PROVIMET KOMBETARE TE ARSIMIT BAZE PJESA| Ja siu béra tregimtar Lexoni pjesén e méposhtme, pastaj pérgigiuni pyetiove gé vijojné Uné jam nga jugu, ndaj qé né fémijér e ndieja se do té béhesha tregimtar Q8 herén e paré, kur dégjova njé histori, madje shumé kohé para se t@ mésoja 15 lexoja, ¢ dija se do té déshioja t8 réfeja edhe veté, Uné vj nga njé familie ku televizori shuhet kur dikush &shté duke rréfyer dicka né verand8. Historitéishin rndodhi q ma térhignin gjthnjé kureshijen, Famija joné pérbéhej nga pesé fémijé, mamaja dhe babai, madje dhe giyshia, e cila jetoi me ne pér pak kohé, Ndaj né kohén e drekés, ju e imagiinoni, gé t8 gjthé kérkonin sa mé shumé vémendje. Und e dija se, nése do t& mund té rréfeja dicka interesante, mund té isha né gendér t& rupit, Historté ishin dicka shumé e réndésishme pér familjen time, sepse diet ‘gmoheshin shumé. Jo thjesht libra me informacion, edhe pse familja ime ishte familje lexuesish, por pikérisht njohja e dukurive, Leximi respektohej shumé né shtépi, Mamané time do ta gjaje gjthmoné duke lexuar njé libér me kapak kartoni né karigen e saj té madhe me ngiyré té kuge dhe nga ne kérkohe} qé né até moment {8 mos e shgetésonim pér asnjé arsye. Nuk po fas kétu pér revista, oh jo, por pér libra me kapaké kartoni. Dhe uné isha i vogl i familjes, ai gé vraponte téré kohés rreth e qark duke bérttur: "Kush mé do, Kush mé do mua", ndérsa mendoja: * (G’shté ajo gi kag e réndésishme pér mamané, sagé e mban até larg meje?”. Kur ajo ngrihej, duke e léné librin mbi karrige, uné e merrja dhe e shikoja me kureshij. Por nuk pashé kurré ndonjé ilstim, por vetém fjalé. Dhe mendoja: “Oh zat, duhet 18 ket8 dicka magike kétu’. Nuk mbaj mend té kem pyetur ndokénd né ldhje me ndonjé pérvojé t tile, {8 pérafért. Mendoj se, ndoshta, 8 shkruaritu Kthye né dicka shumé té réndésishme pér brezin tim, sepse prindért tané ishin shumé télidhur me arsimin dhe sigurisht 4@ ai ishte baza mbi t8 clin ngriheshin jetét tona Naaj interesimi im pér t8 shkruar ndoshta u shfaq qé né shtépi, me historité e shkurtra dhe mé pas, né ményré t& natyrshme kaloi te librat. Tashmé historité vjné te uné né t@ gjtha ményrat e mundshme. Romani im i paré *Fémija i famijes” erdhi te uné pjesé - pjes8. Ai ili sinjé histori e shkurtér, pérnjé vajzé té vogél, q@ jetonte 1né njé qytet provincial, n jug té vendit, ecilashkonte, pérmes njérruge téré pluhur, 1ié njé sallon bukurie, pasi i pélqente shumé t8 rregullonte flokét. Vajza shkonte 20(GJUHA SHQIPE DHE MATEMATIKA shpesh alje, sepse ishte shumé e kujdesshme pér pamjen e saj dhe giyshja me mamané, meqenése nuk duronin dot ta shikonin duke qaré, e lejonint@ shkonte sa hers t8 donte. Njéheré ajo takon alje njé grua shumé #8 bukur, me njé Iékuré té zeshkét, {8 cilén nuk e kishte paré kurré mé paré. Kur gruaja flit fliste, vajza kuptoi nga dialekti i sqj se ajo nuk ishte nga ai vend, por nga nje ishull né det. Mé voné, gruaja © mbéshtoliivajzén me krahét e saj dhe i mésoi shumé giéra: si t& béhej njé onjushe e verteté, t bénte pyetie, ténjhte botén. Kur e dérgova kété histori pér botim, ma refuzuan disa heré, prandaj u trishtova shumé, Punova sérish me té dhe e ridérgova, por prapé ma refuzuan. Mé né fund « kuptova se nuk kisha mé njé histori té shkurtér, Kisha nevojé t8 mésoja se kush ishte né té vérteté vajza e vogél, ku jetonte, ofaré ndodhi kur u kthye né shtépi, si ishin prindérite saj, Kur shkonte né shkollé, Sapo i mésova kato gjéra rreth sai, historia filo té bahej githnjé e mé e gjeré. E dja se vajza e vogél ishte e veganté dhe né até moment e kuptova se duhej t& shkruaja njé roman, 1. Bazuar né paragrafin e paré, gfaré beson autori né lidhje me librat me kapaké kartoni? 