Professional Documents
Culture Documents
Erothseis Apanthseis Elp11 1
Erothseis Apanthseis Elp11 1
1.ΕΡΩΤΗΣΗ : Ποιες ήταν οι γραπτές .πηγές που σώζονται από τον μυκηναϊκό
κόσμο και τι είδους πληροφορίες αντλούμε από αυτές;
Οι γραπτές πηγές που σώζονται από τον μυκηναϊκό κόσμο είναι οι πινακίδες που
ανακαλύφθηκαν πρώτα στην Κνωσό και στην συνέχεια στην Πυλό, στις Μυκήνες και
στην Θήβα. Η αποκρυπτογράφηση τους μας δείχνει μια άποψη για την οικονομική
ζωή αλλά και τους θεσμούς του όλου συστήματος. Οι πινακίδες αυτές είναι μηνιαία ή
ετήσια ντοκουμέντα. Ο αρχαιολόγος Σερ Άρθουρ Εβανς στην ανασκαφή της Κνωσού
επισήμανε τρία ειδή γραφής των πινακίδων : Ιερογλυφική , Γραμμική Α και
Γραμμική Β .Οι πληροφορίες που αντλούμε από αυτές είναι οι έξης :
το ανακτορικό σύστημα, την πολιτική και κοινωνική του οργάνωση την οικονομία
και την οργάνωση παραγωγής την θρησκεία
Τα πρώτα νομίσματα επινοήθηκαν από τους Λύδους το β΄ μισό του 7ου αιώνα ενώ τα
πρώτα ελληνικά νομίσματα, είχαν μεγάλη αξία και ήταν από ήλεκτρο. Στην
μητροπολιτική Ελλάδα, κόπηκαν το τελευταίο τέταρτο του 7ου αι π.Χ. και ήταν
ασημένια. Νομισματικά συστήματα εφάρμοσαν πρώτοι οι Ευβοείς και οι Αιγινήτες.
Τον 4Ο αιώνα π.Χ. το νόμισμα ήταν το κύριο μέσο συναλλαγής. Η επινόηση του
νομίσματος οφείλεται στην προβολή της πόλης κράτους και στη διευκόλυνση των
πολιτών στο πλαίσιο της. Ήταν απαραίτητο για την είσπραξη φόρων, την αποτίμηση
των αγαθών και των υπηρεσιών. Για την λύση των προβλημάτων αυτών δόθηκε μια
μόνιμη και συγχρόνως νόμιμη λύση. Το νόμισμα συνδέθηκε με την πολιτική
ανεξαρτησία της πόλης κράτους που το έκοβε. Όταν οι πόλεις έκοβαν νομίσματα
πρόβαλλαν την πολιτική τους ανεξαρτησία. Δημιουργήθηκε μια νέα τάξη ανθρώπων,
τεχνίτες και έμποροι, οι οποίοι το διέθεταν πλάι στον κτηματικό πλούτο των
αριστοκρατών. Έπαιξε ρόλο στην κρίση των πόλεων. Δεν έφερε την κρίση αλλά
συνέβαλε στη διαμόρφωση του ελληνικού κόσμου στην έξοδο από την κρίση.
Παρατηρούμε ότι τύραννοι συχνά έκοβαν νομίσματα στις πόλεις που εξουσίαζαν
δηλώνοντας έτσι το κύρος τους και τον πλούτο που διέθετε η πόλη τους ενώ οι
νομοθέτες τροποποιούσαν τα μέτρα και τα σταθμά.
Δημογραφική έκρηξη
Περιορισμένες καλλιεργήσιμες εκτάσεις
Συγκέντρωση εξουσίας και γης στα χεριά των ολίγων
Ελλιπείς τρόποι εκμετάλλευσης αγροτικών περιοχών
Έλλειψη άλλων πόρων πέρα από την εκμετάλλευση γης
Αδυναμία εξειδίκευσης εργασίας
Η λύση δόθηκε με την ανάπτυξη του δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα της
οικονομίας (Αθήνα), επεκτάσεις πόλεων – κρατών μέσω κατακτητικών πολέμων
(Σπάρτη, Ήλιδα, Άργος) και με την ίδρυση αποικιών (Κόρινθος, Μέγαρα, Χαλκίδα).
6.ΕΡΩΤΗΣΗ :.Τι γνωρίζετε για την κοινωνική ιεραρχία του μυκηναϊκού κόσμου?
Ήταν κυρίαρχη ομάδα του σπαρτιατικού κράτους και συμμετείχαν στη λήψη των
αποφάσεων της «απέλλας» και όριζαν τους εφόρους και τα μέλη της γερουσίας. Ήταν
γαιοκτήμονες που ζούσαν από τα εισοδήματα που τους κατέβαλλαν οι είλωτες που
καλλιεργούσαν τις γαίες τους. Οι όμοιοι ήταν προσκολλημένοι στη στρατιωτική
υπηρεσία. Οι γυναίκες της Σπάρτης ήταν σε καλύτερη μοίρα σε σχέση με τις
Αθηναίες. Η κοινωνία των Σπαρτιατών ήταν μια κοινωνία με βαθιές ανισότητες.
Ονομάζονταν αστές ή πολίτιδες. Δεν είχαν κανένα πολιτικό δικαίωμα. Από την
κηδεμονία του πατέρα περνούσαν στην κηδεμονία του συζύγου ο οποίος
αναλαμβάνει τη λεγόμενη εγγύηση μπροστά σε μάρτυρες η οποία συνόδευε την
καταβολή προίκας. Σε περίπτωση διαζυγίου η προίκα επιστρεφόταν στον πατέρα της
κοπέλας. Η προίκα της δεν γινόταν τμήμα της περιουσίας του συζύγου αλλά η
κυριότητα της περνούσε απευθείας στα αρσενικά παιδιά της οικογενείας. Οι φτωχές
ήταν περισσότερο εξαρτημένες από τους συζύγους τους αλλά επειδή αναγκάζονταν
να δουλέψουν εκτός σπιτιού είχαν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων.
11.Τι γνωρίζετε για την αριστοκρατική πόλη στην αρχαϊκή και κλασική εποχή?
Οι ευγενείς αντλούν την πολιτική τους δύναμη από την καταγωγή τους και από τα
δικαιώματα που απορρέουν από τη θέση τους ως αρχηγών γενών. Η ανδρεία είναι το
χαρακτηριστικό τους και έκτρεφαν άλογα που υποδηλώνει την οικονομική τους
ευρωστία η οποία προέρχεται από την μεγάλη ιδιοκτησία γης. Το μεγαλύτερο μέρος
της ζωής τους το αφιερώνουν στην άσκηση του σώματος και του πνεύματος. Τα
ονόματα τους «αγαθοί», «άριστοι», «ευπατρίδες» είναι χαρακτηριστικά της
προέλευσης τους και της κοινωνικής τους υπόστασης. Διατηρούν δεσμούς με ομοίους
τους σε άλλες πόλεις. Τις μεγάλες εκτάσεις γαιών που τους ανήκουν τις καλλιεργούν
οι δούλοι. Από την άλλη μεριά βρίσκεται η μάζα των φτωχών με τα ονόματα
«πλήθος», «όχλος», «κακοί». Είναι εξαρτημένοι, περισσότερο ή λιγότερο και ζουν
μόνιμα με το φόβο της συντριβής υπό το βάρος των χρεών τους και καταβάλλουν
τεράστιες οφειλές σε είδος σε εκείνους που εκτός από τον πλούτο κατέχουν και το
δικαίωμα των αποφάσεων μέσα στην πόλη. Στο περιθώριο της πόλης βρίσκονται οι
βιοτέχνες οι οποίοι κατοικούσαν εκεί προσωρινά και είναι απαραίτητοι γιατί κανείς
Ο θεσμός της χορηγίας - ως μία από τις τέσσερις λειτουργίες με την εστίαση, την
τριηραρχία και τη γυμνασιαρχία, εμφανίστηκε και αναπτύχθηκε τον 5ου αιώνα π.Χ.
στην Αθήνα. αποτελώντας μια από τις βασικές παραμέτρους που λειτούργησαν
ευεργετικά για τη διαμόρφωση του χαρακτηρισμού «Χρυσός Αιώνας».Οι τέσσερις
παραπάνω λειτουργίες αποτελούσαν έναν τρόπο μεταφοράς πόρων της ιδιωτικής
πρωτοβουλίας προς την πολιτεία, προς χάρη του κοινωνικού συνόλου. Με αυτή την
ανακατανομή εσόδων από τους εύπορους, η Πολιτεία ενίσχυε την άμυνα, τη
διατροφή των απόρων, τον αθλητισμό και φυσικά τις τέχνες και τον πολιτισμό.
Επρόκειτο για έναν άλλο, έμμεσο τρόπος φορολογίας των πλούσιων Αθηναίων. Η
χορηγία ήταν υποχρεωτική (δια νόμου) για τους 120 ευπορότερους πολίτες της κάθε
μίας από τις δέκα φυλές της Αθήνας και κάλυπτε το σύνολο των εξόδων εκδηλώσεων
όπως τα Ελευσίνια Μυστήρια, τα Διονύσια, τα Ανθεστήρια κ.ά. Ο χορηγός θεωρείτο
«ιερό» πρόσωπο καθ’ όλη τη διάρκεια της εκδήλωσης και αυτή η τιμή (της πολιτείας
και των συμπολιτών του) προς το πρόσωπο του, αποτελούσε και το μοναδικό
αντιστάθμισμα για την προσφορά του.
α) Γεωγραφική άποψη :
Πόλη (άστυ) -Κέντρο άσκησης εξουσίας, περισσότερες φορές τειχισμένο και άμεσα
συνδεδεμένο με ακρόπολη, περιμετρικά ύπαιθρος με μικρότερους οικισμούς τις
κώμες (χωριά)
β) Πολιτική άποψη :
Οι κάτοικοι αστοί και αγροτικός πληθυσμός λαμβάνουν μέρος στην λήψη των
αποφάσεων και η σχέση τους με τον τρόπο λήψης των αποφάσεων καθορίζει τον
τύπο του πολιτεύματος.
η σταθερή εγκατάσταση
η δημογραφική αύξηση και η κοινωνική πίεση που αυτή συνεπάγεται.
η σταδιακή ανάπτυξη του εμπορίου και της ναυσιπλοΐας και η συνακόλουθη ανάδειξη
νέων κοινωνικών ομάδων.
ο αποικισμός, με την εξαρχής ίση διανομή γης μεταξύ των αποίκων και την εμφάνιση
πρώτων κανόνων του δικαίου.
