‫معرفي انواع گريس و موادهاي افزودني به آن‬

‫چكيده‬
‫مجيد سبزعليان‬
‫مواد تشكيل دهنده گريس­ها شامل روغن پايه‪ ،‬ماده سفت کننده و‬
‫كارشناسي مهندسي تكنولوژي ساخت و توليد‬
‫مواد افزودني است‪ .‬در حقيقت ماده سفت کننده نقش حامل روغن پايه‬
‫‪Sabzalian_majid@yahoo.com‬‬
‫ي دهد و فرق اصلي‬ ‫را به عهده دارد و عمل روان­كاري را فقط روغن پايه انجام م ­‬
‫‪0912 5589952‬‬
‫س ها را بر اساس‬‫گريس­ها با روغن­ها در وجود ماده سفت کننده است‪ .‬گري ­‬
‫ن هاي‬ ‫ت کننده (صابو ­‬
‫ن پايه (معدني‪ ،‬سنتتيک) و نوع ماده سف ­‬ ‫نوع روغ ­‬
‫است‪ .‬براي کارآيي­­ هاي ويژه گريس­ هايي با ماده غليظ کننده به‬ ‫فلزي‪ ،‬پليمرها‪ ،‬مواد معدني)‪ ،‬دست ­ه بندي مي کنند‪ .‬در اين مقاله سعي شده‬
‫ميزان ‪ 3‬تا ‪ 50‬درصد نيز توليد مي­ شوند‪ ،‬البته نوع اسيدهاي چرب‬ ‫تا انواع گريس و مواد افزودني به آنها معرفي شود‪.‬‬
‫بکار رفته در تهيه صابون و روش پخت گريس در کيفيت آن تأثير‬
‫بسزايي دارد‪.‬‬ ‫اصالحات‪ :‬گريس‪ ،‬مواد افزودني‬
‫متداولترين و ساده ­ترين گريس ­هاي ساخته شده‪ ،‬با پايه صابون‬ ‫تاريخچه‬
‫كلسيم‪ ،‬صابون سديم‪ ،‬صابون آلومينيوم يا صابون ليتيم با اسيدهاي‬ ‫س هاي اوليه در مصر باستان در حدود ‪1400‬‬ ‫به لحاظ تاريخي گري ­‬
‫چرب هستند‪( .‬ترتيب ذکر شده به ترتيب افزايش قيمت است)‬ ‫سال قبل از ميالد مسيح از مخلوط کردن روغن زيتون و آهک‬
‫فلز موجود در ساختار صابون گريس­ ها‪ ،‬تأثير مهمي در مشخصات‬ ‫ساخته شدند از اين محصول در آن هنگام براي روان­كاري محور‬
‫گريس­ ها دارد‪ .‬همه گريس­ ها به غير از گريس صابون سديم‪ ،‬در‬ ‫چرخ­هاي ارابه­هاي چوبي سود مي­بردند‪.‬‬
‫برابر آب پايدار هستند همچنين به غير از گريس کلسيم و آلومينيوم‬ ‫نخستين گريس­ ها (به معناي امروزي آن) در آغاز انقالب صنعتي در‬
‫س ها در برابر دماهاي باال پايداري قابل توجهي دارند‪.‬‬
‫بقيه گري ­‬ ‫اروپا‪ ،‬در سال ‪ 1872‬با ساخت گريس سديم‪ ،‬به بازار مصرف عرضه‬
‫گرديدند‪ .‬امروزه با پيشرفت صنعت‪ ،‬گريس­ هاي متنوع با کارآئ­هاي‬
‫انواع گريس­ ها بر حسب پايه غليظ کننده‬ ‫متفاوت توليد مي­ شوند‪ .‬به عنوان نمونه مي ­توان از گريس­ هايي‬
‫انواع گريس­ ها بر حسب پايه غليظ کننده به شرح زير است‪:‬‬ ‫که در ساختار آنها از فلزات استفاده مي­شود و تا دماي ‪ 1100‬درجه‬
‫‪ -1‬گريس صابون ساده‬ ‫سانتيگراد کارآئي دارند‪ ،‬نام برد‪.‬‬
