Professional Documents
Culture Documents
Saray Mutfa N N 894-895 (1489-1490) Y Llar Na Ait Muhasebe Bilan Olar (
Saray Mutfa N N 894-895 (1489-1490) Y Llar Na Ait Muhasebe Bilan Olar (
Muhasebe Bilanços~
Türkiye fiyat tarihi tetkikleri için kıymeti büyük olan bu nevi malze-
menin aynı tarihte Saray mutfağı için yapılan masraf listelerindeki fiyat-
larla karşılaştırılması türlü bakımlardan alaka çekici görülerek, bu imka-
nı sağlıyacak 'olan aşağıdaki vesikanın imaret masraflarına ait Muhasebe
Cedvelleri ile birlikte, yayınlanması uygun görülmüştür.
Saray mutfağı masraflarına ait bulunan bahis mevzuu vesika, yukarı
da neşrettiğimiz imaret muhasebeleri gibi, İstanbul'da Bayezid'deki Bele:
diye kütüphanesinde M. Cevdet Yazmaları arasında (orta boy 91 numara-
da) kayıtlı bulunan büyük Muhasebe Defterinden çıkarılmıştır (sf. 1 - 14)
ve Hicri 894 yılı Rebi'ül-evvelinin başından 895 senesi Safer ayının sonuna
kadar (2 Şubat 1489 - 22 Ocak 1490) geçen bir hesap yılı içinde, Saray
mutfağının kilar emini Muslihiddin ve katib Muhid~in tarafından tutulan
muhasebesinın (altı ay kadar bir zaman sonra) tetkik edilip katiyyet kes-
beden hesaplarını ihtiva etmektedir.
Burada kısaca takdim ve tahlil etmek istediğimiz 894 - 895 hesap yılı
bilançosuna göre, saray mutfağının muhasebe cedvelinde 1 : Gelirler (Asi-•
mal) kısmı: A) geçen hesap yılı bakıyesinden, B) geçen yıl yapılan bir
saray düğünü için satın alınmış olan malzeme ve erzak bakıyelerinden,
C) muhtelif tarihlerde hazineden para olarak öc!enen meblağlardan, D) un,
yağ, kara - üzüm ve ilac gibi zahirenin tedariki için maliye idaresinin Bur-
sa, Edirne, İzmir, Filibe, Mihaliç.. gibi merkezlerdeki Hassa Eminlerine
Saray Mutfağının 894 - 95 Yılı Muhasebe Bilançosu 381
A) 'An bakıyye-i
muhasebe-i sene-i maziye 'An tahvil-i
hodışan
'An gurre-i Rebi'il-evvel sene 893 ila gayet-i
2
II
Vuzi'a min zalike ~9 , fi sene 1 536 896
A) Hare-, ma,tbah-ı 'amire, fi sene ................. . 1334450
Beha-i
1) sükker-i nebat 81 '
30 vakıyye ve 270 dirhem 6 068
2) sükker-i mükerrer 33 kantar 79 lodra 42 092
3) sükker-i harei 55 )) 6 » 44 869
4) asel 245 » ve 1 vakıyye ı 44 789
5) revgan-ı sade 789 » }) 44 lodra 203 419
6) meviz-i sürh-i ra-
zakı 211 90 )) 12
7) meviz-i siyah 211 5 » 6 966
8) kayısı 40 52 » 9 794
9) alu-i siyah uı 36 » >> 15 » 4124
10) badam 91 » y. 25 )) 15 311
11) incir 36 » )'ı 86 )) 1401 ,
21) J-c (Bal) 22) JjJ ;,_,A 23) ..;..l•:~tı.:,ıo (Satılmış şeylerden) 24) ıj"-.JJ
2; (Kolza veya hardal tohumu yağı) 25) _,~l~l 26) .))'_o..ı.·l. .:!l_;l~._r.,-"._:;.ı:.