η επικράτηση οπλιτικής φάλαγγας ως κύριου στρατιωτικού σώματος, στην οποία οι
πολίτες συμμετέχουν από κοινού και εξίσου.
η χρήση της γραφής και η κριτική αμφισβήτηση που αυτή σταδιακά επιτρέπει.
Η σεισάχθεια (593/594 π.Χ.), είναι ένα από τα μέτρα που αποδίδονται στον νομοθέτη
Σόλωνα. Απάλλαξε τους πολίτες από τα βάρη (αγροτικά χρέη) και έφερε πίσω όσους
είχαν οδηγηθεί στην εξορία εξαιτίας της εξαθλίωσης η είχαν πουληθεί σαν δούλοι.
Με το ίδιο μέτρο απαγορεύονταν και η χρήση των σωμάτων των πολιτών ως ενέχυρο
(δουλεία), για αγροτικά χρέη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να απαλλαχτούν και να είναι
ελεύθεροι πολλοί κάτοικοι της Αττικής με αποτέλεσμα να αλλάξει η οικονομική και
κοινωνική κατάσταση που επικρατούσε.
Με τις μεταρρυθμίσεις αυτές πέτυχε την συμμετοχή όλων των πολιτών στα κοινά, οι
οποίοι εκλέγονταν εφόσον είχαν συμπληρώσει το 30ο έτος της ηλικίας τους μετά από
κλήρωση. Επίσης η συμμετοχή όλων εφόσον είχαν συμπληρώσει το 20ο έτος στην
Εκκλησία του Δήμου έδωσε δύναμη στους πολίτες που αποφάσιζαν από κοινού για
όλα τα σημαντικά θέματα (πόλεμος, ειρήνη, συμμαχίες κλπ) που αφορούσαν την
πόλη τους. Με τις μεταρρυθμίσεις του εισήγαγε την ισονομία και την ισηγορία οι
οποίες στην συνέχεια αποτέλεσαν τις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας..
Αχαϊκή Συμπολιτεία.
Απαρτιζόταν από πόλεις που διατηρούσαν εν μέρει την αυτοτέλεια τους. Οι πολίτες
κάθε πόλης είχαν πολιτικά δικαιώματα και στις υπόλοιπες (ισοπολιτεία), ενώ
κυρίαρχο σώμα ήταν η Εκκλησία που συνεδρίαζε τέσσερις (4) φορές τον χρόνο και η
Βουλή (άντρες άνω των 30) και οι άρχοντες που ασκούσαν εκτελεστική εξουσία. Οι
άρχοντες αυτοί ήταν οι έξης : ο στρατηγός (ετήσια θητεία), ο γραμματέας, ο
ίππαρχος, ο ναύαρχος, οι δημιουργοί (υπεύθυνοι για την ημερήσια διαχείριση) και οι
νομογράφοι. Τα έσοδα της συμπολιτείας προέρχονταν από εισφορές των πόλεων που
την απάρτιζαν. Δεν υπήρχε κοινό νόμισμα, αλλά το νόμισμα των μελών της
συμπολιτείας έφερε το μονόγραμμα της. Βασικό παράδειγμα είναι η Αχαϊκή
συμπολιτεία (370 π.Χ.) η οποία διαλύθηκε από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή κατά
την διάρκεια πολεμικών συγκρούσεων των διαδοχών του Μ. Αλεξάνδρου.
25.ΕΡΩΤΗΣΗ : Ποιοι ήταν οι λόγοι που συντέλεσαν στην παρακμή του θεσμού
της πόλης-κράτους κατά τον 4ο αι. π.Χ.
Μετά το τέλος των Περσικών πολέμων, η Σπάρτη περιόρισε τον ηγετικό της ρόλο
στο πλαίσιο της Πελοποννησιακής Συμμαχίας ενώ η Αθήνα ανέλαβε πρωταγωνιστικό
ρόλο για την προστασία των Ελλήνων των μικρασιατικών παραλίων και των νησιών
του Αιγαίου. Έτσι προχώρησε στην ίδρυση της Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας (478/9) με
έδρα της Συμμαχίας την Δήλο (Δήλια Συμμαχία). Στην Δήλο κάθε χρόνο
συγκεντρώνονταν οι αντιπρόσωποι και υπήρχε το συμμαχικό ταμείο. Οι συμμαχικές
πόλεις είχαν τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις με συμμετοχή σε πλοία ή χρήματα.
Οι Αθηναίοι είχαν τον ρόλο του πρώτου μεταξύ ίσων. Χρησιμοποίησαν την συμμαχία
ως μέσο επικράτησης και κυριαρχίας. Η μετατροπή της συμμαχίας σε ηγεμονία των
Αθηναίων έγινε με την μεταφορά του συμμαχικού ταμείου από την Δήλο στην
Ακρόπολη και εκδηλώθηκε με ένοπλες επεμβάσεις σε συμμαχικές πόλεις όταν
παρουσιαζόταν διάθεση απομάκρυνσης τους. Η Α΄ Αθηναική Συμμαχία διαλύθηκε με
το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, το 404 π.Χ. μετά την ήττα των Αθηναίων.
Οι μέτοικοι ήταν οι ξένοι που για διάφορους λόγους είχαν εγκατασταθεί στην Αττική
και δεν αποτελούσαν ομοιογενές σύνολο. Στην πλειοψηφία τους ήταν τεχνίτες και
έμποροι που ήρθαν στην Αθήνα λόγω του μεγάλου αστικού πληθυσμού και των
ασφαλών λιμενικών εγκαταστάσεων. Ήταν γραμμένοι στους καταλόγους του δήμου
της κατοικίας τους. Όφειλαν να πληρώνουν ετήσιο φόρο και ήταν υποχρεωμένοι να
στρατεύονται και να πληρώνουν πολεμικό φόρο, τον λεγόμενο ¨εισφορά¨. Οι μέτοικοι
στο σύνολο τους έμεναν στο περιθώριο ενώ κάποιοι εύποροι και αξιόλογοι
απολάμβαναν το προνόμιο του δικαιώματος απόκτησης γης, ισότητα υποχρεώσεων
με τους πολίτες( ισοτέλεια) και σε εξαιρετικές περιπτώσεις το καθεστώς του πολίτη.
Ο όρος «πολίτης» ορίζει τους άνδρες. Οι γυναίκες και τα παιδιά δεν αποτελούσαν
μέλη του σώματος των πολιτών. Το προνόμιο του πολίτη το είχαν μόνο όσοι και οι
δύο γονείς τους ήταν Αθηναίοι. Οι πολίτες ανάλογα με τον τόπο γέννησης τους
άνηκαν σε μια από τις 10 φυλές που είχε ορίσει ο Κλεισθένης. Ήταν εγγεγραμμένοι
στα αρχεία του Δήμου τους και τους παρουσίαζαν στις φρατρίες (ομάδες
θρησκευτικού χαρακτήρα). Θεωρητικά όλοι οι πολίτες ήταν ίσοι, όμως υπήρχαν
διαφορές ανάλογα με την καταγωγή και την περιουσία. Η καταγωγή δεν ήταν
καθοριστικός παράγοντας κοινωνικής ανόδου και οι ανισότητες που συνδέονταν με
την περιουσία ήταν έκδηλες λόγω της ύπαρξής των φορολογικών τάξεων. Τον 4Ο
αιώνα η περιουσία λαμβάνεται υπόψη μόνο για ορισμένα αξιώματα όπως του
στρατηγού ή του οικονομικού υπεύθυνου των λειτουργιών.
Οι «περίοικοι» ήταν Λακεδαιμόνιοι που ζούσαν γύρω από την Σπάρτη σε δικές τους
εγκαταστάσεις που ονομάζονταν Πόλεις και ήταν μερικώς αυτόνομες. Ήταν
ελεύθεροι κάτοικοι της ορεινής και παράλιας Λακωνίας, οι οποίοι είχαν αυτόνομη
διοίκηση, όχι όμως πολιτικά δικαιώματα και πλήρωναν φόρους. Ασχολούνταν,
κυρίως με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία, τη βιοτεχνία και το εμπόριο. Οι
περίοικοι φαίνεται πως διατηρούν σχετική αυτονομία οικονομική και δικαιϊκή στους
δήμους τους και συμμετείχαν ισότιμα στις πολεμικές επιχειρήσεις ως οπλίτες.
Αποκαλούνται γενικώς Λακεδαιμόνιοι και δεν εκδηλώνουν εχθρικές διαθέσεις προς
τη Σπάρτη. Ασκούν το επάγγελμα του ξυλουργού, του γεωργού, του κτηνοτρόφου ή
του αλιέα, καλύπτοντας το παραγωγικό κενό των ομοίων. Η οικονομική τους
δραστηριότητα όμως παραμένει περιορισμένη, εξαιτίας της αυστηρής σπαρτιατικής
κηδεμονίας.
36.Τι γνωρίζετε για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο - αναλύστε τους λόγους και τις
επιπτώσεις.
Οι αντιθέσεις είχαν τις ρίζες τους στην φυλετική διάκριση (Ίωνες – Δωριείς) , στην
πολιτειακή συγκρότηση και τις ηγεμονικές τάσεις. Οι ιστορικοί τον χωρίζουν σε 3
περίοδους, τον Αρχιδάμειο ή Δεκαετή (431-421 π.Χ.), την Σικελική Εκστρατεία (415-
413 π.Χ.) και τον Δεκελεικό ή Ιωνικό (413-404 π.Χ.) Κράτησε περίπου 30 χρόνια. Οι
επιπτώσεις ήταν σοβαρότατες και καθοριστικές για το μέλλον τον πόλεων, γιατί
εκτός από τις υλικές καταστροφές και την εξαχρείωση των ηθών, ο πόλεμος,
δημιούργησε παράλληλα και τις προϋποθέσεις ανάμειξης των Περσών στα εσωτερικά
τους. Άμεση συνέπεια του πολέμου επίσης ήταν η ήττα των Αθηναίων και η
αναγνώριση της αριστοκρατικής ηγεμονίας από όλες τις ελληνικές πόλεις.
