonej małżowiny usznej. Przed
przystąpieniem do pobrania materiału porównawczego na płycie otometru należy umieścić
czarną żelatynową folię daktyloskopijną (bez zdejmowania jej celuloidowej warstwy
ochronnej) lub czystą płytkę szklaną przez wprowadzenie ich brzegów w prowadnice płyty.

Następnie tak przygotowaną płytę otometru dociska się do ucha osoby, od której pobierany
jest materiał porównawczy. Odbitki prawej i lewej małżowiny usznej wykonuje się kolejno z
siłą nacisku 1, 2 i 3 kG, przesuwając za każdym razem folię albo płytki szklane – w
zależności od tego, jakie podłoże i o jakim formacie jest używane. W sumie należy wykonać
przynajmniej po dwie odbitki ucha, dla każdej ze wskazanych wielkości siły nacisku.

Osoba, od której pobierane są odbitki, powinna siedzieć nieruchomo na krześle z

wyprostowaną głową. Po zdjęciu folii z prowadnic na jej celuloidowej osłonie należy ujawnić
powstałe tam ślady małżowiny usznej, używając jasnego proszku daktyloskopijnego.
Następnie celuloidową osłonkę folii należy delikatnie zdjąć, obrócić na drugą stronę i
przykleić do warstwy żelatynowej folii. W ten sposób uzyskuje się, zabezpieczone już przed
zniszczeniem, ślady porównawcze.

31. Metody ujawniania śladów linii papilarnych.

Pierwszym etapem ujawniania śladów daktyloskopijnych są zawsze oględziny wstępne,

które umożliwiają zidentyfikowanie śladów bez wprowadzania zmian w śladach i podłożu, a
następnie metody wizualizacyjne.

Metody wizualizacyjne można podzielić na:

a) fizyczne, gdzie wykorzystuje się zjawisko adhezji - przylegania cząsteczek proszków
i zawiesin do substancji potowo-tłuszczowej, tworzącej ślady, lub ich barwienie,
b) chemiczne, gdzie wykorzystuje się reakcje chemiczne substancji potowo-
tłuszczowej lub krwi z odpowiednimi odczynnikami, dzięki czemu uzyskuje się efekty
barwne widoczne gołym okiem lub obserwuje się fluorescencję śladów pod wpływem
światła o odpowiedniej długości fali,
c) fizykochemiczne, gdzie wykorzystuje się zarówno zjawiska fizyczne, jak i
chemiczne, np.metoda cyjanoakrylowa;

Żadna z metod ujawniania nie jest na tyle uniwersalna, aby można było za jej pomocą
ujawnić wszystkie ślady, dlatego stosuje się różne metody. Nie powinny być one stosowane
w dowolnej kolejności. W zależności od rodzaju podłoża należy zastosować odpowiednią
kolejność metod

Wykorzystywane sposoby:
a) proszki daktyloskopijne mogą być stosowane na wszystkie podłoża gładkie i
nielepkie, dzielimy na:
● zwykłe - są to zazwyczaj rozdrobnione metale, tlenki metali i inne związki
chemiczne; najpopularniejszym jest argentorat; nakłada się je na podłoże
zazwyczaj za pomocą pędzli z włosa naturalnego,
● ferromagnetyczne - składają się ze zmielonego żelaza lub jego form
uszlachetnionych oraz pigmentu; nakłada się je na podłoże za pomocą pędzli
magnetycznych,
● fluorescencyjne - powstają przez dodanie barwników fluorescencyjnych do
ww. proszków;

b) SPR to odczynnik będący zawiesiną dwusiarczku molibdenu, używa się go

najczęściej na powierzchniach mokrych, zazwyczaj na tworzywach takich jak metale,
szkło i tworzywa sztuczne, ujawnianie śladów polega na kąpieli lub spryskaniu
przedmiotu roztworem SPR i środkiem zmiękczającym, spłukaniu nadmiaru
zawiesiny wodą i suszeniu;
 c) czerń sudanowa używana jest najczęściej do kontrastowania śladów na
powierzchniach zabrudzonych np. smarami albo art. spożywczymi, cząsteczki
barwnika tłuszczowego osadzają się na związkach tłuszczowych i barwią je na kolor
niebieskoczarny, ujawnianie polega na kąpieli przedmiotu w alkoholowo-wodnym
roztworze czerni sudanowej i suszeniu,

d) fiolet krystaliczny jest używany do kontrastowania śladów ujawnionych

cyjanoakrylem, śladów krwawych, powierzchni zabrudzonych smarami lub klejami,
fiolet barwi podłoże lub linie papilarne na kolor fioletowy nadając im kontrast,
ujawnianie polega na kąpieli w alkoholowo-wodnym roztworze gencjany i spłukaniu
jej nadmiaru w wodzie,

e) inhydryna reaguje z aminokwasami dając barwny produkt, za pomocą ninhydryny

można ujawnić ślady bardzo stare, nawet kilkudziesięcioletnie, stosuje się ją
zazwyczaj na podłożach papierowych, ujawnianie polega na zanurzeniu dokumentu
w odpowiednim roztworze ninhydryny, wysuszeniu, a następnie pozostawieniu w
ciemnym pomieszczeniu na kilkanaście godzin,

f) czerń amidowa i czerwień węgierska służą do kontrastowania śladów krwawych,

które dają kolejno ciemnoniebieski i purpurowy kolor,

g) RTX to metoda, która polega na redukcji czterotlenku w kontakcie z tłuszczami,

czego wynikiem jest zabarwienie śladów daktyloskopijnych na kolor ciemnobrązowy
lub szary, jest dobrą metodą do zastosowania na przedmiotach mających
powierzchnię zarówno chłonną, jak i niechłonną,

h) cyjanoakrylan - estry kwasu cyjanoakrylowego polimeryzują na śladach linii

papilarnych dając białoszary, trwały osad, metodę tę stosuje się na powierzchniach
niechłonnych, a także na błyszczących materiałach chłonnych, ślady ujawnia się za
pomocą komory cyjanoakrylowej o odpowiedniej temperaturze i wilgotności,