(Mubarek döğünden kalmış idi) 27) ı.r'\.,;e t.,_.J": (Bakır güveç yahut tepsi) 28)
.))'_ 0 ..ı.,,\ (Gelmiş idi) 29) ..-!U;ı:r"C'-' (Böyle vaz olundı) 30) ..;.,\_· f_, (Nevbet
şekeri) 31) • l:- u_,IT (Siyah erik)
Saray Mutfağının 894 - 95 Yılı Muhasebe Bilançosu 385
32) _,Jl.,_,j 33) 01.>JL. (Nar suyu) 34) ~L. 35) jJI (Pirinç) 36) .>;I (Un)
37) 41 ,<i.J.~S"(Dögülmüş boğday) 38) ı...ı-..1.c: (Mercimek) 39) _,J
71 40) ...,Cb
...,
(Sakız) 41) jL (Soğan) 42) ı-Lc.1 43) oJ (Kuzu) 44) ~le;,,(Oğlak veya buzağı)
.:,\['\.. (Tavuk) -~6) .ı.~ (Yumurta) 47)1 _,.::.:,. (Süt) (Yoğurt)
48) • ...:,....,L. , 49)
.>~_o.>._'? (Satın alınmış idi) 50) ji\j (Kara biber) 51) u·~ ).> 52) jı\(
..~..,..- (Kabili denilen ıneyvadan yapılan marmelat) 53) ;l~S}(,;~• 54) jl..-":"1.r~
55) .ı,_l~l.,~..sl)► (Zülabiye denilen tatlı)
386 Ömer Lütfi Barkan
rab 25 » 140
56} d.:.;j (Anberbarls denilen nebat} 57) J:/ j •~v- • 58) J\,...., (Salkım
denilen bir ağacın ekşi meyvaları) 59) (.:..i 60) ,j_,~ (Kimyon) 61) r-•...,
(Susam} 62) d.!.;.. (Kuru} 63) .:ı.,•:l ":-'\ 64) oJi:. ":-'I (Koruk suyu) 65)
o.f:< ( Goncesinden turşu yapılan bir ağaç) 66) J;.. (Sirke) , 67) ~- (Sarımsak}
68) Jl;po~.l (Dere otu} 69) (~.!- (İşkenbe) 70) '7'\..!.,_,;...!l\;,..(Hoşaf toprağı)
71) (;-J)ı:_;CJJ (Kuyruk yağı) 72} ":-'IJ~ (Arpa suyu) 73) j"'.>\J\ck (Eflak tuzu)
74) r_. (Buz} 75) j"<~J- (Ceviz} 76) ":"'~- (Elma)
Saray Mutfağının 894 - 95 Yılı Muhasebe Bilançosu 387
77) ~·IJ..ı.;A> (Karpuz) 78) J► ..}- (Ayva) 79) t,.Y- 80) ı..r.io..ı.,.,. 81)
("":"l- (Şalgam) 82) t. \.;..-1 (Ispanak) 83) {.l(" ( Lahna) 84) .:, ,;,_..ı 85)
.,_;\; t ... i 86) ı"~ ,.s}I 87) ı.S>~ (Pazı) 88) o.J. (Koruk) 89) .,j\; t__}
(Taze kabak) 90) ..:,l{;~ (Patlıcan) 91) .l:~;ı:" (Kuşak) 92) ı..S"'~J'. (Bez)
93) .:::-\..(Yoğurt) 94) ,ı,"li,,! (Astar) 95) .;_,;..ı.,'I ..J~:' 96) SJJ- (Süzgeç)
97) (~) ~<;.il 98) ,j(.,ı _,_ (Km~un) 99) ~IJ ;j (Kuyumcul:ır) J00) ı.ıl; (.Kalay)
388 Ömer LQtfi Barkan
124) '-:-''": 6- (Ağaç şiş) 12~) _;ı.~ (Balta) 126) c.Sj-< (Bir nevi kumaş)
127) ,Ci: y (Mekke bilegisi) 128) ... ..ı.A (Kaşık) 129) J.) (1plik) 130)
\..,-\:,' (Kınlar) 131) J,tr' (Çiriş) 132) j~...,;... 133) J,.:.,ı_,'._r 134) (.) .)iv"
(Su tulumu) 135) r.?- (Küp) 136) jJiı.J.)Y.. ...:..rf. (Pirinç ölçmek için) 137)
t,.:ıi_f' (Küfe er) 138) ( ~) )Jiı,; J~ .;: 139) ( •.ı<-1)
lA> •J)<-
390 Ömer Lütfi Barkan
140) '-;'J> 141) J,-ı....r--J -'-"\(J 0 _,l...,., 142) .::,..!.j .. •l,-; 143) ı.J~v' -t..,ı,.
..s;rt:.:..