Το 359 π.Χ. ο Φίλιππος ανέλαβε την εξουσία. Πρώτο του μέλημα ήταν η
αναδιοργάνωση του στρατού. Αυτό το κατάφερε με την εισαγωγή μιας νέας τεχνικής
που βασιζόταν στη σάρισα (μακρύ δόρυ 5μ, ‘όπλο δικής του επινόησης) η οποία
μπορούσε να αντιπαραταχτεί με υπεροχή στη φάλαγγα των οπλιτών των ελληνικών
πόλεων. Δεύτερο καινοτόμο μετρό ήταν η δημιουργία μακεδονικών πόλεων και ο
περιορισμός νομαδικού τρόπου ζωής , με την μετακίνηση πληθυσμών από την δυτική
Μακεδονία προς την ανατολική Μακεδονία. Οι νέες πόλεις αποτελούσαν σημαντική
πηγή στρατολόγησης ανδρών. Οι στρατιώτες που προέρχονταν από τον παλαιό
βασίλειο και αποτελούσαν μέλη της βασιλικής φρουράς ονομάστηκαν πεζέταιροι ,
ενώ αυτοί που προέρχονταν από τις νέες πόλεις ονομάστηκαν ασθέταιροι. Κάθε πόλη
είχε πολιτοφυλακή και τοπική άμυνα. Ισχυροποίησε τα ανατολικά και δυτικά του
σύνορα με την προσάρτηση νέων περιοχών στο βασίλειο του. Στην συνέχεια,
επέκτεινε τα ανατολικά σύνορα του στην περιοχή του Στρυμόνα . Η προσπάθεια για
την ανάκτηση πόλεων της Μακεδονίας οι οποίες βρίσκονταν υπό την εξουσία της
Αθήνας επετεύχθητε με την κατάληψη της Αμφίπολης (358/357 πΧ) και στην
συνέχεια με την ίδρυση της αποικίας των Φιλίππων (356 πΧ) στην Θράκη από την
οποία μπορούσε να ελέγχει τα μεταλλεία αργύρου και χρυσού του Παγγαίου όρους.
Το πρόβλημα πρόεκυψε από το γεγονός ότι ο Μ. Αλέξανδρος δεν είχε αφήσει νόμιμο
διάδοχο. Την λύση στο πρόβλημα προσπάθησαν να δώσουν πολλοί αξιωματούχοι και
κοντινά του πρόσωπα, όπου ο καθένας προσπαθούσε (για δικούς του λόγους) να
καρπωθεί την εξουσία. Πρώτος ο Περδίκκας υποστήριζε την αναμονή της γέννησης
του απογόνου του Μ. Αλέξανδρου από την Ρωξάνη. Δεύτερος ο Πτολεμαίος
υποστήριζε την άποψη να ανατεθεί η εξουσία σε στενούς συνεργάτες του
Αλέξανδρου και να διαμελισθεί με αυτόν τον τρόπο η αυτοκρατορία. Τρίτοι ήταν οι
αξιωματούχοι που επέμεναν να ορίσουν συνεχιστή της αυτοκρατορίας τον
εγκεφαλικά ανάπηρο αδελφό του Μ. Αλεξάνδρου, Αρριδαίο έτσι ώστε ανίκανος να
κυβερνήσει να αναλάβουν εκείνοι την εξουσία. Οι εξελίξει αυτές οδήγησαν στον
διαμελισμό της αυτοκρατορίας και από το 303 τη δημιουργία των νέων βασιλείων. Η
διαμόρφωση ολοκληρώθηκε το 280.
Πτολεμαίων – Αίγυπτος
Αντιγονιδών – Μακεδονία
Σελευκιδών – Συρία και Βαβυλώνια
Ατταλιδών – Μικρά Ασία και Πέργαμος
Λυσιμαχιδών – Εύξεινος Πόντος και Θράκη
Η προσπάθεια της δυναστείας των Αντιγονίδων για επιβολή εξουσίας και πλήρη
έλεγχο της Ηπειρωτικής Ελλάδας και οι τρόποι με τους οποίους το επιδίωξαν,
αναζωπύρωσαν τις εντάσεις μεταξύ Ελλήνων και Μακεδόνων, όπου οι πρώτοι
έβλεπαν την αυτονομία τους να χάνεται. Ο Χρεμωνίδειος Πόλεμος (267-268 πΧ)
μεταξύ της Μακεδονίας και των παλαιότερων ελληνικών πόλεων έληξε με την ήττα
των Ελλήνων και την επιβολή τυραννικών καθεστώτων στην Πελοπόννησο.. Αυτό
ήταν το έναυσμα για κοινή πορεία και συμμαχία των δυο συμπολιτειών
(Αχαϊκής και Αιτωλικής) έναντι των φιλοδοξιών της Μακεδονίας, της οποίας ο
στόχος δεν επετεύχθη. Με την άνοδο του Φιλίππου Ε΄ στον θρόνο της Μακεδονίας ο
τρόπος διαχείρισης της εσωτερικής πολιτικής διαμορφώθηκε ως εξής : οι συμμαχίες
δεν λειτουργούσαν μόνο μεταξύ πόλεων κρατών αλλά και μεταξύ ομοσπονδιών.
Αρχικά, μελή της συμμαχίας ήταν η Μακεδονία, η Θεσσαλία, η Αχαΐα, η Ήπειρος, η
Ακαρνανία, η Βοιωτία και τέλος η Φωκίδα. Η συμμαχία αυτή ηττήθηκε από την
Αιτωλική συμπολιτεία, η οποία στην συνέχεια έγινε μέσω εμπλοκής των ελλήνων
στον πόλεμο με τους Ρωμαίους, κατά τον οποίο η Αιτωλία ήταν με το μέρος των
Ρωμαιων. Στον δεύτερο πόλεμο Μακεδονίας – Ρώμης στις Κυνός Κεφαλές (197 πΧ)
στην οποία ηττήθηκε ο Φίλιππος Ε΄ οι Αχαιοί είχαν συμπαραταχτεί με το μέρος των
Ρωμαίων.
Α) Οι Πτολεμαίοι σεβάστηκαν την θρησκεία και τους νόμους των «βασιλικών λαών»
Β) Διατήρησαν βιοτεχνικούς κλάδους στους οποίους υπήρχε παράδοση στην Αίγυπτο
(κεραμική, υαλουργία κα)
Ομοιότητες
α) σεβασμός στις παραδόσεις και την θρησκεία
β) στην διοίκηση προωθούνταν Έλληνες ή όσοι είχαν αποκτήσει ελληνική παιδεία
γ) στην στρατιωτική ιεραρχία οι ιθαγενείς δεν είχαν πρόσβαση σε ηγετικές θέσεις, αν
και είχαν σε ανώτερες.
Διαφορές
Οι Πτολεμαίοι είχαν να συσπειρώσουν ένα μωσαϊκό λαών και φυλών στα πλαίσια
μιας αυτοκρατορίας σε αντίθεση με τους Σελευκίδες των οποίων ο πληθυσμός ήταν
σχετικά ομοιογενής.
Οι μετακινήσεις κατοίκων του Ελλαδικού χώρου και της Μακεδονίας προς τα νέα
βασίλεια αποτέλεσαν ισχυρό πολιτιστικό παράγοντα στις περιοχές που
εγκαταστάθηκαν. Ελληνικής καταγωγής ήταν πολλοί μάχιμοι των ελληνιστικών,
όπως και πολλοί απόμαχοι που λόγω της μεγάλης ηλικίας τους δεν μπορούσαν να
πολεμήσουν αλλά βρίσκονταν εγκατεστημένοι στις περιοχές αυτές. Επίσης εκτός από
τους παραπάνω είχαν εγκατασταθεί πολλοί έποικοι που ανήκαν στους ανώτερους
πνευματικούς κύκλους ή στελέχωναν την διοίκηση καθώς και ένας μεταβαλλόμενος
αριθμός μισθοφόρων και έμπορων. Οι μετοικεσίες στις πόλεις είχαν ως αποτέλεσμα
την συγκέντρωση ενός αυξανόμενου αριθμού κατοίκων που δεν έφεραν την ιδιότητα
του πολίτη. Προκειμένου να επιλυθεί το πρόβλημα αυτό αρκετές πόλεις
ενσωμάτωσαν τους μετοίκους και τους παραχώρησαν πολιτικά δικαιώματα.
Η καθιέρωση της λατρείας του ηγεμόνα είχε πολιτικές αιτίες αφού με αυτόν τον
τρόπο ενισχυόταν η βασιλική εξουσία και το κύρος ολόκληρης της δυναστείας. Η
απόδοση τιμών που εξελισσόταν σε λατρεία ξεκινούσε από τις πόλεις ενός βασιλείου
με αποτέλεσμα τη διασφάλιση καλών σχέσεων με τον ηγεμόνα. Ευνοήθηκε από την
επικράτηση της μοναρχίας και την αλλαγή που αυτή συνεπαγόταν στις εξωτερικές
σχέσεις των πόλεων καθώς από τον θρησκευτικό συγκρητισμό της περιόδου και για
λόγους εσωτερικής πολιτικής και ισορροπίας στα νέα κράτη. Καθιερώθηκε, στην
αρχή των νεκρών και μετά των εν ζωή μοναρχών η λατρεία τους ως θεοί. Πρώιμο
παράδειγμα ήταν από τον Πτολεμαίο Α, η λατρεία του Αλέξανδρου ενώ ο
Πτολεμαίος Β καθιέρωσε τη λατρεία ζώντων ηγεμόνων στην Αίγυπτο. Στο βασίλειο
των Σελευκιδών, η εξέλιξη της λατρείας του ηγεμόνα ήταν αργή και παρουσιάστηκε
ως πρωτοβουλία των ελληνικών πόλεων. Λατρείες ηγεμόνων είχαν καθιερωθεί και
στις ελληνικές πόλεις της κυρίως Ελλάδας.
62.Σε ποια στάδια αναλύεται η παρουσία των Ρωμαίων στον ελλαδικό χώρο?
Αναλύεται σε 4 στάδια
Στους 2 πολέμους κατά του Φιλίππου Ε της Μακεδονίας (211 π.Χ. και 200 π.Χ.).
Στον πόλεμο των Αιτωλών και του Αντιόχου της Συρίας (192 π.Χ.).
Στον πόλεμο κατά του Περσέα της Μακεδονίας (172 π.Χ.).
Είχε πράγματι σημαντικές επιπτώσεις. Τους έδωσαν πρότυπα και κίνητρα για την
ανάπτυξη των τεχνών και των γραμμάτων ενώ όλοι οι μορφωμένοι Ρωμαίοι μιλούσαν
ελληνικά. Στο θρησκευτικό τομέα η θεοποίηση και απόδοση τιμών στον
αυτοκράτορα προετοιμάστηκε ήδη από την ελληνιστική περίοδο. Με την
εγκαθίδρυση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας η Μεσόγειος έγινε ένα σταυροδρόμι
πολιτισμικών στοιχείων όπου επιβίωσαν στοιχεία από τον ελληνιστικό κόσμο.