‫اين گريس­ها تهيه شده با صابون­هاي کليسم‪ ،‬سديم‪ ،‬آلومينيوم و‬ ‫در مقايسه گريس­ ها با روغن­هاي روان­كار‪ ،‬مشخص مي­ شود که هر‬
‫ليتيم است كه توضيح­آنها به شرح زير است‪.‬‬ ‫کدام از اين دو نوع روان ­کننده به لحاظ ساختار ويژه خود‪ ،‬داراي‬
‫الف ‪ -‬گريس صابون کلسيم (پايه آهکي)‬ ‫کاربردهايي خاص هستند‪.‬‬
‫‪ | www.irmpm.com‬مجله فنی مهندسی ساخت و تولید ‪ -‬شماره ‪38‬‬

‫پايدار در برابر آب‪ ،‬با حداکثر دماي کارکرد در حدود ‪ 80‬درجه‬ ‫انواع گريس‬
‫سانتيگراد‪ ،‬موارد مصرف گسترده­اي دارد از آن جمله مي­ توان به‬ ‫ماده غليظ کننده‪ ،‬عامل اصلي براي برقراري مقاومت در برابر آب‬
‫روان­كاري شاسي خودروها اشاره کرد‪.‬‬ ‫در گريس­ ها است‪ .‬همچنين پايداري در دماي باال‪ ،‬مقاومت در برابر‬
‫ب ‪ -‬گريس صابون سديم (پايه سودا)‬ ‫شکست مولکولي در کارکرد طوالني مدت و خاصيت ماندگاري در‬
‫بسيار مقاوم در دماهاي باال اما ناپايدار در برابر رطوبت و آب‪ ،‬اين‬ ‫سطوح تماس‪ ،‬به کمک ماده غليظ کننده گريس تأمين مي­ شود از‬
‫گريس­ها داراي خاصيت ضدزنگ و ضد خوردگي در دماي مرطوب‬ ‫اين­رو بخش اعظم تعيين کيفيت و قيمت گريس نيز بستگي به نوع‬
‫هستند و چون در حرکت دوراني سريع دستگاه ­ها‪ ،‬پايداري اين‬ ‫ماده غليظ کننده و ديگر مواد افزودني آن دارد‪.‬‬
‫ن هاي توپي و‬ ‫س ها زياد و ثابت است‪ ،‬از آنها براي روان­كاري ياتاقا ­‬ ‫گري ­‬ ‫اکثر گريس­ها با غليظ کننده­ هاي صابونی تهيه مي ­شوند‪ .‬براي‬
‫ي شود‪ .‬در بعضي درجات گرانروي (‪ )NLGI‬گريس­‬ ‫غلتکي استفاده م ­‬ ‫س هايي با غليظ کننده­ هاي غير صابونی نيز‬ ‫کاربردهاي خاص گري ­‬
‫هاي سديم به عنوان آب­بند­هاي دائمي ضد اصطکاک (روان­كاري يکبار‬ ‫توليد مي­ شوند‪.‬‬
‫براي هميشه) در ياتاقان­ها کاربرد دارند‪.‬‬ ‫متداولترين گريس­ها با صابون كليسم و ليتيم تهيه مي­ شود‪ .‬مقدار‬
‫ج ‪ -‬گريس صابون آلومينيوم‬ ‫صابون مصرف شده براي پخت گريس­ ها بطور معمول ‪7‬تا ‪18‬درصد‬

‫‪253‬‬
‫گريس­ هاي حاوي ماده غليظ کننده غير از صابون معمو ًال با‬
‫سيليکاژل‪ ،‬اوره الکيل‪ ،‬دوده‪ ،‬گرافيت‪ ،‬خاک رنگبر اصالح شده توليد‬
‫مي­ شوند‪ .‬اين دسته از گريس­ ها معمو ًال نقطه قطره شدن باال دارند‬
‫س ها‬
‫و بعضي از آنها ترکيبي از پايداري دمايي و خواص مطلوب گري ­‬
‫را دارند‪ .‬البته اکثراً قيمت تمام شده اين گريس بيشتر از گريس­ هاي‬
