‫زنجیرەی وانەکانی فێربوونی کۆمپیوتەر‬

‫انستیک یۆمپیوتە یریچییەی‪-‬ی‪ What is Computer Science‬ی‬

‫ی‬ ‫ز‬
‫ی‬

‫بەگشت وشەی 'زانست' ئاماژەیە بۆ لێکۆڵینەوە لە بەڕێوەبەرەکان و حیسابکردن چەمکێیک دیاریکراو‪ .‬وەک‬
‫زانست گشت یان زانست کۆمەڵیەن‪ ،‬زانست کۆمپیوتەر بریتییە لە لێکۆڵینەوەی زانست سیستەم‬
‫کۆمپیوتەر‪ .‬نوێنەرایەن لێکۆڵینەوەی تیۆری و هەروەها جێبەجێکردن پراکتییک سیستەمێیک کۆمپیوتەر‬
‫دەکات‪ .‬هەموو زانیارییەکان بەشەکان ڕەقەکاڵ و نەرمەکاڵ لەخۆدەگرێت‪ .‬لە کورتەوە بۆ ورد‪ ،‬هەر چەمکێیک‬
‫پەیوەندیدار بە سیستەم کۆمپیوتەر تێیدا ڕوون کراوەتەوە‪ .‬باس لە هەر بەشێک و پرۆسەیەک دەکات کە‬
‫لە سیستەمێیک کۆمپیوتەردا بەڕێوەدەچێت و هەموو بەشەکان لە ناوەڕۆکەوە تا بابەتەکان پێشکەوتوو‬
‫دەگرێتەوە‪ .‬ڕێگەمان پێدەدات دەربارەی ئەلگۆریتمەکان‪ ،‬پرۆسەکان‪ ،‬بەرنامەکان‪ ،‬نوێنەرایەتیکردن داتاکان و‬
‫شێوازی حیسابکردن زانیارییە دیجیتاڵییەکان بزانی و فێبی‪ .‬دیسیپلینەکەی ئەلگۆریتم و پێکهاتەی داتا‬
‫جۆراوجۆرەکان و دیزاینکردن تۆڕ و چەمکەکان بەرنامەسازی و مۆدێلکردن و زیرەیک دەستکرد دەناسێنێت‪.‬‬
‫بنەماکان زانست کۆمپیوتەر لە بابەتەکان بێکاری و ئەندازیاریەوە دەگرێتەوە کە لە ئەنجامدا تەکنیکەکان‬
‫دیزایت بازنەی ئەلیکێۆن‪ ،‬تەکنیکەکان لە ئەگەر و ئامار و هتد‪.‬‬

‫دیسیپلینەکان کۆمپیوتەر ‪Disciplines of Computing -‬‬

‫زانست کۆمپیوتەر پەیوەندی هەیە و سەر بە خێان پێنج دیسیپلیت جیاواز بەڵم پەیوەندیدارە بەیەکەوە‪،‬‬
‫کە بەکۆمەڵ بە دیسیپلیت کۆمپیوتەر نارساون‪ .‬ئەم دیسیپلینانە لەیەکێ جیا دەکرێنەوە‪ ،‬بەڵم پەیوەندی‬
‫بەیەکەوە هەیە بەو مانایەیە کە هەرچەندە چەمیک جیاواز بۆ لێکۆڵینەوە دەگرێتەوە‪ ،‬بەڵم ئامانجیان لە‬
‫توێژینەوەکەدا کۆمپیوتەرە کە بۆ هەریەکەیان وەک یەکە‪ .‬ئەم پێنج دیسیپلینە بریتی لە‪:‬‬
‫ئەندازیاری کۆمپیوتەر‬ ‫‪-‬‬
‫زانست کؤمپیوتەر‬ ‫‪-‬‬
‫سیستەم زانیاری‬ ‫‪-‬‬
‫تەکنەلۆجیای زانیاری‬ ‫‪-‬‬
‫ئه ندازیاری به رنامه سازی‬ ‫‪-‬‬
‫وەرگێڕان و ئامادەکردن ‪ :‬عادل سنجاری‬
‫‪Email: adel.m.shngali@gmail.com‬‬
 ‫زنجیرەی وانەکانی فێربوونی کۆمپیوتەر‬
‫کۆمەڵە و کۆمەڵگاکان لەوانەش ‪( IEEE-CS‬کۆمەڵەی کۆمپیوتەری ‪( ACM ،)IEEE‬کۆمەڵەی ئامێەکان‬
‫کۆمپیوتەر)‪ ،‬و ‪( AIS‬کۆمەڵەی سیستەم زانیاری) لە ساڵ ‪1991‬ەوە هاوکاری و کارکردنیان کردووە بە‬
‫مەبەست پەرەپێدان و بەرزکردنەوەی تاکسۆنۆم ئەم دیسیپلینانە و‪ ...‬ڕێنماییەکان بۆ دامەزراوە‬
‫پەروەردەییەکان لە سەرانسەری جیهان کە ئەم دیسیپلینانە بۆ توێژینەوە‪ ،‬پۆست گریجوەی و پرۆگرامەکان‬
‫بەکالۆریۆس بەکاردەهێی‪.‬‬