144) .;ı;..:f. )J(' 145) _;K.:...J':"' 146) 4..i:b ... (Bir nevi alaca karga) 147)
..:,lf'L. .t,., ..:.,.,lo 148) c.SJK.:....:,~v" 149) <f....ı;,.. .:.,V..:..,.)~ 150) '-:'-'J~ _, '-:'I 151)
J~- 152) C l,· (Keçi derisi) 153) ı:±f 154) ~l~ 155) ı,)l ..ıil.:. (Taraklık)
156) • .,.... (Erkek ismi) ,.;~ (Av Sürücü) 157) o_},, ~•~
Saray Mutfağının 894 - 95 Yılı Muhasebe Bilançosu 391
158) {, ı.r~ J (Bez ve iplik (veya) kilim) 159) ..S.J'- 160) ..:,l:-"IJJ ı.:,~l•- 161) ~..x;
(Dar kemer, kolon) 162) ("J->J)~ (Paldum) 163) i~ (Gem) 164) JUi
(Yular) 165) ..h (Kova) 166) .. a.J IJI
,._,.. 167) ...:.._.,':"( Güveç, icap) 168)
lr-)~ 169) o.))I; (Tasma, gerdanlık) 170) .ı.l':J~ 171) o.))I; 172) S:-
(Sedir, peyke) 173) ..ıı_..\► b .. 174) ~~ 175) ı.r J;- (Kepek) 176) l•lJl.
392 Ömer Lütfi Barkan
177) \.., .ı.~~·l::-- 178) J,y_ ,ı,~\11 179) ._;l.l ( Yorgan) 180) l•~~J~(Yastıklar)
181 ) ı ...j_,.. (Çizmeler) 182) 14 .!.a.) Ayak kabı) 183) ~~~ (Bir nevi ayak
kabı) 184) J;::..r! (Topuksuz terlik) 185) .::,.;._;_? (Pabuç) 186) L t- ..:ı~.ı.
ı)I~;.) ..)l:~ .J'. (Buz kesmek ve buzlukdaki karcı'lar için) 187) ı.r'" &J.I.JI 188)
..:,ıs'.j_,~ 189) Jlı; ~ ..::-♦~
Saray Mutfağının 894 - 95 Yılı Muhasebe Bilançosu 393
n
Vuzi'a min zalike, fi sene 387 mud, 11,5 keylçe
Mud Keylçe
1) Be-cihet-i ta'am-ı hassa ma'a paşayan-ı 'izam ve agayan-ı
Der, fi sene .. . .. . .. . . .. .. . .. . .. . . .. . .. .. . . .. 240 11
2) Be-cihet-i ta'aın-ı Divan, ma'a ziyafet fi sene ...
46 7,5
3) » ta'aın-ı gılman-ı Enderüni, fi sene
99 1
4) ,, Darüsse'ade, der 'ideyn . . . . . . . . . .. 1 12
El-baki 91,5
190) ~- .J-f- ~ (Samsa tatlısı pişirmek) 191) V"A A.,'ı_,ı 192) ..ı~
(Araba) 193) .>..-•- c._•.:. ~) 194) ..ı.!. .ı.;.!.ı, 0 ..ı.:...T ,.__ı.,.c 195) j;I
394 Ömer Lütfi Barkan
B. MUHASEBE-İ AGNAM
Be-ma'rifet-i Musliheddin, emın-i kilar ve Muhiddin katib-i nıatbah-ı 'amire.
'An gurre-i Rebi'il-evvel sene 894 ita ga.yet-i Safer sene 895
I
Asil ı ağnam, fi ene . .. . .. . .. .. . . . . .. . .. . . . . .. . 16 804 re's
1) 'An bakıyye-imuhasebe-i sene-i maziye 'An tahvil-i
hodışan 'An gurre-i Rebi'il-evvel sene 893 ila gayet-i
Safer sene 894 .. . .. . . . . . .. . . . .. . .. . 448 re's
2) 'An-i'l-ibtiya', ki der bala mezkur est 16 356 »
II
Vuzi'a min zalike ....... .. 16 553 re's
1) Be-cihet-i ta'am-ı ınatbah-ı 'amire, beray-i hassa.