‫صابوني است که بسته به مورد نياز براي کارآيي­ هاي خاص قيمت‬
‫ي شود‪.‬‬
‫باالتر با کارآيي بهتر و طوالني مدت جبران م ­‬
‫اگر براي بعضي از کارآيي­ ها گريس­ هاي سازگار با يکديگر بطور‬
‫مخلوط بکار برده شوند‪ ،‬خواص مخلوط گريس معمو ًال در محدوده بين‬
‫ي گيرد و اين مسئله در ارتباط مستقيم با نسبت‬
‫خاصيت دو گريس قرار م ­‬
‫س هاي ناسازگار‬‫س ها نيست و در مورد گري ­‬ ‫مقداري هر يک از گري ­‬
‫س ها در محدوده­اي خارج از خواص هر يک از‬ ‫خواص مخلوط گري ­‬
‫ي گيرد‪.‬‬
‫س هاي منفرد‪ ،‬قرار م ­‬
‫گري ­‬
‫به طور تجربي مشخص شده است که روان­كاري بهينه در صورتي‬
‫مقدور است که گريس قديمي از سطوح گريس کاري کامال زدوده‬
‫و پاک شود و سپس گريس جديد بکار برده شود‪ .‬اما اگر امکان پاک‬
‫کردن بخوبي ميسر نبود (عدم دسترسي)‪ ،‬بايد گريس جديد بصورت‬
‫تزريق به گونه­ اي که گريس قبلي بيرون رانده شود‪ ،‬به مصرف‬
‫برسيد‪.‬‬
‫مواد افزودني گريس­ها‬
‫س ها بکار مي­روند نيز مانند روغن پايه و‬
‫مواد افزودني‪ ،‬که در توليد گري ­‬
‫غليظ کنند­ه ها داراي انواع گوناگون هستند در جدول زير جمع بندي نحوه‬
‫تأثير آنها در روان­كاري ذکر شده است‪.‬‬
‫مواد افزودني از خوردگي و سائيدگي جلوگيري كرده و خاصيت چسبندگي‬
‫گريس را بهبود مي­دهند‪ .‬همچنين از آسيب ديدگي سطوح متحرک در‬
‫شرايط روان­كاري مرزي(‪ )Boundary Lubrication‬و اصطکاک در‬
‫روان­كاري مخلوط خشک و مايع (‪ )Mixed Friction‬جلوگيري می کنند‪.‬‬
‫بنابراين بطورکلي مواد افزودني‪ ،‬کيفيت‪ ،‬دامنه کاربرد و کارآيي گريس را‬
‫ي دهند‪.‬‬‫تحت تاثير قرار م ­‬
‫جدول انواع مواد افزودني‬
‫اثر‬
‫جلوگيري از بروز جوش سرد قطعات فلزي به يکديگر‬
‫کاهش سائيدگي سطوح فلزي متحرک‬
‫پيشگيري از خوردگي سطوح فلزي متحرک و ثابت‬
‫تأخير در تجزيه ناشي از اکسيداسيون‬
‫کاهش اصطکاک در مرحله روان­كاري مرزي و روان­كار ي مخلوط‬
‫بهبود خاصيت چسبندگي گريس به سطوح فلزات‬
‫افزايش محدوده دماي کارآيي گريس‬
‫به صورت گريس نيمه مايع کاربرد دارد و داراي خواص ويژ­ه اي است‪.‬‬
‫وقتي نياز به خاصيت چسبندگي باال وجود دارد‪ ،‬گريس آلومينيومي‬
‫توصيه مي­شود‪ .‬ديگر خواص اين گريس­ها مشابه گريس کلسيمي‬
‫است و در صورتي که از روغن پايه شفاف استفاده گردد‪ ،‬گريس‬
‫آلومينيومي شفاف و بي­رنگ بدست مي­ آيد‪.‬‬
‫د‪ -‬گريس صابون ليتيم‬