‫بوارەکان زانست کۆمپیوتەر ‪Fields of Computer Science -‬‬

‫زانای کۆمپیوتەر ئەو کەسەیە کە لێکۆڵینەوە و لێکۆڵینەوە لە تیۆری حیسابکردن و دیزایت سیستەم‬
‫نەرمەکاڵ دەکات‪ .‬وەک لە توێژینەوەکەدا هاتووە‪ ،‬بوارەکان زانست کۆمپیوتەر دابەشکراون بەسەر دوو‬
‫بەشدا‪:‬‬
‫‪ -‬تیۆری‪ ،‬یان بەش تیۆری ‪ : Theory, or Theoretical Part -‬جەخت لەسەر چەمکە‬
‫ئەبسێاکتەکان دەکاتەوە وەک تیۆری ئاڵۆزن حیسابان‪ ،‬تیۆری زمان بەرنامەسازی‪ ،‬تیۆری کارلێیک‬
‫مرۆڤ‪-‬کۆمپیوتەر (بابەن سوود و بەکارهێنان و دەسێاگەیشی بە سیستەم کۆمپیوتەر)‪،‬‬
‫تەالرسازی کۆمپیوتەر‪ ،‬ئەندازیاری کۆمپیوتەر و‪ ...‬زوو‪.‬‬
‫‪ -‬دیسیپلینە پراکتیکییەکان ‪ : Practical Disciplines -‬باس لە جێبەجێکردن پراکتییک زانست‬
‫حیسابان دەکات‪ .‬زانست حیسابان ئاماژەیە بۆ حیسابکردن و بەکارهێنان تەکنیکە ئەلگۆریتمییەکان‬
‫بۆ مۆدێلکردن داتا زانستییەکان‪ .‬هەروەها جەخت لەسەر گرافییک کۆمپیوتەر و بینی دەکاتەوە بۆ‬
‫جێبەجێکردن بەرنامەکان جیهان ڕاستەقینە‪ ،‬تۆڕکردن‪ ،‬بنکەدراوە و سیستەم زانیاری‪ ،‬زانیاری‬
‫پراکتییک لەسەر سیستەم کارپێکردن بۆ ئەوەی بتوانێت مامەڵە لەگەڵ کێشەکان سیستەمەکەدا‬
‫بکات‪.‬‬

‫هەردوو ئەم بوارانە پێکەوە خوێندن زانست کۆمپیوتەر تەواو دەکەن چونکە لەوانەیە هەندێک پرس یان‬
‫خاڵ هەبن کە دەتوانرێت باشێ دەربێدرێن کاتێک جێبەجێکردن پراکتییک ئەنجام دەدرێن‪ .‬هەروەها تیۆرەکە‬
‫بە کان دەمێنێتەوە تا بە شێوەیەیک کردەن تێناگات‪.‬‬