4 piké ‘A) Ato ishin nj privilegj q@ u takonte vetém t8 riturve. B) Ato ishin té mérzitshme sepse nuk kishin ilustrime C) Ato meritonin mé tepér respekt se cdo gjé tietér e shkruar. D) Ato siguronin njé burim t8 mirétrymézimi pér historté e familjes. 2. Garé mésoi autori nga refuzimet q@ i béné historisé sé shkurtér gé dérgoi pér botim? 1 piké ‘A) Historia kishte njé subjektté véshtré pér tu trajtuar. B) Historité me vajza té vogla nuk i térheqin shumé té rriturit C) Historia nuk ishte e ploté kur e shkroi fiimisht. D) Historté e shkurtra jané mé té véshtra pér fu shkruar se sa romane. 3. Garé bari autor pér ta kthyer historiné e shkurlér né roman? 4 pik A) Ndryshoi mjedisin. B) Zhwilloi personazhet. C)_E bari glunén mé pérshkruese. D) Keiji njé pérmbajte mé t8 fokusuar. 21PROVIMET KOMBETARE TE ARSIMIT BAZE Duke paré interesin qé familia e ti kishte pér libri, autori mésoi t8 vlerésonte 1p rnd&sind e réfimit bukur téhistorive réndésiné e t& genit mé | vogli né familje. studimin e autoréve t& ndryshém, historité q@ rréfente giyshja e ti Né giményré fémijéria e autorit ndikoi né vendimin e ti) pér tu béré shkrimtar? Pérdomi iustrime nga pjesa pér té mbéshtetur mendimin tua). 4 pik 22GGJUHA SWIPE DHE MATEMATIKA PJESA II Leximi i pérbashkét [Gjaté pushimeve, Marselitakohet me Izabelén, moshataren e vet. Njé aité vajza iu lut djalit 18 dégjonte “historing mé 18 bukur né boté” até t8 “Shitéses sé vogél 18 shkrepéseve", gé ajo do ta lexonte enkas pér t8. Marselifilont8 dégjojéIzabelén,) 8 né rreshtin e paré t8 tregimit, bénte ftoht, ishte errésié, binte boré. Kéto kushte té kéqja atmosferike nuk Kishin t8 bénin aspak me mua, 98, pérkundrazi, po kolovitesha nén hijen e vakét ténjé akacigje, buzé bokérimés plot dell Né rreshtin @ pesté, e gjora fémijé, q@ ishte me koké {8 zbuluar, humbi shapkat nga hutimi dhe tashm@ i duhejté "ecte mbi déboré, me kémbét e zhathura 4@ jishin skugur e mavijosur nga téfiohté.” Fillmisht mendova se ishte e pazonia té galtiste pér vete, se prindérite saj gené kriminelé g@ e nin t& dite vetém pérjashta, mes borés dhe se ai q@ e tregonte 818 histori, pérpigg sie si t8 mé bénte t& ndieja kegardhje; nuk pranoja, pra, 18 nigja dhe ung té ftohté nga kémbét sé bashku me té; mirépo Izabela e kishte maré me miaft serizitet dhe lexonte me Kémbéngul, sit kishte pérpara njé gazeté. T3 béhe sikur ajo kishte shumé zéra, Heré 6 t8 ftohté e monoton, si bora qé binte, heré z8 lakmues e té ngrohté tek thoshte: “Téré ruga ishte mbushur me erén Iishrave q@ pigeshin" dhe heré 28 therés nga zemérimi, kur dial lig i vodhi shapkén e dyté t8 pafajshmes vaizé... Fillmi qe kur vogélushja u pérpoq 8 ngrohte “té shkretat duar 18 kallkenosura nga t6ftohtét’, duke ndezur‘fjot © shkropéses njéra pas tjetrés”. Nuk kishe sit mos prekeshe nga Kjo ményré krejt e koté pér tu ngrohur dhe, tek pérfylyroja t8 zbehe} e t8 mavjosej e téra, u vura né merak té madh se si do ti shkonte vallé fill heroinés soné. Magia e shkaktuar nga flaka “magjepsése"e atyre shkrepéseve (doemos suedeze) mé ngushélloinjé cast, nxitur nga gézimi i papritur i zértté Izabelés, q8 i bénte njé pérshkrim t8 arrré kétyre pérfytyimeve té mrekullueshme dhe shfagja iyshes mé dha njé najené sigurie, megjithése m'u duk