5.1.
64. Αναφέρατε τον τρόπο διοίκησης των ρωμαϊκών επαρχιών.
65. Πως εντάχθηκε ο ελλαδικός χώρος στο διοικητικό σύστημα της Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας?
Στους Σπαρτιάτες, έχοντα ταχθεί στο πλευρό του Αυγούστου στην διαμάχη του με
τον Αντώνιο, χορηγήθηκε το καθεστώς της ελεύθερης και αφορολόγητης πόλης. Τους
Ρωμαίους συγκινούσε η ομοιότητα της Σπάρτης με την εικόνα της αρχαίας Ρώμης.
Είχαν και οι δύο μικρή επαφή με τον έξω κόσμο, περιορισμένο ενδιαφέρον για την
τέχνη και η οργάνωση – πειθαρχία τους τις οδήγησε σε επιτυχίες. Ο άρχοντας
Ευρυκλής είχε το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη και του παραχωρήθηκε η νήσος
Κύθηρα.
68. Τι γνωρίζετε για την κατάργηση των ορίων της πόλη – κράτους.
Η κλασική πόλη ήταν μια αυτάρκης μονάδα με αστικό και περιαστικό χώρο, δικό της
νόμισμα και οικονομία. Υπό την ρωμαϊκή κυριαρχία η αυτονομία της πόλης ήταν μια
ψευδαίσθηση. Οι ρωμαϊκές επεμβάσεις καταργούν τα στενά όρια της πόλης κράτους
συνδέοντας τις πόλεις μεταξύ τους. Τέτοια έργα είναι τα υδραγωγεία που διασχίζουν
τον περιαστικό χώρο πολλών πόλεων μαζί, οι κτηματογραφήσεις (έργα χάραξης
αγροτικών δικτύων) και το σημαντικότερο το οδικό δίκτυο που συνδέει άμεσα τις
πόλεις μεταξύ τους (Εγνατία Οδός). Ακόμα όμως πιο σημαντική είναι η κατάργηση
που συντελείται στην βάση της κοινωνίας. Ενώ η άρχουσα τάξη διατηρει τους
θεσμούς, ο λαός απομακρύνεται από αυτούς. Η ιδιότητα του πολίτη είχε πλέον
ελάχιστη βαρύτητα και ο άνθρωπος συνειδητοποιεί υπάρχουν πανανθρωπινες
ανησυχίες και μια κοινή αναζήτηση λύτρωσης. Αυτό οδήγησε στη σιωπηλή ρήξη των
ορίων της πόλης – κράτους.
Ο επίσημος τίτλος του Βυζαντινού αυτοκράτορα κατά την πρώιμη περίοδο ήταν
Imperator ή Augustus γραμμένο στα λατινικά. Το Imperator απέδιδε την
στρατιωτική ιδιότητα ενώ αντικαταστάθηκε με το Αυτοκράτωρ που δήλωνε την
απόλυτη εξουσία. Επί βασιλείας του Ηρακλείου εμφανίστηκε ο ελληνικός όρος
Βασιλεύς. Ο παραδοσιακός τίτλος Αύγουστος περιορίζεται σε έγγραφα, επιγραφές
και νομίσματα. Κάποιες φορές εμφανίζεται και ο όρος Δεσπότης.
Ο Λέων Γ΄ εξέδωσε το νομοθετικό έργο «Εκλογή των Νόμων» και αποτέλεσε ένα
μεγάλο βήμα για την εξέλιξη του βυζαντινού δίκαιου μετά το επίσης σημαντικό
νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού. Η «Εκλογή» εκδόθηκε το 724 ή 741 και είναι ένα
είδος κωδικοποίησης των βασικών κανόνων δικαίου στους κλάδους του αστικού,
οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου. Σκοπός ήταν η αναθεώρηση παλαιότερων
νόμων προς το φιλανθρωπινότερο. Κατά πολλούς ιστορικούς αποτελεί τον 1ο
χριστιανικό κώδικα νόμων. Ο περιορισμός της θανατικής ποινής και η αντικατάστασή
της από ακρωτηριασμό αποτελεί έκφραση της πρόθεσης του Λέοντος Γ΄ για πιο
φιλάνθρωπο χαρακτήρα. Επίσης εκδηλώνονται τάσεις εκχριστιανισμού και
εξανθρωπισμού των νόμων. Έτσι έχουμε, την αποκλειστική αναγνώριση του
χριστιανικού γάμου, το δικαίωμα που δόθηκε στην Εκκλησία να ασκεί την επιμέλεια
των ορφανών, τον αποκλεισμό της φρενοβλάβειας ως λόγου διαζυγίου, τη βελτίωση
της θέσης της γυναίκας αφού είχε ίσο μερίδιο με τον άντρα της, στην κοινή τους
περιουσία.
Η πρόνοια μαρτυρείται πρώτη φορά επί Αλέξιου Κομνηνού. Ο όρος αναφέρεται στην
παροχή ενός κτήματος μαζί με τους παροίκους του σε διάφορα πρόσωπα υπό τον όρο
της παροχής υπηρεσιών στο κράτος. Οι μισθοί των στρατιωτικών αντικαταστάθηκαν
με δωρεές παροίκων ώστε να υπάρχει μεγάλη ζήτηση για κατάταξη στο στράτευμα.
Οι υποψήφιοι στρατιώτες αποκτούσαν βασιλικά διπλώματα που τους εξασφάλιζαν
κτήματα και φορολογούμενους πολίτες ως δούλους. Οι δικαιούχοι των εκχωρήσεων
αυτών γίνονταν εισπράκτορες των φόρων των καλλιεργητών υπό τη δικαιοδοσία
τους, τόσο που οι κάτοικοι των επαρχιών υπέφεραν τα μύρια κακά από τους
στρατιωτικούς. Μερικές φορές οι παραχωρήσεις αυτές δίνονταν και σε ξένους. Η
πρόνοια έως την εποχή του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου ήταν προσωπική και
αμεταβίβαστη, ενώ μετά μπορούσε να μεταβιβαστεί το δικαίωμα σους απογόνους
Οι ακρίτες ήταν συνοριακοί φρουροί που κατοικούσαν στις περιοχές που φυλούσαν.
Τους είχαν παραχωρήσει κτήματα σε κοντινές περιοχές για να μπορέσουν να έχουν
εισοδήματα. Η δράση τους ήταν ιδιαίτερα σημαντική (8ος -9ος ) αφού με την
αποτελεσματική παρενόχληση των εισβολέων και την έγκαιρη ειδοποίηση των
αυτοκρατόρων μέσω των «φρυκτωρίων» (δηλαδή σταθμών επικοινωνίας με οπτικά
σήματα) που διέτρεχε όλη την Μικρά Ασία συντελούσαν στη γρήγορη αντίδραση του
βυζαντινού στρατού και την επιτυχή απόκρουση των εισβολέων. Η συμβολή τους
υμνήθηκε στα ακριτικά δημοτικά τραγούδια.
10.Ποιοι ήταν οι λόγοι μεταφοράς της πρωτεύουσας του Βυζαντίου από την
Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη και ποιο έτος ιδρύθηκε;
Η Ρώμη είχε πάψει να είναι να αποτελεί το επίκεντρο της πολιτικής ζωής και ήταν
μακριά από νευραλγικά σημεία της αυτοκρατορίας. Σε αντίθεση η Κωνσταντινούπολη
ήταν κτίστηκε σε ένα ιδανικό στρατηγικό σημείο - βρισκόταν πάνω στο σταυροδρόμι
της Ευρώπης και της Ασίας, στο πέρασμα μεγάλων χερσαίων και θαλάσσιων δρόμων
και σε απόσταση βολής από τα 2 επικίνδυνα σύνορα, τα ανατολικά και τα
παραδουνάβια. Ιδρύθηκε το 324 και εγκαινιάστηκε το 330 μ.Χ.
11. Τι ήταν οι «δυνατοί» στο Βυζάντιο?
• Ρωμαϊκή κληρονομιά.
• Χριστιανισμός
Κάθε ξένη απειλή (εδαφική ή οικονομική) προσέβαλε την Ουράνια Βασιλεία επί της
γης την οποία αντιπροσώπευε ο αυτοκράτορας. Υπονόμευε την ασφάλεια και σωτηρία
των πολιτών εντός των ορίων της οικουμενικής αυτοκρατορίας. Με βάση αυτό
αναπτύχθηκε η πεποίθηση ότι κάθε πόλεμος είχε αμυντικό χαρακτήρα
καθιερώνοντας την έννοια του «δίκαιου πολέμου». Ο αυτοκράτορας μετατράπηκε σε
φύλακα του ιερού, τιμωρός της αυθαιρεσίας και προστάτης της τάξης και της
ειρήνης.
Τα σημαντικότερα σύμβολα της βασιλείας του ήταν η χλαμύδα και το στέμμα. Στα
πρώιμα χρόνια δεχόταν ως δώρο από το στρατό το χρυσό «μανιακόν» , ένα είδος
περιδέραιου ενώ από το 10ο αιώνα προστέθηκαν τα κόκκινα πέδιλα («βασιλειας
παρασημον μέγιστον»).
• Συλλεκτικά
• Ερμηνευτικά
• Διδακτικά
Ένα σημαντικό νομικό συλλεκτικό έργο του Κων. Αρμενόπουλου που οφείλει την
ονομασία του στο γεγονός ότι αποτελείται από 6 βιβλία. Σε αυτά έχει ταξινομηθεί
όλη η ύλη του αστικού και ποινικού δικαίου ενώ υπάρχουν παραρτήματα με ρυθμίσεις
που δεν μπορούσαν να ενταχθούν σε κανένα από τα 6 βιβλία καθώς και νουθεσίες
προς τους δικαστές. Η επίδραση της στην εκπόνηση συλλεκτικών έργων κατά τη
μεσοβυζαντινή περίοδο ήταν έντονη και γρήγορα έγινε γνωστή στη Δύση και το
σλαβικό κόσμο. Αποτέλεσε το αστικό δίκαιο της Ελλάδας μέχρι την εισαγωγή του
Αστικού Κώδικα το 1946.