i) metody fluorescencyjne używane są zazwyczaj do śladów ujawnionych na

materiałach niechłonnych za pomocą cyjanoakrylu, które często wykazują słaby
kontrast z podłożem, do oględzin używa się różnych barwników fluorescencyjnych,
które można stosować kolejno po sobie zmywając je metanolem,

j) PhD to inaczej wywoływacz fizyczny, reakcja polega na osadzaniu się srebra na

składnikach tłuszczowych substancji potowo-tłuszczowej, dając osad o kolorze
szarosrebrnym, jest to metoda szczególnie skuteczna na powierzchniach chłonnych,
które były wcześniej zmoczone, ujawnianie jest dość skomplikowane i wymaga
wielokrotnych kąpieli w specjalnych roztworach,

k) opary jodu osadzają się na składnikach tłuszczowych substancji potowo-tłuszczowej

dając brązowy obraz śladu, ślady szybko znikają wskutek dalszej sublimacji jodu,
dlatego muszą być uwiecznione na zdjęciach;

32. Dokumentacja ekspertyz identyfikacyjnych i jej znaczenie.

W ekspertyzach, których celem jest ustalenie tożsamości określonego stanu
rzeczy, wystąpić mogą wnioski identyfikacyjne.

Ekspertyzy możemy podzielić na negatywne i pozytywne, które mogą mieć charakter

indywidualny albo grupowy. Metodą badań identyfikacyjnych są badania porównawcze,
których przedmiot stanowią ślady dowodowe i wzorce identyfikacyjne.
Należy pamiętać, że wyniki ekspertyzy wymagają dokumentacji w formie przewidzianej
przepisami KPK. W zależności od polecenia organu procesowego biegły składa opinię
ustnie lub na piśmie.

Opinia powinna zawierać:

a) imię, nazwisko, stopień i tytuł naukowy, specjalność i stanowisko zawodowe
biegłego,
b) imiona i nazwiska oraz pozostałe dane innych osób, które uczestniczyły w
przeprowadzeniu ekspertyzy, ze wskazaniem czynności dokonanych przez każdą z
nich
c) w wypadku opinii instytucji - także pełną nazwę i siedzibę instytucji,
d) czas przeprowadzonych badań oraz datę wydania opinii,
e) sprawozdanie z przeprowadzonych czynności i spostrzeżeń oraz oparte na nich
wnioski,
f) podpisy wszystkich biegłych, którzy uczestniczyli w wydaniu opinii;

Prawidłowa dokumentacja ekspertyzy identyfikacyjnej:

a) pozwala na weryfikację podmiotów wykonujących czynności eksperckie, pozwalając
ustalić, czy stopień ich wiedzy odpowiada wymaganiom określonym w art. 193 kpk, a
także czy opinia została wydana przez podmiot do tego zobowiązany
postanowieniem organu procesowego,

b) daje możliwości dokonania jej merytorycznej i formalnej oceny, jej wywodów i

wniosków,

c) biegły przesłuchiwany jest w stanie ustosunkować się do dokonanych spostrzeżeń i

uzasadnić, dlaczego przyjął taki stan rzeczy, a odrzucił odmienny,

d) z chwilą włączenia jej do akt sprawy stanowi część materiału dowodowego i

umożliwia powrót do danego badania nawet w przypadku wznowienia postępowania
po dłuższym okresie czasu;

33. Badanie podłoża dokumentu i środka kryjącego. Ograniczenia metod

badawczych.

Podłoże typowych dokumentów zazwyczaj stanowi papier, rzadko spotyka się dokumenty
sporządzone na innych podłożach.

Badania rozpoczynają oględziny awersu i rewersu z użyciem powiększeń optycznych - silnej

lupy lub mikroskopu, w świetle prostopadłym i skupionym świetle skośnym.

Jeżeli zauważona zostanie wielość reliefów rozważyć należy hipotezę głoszącą, że

zakwestionowany np. podpis nakreślono na wcześniej “na sucho” wytłoczonym wzorcu, a
następnie naniesiono substancję kryjącą, wodząc po wytłoku narzędziem pisarskim. Do
takiego samego wniosku doprowadzi stwierdzenie, że pod atramentowym lub długopisowym
duktem spoczywa drugi, ołówkowy.

Podejrzenia powinny wzbudzić także ślady wymazywania, wycierania, wydrapywania itp, a

także obecność nienaruszonego środka kryjącego w miejscach wielokrotnego przełomu kart.
Jeżeli w innych miejscach przełomu dostrzegalne są ubytki duktu, rozważyć należy hipotezę
o dopisaniu fragmentu wolnego od takich uszkodzeń.

Dzięki metodzie elektro-próżniowej można odczytać dukty odciśnięte na karcie, która służyła
wcześniej za podkładkę przy sporządzeniu dokumentu.
Badania atramentów i tuszów - dawniej najczęściej spisywano dokumenty z użyciem
atramentów, czyli zawiesin lub roztworów substancji barwiących, współcześnie dominują
atramenty anilinowe, natomiast tusze długopisowe to w istocie półpłynne pasty.

Farby drukarskie - metodyka badań farb drukarskich nie odbiega od stosowanej w

badaniach atramentów i tuszów. Istnieją jednak farby o składzie specjalnym, stosowane jako
formy zabezpieczenia dokumentów, np. magnetyczne i przewodzące prąd elektryczny,
absorbujące podczerwień, luminizujące, fotochromowe.

Typowe badanie środków kryjących polega na wykorzystaniu reakcji środka kryjącego na

oświetlenie promieniami nadfioletowymi lub podczerwonymi, co wzbudza różnobarwną
luminescencję UV. Te metody z powodzeniem stosuje się do ujawniania ukrytych znaków,
odczytywania zatartych fragmentów, różnicowania papierów.