‫وەرگێڕان و ئامادەکردن ‪ :‬عادل سنجاری‬

‫‪Email: adel.m.shngali@gmail.com‬‬
 ‫زنجیرەی وانەکانی فێربوونی کۆمپیوتەر‬
‫مێوو و پەرەپێدان زانست کۆمپیوتەر ‪History and Development of Computer Science -‬‬

‫ڕەیک گەشەسەندن زانست کۆمپیوتەر پەیوەندی بە هەندێک بوارەوە هەیە کە جیا دەکرێنەوە‪ ،‬کە بریتی لە‪:‬‬
‫‪ -‬بێکاری ‪ : Mathematics -‬چەمکەکان بەخش و چەمیک 'سیستەم ژمارە دووانەن' و 'بەرنامەی‬
‫هەڵگێاو'ی ناساند‪ .‬تێگەیشی کە دەتوانی زانیارییەکان بە شێوەی سفر و یەک نوێنەرایەن بکەین‬
‫و لە سیستەمەکەدا هەڵیانبگرین‪.‬‬
‫‪ -‬فێیا و ئەندازیاری کارەبا ‪ : Physics and Electrical Engineering -‬بێۆکەی جەبرای بویل بۆ‬
‫دیزایت بازنەی لێدا‪ ،‬لەوێدا توان دەرچوون ئارەزوومەندانە (درۆ یان ڕاست) بەرهەمبهێێێت بە‬
‫تێکەڵکردن هاتنەژوورەوەی ئیمپاڵسە کارەباییەکان بۆ بازنەیەک بە جەبرای بویل‪ .‬توانرا بازنەیەک‬
‫دیزاین بکرێت کە هاتنە ژوورەوەی بەهای دووانەن هەبێت و پێکهاتەی خوازراو لە ‪ 0‬و ‪ 1‬وەک‬
‫دەرچوونەکەی بەدەست بهێێێت‪ .‬لێەوە داهێنان ترانسیستۆر‪ ،‬داهێنان میدیای بینان و ئەلیکێۆن‬
‫و موگناتیش بۆ گواستنەوە و هەڵگرتت زانیاری هاتە ئاراوە‪.‬‬
‫‪ -‬سیستەم زانیاری بەڕێوەبردن ‪ : Management information systems -‬ئەم سیستێمانە بە‬
‫سیستەم پرۆسێش داتا نارساون کە شێوازی پرۆسێسکردن داتاکان باس دەکەن‪ .‬بووە هۆی‬
‫دروستبوون چەمک و پەرەسەندن چەمکەکان وەک هێنان زانیاری‪ ،‬گەڕان‪ ،‬ڕیزکردن‪ ،‬بنکەدراوە و‬
‫‪.GUI (Graphical User Interfaces‬‬