Υπήρχε η ανώτερη τάξη, η μεσαία τάξη, ο όχλος και οι δούλοι. Η ανώτερη τάξη
χαρακτηριζόταν από οικονομική δύναμη, ευγενική καταγωγή και υψηλή θέση στην
κρατική ιεραρχία. Απαρτιζόταν από τη Σύγκλητο, τη στρατιωτική αριστοκρατία, τους
υψηλόβαθμούς αυλικούς ή κρατικούς λειτουργούς και τους αξιωματούχους. Στη
μεσαία τάξη που ήταν εκτεταμένη, υπήρχαν οι μικροί και μεσαίοι γαιοκτήμονες,
κατώτεροί κρατικοί υπάλληλοι, έμποροι. Εδώ υπήρχε και ένα είδος αστικής τάξης τα
μελη της οποίας, γνωστοί ως «δημοτικοί», «το δημοτικόν», « οι αστικοί» ή «της
αγοράς», ήταν οργανωμένοι σε συντεχνίες ή αδελφότητες και διακρίνονταν από τον
όχλο. Ο όχλος ήταν ένα ετερόκλητο πλήθος από εργάτες, ψαράδες και ζητιάνους με
κύριο και κοινό χαρακτηριστικό την οικονομική εξαθλίωση. Στη τελευταία βαθμίδα
υπήρχαν οι δούλοι.
Η προσπάθεια των αυτοκρατόρων του 11ου αιώνα να διευρύνουν την κοινωνική βάση
της αυτοκρατορικής εξουσίας στηρίχθηκαν στην νέα αστική τάξη η οποία προήλθε
από την αστικοποίηση της κωνσταντινουπολιτικής κοινωνίας αλλά και της επαρχίας.
Το φαινόμενο της αστικοποίησης συνδέθηκε με την ανάπτυξη του εμπορίου και την
πρόσβαση στον κρατικό μηχανισμό προσώπων χωρίς συγγενικές ή πολιτικές σχέσεις
με την αυτοκρατορική οικογένεια, χωρίς ευγενική καταγωγή, χωρίς πλούτο αλλά με
προσωπικές ικανότητες, νομική κατάρτιση και γενικότερη παιδεία. Διαμορφώθηκε
μια κατηγορία ανθρώπων από κατώτερα ή μεσαία κοινωνικά στρώματα που
πρωτοστάτησαν στη δημόσια ζωή του 11ου αιώνα. Ευφυΐα, ευελιξία και υψηλή γενική
παιδεία ήταν τα προσόντα τους και τους καθιστούσαν ικανούς να διαπρέπουν στον
κρατικό μηχανισμό. Μια νέα κοινωνική ομάδα ανάλογη με τους σημερινούς
τεχνοκράτες παρουσιάστηκε στο προσκήνιο. Αυτοί ηταν οι Ιωαν.Μαυρόπους,
Κων.Λιχούδης, Μιχ.Ψελλός, Ιωαν. Ξιφιλίνος.
• Την οικογένεια
• Συντεχνίες
-Γ ΤΟΜΟΣ-
1.Για ποιους λόγους το Σύνταγμα του 1864 θεωρήθηκε ως ένα από τα πλέον
ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1864
2.Τι ήταν οι Φαναριώτες και ποια η θέση τους (εξουσία, αξιώματα) στον
Ήθελε να μεταβιβάσει την ισχύ από το στρώμα των παραδοσιακών προυχόντων στο
κρατικό μηχανισμό και στους φτωχούς γεωργούς δημιουργώντας ένα ευρύ κοινωνικό
στρώμα μικροϊδιοκτητών που θα προσέφερε κοινωνική και πολιτική σταθερότητα.
Ήταν ένα όραμα συντηρητικό : αφού επεδίωκε να προστατεύσει τον λαό από μία
σειρά κοινωνικών και πολιτικών μηχανισμών που λειτουργούσαν εις βάρος του και
συγχρόνως όραμα ριζοσπαστικό γιατί ήταν ένας σύγχρονος μηχανισμός και προήγαγε
τα συμφέροντα των ασθενέστερων. Δεν πραγματοποιήθηκε έως την κυβέρνηση
Κουμουνδούρου (1871) και την α’ αγροτική μεταρρύθμιση.
5.Το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης και η σημασία του για την επίλυση του
ελληνικού ζητήματος.
Μετά την ήττα του Ναπολέοντα από την Αγγλία στο Βατερλό και τον εξορισμό του, η
Ευρώπη μπόρεσε να οργανώσει την νέα Ευρωπαϊκή τάξη. Η αναδιοργάνωσή της έγινε
στο Συνέδριο της Βιέννης (1815). Οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής, καθιέρωσαν ένα
σύστημα συνεργασίας και πολιτικής αλληλεγγύης, με σκοπό την διατήρηση των
καθεστώτων και τον αγώνα ενάντια στην κοινωνική αμφισβήτηση και ανατροπή. Το
σύστημα ονομάστηκε Ιερή Συμμαχία. Εγγυητές ήταν Ρωσία, Αυστρία, Μ. Βρετανία,
ενώ αναπροσαρμόστηκαν τα σύνορα σε βάρος «ενοχλητικών» κρατών (Πολωνία,
Βέλγιο).Η αρχή της ισορροπίας μεταξύ των δυνάμεων, θα απέτρεπε τους μεταξύ
τους πολέμους, πράγμα που θα τους επέτρεπε να διατηρήσουν κοινωνική γαλήνη και
πολιτική σταθερότητα. Κεντρικό πρόσωπο της συμμαχίας ο καγκελάριος της
Αυστρίας Μέτερνιχ. Υπήρξε πολιτική σταθερότητα για περίπου 100χρόνια. Η
Παλινόρθωση των παλαιών καθεστώτων καθεστώτος κράτησε για χρόνια στην
Ευρώπη. Η Ελληνική Επανάσταση ήταν ο πρώτος σταθμός- το μεγάλο γεγονός αυτής
της εποχής, επειδή αναβίωσε στην χώρα που αφθονούσαν τα αρχαία πρότυπα και η
τάξη της Ιεράς Συμμαχίας ΚΛΟΝΙΣΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ.
Θετική εξέλιξη ήταν η επίσπευση άφιξης του ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ στην Ελλάδα. Αφού
κατέστη πλέον σαφές ότι οι Δυνάμεις είχαν εμπλακεί στο ελληνικό ζήτημα και δεν
μπορούσαν να υποχωρήσουν, ενώ ο εχθρός είχε νικηθεί. (Σκηνοθετημένη άφιξη το
1828 Ναύπλιο) ως απεσταλμένος της Ευρώπης. 12 Ιανουαρίου φθάνει στην
ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ την ΑΙΓΙΝΑ. Δισταγμοί Καποδίστρια επειδή από τη χώρα που θα
αναλάμβανε με κενή εξουσία, απουσίαζαν οι οικονομικοί πόροι και οι διοικητικές
προϋποθέσεις για μια αποτελεσματική κυβέρνηση. Ανύπαρκτη κρατική μηχανή και η
ιδέα του κράτους είχε διαβρωθεί από ανταγωνισμούς και διαμάχες.
Η υλοποίηση του αιτήματος βρέθηκε στα χέρια των ισχυρών από τον Μοριά. Έτσι
συνήλθαν οι προύχοντες και οι αρχιερείς του Μοριά, μαζί με οπλαρχηγούς στην μονή
των Καλτεζών (26 Μάιου 1821) και αποφάσισαν την σύσταση της Πελοποννησιακής
Γερουσίας (αρχηγός Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης – Μάνη). Η Γερουσία ορίστηκε να
κυβερνά «καθ’ όποιον τρόπον η Θεία Πρόνοια τους «φωτίσει», δηλαδή ως απόλυτη
αρχή υπεράνω ελέγχου. Τα μέτρα που έλαβε πρώτα, αφορούσαν την φορολογία.
Αποφασίστηκε να συνεχιστεί η είσπραξη της δεκάτης (10% επί της γεωργικής
παραγωγής) αλλά και του γεώμορου δηλαδή της απόδοσης στη διοίκηση του 1\5 της
παραγωγής που συγκέντρωναν όσοι καλλιεργούσαν κτήματα Οθωμανών. Αυτά τα
μέτρα δημιούργησαν δυσαρέσκειες στους αγρότες, που περίμεναν ότι με την εκδίωξη
των Τούρκων θα απαλλάσσονταν από τις υποχρεώσεις τους. Η Γερουσία σε
συνεργασία με τις Οθωμανικές αρχές διαχειριζόταν σημαντικά ζητήματα και
αναλάμβανε διοικητικές και δικαστικές εξουσίες ενώ, με τους ένοπλους που είχαν
στην υπηρεσία τους, μεριμνούσαν για την τάξη της περιοχής.
Την γοητεία της ανατολής την σκίαζε ένας δυνάστης. Η κυριαρχία ενός μονάρχη
ασιατικού βαρβάρου, ερχόταν σε αντίθεση με την αισθητική και τις φιλελεύθερες
αντιλήψεις των Ευρωπαίων. Οι γενικότερες ευρωπαϊκές αντιλήψεις για τον
οθωμανικό κόσμο είχαν την ιδεολογική και πολιτική τους βαρύτητα και πολλά
συνεισέφεραν στο κίνημα του φιλελληνισμού. Οι διπλωματικές σχέσεις και
ισορροπίες πρόσθεταν το δικό τους βάρος στο ζήτημα. Η αυτοκρατορία των
σουλτάνων ήταν εύθραυστη. Αυτό σήμαινε ότι, στον ευρύτερο στρατηγικό χώρο που
βρισκόταν κάτω από τον έλεγχό της, μπορούσε να αναδειχτεί η να επικρατήσει μια
άλλη δύναμη στη θέση της. Όποιος κέρδιζε αυτή την διαδοχή θα είχε πολλά
πλεονεκτήματα, τόσο σημαντικά που θα ανέτρεπε τις ισορροπίες στην Μεσόγειο και
την Ευρώπη. Αυτό το πολύπλοκο πρόβλημα ονομάστηκε Ανατολικό ζήτημα και θα
κυριαρχούσε στην ευρωπ. διπλωματία για πολλά χρόνια στην φάση του ευρωπαϊκού
αποικισμού.
Βασικοί ανταγωνιστές
Αυτός ο ανταγωνισμός ήταν μια σταθερή παράμετρος σε όλη την διάρκεια του
απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων.
10.Τι γνωρίζετε για την «Πράξη υποταγής»; Πως επηρέασε τις διπλωματικές
εξελίξεις του ελληνικού ζητήματος;
11.Τι είναι η αρχή της δεδηλωμένης και πότε καθιερώθηκε? ή Tί είναι η "αρχή
της δεδηλωμένης", ποιά η σημασία της και πότε καθιερώθηκε?