Do typowych badań chemicznych umożliwiających różnicowanie środków kryjących należy

chromatografia cienkowarstwowa

34. Badanie pieczęci i druku.

Badanie pieczęci:
a) pieczęć to w ścisłym znaczeniu tego słowa urządzenie służące do wykonania na
papierze bądź w innym plastycznym podłożu odcisku wizerunku godła oraz napisu
pieczętnego znajdującego się o tłoku,
b) pieczątki, które nadal pełnią istotną funkcję uwiarygodniającą dokument i jego treść,
stanowiąc w ten sposób formę jego zabezpieczenia przed falsyfikacją, są często
obiektem działań fałszerskich;

Do najpopularniejszych sposobów fałszowania pieczątek lub ich odcisków należą:

a) wykonanie falsyfikatu wg wzoru autentycznej pieczątki lub jej odcisku,
b) wykonanie pieczątek fikcyjnych instytucji,
c) odręczne rysowanie odcisków pieczątek,
d) metoda transferu, czyli przenoszenie autentycznych odcisków pieczątek za pomocą
różnego rodzaju substancji lub drogą kserowania,
e) naniesienie odcisku pieczątki na fałszywy dokument za pomocą technik
komputerowych;

W toku badań identyfikacyjnych w szczególności analizie należy poddać:

a) kształt, format oraz rozmiary znaków, odstępów i interlinii,
b) wewnętrzne układy topograficzne,
c) treść obrazu napieczętnego oraz krój znaków składowych i dekoracyjnych,
d) budowę znaków i linii obwodzących z uwzględnieniem ich ubytków i deformacji oraz
zniekształceń górnych i dolnych linii brzegowych,
e) wewnętrzne i zewnętrzne ślady dodatkowe;

Badanie druku:
a) druk to inaczej pismo maszynowe, maszyny do pisania są coraz rzadziej stosowane,
co wynika z powszechnego używania komputerów i drukarek komputerowych do
sporządzania tekstów, powoduje to radykalne zmniejszenie liczby ekspertyz z
zakresu kryminalistycznych badań pisma maszynowego,

Możemy wyróżnić poszczególne etapy badania pisma maszynowego:

a) etap badań formalno-językowych, w których bada się takie cechy pisma jak dialekt,
błędy ortograficzne, gramatyczne i językowe, specyficzne zwroty, interpunkcję, styl,
 b) etap badań topografii pisma, w którym bada się rozmieszczenie tekstu, dat,
podpisów, tytułów,
c) etap specyficznych badań pisma maszynowego - identyfikacja grupowa maszyny do
pisania,
d) badanie kroju czcionki,
e) badanie odstępów między wierszami,
f) etap indywidualnej identyfikacji maszyny poprzez badanie defektów czcionek, które
powstają w procesie produkcji lub w następstwie długotrwałego używania maszyny;

35. Zasady kompletowania materiału porównawczego do badań

pismoznawczych.

Materiał porównawczy powinien pochodzić z okresu zbliżonego do przypuszczalnej daty

sporządzenia zakwestionowanego materiału, gdy nie można uzyskać materiału
porównawczego z okresu, w którym powstało pismo dowodowe, należy zabezpieczyć pisma
wcześniejsze lub późniejsze.

Materiał porównawczy powinien być tym obszerniejszy, im uboższy jest materiał

zakwestionowany:
a) materiał porównawczy powinien zawierać jak najwięcej cech charakterystycznych
pisma,
b) tekst długi – materiał co najmniej 2 razy dłuższy,
c) tekst krótki – materiał wielokrotnie dłuższy;

Zapewnienie podobnej formy do tej, w której sporządzono materiał dowodowy oraz

podobnej formy okoliczności jego powstania:
a) materiał porównawczy bezwpływowy powinien zawierać próbki powstałe w okresie
zbliżonym do daty widocznej na kwestionowanym dokumencie,
b) zgromadzenie analogicznego do materiału dowodowego podłoża oraz narzędzi
pisarskich,
c) zasada nieokazywania probantowi materiału dowodowego,
d) zasada stosowania następujących kryteriów podczas kompletowania materiału
porównawczego:
● ilość (maksymalnie obszerny i zróżnicowany materiał porównawczy),
● podłoże (rodzaj i gatunek dostosowany do podłoża kwestionowanego
dokumentu),
● format (forma zbliżona do zakwestionowanego dokumentu),
● środek pisarski (środek niezawierający wad, taki, do którego używania osoba
przywykła),
● treść i topografia zapisów (treść zgodna z treścią dowodowych zapisów),
forma graficzna,
● inne elementy (konieczność uwzględnienia innych cech pisma, takich jak np.
kąt pochylenia pisma, tempo, pozycja piszącego);

36. Metody badań pisma ręcznego.

Badania identyfikacyjne pisma mają na celu wskazanie konkretnego wykonawcy pisma
poprzez zastosowanie badań porównawczych, których podstawą są:
a) indywidualność pisma wykształcona w procesie personalizacji,
b) względna trwałość nawyków;

Badania identyfikujące mają na celu typowanie grupowej przynależności wykonawcy lub

autora pisma albo typowanie okoliczności sporządzenia pisma.

Metody badań pisma ręcznego:

 a) metoda kaligraficzna/kaligraficzno-porównawcza:
● porównywanie kształtów liter,
● prowadzona przez nauczycieli kaligrafii lub urzędników dworskich i sądowych;
b) metoda opisowa/sygnalityczna:
● uwzględnienie odmian kształtu poszczególnych liter oraz różnych cech
dodatkowych;
c) metoda grafometryczna:
● założenie, że w każdym piśmie ręcznym proporcje między różnymi
elementami graficznymi nie ulegają zasadniczym zmianom,
● obliczenie średniej dla wielkości każdego stosunku w poszczególnych
literach, wykreślenie krzywej w układzie współrzędnych;
d) metoda graficzno-porównawcza:
● kontynuacja i twórcze rozwinięcie wyżej wymienionych metod,
● stosowana obecnie,
● założenie, że pismo jest uzewnętrznieniem możliwości i predyspozycji
psychofizycznych wykonawcy, dlatego należy wziąć pod uwagę wszystkie
cechy, które pozwalają na ocenę i porównanie badanych zapisów z
uwzględnieniem okoliczności ich powstawania;

37. Metoda graficzno - porównawcza badań pisma ręcznego i jej ograniczenia.

Celem metody graficzno-porównawczej jest analiza wszystkich cech i ich zespołów, które
pozwolą na ocenę i porównanie badanych zapisów z uwzględnieniem warunków ich
powstawania i przeznaczenia.