dicka e pashpjegueshme. Mé né fund, kur t8 dyja, gjyshe e mbesé, mbérritén tek i mir Zot, ckénagési pér mua g@ ai ishte i pranishém pér tu dhéné lumturiné g@ u takonte. Po historia nuk mori fund me kaql 23PROVIMET KOMBETARE TE ARSIMIT BAZE Rréfenjési mizor bénte njé zbulim t& tmerrshém né rreshtat efundit. Izabela ‘uméshoi me rjé ton t& ngadalté, me njé dhembshuri gia dridhte, ia mbyste zérin cihe, kur ajo tha: “vdekur, velekur nga t8 flohtét, natén e fundi 6 vt’, nuk kishte si 48 vijonte mé tej dhe lt té sumbullt i rrodhén pérgjaté faqeve té zbehta Nuk arrt ta pérmbante ngashérimin. Sé fundi, mezi i dolizér pér té vjuar: “Dita e paré e vittzbardhi mbi kufomén e vogél, nderur mbi toké, mes shkrepéseve 18 sqjt8 diegural.." Atéheré m'u bé sikur e vdekura e vogél ishte ajo vet8, Izabela. E pashé kre té bardhé midis borés dhe u hodha nga hamakut pér ti shkuar né ndihmé. Ajo 1mé shmangu leht@ me doré, duke mé théné me zé té mbytur: + Prit! Lexoi rreshtat e fundit: “Askush nuk i kishte njohur bukurité g8 ajo kishte paré, as t6r6 ato vezulime mes 6 clave ajo dopérto tok me giyshen o sajplaké até nat Vit 6 Ri" Kélo vezulime as gé mund t@ mé ngushéllonin, Ajo kishte vdekur nga {8 ftohtét dhe kjo qe e tra, Githcka fetér ishte sa pér sy e fage dhe, tek e shija tzabelén t& cohe| pérpjeté né ajér, mbajtur pér dore nga njé plaké me floké té bardhé, q& ngrine| dhe ajo lat, lot t8 médhenj mé rrokuliseshin faqeve dhe und shtréngoja fort gjoksin tim pér ta mbajtur mbérthyer mbi toké, Mes lotéve, Izabela ia dha sé qeshurés: + Sa budalla qé beheshi — fol ajo.- Pérralé éshté, asgié e vérteté. Si sé vjen turp gan késhtu? -Pse, ti spo gan? - Uné jam goc8. Pasta, uné kam gef t qaj edhe kur &shté pér t& qeshur. Kurse pér ni gun. *hamak — shiratprej pélhure, varur midis degéve #8 njé peme. 6. Né flalné: “16 shhretat duar t6 kallkanosura nga {6 flohtét" fala té kallkanosura ka kuptimin: 41 piké A) t8 cara; B) 18 lodhura; C) t8 ngrira; D) t8 zbardhura 24A) c) D) goss goss sov2e (GJUHA SHQIPE DHE MATEMATIKA Cila nga falté e méposhime pérshkruan lidhjen midis asa cka ndodh né tregim dhe ményrés se si tregimtari e réfen tregimin? 4 piké Ai tregon ngjare té dhimbshme né ményré humoristike. Ai tregon ngjare té dhimbshme né manyré emocionuese. Ai tegon ngjare t& pérditshme né ményré sensacionale. A tregon ngjare téjashtézakonshme me vértetési. far mendon djl pér pérralién gé i tregon Izabela? 4 piké Eshté zhgéinjyese dhe t& mérzit Eshté prekése dhe intriguese. Eshté e ngarkuar me hollésité tepérta, Eshlé e pérshtatshme pér fémijt e moshés sé ti. Né cilén prej alive té méposhime gjuha merr njé ngarkesé té theksuar emocionale? 4 piké Kéto vezullime as q& mund té mé ngushéllonin. Nuk kishe si 8 mos prekeshe nga Kjo ményré krejt e koté pér tu ngrohur, Izabela e kishte marré me miaft seriozitet dhe lexonte me kémbéngulj dhe heré 28 therés nga zemérimi, kur djali ig i vodhi shapkén e dyté t@ Pafajshmes vajz8 . ila nga flit e méposhtme tregon se kjo histori @shté shkruar né vetén e para? 4 piké Q6 né rreshtin e paré t8tregimit, bénte ftoht, ishte errésiré, binte boré. Rréfenjési mizor bénte njé zbulim t8 tmerrshém né reshtate fundit Ajo kishte vdekur nga t& flohtét dhe kjo ge e téra, Atéheré m'u bé sikur e vdekura e vogél ishte ajo veté, zabela, | githé paragrafi i paré i tregimit ngrihet mbi bazén e njé kontrast, Cl &shté ai? 4 piké 25PROVIMET KOMBETARE TE ARSIMIT BAZE 12. a) Shpjagoni se gfaré natyre éshté dial. Ku duket Kio? 2 piké b) Djali dalohet pér njé imagiinaté té zhviluar. dentfkoni dy momentet kur ajo shfaget vecanérisht e til 2 piké 6) Sireagon izabela kur shikon djalin qé gan? 4 piké 13. 