‫وەرگێڕان و ئامادەکردن ‪ :‬عادل سنجاری‬

‫‪Email: adel.m.shngali@gmail.com‬‬
 ‫زنجیرەی وانەکانی فێربوونی کۆمپیوتەر‬
‫هەموو ئەم بوارانە بوونە هۆی پەرەسەندن زانست کۆمپیوتەر‪.‬‬
‫‪ :1632‬زانایەک بە ناوی ویلهێلم شیکارد دیزاین و دروستکردن کۆمپیوتەری میکانییک کرد‪ ،‬کە یەکەم‬ ‫‪-‬‬
‫حاسیبەی کارکردن بوو‪.‬‬
‫‪ :1673‬گۆتفرید الیبنێ حاسیبەیەیک میکانییک دیجیتاڵ نمایشکرد کە بە ستێپد ڕیکۆنێ نارساوە‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫گۆتفرید الیبنێ وەک یەکەم زانای کۆمپیوتەر و تیۆریست زانیاری دادەنرا‪.‬‬
‫‪ :1820‬تۆماس دی کۆلمار ئاریتمۆمێتەری داهێنا‪ ،‬کە یەکەم ئامێی حیسابکردن بەهێ و‬ ‫‪-‬‬
‫متمانەپێکراو بوو کە لە ئۆفیسەکاندا بۆ مەبەست ڕۆژانە بەکاردەهێێێت‪ .‬بەمەش پیشەسازی‬
‫حاسیبەی میکانیکیش خستەگەڕ‪.‬‬
‫‪ :1822‬چارڵز بابیج دەستیکرد بە دیزاینکردن بزوێنەری جیاوازی (یەکەم حاسیبەی میکانییک‬ ‫‪-‬‬
‫ئۆتۆماتییک)‪ ،‬ئەمەش بێۆکەی بزوێنەری شیکارن لێکەوتەوە‪ .‬بزوێنەری شیکاری یەکەم حاسیبەی‬
‫میکانییک بوو کە بەرنامە بۆ داڕێژرابوو‪ .‬لە ساڵ ‪ 1834‬دەست کرد بە پەرەپێدان بزوێنەری شیکاری و‬
‫لە ماوەی دوو ساڵدا چەندین تایبەتمەندی بەرچاوی کۆمپیوتەری مۆدێرن داڕشت‪.‬‬
‫‪ :1843‬ئادا لۆڤلێس وتارێیک فەرەنش لەسەر بزوێنەری شیکاری وەرگێا و نووش کە تێیدا‬ ‫‪-‬‬
‫ئەلگۆریتمەکەی بۆ حیسابکردن ژمارەکان بێنۆیل بڵوکردەوە‪ .‬بە یەکەم ئەلگۆریتمێیک بڵوکراوە‬
‫دادەنرا کە لەسەر کۆمپیوتەر جێبەجێکرا‪.‬‬
‫‪ :1885‬داهێنان تابوالتۆر لەالیەن هێمان هۆلێیتەوە‪ ،‬کە تێیدا کارن پەنجەدار بەکارهێنا بۆ‬ ‫‪-‬‬
‫پرۆسێسکردن زانیارییە ئامارییەکان‪ .‬بەمەش کۆمپانیای هێمان بوو بە بەشێک لە کۆمپانیای ‪.IBM‬‬
‫‪ :1937‬هاوارد ئایکن دەست بە ‪ ASCC/Harvard Mark me‬کرد (کە بە حاسیبەی زەبەالح‬ ‫‪-‬‬
‫بەرنامەبۆداڕێژراو نارساوە) دوای ئەوەی کۆمپانیای ‪IBM‬ی ڕازی کرد بۆ پەرەپێدان‪ .‬حاسیبە‬
‫زەبەالحەکە لەسەر بنەمای بزوێنەری شیکاری چارڵز بوو‪ ASCC/Harvard Mark I .‬توان کارن‬
‫پانچ و )‪ CPU (Central Processing Unit‬بە تەنیا بەکارب هێنێت‪ .‬پێیان وابوو دوای ‪ 100‬ساڵ لە‬
‫خەونە مەحاڵەکەی باباج‪ ،‬بووەتە مومکی و خەونەکە هاتەدی‪.‬‬
‫‪ :1940‬پەرەپێدان کۆمپیوتەری ‪ ENIAC‬و ‪ Atanasoff-Berry‬کە بە ئامێی کۆمپیوتەری نوێ و‬ ‫‪-‬‬
‫بەهێتر نارسابوو‪ .‬زاراوەی 'کۆمپیوتەر' ئاماژەیە بۆ ئامێەکان و کارکردنیان‪ .‬سەلمێندرا کە زیاتر لە‬
‫حیسابات‪ ،‬کۆمپیوتەر دەتوانرێت بۆ کارەکان تری حیساباتیش بەکارب هێێێت‪ .‬بواری زانست‬
‫کۆمپیوتەر فراوانێ کرا بۆ خوێندن حیسابات‪.‬‬
‫‪ :1945‬کۆمپانیای )‪ IBM (International Business Machines‬تاقیگەی کۆمپیوتەری زانست‬ ‫‪-‬‬
‫واتسۆن لە زانکۆی کۆڵۆمبیا لە نیویۆرک دامەزراند‪.‬‬
‫‪ 1950‬و ‪ :1960‬لەم قۆناغەدا زانست کۆمپیوتەر وەک دیسیپلینێیک ئەکادییم جیاواز دەست بە‬ ‫‪-‬‬
‫دامەزراندن کرد‪.‬‬
‫‪ :1953‬لە تاقیگەی کۆمپیوتەری زانکۆی کامێی ج‪ ،‬دیپلۆم کامێی ج لە زانست کۆمپیوتەر‬ ‫‪-‬‬
‫دەستیپێکرد‪ .‬ئەو بڕوانامەیە یەکەم پرۆگرام بڕوانامەی زانست کۆمپیوتەر بوو لە جیهاندا‪ .‬لە الیەیک‬
‫ترەوە یەکەم کۆمپیوتەری ترانسیستۆر لەالیەن زانکۆی مانچستەرەوە دروستکرا‪ .‬کۆمپیوتەری‬
‫ترانسیستۆر بە کۆمپیوتەری ترانسیستۆر نارسابوو‪.‬‬