Rezultatem takiej analizy jest powstanie zespołu cech, których konfiguracja stanowi swoisty,
indywidualny dla danego wykonawcy wzorzec graficzny.

Analiza pisma w omawianej metodzie koncentruje się wokół następujących zjawisk

graficznych:
a) ogólny obraz pisma,
b) estetyka wykonania pisma,
c) poziom czytelności i naturalności,
d) poziom dojrzałości i klasa pisma,
e) kierunek i stopień nachylenia trzonów i osi gamma,
f) wielkość i proporcje porównywanych elementów pisma,
g) topografia pisma,
h) tempo,
i) rytm kreślenia pisma,
j) impuls pisma,
k) budowa znaków,
l) wiązanie pisma,
m) inne cechy szczególne pisma.

Ponadto, metoda ta skupia się na analizie i klasyfikacji cech syntetycznych pisma, cech
topograficznych, cech motorycznych, cech mierzalnych, cech konstrukcyjnych, dodatkowych
cech podpisów.

Ograniczenie metody – metoda jest mało przydatna w analizie bardzo krótkich wytworów
graficznych oraz w badaniu kreacji nieczytelnych.

38. Podstawowe założenia badań pismoznawczych

a) ustalenie grupy osób do których przynależy wykonawca zapisu lub okoliczności ich
powstania,
 b) traktowania pisma jako odzwierciedlenia psychofizycznych predyspozycji człowieka,
c) analiza zarówno warstwy treściowo- językowej, jak i technicznej,
d) charakter badań pismoznawczych powinien zależeć od rodzaju okoliczności, jakie
należy ustalić w trakcie prowadzenia badań;

39. Badania przedmiotów a cechy broni palnej.

Według ustawy o broni palnej i amunicji, bronią palną jest niebezpieczne dla życia lub
zdrowia urządzenie, które w wyniku sprężonych gazów, powstających na skutek spalania
materiału miotającego, jest zdolne do wystrzelenia pocisku lub substancji z lufy albo
elementu zastępującego lufę, a przez to rażenia celów na odległość.

Wątpliwości pojawiają się w sytuacji, gdy zostają zakwestionowane poszczególne części

broni, a nie jej kompletny, sprawny egzemplarz. Wymieniona ustawa wprowadza pojęcie
„istotnych części broni i amunicji”, do których zalicza: szkielet, baskilę, lufę, zamek, komorę
zamkową oraz bęben nabojowy.

40. Ślady użycia broni palnej.

Ogół śladów kryminalistycznych powodowanych przez broń palną można podzielić na
cztery podstawowe grupy:
a) ślady na ostrzelanej powierzchni - można podzielić w zależności od dystansu
dzielącego tę powierzchnię od wylotu lufy. Ponadto na obfitość i formę śladów
wpływa rodzaj substancji miotającej, stan i długość lufy, materiał pocisku, materiał
przeszkody oraz obecność i postać urządzenia wylotowego,

b) ślady na elementach naboju - podzielić można według faz funkcjonowania broni na:
● ślady ładowania - powstają przy ruchu naboju w obrębie broni i wynikają z
mechanicznego działania części broni, począwszy od wkładania naboju do
magazynka, aż do ulokowania go w komorze nabojowej i jej zamknięcia,
● ślady odpalania – najistotniejszym śladem powstającym w fazie odpalania
jest ślad uderzenia iglicy w spłonkę naboju,
● ślady wystrzału – powstają głównie na pocisku opuszczającym przewód lufy,
● ślady usuwania łuski – powstają od:
○ ześlizgu grota iglicznego na spłonce, który powstaje w momencie
odryglowania lufy po strzale,
○ pazura wyciągu na kryzie łuski,
○ wyrzutnika na krawędzi podstawy łuski,
○ krawędzi okna wyrzutowego;

c) ślady na broni palnej - sama broń palna, jej stan i umiejscowienie na miejscu
zdarzenia może już być uznana za ślad, pozwalający na wnioskowanie co do
charakteru i przebiegu zdarzenia, śladem są także mechanizmy broni, ich stan i
położenie, na broni palnej mogą być także widoczne ślady krwi i tkanek u wylotu lufy,
pozostałości niespalonego prochu i zapach z lufy, bardzo ważne są ślady linii
papilarnych na częściach gładkich broni,

d) ślady na strzelającym - występują w postaci ubocznych produktów wystrzału –

ograniczonych i nieograniczonych, można je ujawniać czułymi metodami
laboratoryjnymi na ostrzelanej powierzchni, na ręku strzelającego, a czasem na jego
twarzy, włosach i fragmentach odzieży;

41. Właściwości grupowe oraz cechy indywidualne łusek i pocisków.

Badając wystrzelony pocisk, możemy ustalić:
a) w zakresie identyfikacji grupowej:
 ● rodzaj amunicji w tym kaliber pocisku, co pozwala zawęzić liczbę typów broni,
z której pocisk mógł zostać wystrzelony,
● system broni, z której pocisk został wystrzelony;

b) w zakresie identyfikacji indywidualnej:

● czy dowodowy pocisk został wystrzelony z konkretnego, zakwestionowanego
egzemplarza broni,
● czy broń, z której pocisk dowodowy został wystrzelony była już poprzednio
używana w celach przestępczych;