8) Atmendoni se Izabela éshté njé vajzé e ndjeshme apo njé interpretuese shumé ¢ talentuar? ‘Argumentoni mendimin tuaj edhe me ilustrime nga tregimi. 3 piké 26(GJUHA SHQIPE DHE MATEMATIKA b) Cili €shté mendimi juaj né ldhje me fjalét q@ vajza thoté né fund {8 kati tregimi? Shpjegoni nése jeni ose jo dakord me t. 2 piké ©) Si mendoni, gfaré mund té keté théné dali pér té mbrojtur veten e ti né mbylle t&tregimit? 4 piké 4) Pérgjaté tregimit hasim shpesh disa falé ose fli, 18 cllat autor i ka futur midis thonjézave dhe g@ jané me shkronja té pjerréta Pér ¢galim aie ban katé? 4 pik 27PROVIMET KOMBETARE TE ARSIMIT BAZE PJESA III 14. Cila nga grupet e fjaléve éshté shprehje frazeologjike? 4 pik’ mendova se ishte e pazonja vdekur nga té fiohtét ishte sa pér sy e fage plaké me flokS 8 bardhé . NB faliné: Ai pérpigoj t@ mé bénte té ndioja kegardhje emri i nénvizuar @shté: 1 piké né kallézore té pashquar né emérore té pashquar né kallézore t8 shquar né dhanore té shquar 5. Né fjaliné: E pashé krejtté bardhé midis borés dhe u hodha pérté ndihmuar vajzén e gjoré forma e pashelluar ka funksionin e: 1 piké rrethanorit té shkakut; rrethanorit té qélimit; rrethanorit té ményrés; pércaktort. . Gjeni mbiemrin né kété fal dhe tregoni shkallén e ti, 2 piké Izabelén pashé krejt té bardhé midis borés dhe w hodha pér ti shkuar né ndihmé. Mbiemri: Shkalla: 2818. 19. 20. 2. 22. (GJUHA SHQIPE DHE MATEMATIKA Né fjaliné e méposhtme gieni njéfalé t8 pérmgjtur dhe thoni se cilés Klase fjalésh i pérket: 2 piké Mirépo Izabela e kishte marré me mjaft seriozitet dhe lexonte me kémbéngui Fiala Klasa: C'bjesé ligiérate jané falét e nénvizuara né faliné mé poshté? 2 piké Atéheré m'u bé sikur kéto kushte té kéqja atmosterike nuk kishin t& bénin me mua, Tregoni llojn © péremrit té nénvizuar né faliné e dhéné. 4 piké ‘Ajo m'u duk dicka e pakuptueshme pér mua. igi Geni kryefalén né katé fal: 4 piké Mua as qé mund té mé ngushéllonin kéto vezulime. Kryefala Gjeni kallézuesin e pérbéré né fjaliné e dhéné: 4 piké Ajo zur téfiste ngadalé: “Téré ruga ishte mbushur me erén e mishrave 46 po pigeshin’. Kallézuesi 29PROVIMET KOMBETARE TE ARSIMIT BAZE 23. 8) Gjeni njé rethanor né kété fal dhe tregoni lojin¢ ti 2 piké E pashé krejtté bardhé midis borés dhe u hodha ta ndihmoja, por ajo mé shmangu lehté me doré. Rrethanori Loji 'b) Gjeni ményrén dhe kohén e foljes s8 nénvizuar né fjaliné e méposhtme: 2 piké vvogélushja u pérpoq 16 ngrohte “té shkretat duar té kallkanosura nga té fiontét”. Ményra Koha: 24. Qarkoni fjaliné e pérbéré dhe tregoni llojin e saj. 2 piké AA) Kato kushte t8 kéqia almosferike nuk kishin aspak lidhje me mua 8) Izabela lexonte me kémbéngulf, sikurté kishte pérpara njé gazeté C) Magiia e shkaktuar nga flaka “magiepsése” e atyre shkrepéseve mé nigushilo njé cast D) Uné u hodha me shpejtési parti shkuar né ndinmé menjéheré. 3025. (GJUHA SHQIPE DHE MATEMATIKA Té shkruajmé E githé jetajon€ ndikohet nga fugia e faléve: gjéra q@ prindért na kané théné, poezi apo Kéngé qé kemi dégjuar, reshta nga njé roman gé keri lexuar, thénie Inga mésuesi apo shoku, Shkruani njé ese ku té pérshkruani ndikimin gé disa falé mund té kené pasur te ju Shijellimi i Struktura | Sti dhe | Saktésia__] Total idesé (25b) origiinaliteti | gjuhésore (25a) (25c) (25d) 2 41 1 2 6 pike 31