‫وەرگێڕان و ئامادەکردن ‪ :‬عادل سنجاری‬

‫‪Email: adel.m.shngali@gmail.com‬‬
 ‫زنجیرەی وانەکانی فێربوونی کۆمپیوتەر‬
‫‪ :1962 -‬یەکەم بەش زانست کۆمپیوتەر لە زانکۆی پوردۆ لە ئەمریکا پێکهێێا‪.‬‬
‫‪ :1959 -‬محەمەد ئەتاڵ و داون کاهنگ ترانسیستۆری کاریگەری مەیدان ‪ MOSFET‬یان ‪ MOS‬یان‬
‫داهێنا‪ ،‬واتە ترانسیستۆری کاریگەری مەیدان کانزا‪-‬ئۆکسید‪-‬سیلیکۆن لە تاقیگەی بێڵ‪ MOS .‬یەکەم‬
‫ترانسیستۆری بەڕاست بچووک بوو کە دەتوانرا بچووک بکرێتەوە و بە شێوەیەیک بەرفراوان بەرهەم‬
‫بهێێێت بۆ بەکارهێنان بەرفراوان‪ .‬توان چیت بازنەی یەکگرتووی چڕی بەرز دروست بکرێت کە بە‬
‫شۆڕش کۆمپیوتەر یان مایکرۆکۆمپیوتەر نارساوە‪.‬‬