Ma'a paşayan-ı 'izam ve gılman-ı Enderüni ve gayruhu 10 378 re's
2) Be-cihet-i ta'am-ı Divan ....................... . 3 252 »
3) » şöğüşi der şikar . . . .. . . . . .. . . .. .. . . . . .. . 42 »
4) » Darüsse'ade der 'ideyn . .. .. . ... . . . .. . 12 »
5) mürgan-ı şikaı·I .. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . 1210 »
6) » parsha ................................ . 720 »
7) » aga-i Der ı90 ve ser-hazin ve ser-selcbanan
ve emin-i kilar ve katib-i matbah ve ser kassabin ve
kethüda-yi yeniçeriyan ve raiyan-1 ağnam., fi sene 765 »
8) Mürdegan rn1 .. . .. . .. . . .. . .. .. . . . . .. . . . . .. . 174 »
El-baki 251 »
Be-muhasebe-i ayende nibişte şud, temamen,
Asl-ı ard, fi sene be-mudd-ı İstanbul ... ... ... 821 18,5
1) 'An muhasebe-i sene-i maziye 'An tahvil-i
bakıyye-i
II
Vu:ı:i'a min :ı:alike ... ... ... ... ... .. . ... ... 740 35
1) Be-cihet-i nan-ı hassa
be-ma'rifet-i Sinan ve Osman
ser-habbazın 115 045 zevc hubz Beher 19 zevc fi 1
keylçe ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .. . .. .. . ... . .. .. . 302 15
2) Be-cihet-i nan-ı harcı Be-ma'rifet-i Sinan ve Osman
el-mezbüran, 163 614 zevc hubz Beher 22 zevc fi l
keylçe, yekun ... ... ... ... ... ... .. . ... .. . .. . ... ... 371 17
196) .P 197) j'6Jv" 198) J;I 199) ~.J (Acı badem kurabiyesi)
Saray Mutfağının 894 - 95 Yılı Muhasebe Bilançosu 395
il
Vuzi'a min zalike 3 897 9 1
Be-cihet-i
1) enderO.ni ... ... . .. ... ... ... ... ... ... ...
hassa-i 3 838 8 12
2) matbah-ı 'amire der 'ideyn ve şehr-i Ramazan
ve mesalih-i Hızane-i 'Amire ve serhayyatın 59
3) mesalih-i etibba 20,, ... ... ... ... ... ... "' ... ... 33
El-baki 220 9 10
(1) ·An gurre-i Rebi'il-evvel sene 893 illi gayet-1 Safer, seneti'l-mezbOre se-
ne 894.
200) ~ (Bir çeşit kek) 201) (~)li~•ı.Jj•~ (İhtiyar kadın) 202) Ji..ı.•-¾
203) J-" ~ 204) u.ı tı.......
396 Ömer Lütfi Barkan
II
Vuzi'a min zalik
1) Be 0 cihet-i harc-ı ard kerden 2.to, 'an yed-i tshak
asiyabger, be-cihet-i 75 mudden 1... . . . . . . 1 110
El-baki 7 632
205) .S-,<r..ı.:J (Çörek boğdayı) 206) ~l.A>" (Yoğurtlu erişte) . ..ı> (Satın
207) :>J>.o..J,,
alınmış idi) 208) ..ı..!.~,J 209) o..ı.:.!.JI, 210) .:.>:>.;<:,_;!211) .ı.-ı 212) :>J'.•-441
Saray Mutfağının 894 - 95 Yılı Muhasebe Bilançosu 397
ili
ı)
Be-cihet-i resm-i asiyab . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 18
Çevrindi zıG •. • . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . .
z) 2 9 3
3) Teslim be-Alaeddin Beğ muhtesib-i İstanbul ve
Kaasım kethuda-yi habbazin ber-mıiceb-i hucec-i
hodışan Be-cihet-i peziden-i peksimad 210 beray-i
sefer-i keştihll, Fi 2 Cumade'l-üla s. 897 . . . . . . . . . 53 17 1
7) Minha teslim be-Hacı Beğ katib-i fodla Be-cihet-i
harc-ı fodula-i harci, ber-müceb-i muhasebe-i hod ',An
gurre-i Rebi'H-ahır sene 896 Ha gayet-i Rebi'il-evveı
sene 897 . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . 23 19 3
Teslim be-İshak asiyabger el-mezbür, be-cihet-i ard-kerden 'An tahvil-i
Mevlana Nureddin naib-i İstanbul ve Husam katib 'An bakıyye-i muhasebe-i
ihracat-ı hassa der İstanbul 'An gurre-i Rebi'il-ll.hır Sene 897 Ha gayet-i
Rebi'il-evvel sene 898, 31 (? ).
2:\.3) ..ı~l:-1 214) ..ı..:. ~1..ı.ı"I ~J.l .J ..ı.!- o.J:-~ (Çürümüş ve denize atılmış)
215) ,._s.>,;Jr. 216) .l"--Ç ..)..ı.ı_)'_ 0'
398 Ömer L1ltfi Barkan