Badając łuskę, odstrzeloną z broni można ustalić:

a) w zakresie identyfikacji grupowej:
● ustalenie rodzaju naboju, którego częścią jest łuska,
● kaliber broni,
● system broni,
● typ broni;

b) w zakresie identyfikacji indywidualnej:

● dysponując zakwestionowanym egzemplarzem broni, można z całą
pewnością stwierdzić, czy nabój był wystrzelony z tego egzemplarza broni;

42. Wnioskowanie z rozmieszczenia śladów użycia broni palnej na osobach i

na rzeczach (samobójstwo a zabójstwo)

Dokonując ustalenia, czy zgon nastąpił wskutek zabójstwa czy samobójstwa, istotne
znaczenie ma odległość, z jakiej został wykonany strzał. W sytuacji samobójstwa otwór
wlotowy pocisku cechuje się strzałem z pobliża bezwzględnego, tj. z przystawienia, lub z
pobliża bezpośredniego.

Bezpośrednie przyłożenie broni może pozostawić otarcie naskórka o wyglądzie końca lufy
broni. Na skutek przyłożenia lufy broni do skóry, czyli w bezpośrednim otoczeniu rany
wlotowej, można stwierdzić czerwone zabarwienie krwi i mięśni, a nawet różowe
zabarwienie skóry.

Analizując strzał oddany z bliska, można zaobserwować na ubraniu lub ciele pozostawione
ślady: gazy wybuchowe, sadzę, drobiny prochu powstające po wybuchu naboju. Po
wystrzale pocisku z lufy wszystkie składniki rozlatują się, przybierając postać stożka, im
większa odległość od broni, tym większy ślad.

Po strzale z przystawienia lub z bliskiej odległości oprócz osadzających się drobin prochu
lub sadzy na rękach wykonującego strzał pozostają często rozpryski krwi lub drobne strzępy
tkanki mózgowej albo mięsnej. Po wystrzale samobójczym w prawą skroń z przystawienia
lub z bardzo bliskiej odległości kierunek kanału postrzałowego przebiega zazwyczaj
poziomo, z prawej strony ku lewej, pod niewielkim kątem z dołu ku górze.

Następnym typowym umiejscowieniem strzału samobójczego są okolice serca. Samobójca

najczęściej wykonuje strzał, mając ubranie na sobie i dzięki temu zachowują się gazy
wybuchowe, sadze, drobiny prochu powstające po wybuchu naboju na odzieży. Jeżeli
tekstylia, z których wykonano odzież, mają cienką strukturę, ślady pozostaną nie tylko na
ubraniu, lecz także na skórze.

W razie wątpliwości, która rana jest otworem wlotowym pocisku, należy w początkowym
odcinku kanału postrzałowego doszukać się włókien z tej odzieży. Jeżeli samobójca strzela
do siebie na obnażoną klatkę piersiową, to zachowują się wszelkie cechy strzału z
przystawienia lub z bliskiej odległości. Analizując kierunek kanału postrzałowego, nie można
jednoznacznie stwierdzić, czy strzał został wykonany przez samobójcę, czy z ręki zabójcy.

Kolejnym typowym umiejscowieniem strzałów samobójczych jest jama ustna. W zależności

od głębokości wprowadzenia lufy broni do jamy ustnej osadzone są ślady po wybuchu
naboju. Jeżeli lufa została włożona za zęby, proch lub sadza znajduje się na języku i
podniebieniu.

W przypadku wprowadzenia lufy do przedsionka jamy ustnej lub między wargi ślady
powystrzałowe znajdą się na zębach, błonie śluzowej dziąseł oraz warg, natomiast w
mniejszej ilości stwierdzi się jej na języku i podniebieniu. Po pierwsze, w chwili strzału
uwolnią się gazy, które gwałtownie rozprężą się w jamie ustnej. Po drugie, pod wpływem
raptownego szarpnięcia lufy może dojść do skaleczeń lub poważnych rozdarć.

Po strzale samobójczym w usta kierunek kanału postrzałowego przebiega od przodu ku

tyłowi, głównie od dołu do góry. Należy zaznaczyć, iż wykonanie takiego strzału jest
praktycznie możliwe tylko w przypadkach samobójstw. Tak dokonane zabójstwo możliwe
jest jedynie podczas snu, w stanie braku przytomności ofiary.

Odnalezienie w ciele denata dwóch lub większej liczby pocisków, wyrzuconych z krótkiej
broni palnej, nie oznacza jednoznacznie zabójstwa. Faktem jest, iż w przeważającej mierze
samobójcy oddają w swoim kierunku jeden strzał, co oznacza jeden otwór wlotowy, kanał i
pocisk bądź otwór wylotowy.

W praktyce zdarzały się przypadki samobójstw, w których stwierdzono cztery, pięć strzałów
w klatkę piersiową, czasem z parokrotnym przestrzałem płuc i serca. Odnalezienie więcej
niż jednego pocisku z nowoczesnej broni w mózgu denata przemawia za zabójstwem, gdyż
ciśnienie wewnątrzczaszkowe powoduje niemożność oddania kolejnych strzałów z własnej
ręki.

Przy ustaleniu, czy śmierć nastąpiła w warunkach samobójstwa, niezbędna jest analiza ran
postrzałowych. Zazwyczaj otwory wlotowe umiejscowione są blisko siebie, a kanały biegną
równolegle, w przeciwieństwie do zabójstwa.

W obecnych czasach rzadko spotyka się samobójstwo z broni długiej. Wynika to z

trudniejszego dostępu do tego rodzaju broni i oddania strzału. Przeważnie strzał oddawany
jest z przystawienia lub z bliskiej odległości.