Μετά την Κρητική επανάσταση (1866-69) προκλήθηκε αναβρασμός στην χώρα ενώ
οι κυβερνήσεις εναλλάσσονταν συνεχώς. Το 1874, την επομένη μέρα των εκλογών, ο
Χαρίλαος Τρικούπης δημοσιεύει το Άρθρο « τίς πταίει» το οποίο του επέφερε
δικαστικές διώξεις. Απέδωσε την ακυβερνησία στις αυθαίρετες βασιλικές
παρεμβάσεις και ζήτησε να κατοχυρωθεί η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΔΕΔΗΛΩΜΕΝΗΣ κατά την
οποία « η εξουσία θα ανατίθεται στο κόμμα που αποδεδειγμένα συγκεντρώνει
πλειοψηφία στην Βουλή».Κατά τον Τρικούπη μόνο έτσι θα μπορούσαν να οργανωθούν
κόμματα Ευρωπαϊκού τύπου στο πλαίσιο ΕΝΟΣ ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΚΟΥ
ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Πρότεινε επίσης πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων με σκοπό την
ανόρθωση των δημοσίων οικονομικών, την οικονομική ανάπτυξη και την πάταξη της
διαφθοράς. Ο βασιλιάς ανέθεσε στον Τρικούπη την πρωθυπουργία για την
διεξαγωγή αδιάβλητων εκλογών. Τον Απρίλιο 1875 ο Τρικούπης ορκίζεται
Πρωθυπουργός και την πρώτη συνεδρίαση της νέας Βουλής, ο βασιλιάς δεσμεύεται
ηθικά να τηρήσει την Αρχή της Δεδηλωμένης και το ίδιο και ο Τρικούπης ο οποίος
παραιτήθηκε αφού υποστηριζόταν μόνο από λίγους βουλευτές.
12.Ποιό πολίτευμα καθιέρωσε το Σύνταγμα του 1844 και ποιό το Σύνταγμα του
1864?
Το Σύνταγμα του 1844 επί Όθωνα καθιέρωσε την συνταγματική μοναρχία ενώ το
Σύνταγμα του 1864 την βασιλευόμενη δημοκρατία επί Γεωργίου Α’.
Το μιλέτι των Ρουμ είχε την βασική υποχρέωση να πληρώνει φόρους σε χρήμα ή σε
είδος ανάλογα την εποχή ή την περιοχή. Το σύστημα βασιζόταν σε πλούσιους
μεσάζοντες ανάμεσα στην παραγωγή και στην κεντρική εξουσία.( προεστοί,
δημογέροντες, κοτζαμπάσηδες, προύχοντες ) Η συλλογή φόρων νοικιαζόταν και ο
ενοικιαστής με οποιαδήποτε μέθοδο κέρδιζε χρήματα. Οι φόροι ήταν κάτι σταθερό
ενώ η παραγωγή και τα διαθέσιμα μιας αγροτικής κοινωνίας, όχι. Ο πλούτος τους
δεν μετριόταν με την έκταση γης αλλά με την ποικιλία των μηχανισμών που διέθεταν.
Η εξουσία τους ήταν σημαντική και ο Σουλτάνος τους εκτιμούσε περισσότερο από
τους ομόθρησκούς του, αφού χρησιμοποιούσαν κάθε παράνομο μέσο για να
συλλέξουν τους φόρους και να τους μετατρέψουν σε χρήμα. Οι προύχοντες το 1806
συνεργάστηκαν πλήρως σε αυτό που ονομάστηκε «χαλασμός των κλεφτών». Ειδικά
στην Ρούμελη, η απόσταση μεταξύ προεστών και κλεφτών ήταν μικρότερη και οι δύο
ιδιότητες συγχωνεύτηκαν σε μία, τους αρματολούς. ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ
που στην αρχή ήρθαν σε συνεννόηση με τη οθωμ. εξουσία. Εισέπρατταν φόρους,
φύλασσαν δρόμους τηρούσαν την τάξη, με αντάλλαγμα μια σχετική ανεξαρτησία και
πολλές οικονομικές δυνατότητες. Είχαν πολλές περιουσίες και μεγάλη εξουσία. Στα
νησιά οι ναυτικές οικογένειες είχαν εξουσίες και προνόμια. Μόνη υποχρέωση τους
ήταν να παραχωρούν έμπειρα πληρώματα στον οθωμανικό στόλο.
18.Ποια ήταν τα πρώτα σύνορα της Ελλάδας και ποια εδάφη και πότε
ενσωματώθηκαν, μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα;
Οι επιτυχίες στα πολεμικά μέτωπα και στην κρατική οργάνωση επέτρεψαν στον
Καποδίστρια να πιέσει τις Δυνάμεις ώστε να βελτιωθούν οι όροι αναγνώρισης του
ελληνικού κράτους. Με την συνθήκη της Ανδριανούπολης (14 Φεβρουαρίου1829)
παραχωρήθηκε η Στερεά και η Εύβοια. Το 1830 υπογράφτηκε το Πρωτόκολλο του
Λονδίνου που έδωσε πλήρη ανεξαρτησία στην Ελλάδα αλλά και μεγάλες εκτάσεις της
δυτικής Στερεάς κατακυρώθηκαν στην οθωμανική αυτοκρατορία. Η Συνθήκη της
7ης Μαΐου μεταξύ Βαυαρίας και Μ. Δυνάμεων όρισαν τα σύνορα της Ελλάδας στην
γραμμή ΑΡΤΑΣ – ΒΟΛΟΥ(Αμβρακικού – Παγασητικού). Το 1864 με τον ορισμό του
Γεωργίου Α΄ παραχωρήθηκε στην Ελλάδα η Ιόνιος Πολιτεία (Επτάνησα) ενώ το
1881 παραχωρήθηκε η Θεσσαλία και η Άρτα.
19.Πότε έγινε η πρώτη αγροτική μεταρρύθμιση στο ελληνικό κράτος και ποια τα
χαρακτηριστικά της;
Συνήλθε στο ‘Αργος τον Ιούλιο του 1829 υπό τον Καποδίστρια. Αυτή θέσπισε με τη
μορφή ψηφισμάτων πολλές μεταρρυθμίσεις. Ιδρύθηκε η γνωμοδοτικών αρμοδιοτήτων
Γερουσία, τα πρώτα 6 υπουργεία, οργανώθηκε η διοίκηση και η δικαιοσύνη και
τέθηκαν οι βάσεις του εκπαιδευτικού συστήματος. Οι αποφάσεις απηχούσαν τις
επιλογές του Κυβερνήτη. Ο αυταρχικός χειρισμός του επέτεινε την δυσαρέσκεια
προς το πρόσωπο του.
22.Ποιά ήταν τα κύρια εξαγωγικά προϊόντα της Ελλάδας τον 19ο αιώνα;
Η Ελλάδα εκείνη την εποχή εξήγε κατεργασμένα δέρματα, βαμβάκι και ορυκτά όπως
μόλυβδο και θείο. Το κυριότερο εξαγωγικό προϊόν της ήταν η σταφίδα.
24.Σημαντικοί σταθμοί που έφεραν κοντά τους λαούς της Ευρώπης στα πεδία της
ιδεολογίας και της πολιτικής.
2. Ρομαντισμός
25.Να αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους έως τα μέσα του 19ου αιώνα το
Βυζάντιο δε συμπεριλαμβανόταν στην ιστορική συνέχεια του Ελληνικού έθνους.
26.Με βάση τις γνώσεις σας για τις οικονομικές δομές του ελληνικού κράτους
κατά τον 19ο αιώνα, πως εξηγείτε την περιορισμένη επίδραση του μαρξισμού
στην ελληνική κοινωνία κατά την περίοδο αυτή.
Στην Ελλάδα, την εποχή αυτή απουσίαζαν οι κοινωνιολογικές προϋποθέσεις για την
ανάπτυξη εργατικού κινήματος αφού η εργατική τάξη ήταν ολιγάριθμη, ανομοιογενής
και διασπασμένη. Οι αγροτικές μάζες πάλι ενσωματώνονταν μέσω των πελατειακών
σχέσεων και δεν οργανώθηκαν αυτόνομα. Υπήρχε κοινωνική κινητικότητα ενώ η
μετανάστευση, η ληστεία και τα θρησκευτικά κινήματα εκτόνωναν την δυσαρέσκεια.
Οι διανοούμενοι από την άλλη, είχαν πρόσβαση στην εξουσία, οπότε δεν στραφήκαν
σε ριζοσπαστικά δόγματα.
27.Τι ήταν το πρόβλημα των εθνικών γαιών και πότε εμφανίστηκε; β) πότε
έγινε η διανομή τους και ποιές εξελίξεις στον τομέα της οικονομίας ευνόησαν
την πραγματοποίησή της; γ) Για ποιούς λόγους δεν έγινε το ίδιο με τις
θεσσαλικές γαίες μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας?
Η φυγή και η εξόντωση των μουσουλμάνων μετά την Επανάσταση σήμαναν μια
κοινωνική επανάσταση στον αγροτικό χώρο. Το μεγαλύτερο μέρος των
καλλιεργήσιμών εκτάσεων πέρασε στην ιδιοκτησία του κράτους με εξαίρεση την ανατ.
Στερεά και την Εύβοια (οι οποίες μεταβιβάστηκαν σε χριστιανούς ομογενείς). Έτσι
δημιουργήθηκαν οι εθνικές γαίες. Με νόμο του Κουμουνδούρου το 1871 οι εθνικές
γαίες παραχωρήθηκαν έναντι λογικού αντιτίμου στους καλλιεργητές τους και σε
άλλους χωρικούς. Η σταφιδοκαλλιέργεια πρόσφερε στο κράτος ένα βασικό κίνητρο
της πρώτης αγροτικής μεταρρύθμισης. Μεγάλο μέρος των εκτάσεων που θα
μπορούσαν να παράγουν σταφίδα ανήκαν στις εθνικές γαίες. Οι καλλιεργητές
δίσταζαν να επενδύσουν κόπο και χρήμα σε γη που δεν ήταν δική τους. Το κράτος
που αντλούσε μεγάλο μέρων εσόδων από τις εξαγωγές της σταφίδας είχε συμφέρον
να επεκταθεί η καλλιέργειά της. Έτσι ολοκληρώθηκε η πρώτη αγροτική
μεταρρύθμιση. Εντελώς διαφορετικές είναι οι εξελίξεις την ίδια εποχή στη Θεσσαλία.