‫اين گريس­ ها داراي ترکيبي از ويژگي ­هاي خوب در دماي باال‬
‫و مقاومت در برابر آب هستند و بصورت گريس ­هاي چند منظوره‬
‫کاربردهاي فراواني دارند و در صورتي که با استئارات هيدرواکسيد‬
‫ليتيم توليد شده باشند براي مصارف گوناگون صنعتي و روان­كاري در‬
‫س ها هستند‪.‬‬ ‫خودرو بهترين گري ­‬
‫‪ -2‬گريس­هاي صابون مخلوط‬
‫ماده غليظ کننده بعضي از گريس­ها شامل چند نوع صابون مي­ شود‬
‫که داراي ترکيبي از خواص آن صابون ­ها است‪( .‬از نظر هزينه نيز‬
‫ترکيب دو نوع صابون مقرون به صرفه است)‬
‫مثالً گريسي که با صابون سديم و صابون کلسيم تهيه مي­ شود‬
‫ترکيبي از خاصيت ضدآب (صابون کلسيم) و پايداري در حرارت باال‬
‫(صابون سديم) را داراست‪.‬‬
‫‪ -3‬گريس کمپلکس صابون‬
‫بعضي از گريس­ها با پايه غليظ کننده­اي از "کمپلکس صابون" که‬
‫شامل صابون ساده به اضافه نمکي از يک اسيد با وزن ملکولي پائين‬
‫تا متوسط است‪ ،‬توليد مي­ شوند در نتيجه ترکيب صابون و نمک‬
‫اليافي در ساختار گريس شکل مي­ گيرد که خواص ويژه ­اي در‬
‫ي کند‪ .‬مثالً گريس­هاي کمپلکس صابون کلسيم يا‬ ‫گريس ايجاد م ­‬
‫آلومينيوم در مقايسه با گريس صابون ساده همان فلزات نقطه قطره‬
‫شدن بسيار بااليي دارند و همچنين گريس کمپلکس صابون ليتيم‬
‫نيز اضافه بر نقطه قطره شدن بسيار باال‪ ،‬پايداري مکانيکي و حرارتي‬
‫بي­نهايت خوبي دارد‪.‬‬
‫‪ -4‬گريس­ هاي غير صابوني‬
‫‪ | www.irmpm.com‬مجله فنی مهندسی ساخت و تولید ‪ -‬شماره ‪38‬‬
‫مواد افزودني‬
‫)‪Anti – Seize (Extreme Pressure‬‬
‫ضد جوش خوردن سرد‬
‫ضد سايش‬
‫بازدرانده خوردگي‬
‫بازدارنده از فرسو دگي )‪(Aging Inhibitor‬‬
‫کاهش دهنده اصطکاک‬
‫بهبود دهنده چسبندگي‬
‫افزايش دهنده دماي کارکرد‬
‫‪254‬‬
 ‫انواع گريس­هاي روان­كار‬ ‫ ‬
‫گرچه گريس­ها داراي انواع گوناگون هستند اما انواع اصلي آنها را با ذکر خصوصيات اساسي مي­توان در جدول زير جمع­ بندي کرد‪:‬‬ ‫ ‬

‫محدوده دماي کارکرد‬

‫توضيحات‬ ‫پايدار در برابر آب‬ ‫نوع روغن پايه‬ ‫نوع صابون‬
‫برحسب سانتيگراد‬
‫با آب تشکيل امولسيون داده و در برخي شرايط به صورت مايع‬
‫غير پايدار‬ ‫‪-20-100‬‬ ‫روغن معدني‬ ‫صابون سديم‬
‫تغيير حالت مي­دهد‬
‫پايداري تا دماي ‪90‬‬
‫گريس چند منظوره با آب امولسيون تشکيل مي­ دهد‬ ‫‪-20-120‬‬ ‫روغن معدني‬ ‫صابون ليتيم‬
‫درجه سانتيگراد‬
‫گريسي چند منظوره با خاصيت پايداري حرارتي باال است‬ ‫پايدار‬ ‫‪-30-140‬‬ ‫روغن معدني‬ ‫صابون کمپلکس ليتيم‬