Natomiast w przypadku zbrodni zabójstwa strzał pada z daleka. Analizując odległość strzału
i kierunek kanału postrzałowego, ustala się, czy jest to zabójstwo, czy samobójstwo. W
przypadku postrzału z przystawienia konieczne jest ustalenie, czy ofiara mogła sama do
siebie wystrzelić. Odpowiedź na to pytanie można otrzymać po dokonaniu oceny
umiejscowienia otworu wlotowego i kanału postrzałowego

43. Postęp technologiczny a cechy śladów obuwia

Traseologia technika kryminalistyczna badania:
a) śladów stóp,
b) śladów odnóży zwierząt,
c) śladów części jezdnych środków transportu,
d) śladów przemieszczania różnego rodzaju przedmiotów

Rodzaje śladów obuwia

a) wgłębione – w miękkiej glebie, piasku itp.
b) powierzchniowe – na podłożach twardych:
● nawarstwione – substancja z podeszwy przeniesiona na podłoże,
 ● odwarstwione – podeszwa zostawia ślad zbierając substancję z podłoża;
c) na skórze ludzkiej;

Ichnogram – ścieżka chodu:

a) oś chodu,
b) linia chodu,
c) długość kroku,
d) szerokość kroku,
e) kąt stopy,
f) kąt kroku;

Na co może wskazywać ichnogram:

a) sytuacja chodu spacer, pośpiech,
b) warunki terenu,
c) identyfikacja grupowa,
d) wiek, płeć, wzrost, kalectwo, kontuzja,

Ujawnianie i zabezpieczanie śladów obuwia:

a) fotografowanie:
● metoda podstawowa i obligatoryjna,
● prostopadle do śladu, cały ślad + margines; ukośne oświetlenie,
● oznaczenie linijką centymetrową wzdłuż i na szerokość;

b) odlew – do śladów wgłębionych:

● gips chirurgiczny, masa odlewnicza, kamień dentystyczny, masa sylikonowa,
wosk, stearyna,
● przed odlewem oczyścić powierzchnię śladu,
● jeśli podłoże jest sypkie to wzmocnić je najpierw lakierem do włosów bądź
roztworem acetylocelulozowym bądź szelakiem,
● śnieg suchy – najpierw rozsiać gips, potem skropić wodą i odlew;

c) przenoszenie na folię:
● z wykładzin podłogowych, blatów, parapetów itp.,
● proszek daktyloskopijny + folia = zabezpieczony ślad;

d) metoda elektroskopowa urządzenie MES:

● wykładziny dywanowe, beton – ślady niewidoczne gołym okiem;

e) zabezpieczenie wraz z podłożem:

● z papieru, tektury, szkła, przedmioty, które da się dać do badań;

f) do wszystkich dołącza się metryczkę – czas, miejsce, sposób, okoliczności;

Ślady pojazdów i zwierząt:

a) identyfikacja środka transportu, czasem nawet jego konkretna identyfikacja,
b) ślady hamowania, blokowania, poślizgu – kierunek i manewry przy wypadkach
drogowych,
c) zabezpiecza się tak jak ślady obuwia;

Pobieranie materiału porównawczego:

a) ogólnie chodzi o to, żeby zrobić takie fotki i inne zabezpieczenia dowodów, żeby
można to porównać z butami czy innymi sprzętami osoby podejrzanej;

Ekspertyza traseologiczna:
a) kategorie cech obuwia:
 ● cechy naprawy obuwia,
● cechy produkcyjne:
○ wzory, pęcherzyki powietrza, nadlewy;
● cechy grupowe:
○ kształt podeszwy,
○ budowa spodu podeszwy,
○ kompozycja wzornicza podeszwy,
○ rozmiary poszczególnych elementów;
● cechy indywidualizujące:
○ zdarcia, zużycia;

44. Poszukiwanie, zabezpieczanie i badanie mikrośladów.

Mikroślady – drobne cząsteczki materii i włókna, które nie różnią się pod względem
fizykochemicznym od innych materiałów poddawanych badaniom kryminalistycznym:
a) są mikroskopijnych rozmiarów; nie można ich dostrzec gołym okiem,
b) inne metody ujawniania i zabezpieczania,
c) występują niezwykle powszechnie,
d) trudne do usunięcia, niemożność ich uniknięcia przez sprawcę;

Podział:
a) kontaktowe:
● bezpośredni kontakt między minimum dwoma osobami/rzeczami,
● nanoszone krzyżowo,

b) jednostronne:
● osiadanie drobnych cząstek materii,

c) pobiera się:
● materiał dowodowy,
● materiały porównawcze,
● ślepą próbę – próbki podłoża na którym znaleziono ślad;

Metody i narzędzia:
a) odkurzacze ze specjalnymi filtrami,
b) przezroczyste taśmy samoprzylepne,
c) folia przylepna, niskoklejąca;

Przykłady mikrośladów:
a) lakiery i oleje:
● uwarstwienie,
● skład chemiczny,
● barwa;

b) szkło:
● skład chemiczny – różni się w zależności od przeznaczenia szkła,
● współczynnik załamania światła,
● klasyfikacja – określenie przynależności grupowej,
● dyskryminacja – informacje o przeznaczeniu;

c) włókna:
● analiza budowy morfologicznej,
● badanie wydłużenia włókna,
● fluorescencja,
● rozpuszczalność włókna w danych substancjach;
 d) gleba:
● składniki materialne i botaniczne,
● zanieczyszczenia,
● składniki mineralogiczne,
● składniki chemiczne i fizyczne,
● składniki biologiczne,
● składniki gleboznawcze;

e) ślady cząstek powystrzałowych:

● wyznaczenie składu pierwiastkowego; cząstki charakterystyczne;

45. Fonoskopia i jej możliwości poznawcze

Fonoskopia to dział kryminalistyki badający zapisy dźwiękowe w celu przede wszystkim
identyfikacji osób.

Dowód fonoskopijny – zarówno zapis dźwiękowy, jak i urządzenia do rejestracji,

odtwarzania, przegrywania, transmisji.