Επί οθωμανικής κυριαρχίας οι ισχυροί με βίαιο ή μη τρόπο οικειοποιούνταν την
κρατική γη ή τη γη των αδυνάτων. Έτσι σχηματίστηκαν οι μεγάλες ιδιοκτησίες τα
τσιφλίκια τα οποία κάλυπταν τα 2/3 των καλλιεργούμενων εκτάσεων και
απασχολούσαν το 1/3 των Θεσσαλών αγροτών. Με την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας
στην Ελλάδα το ελληνικό κράτος αναγνώρισε δικαιώματα πλήρους ιδιοκτησίας στους
τσιφλικάδες και τους επέτρεψε μονομερώς να μεταβάλλουν τις καλλιεργητικές
σχέσεις εις βάρος των μορτιτών και των κολίγων. Το κράτος επέτρεψε την
απομάκρυνση των κολίγων και την μετατροπή των καλλιεργούμενων εκτάσεων σε
βοσκότοπους. Μετά την πολιτική οργάνωση των αγροτών και την εξέγερση στο
Κιλελερ το 1910, η κυβέρνηση των Φιλελευθέρων αναγκάστηκε να προχωρήσει στην
δεύτερη αγροτική μεταρρύθμιση και να διανείμει τα μεγάλα κτήματα. Η μεταρρύθμιση
ολοκληρώθηκε τον Μεσοπόλεμο.
Η οικονομία του ελλ. κράτους στηρίχτηκε κυρίως στη γεωργία, την ναυτιλία που ως
σήμερα παραμένει μεταξύ των πιο ανταγωνιστικών κλάδων και πολύ λιγότερο στην
βιομηχανία της οποίας η άνθηση χρονολογείται από το 1870 και μετά. Η Ελλάδα
διέθετε αρκετά στοιχεία που θα μπορούσε να αξιοποιήσει για να κατορθώσει
οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο απέτυχε να αξιοποιήσει επαρκώς τα στοιχεία αυτά.
Σε αυτό συνέβαλε η καταστροφή μεγάλου μέρους της οικονομικής υποδομής της
(καλλιέργειες, κτίσματα, ρευστό) στην Επανάσταση και εξίσου αρνητικό ρόλο έπαιξαν
οι πολιτικές αστοχίες του οθωνικού καθεστώτος καθώς και ο μόνιμος ανταγωνισμός
με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η αποτυχία να δημιουργηθεί μια βιώσιμη
βιομηχανία οφειλόταν στην ανεπάρκεια της διαθέσιμης εργασίας και στη διοχέτευση
των επενδυτικών κεφαλαίων προς άλλους τομείς οι οποίοι προσέφεραν μεγαλύτερα
κέρδη. Η απουσία προστατευτικού δασμολογίου επίσης δυσχέρανε την ανάπτυξη των
εγχώριων οικονομικών κλάδων.
29.Τι γνωρίζετε για την κρίση των θεσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας?
Τον 17ο αιώνα, οι τουρκικές κατακτήσεις εξασφάλισαν άφθονες εκτάσεις γης που
έφτασαν όμως σε οριακό σημείο.
• Οι πόλεμοι διεξάγονταν πολύ μακριά, Μεσοποταμία, στις στέπες, στην
κοιλάδα του Δούναβη και το κόστος των εκστρατειών ήταν που μηδένιζε τα κέρδη
από τις στρατιωτικές νίκες.
Αυτά τα αδιέξοδα έφεραν την κρίση και αλλαγή στον χαρακτήρα της Αυτοκρατορίας.
Λόγω των εσωτερικών κρίσεων οι εκτάσεις της αυτοκρατορίας άρχισαν να
συρρικνώνονται και το κύριο βάρος έπεσε στους χριστιανούς υπηκόους, τους
ραγιάδες. Υπήρξε πίεση με άξονα την πληρωμή περισσότερων φόρων, σε χρήμα και
όχι είδος. Οι δυσκολίες της εποχής οδήγησαν τους Έλληνες σε
• Το σύντομο πέρασμα των Ενετών δεν γοήτευσε ιδιαίτερα τους ντόπιους αλλά
άνοιξε το δρόμο της Δύσης (1684-1715)
Κύριο κληροδότημα της Ο.Α. ήταν η προοδευτική διαφοροποίηση από την υπόλοιπη
Ευρώπη. Η ευρύτερη περιοχή της Ανατολής γνώρισε μια περίοδο στασιμότητας την
εποχή που επιταχύνονταν οι οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις στην Δυτική
Ευρώπη. Το 1821, ο ευρωπαϊκός κόσμος βρισκόταν στα πρόθυρα της Βιομηχανικής
απογείωσης, κάτι που δεν συνέβαινε στις περιοχές που κυβερνούσε η Υψηλή Πύλη.
Μια πιο βαθιά σύγκριση με τις άλλες Μεσογειακές κοινωνίες καθιστά αυτή την
διαπίστωση λιγότερο βέβαιη. Οι περιοχές της Ιβηρικής χερσονήσου, η νότια Ιταλία
και οι νοτιότερες περιοχές της Γαλλίας παρουσιάζουν μία «καθυστέρηση» που δεν
αφορά μόνο το ισλαμικό τμήμα της Μεσογείου. Τα κέντρα της οικονομικής, πολιτικής
και πολιτιστικής ανάπτυξης μεταφέρθηκαν προς τα βόρεια και δυτικά, προς τις
μεγάλες πεδιάδες της Δυτικής Ευρώπης και τα λιμάνια του Ατλαντικού. Ο ισλαμικός
χώρος και μαζί του και οθωμανικός, ίσως να ήταν περισσότερο θύμα των εξελίξεων
αυτών παρά θύτης. Πολλοί σουλτάνοι προσπάθησαν να εκσυγχρονίσουν την χώρα
τους και να τη φέρουν πιο κοντά στις εξελίξεις, να μιμηθούν τον Μ. Πέτρο, αλλά
απέτυχαν ολοκληρωτικά.
Χαρακτηριστικό της εποχής είναι η εμφάνιση των τσιφλικιών. Η δίψα της κεντρικής
εξουσίας για χρήματα αλλοίωσε το καθεστώς της γαιοκτησίας, που είχε
διαμορφώσει ο Σουλτάνος. Έτσι μπορούσε κανείς να αποκτήσει γη και με παροχή
υπηρεσιών σε αυτόν αλλά και με απλή αγορά. Κατόπιν μπορούσε να συγκεντρώσει την
γεωργική παραγωγή να την εμπορευτεί και να πληρώσει σε χρήμα τους φόρους .
Διαδικασία με δεινά προς τους χωρικούς που δούλευαν σε αυτή. Πρωτύτερα,
ουσιαστικός κύριος ήταν ο Σουλτάνος, στην νέα κατάσταση, δούλευαν κατευθείαν για
τον αφέντη, για την συσσώρευση πλούτου για αυτόν, ήταν άμεσα εξαρτημένοι και
ελεγχόμενοι και φυσικά περισσότερο έκθετοι στις προσωπικές του επιδιώξεις.
Το Συνέδριο της Βιέννης (1815) και η Ιερά Συμμαχία έθεσε τις ανατρεπτικές
προθέσεις υπό διωγμό. Οι επαναστατικές προθέσεις πέρασαν σε υπόγειες
δυσδιάκριτες διαδρομές και μυστικές οργανώσεις. Οι Έλληνες έχοντας κάνει μεγάλα
βήματα προς την ανεξαρτησία ήταν αδύνατον να γυρίσουν στην πρότερη κατάσταση.
Δημιουργήθηκαν η Φιλόμουσος Εταιρεία και το 1814 στην Οδησσό, η Φ.Ε. από τους
Νικ. Σκουφά, Αθ. Τσακάλωφ και Εμμ. Ξάνθο, μικροέμποροι και υπάλληλοι. Στις
αρχές του 1818 μετά την μεταφορά της έδρα της στην Κων/πολη, η Φ.Ε. ήταν
υπολογίσιμη πολιτική δύναμη. Χρησιμοποιούσαν τον μύθο της Αόρατης Αρχής
(συνδρομή και στήριξη της ορθόδοξης Ρωσίας). Ηγέτης προτάθηκε ο Καποδίστριας
(διπλωμάτης, Τσάρος Ρωσίας) αλλά αρνήθηκε. Τελικά ανέλαβε ο Αλέξανδρος
Υψηλάντης, γόνος Φαναριωτών. Η ανάληψη της αρχής της από έναν στρατιωτικό
σήμαινε ότι η φάση προετοιμασία για πολεμική αναμέτρηση ήταν προ των πυλών.
Ο Υψηλάντης Δ., μετά την συντριβή στο Δραγατσάνι επέστρεψε έχοντας την στήριξη
όσων ήταν δυσαρεστημένοι με την Πελοποννησιακή Γερουσία, ζήτησε να του
παραδοθεί η εξουσία. Η διαμάχη έφτασε στα όρια της ρήξης. Η λύση του ζητήματος
παρέμεινε να λυθεί μετά την πτώση της Τριπολιτσάς. Έτσι παρέμεινε αυτή η δυαρχία
στην οποία προστέθηκαν και άλλοι παράγοντες όπως ο Μαυροκορδάτος Αλεξ. γόνος
φαναριωτών. Στο πρόσωπο του αναγνωρίστηκαν τα εφόδια και οι πρώτες ένδειξης
για την φιλελληνικής συγκίνησης της Ευρώπης. Ο Μαυροκορδάτος συγκέντρωσε
χρήμα και κύρος ομογενών και φιλελλήνων και έγινε σημαντικός πόλος εξουσίας.
35.Ποια ήταν η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων στο ελληνικό ζήτημα την εποχή
της Επανάστασης?
Η Ιερά Συμμαχία καταδίκασε την ελληνική Επανάσταση στην σύνοδο του Λάυμπαχ.
Υπήρχαν όμως διαφορές στις αντιδράσεις των ηγεμόνων.
Αγγλία - Πήρε κάποιες αποστάσεις από την πολιτική της Ιεράς Συμμαχίας, απέναντι
στον αγώνα των Ελλήνων. Αυτό οφειλόταν στην πολιτική του Κάνιγκ (υπουργ.
Εξωτερικών) .Η Αγγλία, δεν εμπόδισε την σύναψη δανείου, ούτε την ανάπτυξη του
φιλελληνισμού και πιο ειδικά του λόρδου Βύρωνα. Πρόκειται για μία ρωγμή στην
ενιαία στάση των Δυνάμεων απέναντι στο ελληνικό ζήτημα, η οποία είναι σημαντική
αν συνδυαστεί με την ανησυχία της Ρωσίας να μην χάσει την προστατευτική της
θέση.