‫خاصيت آب­ بندي و پايداري عالي در مقابل نفوذ آب دارد و آب را‬
‫پايدار در آب سرد‬ ‫‪-20-60‬‬ ‫روغن معدني‬ ‫صابون کلسيم‬
‫جذب نمی کند‬
‫پايداري مناسب در مقابل آب دارد‬ ‫پايدار‬ ‫‪-20-70‬‬ ‫روغن معدني‬ ‫صابون آلومينيوم‬
‫پايدار تا دماي ‪80‬‬
‫براي دماي باال و فشار زياد مناسب است‬ ‫‪-30-160‬‬ ‫روغن معدني‬ ‫صابون کمپلکس سديم‬
‫درجه سانتيگراد‬
‫با توجه به گرانروي روغن پايه به عنوان گريس چند منظوره در دما‪،‬‬ ‫صابون کمپلکس‬
‫بسيار پايدار‬ ‫‪-30-120‬‬ ‫روغن معدني‬
‫فشار و سرعت باال کاربرد دارد‪.‬‬ ‫کلسيم‬
‫در مقابل بخار آب پايدار است بسته به گرانروي روغن پايه به­ عنوان‬
‫بسيار پايدار‬ ‫‪-20-120‬‬ ‫روغن معدني‬ ‫صابون کمپلکس باريم‬
‫گريس چند منظوره در دما فشار و سرعت باال کاربرد دارد‬
‫در شرايط عملياتي دما‪ ،‬فشار و سرعت باال‪ ،‬توصيه مي شود‬ ‫پايدار‬ ‫‪-20-160‬‬ ‫روغن معدني‬ ‫پلي اوره‬
‫صابون کمپلکس‬
‫با توجه به گرانروي روغن پايه در دما‪ ،‬فشار و سرعت باال کاربرد دارد‬ ‫پايدار‬ ‫‪-30-140‬‬ ‫روغن معدني‬
‫آلومينيوم‬
‫روغن معدني يا‬
‫گريس نيمه جامد و ژله مانند‪ ،‬در دماي باال و سرعت پائين کاربرد دارد‬ ‫پايدار‬ ‫‪-20-160‬‬ ‫بنتونيت‬
‫روغن­هاي استري‬
‫در دماي پائين و سرعت باال کاربرد دارد‬ ‫پايدار‬ ‫‪-60-120‬‬ ‫روغن استري‬ ‫صابون ليتيم‬
‫گريس چند منظوره که براي کار در محدوده دمائي گسترده‬
‫پايدار‬ ‫‪-50-160‬‬ ‫روغن استري‬ ‫صابون کلسيم‬
‫مناسب است‬
‫‪ | www.irmpm.com‬مجله فنی مهندسی ساخت و تولید ‪ -‬شماره ‪38‬‬

‫در مقابل بخار آب پايدار و براي کار در دماي پائين و سرعت‬ ‫صابون کمپلکس‬
‫پايدار‬ ‫‪-40-120‬‬ ‫روغن استري‬
‫باال مناسب است‬ ‫باريم‬
‫در مقابل بخار آب پايدار و براي کار در دماي پائين و سرعت‬ ‫صابون کمپلکس‬
‫پايدار‬ ‫‪-40-120‬‬ ‫روغن استري‬
‫باال مناسب است‬ ‫کلسيم‬
‫به منظور کاردر دماي پائين و باال‪ ،‬با بارکم و سرعت کم تا‬ ‫روغن‬
‫بسيار پايدار‬ ‫‪-40-170‬‬ ‫صابون ليتيم‬
‫متوسط مناسب است‬ ‫سيليکوني‬
‫مراجع‪:‬‬ ‫ ‬
‫اصول روان­كاري تأليف ج‪.‬جورج ويلز ترجمه مهندس محمود تركي – مهندس محمد حسن زوقي چاپ پژوهشكده صنعت نفت‬ ‫ ‬
‫راهنماي انتخاب و مصرف گريس شركت نفت بهران‬ ‫ ‬
‫تعمير و نصب و نگهداري تأليف مهندس محسن مطيعي چاپ انتشارات سهيل كوشا‬ ‫ ‬
‫اطالعات شخصي نگارنده‬ ‫ ‬

‫‪255‬‬