Funkcje kryminalistyczne dowodu fonoskopijnego:

a) narzędzie przestępstwa – telefon o bombie, nielegalne podsłuchy i ich
rozpowszechnianie,
b) dowód przestępstwa – rejestracja rozmów o planowaniu, przygotowaniu, podżeganiu
do przestępstwa,
c) dokumentacja zdarzenia – rozmowy pilotów samolotu w chwili katastrofy,
d) dokumentacja czynności procesowych;

Rodzaje badań fonoskopijnych

a) autentyczności zapisów dźwiękowych:
● kwestie ingerencji na etapie powstawania i po rejestracji,
● czy odzwierciedla rzeczywisty przebieg zdarzenia,
● metody techniczno-akustyczne oraz lingwistyczne;

b) odsłuchowe:
● odtworzenie treści nagrań i spisanie,
● treść i sytuacja akustyczna,
● warunki prawidłowego odsłuchu;

c) identyfikacyjne osób:
● metoda językowo-pomiarowa - porównywanie mowy z nagrania z nagraniami
z materiału wzorcowego,
● bada się cechy mentalnościowe, predyspozycje i nawyki mówcy, całość cech
i parametrów związanych z budową i sprawności fizjologiczną narządu mowy
osoby,
d) porównywanie tych samych wypowiedzi,

e) obecnie metody pomiarowo-językowe z wykorzystaniem systemów komputerowych,

f) zabezpieczanie materiału do badań fonoskopijnych,

g) pobieranie materiału porównawczego do badań fonoskopijnych;

46. Identyfikacja człowieka na podstawie zapachu. Spory wokół osmologii.

Pojęcie i charakterystyka śladów zapachowych:
a) zapach ludzki:
 ● niepowtarzalny – bo wpływają na niego geny odpowiedzialne za system
immunologiczny,
● niezmienny – źródło w genomie wskazuje, że istotnej części zapach się nie
zmienia;

Zabezpieczanie śladów zapachowych

a) czynność niepowtarzalna, brak ujawnienia, a jedynie zabezpieczenie,

b) zasady:
● czynności dokonuje osoba przeszkolona w dziedzinie osmologii,
● ustalenie z którymi miejscami/rzeczami sprawca mógł mieć najdłuższy
kontakt,
● ślady zapachowe są delikatne – zabezpieczać w pierwszej kolejności,
● najlepsi nosiciele zapachu;

c) czynności:
● przykrycie śladu pochłaniaczem,
● szczelne okrycie folią aluminiową pochłaniacza,
● pobieranie przez minimum 30 minut,
● zdjęcie folii,
● włożenie pochłaniacza za pomocą pęsety do szczelnego, sterylnego,
bezwonnego naczynia szklanego + metryczka,
● można zamiast pochłaniacza użyć pompy próżniowej,
● słabe/stare ślady można wzmocnić przez spryskanie wodą destylowaną,
● w tym przypadku oraz w przypadkach śladów z wilgotnych podłoży należy
zamrozić albo wysuszyć,
● sprzęt: słoiki szklane nowe, rękawiczki, pęsety metalowe;

d) pobieranie materiału porównawczego do badań osmologicznych;

Badania śladów zapachowych – ekspertyza osmologiczna

a) wstępna kontrola prawidłowości zabezpieczenia i przydatności do badań dowodu i
materiału porównawczego,
b) badanie porównawcze w specjalnym pomieszczeniu,
c) wcześniej psy poddaje się próbom kontrolnym – sprawdzenie dyspozycji oraz braków
zapachów zaburzających,
d) ustawia się ciąg selekcyjny minimum 5 stanowisk, jedno z materiałem badanym,
pozostałe z materiałem uzupełniającym,
e) najpierw pies wącha materiał dowodowy, potem przechodzi do materiału
porównawczego,
f) psy zaznaczają zgodność warując, szczekając, siadając czy tak jak je wytresowano,
g) badanie wykonuje się minimum 3 razy z każdym psem;

47. Badania poligraficzne (techniki badawcze, przebieg badań, zdolność

człowieka do badań).
Poligraf jest to aparat ujawniający i rejestrujący stopień bieżącej aktywizacji emocjonalnej
na podstawie oddychania, elektrycznego przewodnictwa skóry oraz zmian ciśnienia krwi i
częstotliwości tętna.

W celu ograniczenia kręgu osób podejrzanych lub ustalenia wartości dowodowej

ujawnionych śladów można pobrać odciski daktyloskopijne, wymaz ze śluzówki policzków,
włosy, ślinę, próby pisma, zapach, wykonać fotografię osoby lub dokonać utrwalenia głosu.
Po wykorzystaniu w sprawie, w której dokonano pobrania lub utrwalenia, pobrany lub
utrwalony materiał zbędny dla postępowania należy niezwłocznie usunąć z akt i zniszczyć.
Za zgodą osoby badanej biegły może również zastosować środki techniczne mające na celu
kontrolę nieświadomych reakcji organizmu tej osoby.

Metodyka badań poligraficznych:

a) biegły przygotowuje test,
b) badany może nie zgodzić się na odpowiedź na konkretne pytanie,
c) biegły przeprowadza krótki wywiad dot. stanu zdrowia, samopoczucia, stosowania
środków farmakologicznych itd.,
d) etap właściwych badań,
e) analiza wyników;

48. Zabezpieczanie i badanie śladów biologicznych.

Ślady biologiczne - materiały pochodzenia ludzkiego, zwierzęcego bądź roślinnego.