Γαλλία - Η στάση της ήταν πιο σύνθετη. Οι δημοκράτες και φιλελεύθεροι ( ηττημένοι
της Παλινόρθωσης 1815) με την υποστήριξη της Επανάστασης βρήκαν τρόπο να
εκφράσουν την αντίθεσή τους στο καθεστώς που είχε επιβληθεί στην χώρα. Από την
άλλη μεριά, αυτή η αναταραχή ευνοούσε την κυβέρνηση της χώρας να αποκαταστήσει
το χαμένο κύρος της, ύστερα από την περιθωριακή θέση της Γαλλίας στα ευρωπαϊκά
πράγματα μετά την ήττα του 1815.
Αυστρία - Ήταν σταθερά εχθρική. Ο Μέτερνιχ εξέφραζε την πολιτική και της
αρχές της Ιεράς Συμμαχίας και εμπόδιζε κάθε ευνοϊκή πρωτοβουλία. Αυτή η
πολιτική εξασθενούσε συνεχώς, λόγω της αδυναμίας της Υψηλής Πύλης να
καταστείλει την Επανάσταση, οδηγώντας τις εξελίξεις σε αδιέξοδο.
37. Ποια ήταν η πολιτική του Καποδίστρια όταν ανέλαβε την εξουσία το 1828?
Ενίσχυσε την κυβερνητική εξουσία και να διασφάλισε την αποδοχή των αντίπαλων
φατριών. Συγκέντρωσε την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία και προκάλεσε την
διάλυση της Εθνοσυνέλευσης που την αντικατέστησε με το «ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ
ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ» (27 μέλη), το οποίο είχε γνωμοδοτικές αρμοδιότητες . Διόρισε
ισχυρούς εκπροσώπους, για να κρατήσει ισορροπία. Προσπάθησε να οργανώσει σε
σύγχρονες βάσεις το κράτος.
• Ζήτησε την συνδρομή των Ευρωπαίων για να εκδιωχτεί ο Ιμπραήμ από την
Πελοπόννησο και δέχτηκε να ΑΠΟΒΙΒΑΣΤΕΙ ΕΚΕΙ ο Γαλλικός στόλος.
• Για να εμπεδώσει την εξουσία της αφ’ ενός τοποθέτησε πολλούς Βαυαρούς
στον πυρήνα του Κρατικού μηχανισμού. Αφετέρου ευνόησε τα ασθενέστερα κόμματα
και έπληξε το ρωσόφιλο.(ισχυρότερο).
Επιθετική εκδοχή της εθνικής ιδεολογίας και πίστη στην απελευθέρωση όλων των
Ελλήνων και ορθοδόξων από την Οθωμ. Αυτοκρ., είτε διαμελίζοντάς την, είτε
αντικαθιστώντας τον Σουλτάνο από ορθόδοξο αυτοκράτορα. Επηρέασε καθοριστικά
την εσωτερική και εξωτερική εκδοχή της εθνικής ιδεολογίας του ελλ. Κράτους ως το
1922. Πέρα από τα διπλωματικά προβλήματα που προκάλεσε κατά περιόδους, ο
αλυτρωτισμός δυσχέρανε την εσωτερική ανασυγκρότηση και στο εσωτερικό συνέβαλε
στην πολιτική στασιμότητα και την κοινωνική καθυστέρηση. Αυτή η αδυναμία του
συστήματος, να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις οδήγησε στην επαναστατική
ανατροπή του, 1862, και εκθρόνιση του Όθωνα. Κίνημα 1862, με πρωτοστάτες τους
Επ. Δεληγιώργη και Γρίβα .Οι εξεγερμένοι κήρυξαν έκπτωτο τον Όθωνα και έδωσαν
την εξουσία σ προσωρινή κυβέρνηση για επεξεργασία νέου συντάγματος.
40. Τι γνωρίζετε για την Εθνική Εταιρεία και πως επηρέασε την πολίτικη
κατάσταση το 1897-1898?
41. Ποιες ήταν οι κατηγορίες κτημάτων στην οθωνική Ελλάδα και ποίες οι
νομικές κατηγορίες καλλιεργητών?
42. Ποιοι ήταν οι 2 τύποι συμφωνιών που προέβλεπε ο θεσμός της μορτής?
Σε μεγάλο βαθμό κατευθυνόταν από την κρατική ηγεσία. Δεν έθετε υπό
αμφισβήτηση την κοινωνική ιεραρχία όπως έκαναν τα άλλα εθνικά κινήματα στα
Βαλκάνια αλλά σκόπευε να αντικαταστήσει την τουρκική κυριαρχία με την ελληνική.
Αντιμετώπιζε υπεροπτικά τα άλλα εθνικά και κοινωνικά κινήματα των Βαλκανίων. Ο
ρομαντικός αλυτρωτισμός αντιστρατευόταν την ορθολογιστική αντίληψη των
σοσιαλιστών και των φιλελεύθερων οι οποίοι πίστευαν στην σχεδιασμένη κοινωνική
αλλαγή.
44. Διατυπώστε συνοπτικά την θεωρία του Φαλλμεραυερ περί καταγωγής των
Νεοελλήνων.
45.Ποιοι είναι οι κύριοι λόγοι μεταστροφής προς το Βυζάντιο μετά τα μέσα του
19ου αιώνα?
46. Πως εντάσσει το Βυζάντιο στο ιστορικό και κληρονομικό σχήμα των
Νεοελλήνων ο Ζαμπέλιος?
47. Πως εξηγείτε το ενδιαφέρον του Ζαμπέλιου για τη μελέτη της ελληνικής
λαϊκής ποιητικής δημιουργίας?
Το έθνος συνιστά μια υπεριστορική οντότητα η οποία ενσαρκώνεται στην ψυχή του
λαού και για αυτό τον ενδιαφέρει ο λαϊκός πολιτισμός. Η αναλλοίωτη μέσα στο χρόνο
λαϊκή ποιητική δημιουργία, μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, και συνιστά μια ενιαία
πολιτισμική παράδοση, τον εθνικό πολιτισμό. ‘Όσον αφορά το ελληνικό έθνος θεωρεί
ότι οι ρίζες της νεότερης ελληνικής λαϊκής δημιουργίας ανευρίσκονται στις αρχαίες
ελληνικές ποιητικές παραδόσεις, οι οποίες μεταδόθηκαν ανόθευτες στους
Νεοέλληνες μέσω του Βυζαντίου. Έτσι το Βυζάντιο αποτελεί την πηγή γέννησης του
νεότερου ελληνικού εθνικού βίου.
Ο Ανθρωπισμός ξεκίνησε από την Ιταλία τον 14ο αιώνα και προοδευτικά
εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη. Μάλιστα επηρέασε και τον ελληνικό
χώρο Θεσσαλονίκη, Μυστράς) λίγο πριν από την οθωμανική κατάκτηση,
γεγονός που επέτρεψε την ένταξη των τελευταίων σημαντικών λογίων
του Βυζαντίου στον δυτικό, τον ευρωπαϊκό κόσμο της διανόησης. Η
διάδοση της τυπογραφίας στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα, ενίσχυσε την
εξάπλωση του ρεύματος σε ολόκληρη την Ευρώπη. Από τη μελέτη των
αρχαίων κειμένων ξεπήδησαν μια στάση ζωής κι ένας τρόπος σκέψης. Ο
άνθρωπος τέθηκε στο επίκεντρο του κόσμου και θεωρήθηκε μέτρο της
ίδιας της ζωής. Επρόκειτο για το τέλος της υπερβατικής αγωνίας, το
τέλος της άρνησης της ανθρώπινης υπόστασης στο όνομα κάποιας
αόριστης ταύτισης με το θείο. Παρ’ όλ’ αυτά, το ρεύμα ήταν βαθύτατα
χριστιανικό. Η <<εξανθρώπιση>> του χριστιανισμού δεν ήταν παρά η
θεϊκή θέληση, όπως τη διατύπωσαν οι θεόπνευστες Ιερές Γραφές. Τη θέση
του φόβου, όμως, μπορούσε πλέον να πάρει η αισιοδοξία.
Ήταν χριστιανοί υπήκοοι του σουλτάνου που ονόμαζαν για πολύ καιρό τον
εαυτό τους ρωμαίους. Ήταν ποίμνιο πνευματικό του Πατριάρχη των
Ρωμαίων που έδρευε στην Κωνσταντινούπολη. Η έννοια Έλληνας είχε
κακοποιηθεί στα χρόνια του Βυζαντίου καθώς όριζε του παγανιστές
<<εθνικούς>>. Η επανεμφάνιση του ονόματος (Έλληνας) σηματοδότησε
την ωρίμανση του φαινομένου που συνοπτικά ονομάζουμε νέο ελληνισμό
και ενοποίησε το ποικίλο μωσαϊκό των Ρωμιών στην κατεύθυνση της
επαναστατικής επιβολής του ελληνικού κράτους. Από τις γλώσσες που
μιλούσαν η Εκκλησία χρησιμοποίησαν τα ρωμαίικα δηλαδή τα Νέα
Ελληνικά.
Το δεύτερο μισό του 18ουαι και τις πρώτες δεκαετίες του 19ου
αναπτύχτηκε ένα πνευματικό κίνημα που ονομάστηκε Νεοελληνικός
Διαφωτισμός. Το κίνημα αυτό βασίστηκε στην μεταφορά και μετάφραση
βασικών έργων κυρίως του Βολτέρου, του Καρτέσιου , του Νεύτωνα κα
στα ελληνικά και δια μέσου αυτών έγιναν γνωστά στην χριστιανική
ορθόδοξη Ανατολή και στον απέραντο οθωμανικό κόσμο. Οι
ριζοσπαστικές τάσεις του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και το ανερχόμενο
αίτημα για δημιουργία έθνους-κράτους επηρέασαν τις πιο προοδευτικές
τάσεις του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Κύριοι φορείς του νεοελληνικού
διαφωτισμού είναι οι Έλληνες που ζουν στην δύση. Αυτοί παρακολουθούν
από κοντά όλες τις αλλαγές που γίνονται στην σκέψη, παρακολουθούν τις
ανακαλύψεις πάνω στις νέες τεχνικές, ανακαλύπτουν τις ιδεολογικές
αρχές πάνω στις οποίες πραγματοποιείται η γαλλική επανάσταση. Αυτό
το κοινωνικό και πολιτικό γεγονός δανείζει τις αρχές στον νεοελληνικό
διαφωτισμό.