Celem badań śladów biologicznych jest:

a) detekcja,
b) ustalenie czy dana substancja jest materiałem biologicznym, określenie jej
gatunkowej przynależności i źródła pochodzenia oraz identyfikacja osobnicza;

Grupy śladów biologicznych:

a) pochodzenia tkankowego, np. krew, włosy,
b) wydzieliny np. ślina, sperma, pot,
c) wydaliny np. kał, mocz;

Ujawnianie i zabezpieczanie śladów biologicznych:

a) najważniejszą zasadą zabezpieczania śladów biologicznych jest przechowywanie ich
w możliwie najniższej temperaturze w przewiewnym, suchym miejscu aby uniknąć
procesów gnilnych.
b) można je także zamrozić w temperaturze –20 stopni Celsjusza i niższej.
c) niedopuszczalne jest przechowywanie śladów biologicznych wilgotnych w workach
foliowych,
d) niekorzystny wpływ ma promieniowanie UV,
e) należy unikać wzajemnego wymieszania albo zanieczyszczenia śladów;

Ujawnianie i zabezpieczanie plam krwi:

a) test wodą utlenioną,
b) test fenoloftaleiną,
c) analizy spektroskopowe,
d) ślady niewyschniętej krwi - nasączanie bibuły/bawełny,
e) wysuszone- zabezpieczenie z podłożem/zeskrobanie;

Ujawnianie i zabezpieczanie śladów w przypadku zgwałcenia:

a) poszukiwanie śladów spermy,
b) badania lekarskie ofiary,
c) zabezpieczenie ubrań ofiary,
d) pobranie wymazów;

Badania śladów biologicznych:

a) badanie grupy krwi,
b) analiza parametrów włosów,
c) badania DNA;
49. Metody identyfikacji NN zwłok
Wykonuje się fotografię i opisuje płeć, wzrost, budowę ciała, stan odżywienia, owłosienie,
oczy, kształt nosa i warg, znaki szczególne. Technik kryminalistyki powinien pobrać odbitki
linii papilarnych.

Konieczne jest pobranie krwi i próbek tkanki do badań DNA. Za zgodą organu procesowego
do dalszych badań należy zabezpieczyć głowę denata. Po stanie uzębienia ocenia się wiek.

Na stronach policyjnych umieszcza się ogłoszenia dotyczące znalezienia zwłok z ich

opisem. Instytut Genetyki Sądowej prowadzi badania na zlecenie organów wymiaru
sprawiedliwości mające na celu identyfikację NN.

50. Registratury, ewidencje i zbiory danych a ich wykorzystanie wykrywcze i

dowodowe.

Krajowe Centrum Informacji Kryminalnych (KCIK) - zakres gromadzonych informacji

kryminalnych obejmuje następujące dane:
a) datę i miejsce popełnienia przestępstwa,
b) rodzaj popełnionego przestępstwa i kwalifikację prawną czynu,
c) sygnaturę akt, pod którą zostały zarejestrowane czynności lub postępowanie,
d) nazwę organu lub jednostki organizacyjnej prowadzącej czynności lub postępowanie
oraz informację o sposobie nawiązania kontaktu z tym organem lub jednostką
organizacyjną,
e) informacje o:
● osobach, przeciwko którym prowadzone jest postępowanie karne,
● przedmiotach wykorzystanych do popełnienia przestępstwa lub utraconych w
związku z przestępstwem,
● przedsiębiorcach, spółkach cywilnych, fundacjach, stowarzyszeniach, co do
których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że zostały wykorzystane w celu
popełnienia przestępstwa, zgromadzone w rejestrach prowadzonych na
podstawie odrębnych przepisów,
● numerach rachunków bankowych lub rachunków papierów wartościowych, co
do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że zostały wykorzystane w
celu popełnienia przestępstwa lub że gromadzone są na nich środki
pochodzące z przestępstwa;

Krajowy Rejestr Karny (KRK) - w Rejestrze gromadzi się dane o osobach:

a) prawomocnie skazanych za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe,
b) przeciwko którym prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie karne w
sprawach o przestępstwa lub przestępstwa skarbowe,
c) przeciwko którym prawomocnie umorzono postępowanie karne w sprawach o
przestępstwa lub przestępstwa skarbowe na podstawie amnestii,
d) będących obywatelami polskimi prawomocnie skazanymi przez sądy państw obcych,
e) wobec których prawomocnie orzeczono środki zabezpieczające w sprawach o
przestępstwa lub przestępstwa skarbowe,
f) nieletnich, wobec których prawomocnie orzeczono środki wychowawcze, poprawcze
lub wychowawczo-lecznicze albo którym wymierzono karę na podstawie ustawy,
g) prawomocnie skazanych za wykroczenia na karę aresztu,
h) poszukiwanych listem gończym,
 i) tymczasowo aresztowanych,
j) nieletnich umieszczonych w schroniskach dla nieletnich;

Podstawowym systemem informatycznym Policji jest Krajowy System Informacyjny

Policji (KSIP) zawiera on informacje o:
a) prawcach przestępstw i ich sposobach działania,
b) osobach poszukiwanych i zaginionych,
c) osobach, które na mocy decyzji administracyjnych otrzymały zakazy lub były
notowane w czasie akcji policyjnych,
d) kierowcach z punktami karnymi za wykroczenia w ruchu drogowym w bazach:
● KSIP,
● Systemu Informacji Schengern (SIS),
● systemu VIS (Visa Information System),
● systemy PESEL/CEL (Centrum Ewidencji Ludności),
● CEPIK (Centrum Ewidencji Pojazdów i Kierowców),
● Straży Granicznej,
● więziennictwa,
● REGON;

Automatyczny System Identyfikacji Daktyloskopijnej (AFIS):

a) służy do wykrywania sprawców przestępstw na podstawie pozostawionych na
miejscu zdarzenia śladów linii papilarnych,
b) odbitki linii papilarnych są wprowadzane do systemu informatycznego;

Baza Danych DNA – GENOM

a) służy do wykrywania sprawców przestępstw na podstawie pozostawionych przez
nich śladów biologicznych,
b) centralna baza znajduje się na Wydziale Biologii Centralnego Laboratorium
Kryminalistycznego KGP;

Automatyczny System Identyfikacji Broni - ARSENAŁ

a) porównywanie łusek i pocisków;

Baza Numerów Identyfikacyjnych Pojazdów VIN

a) służy do badań autentyczności znakowania pojazdów,
b) Policja wykorzystuje także międzynarodowe bazy danych prowadzone przez Europol
i Interpol;