‫ئیتیمۆلۆژیای زانست کۆمپیوتەر ‪Etymology of Computer Science -‬‬

‫لە ساڵ ‪ 1959‬بۆ یەکەمجار زاراوەی 'زانست کۆمپیوتەر' لە وتارێکدا لە گۆڤاری ‪Communication of‬‬
‫‪ the ACM‬دەرکەوت‪ .‬نووسەر لویس فاین لە وتارەکەدا بانگەشە بۆ دروستکردن قوتابخانەی دەرچووان لە‬
‫زانستەکان کۆمپیوتەردا کردووە‪ .‬لە کۆتاییدا لە ساڵ ‪ 1962‬هەوڵەکان نووسەر‪ ،‬لەوانەش هەوڵەکان‬
‫رسۆڤەکاری ژمارەن جۆرج فۆرسیت پاداشت کرا‪ .‬لێەوە زانکۆکان دەستیان کرد بە دروستکردن بەشەکان‬
‫زانست کۆمپیوتەر و دروستکردنەکەش لە شاری پوردۆ دەست پێکرد‪ .‬زانایەیک دانیماریک پیتەر ناور زاراوەی‬
‫'داتالۆح' و 'زانست داتا'ی پێشنیار کردووە‪ .‬لە ساڵ ‪ 1969‬زانکۆی کۆپنهاگن بووە یەکەم دامەزراوەی‬
‫زانست کە ئەم زاراوەیەی لە 'بەش داتالۆح'دا بەکارهێناوە‪ ،‬هەروەها پیتەر ناور بووە یەکەم مامۆستای‬
‫داتالۆح‪ .‬چەندین زاراوە بۆ بواری کۆمپیوتەر پێشنیار کران بۆ پزیشکان لە پەیوەندییەکان ‪ .ACM‬ئەم ناوانە‬
‫بریت بوون لە فلۆ‪-‬چارت‪-‬مرۆڤ‪ ،‬توریلۆجیست‪ ،‬تورینجینەر‪ ،‬مێتا‪-‬بێکارکاری کارپێکراو‪ ،‬ئیپیستمۆلۆژیست‬
‫کارپێکراو‪ .‬دوای ش مانگ‪ ACM ،‬هەروەها زاراوەی ‪ Comptologist‬ی پێشنیار کرد‪ ،‬پاشان ‪hypologist‬‬
‫و پاشان ‪ Computics‬پێشنیار کرا‪ .‬بڕیار بوو زانست کۆمپیوتەر پەیوەندییەیک نزییک لەگەڵ بێکاریدا هەبێت‬
‫چونکە زانست کۆمپیوتەر کاریگەری زۆری لەسەر کاری بێکاران وەک ئاالن تورینگ و چەندین کەسایەن‬
‫دیکە هەبوو‪ .‬دواتر پەیوەندی نێوان زانست کۆمپیوتەر و ئەندازیاری نەرمەکاڵ وەک پرسێک هاتە ئاراوە‪ .‬لەم‬
‫ناکۆکیەدا دەیڤید پارناس ئیدیعای کرد کە ئامانج خوێندن زانست کۆمپیوتەر تایبەتمەندییەکان‬
‫حیسابکردنە و لە الیەیک دیکەوە ئامانج خوێندن ئەندازیاری نەرمەکاڵ بریتییە لە داڕشتت حیسابان تایبەت‬
‫بۆ بەدیهێنان ئامانجە پراکتیکییەکان‪ .‬لێەوە دەرکەوت کە الیەنە ئەکادییم و بودجە و سیاسییەکان وابەستە‬
‫بوون بەوەی کە ئایا بەش جەخت بێکاری یان بەش جەختکردنەوە لەسەر ئەندازیاری پێکبهێنێت‪ .‬لە‬
‫کۆتاییدا هەردوو بەشەکە هەوڵیاندا بۆ ئەوەی پردێک لە بواری زانست کۆمپیوتەردا لە ڕووی پەروەردەییەوە‬
‫لە سەرانسەری جیهاندا پێکبهێی‪.‬‬

‫وەرگێڕان و ئامادەکردن ‪ :‬عادل سنجاری‬

‫‪Email: adel.m.shngali@gmail.com‬‬
 ‫زنجیرەی وانەکانی فێربوونی کۆمپیوتەر‬
Disciplines of Computer Science - ‫دیسیپلینەکان زانست کۆمپیوتەر‬
،‫دوای شۆڕش جۆراوجۆر لە مێووی زانست کۆمپیوتەردا و دوای لەخۆگرتت بڕوانامەی زانست کۆمپیوتەر‬
‫ ئەگەر ئاواتخوازان زانست‬،‫ کەواتە‬.‫بەشە نوێیە جۆراوجۆرەکان لە بواری زانست کۆمپیوتەردا ناسێێان‬
‫ پێویستە هەموو ئاواتخوازان بە‬.‫ دەبێت قووڵێین زانیاری بەدەستبهێی کە دەتوانن‬،‫کۆمپیوتەر هەبن‬
‫ بەم شێوەیە ئەم بوارە‬.‫شێوەیەیک کاریگەر لە پسپۆڕی و دیسیپلینەکان زانست کۆمپیوتەر تێبگەن‬
:‫تایبەتمەندانە هەیە بۆ ئەو خوێندکارانەی کە بڕوانامەی زانست کۆمپیوتەر بەدەست دەهێی‬
- Bioinformatics
- Applied Mathematics
- Computational Physics
- Microprogramming
- Networks And Administration
- Computer Architecture Networks
- Cryptography
- Computer Engineering
- Web Development
- Computer Game Development
- Robotics
- Software Development
- Simulation And Modeling
- Computer Programming
- Software Systems
- Digital Image/ Sound
- Data Management
- Operating Systems
- Design Databases
- Computer Graphics
- Parallel Programming
- iOS Development
- Mobile Development
- Memory Systems
- Artificial Intelligence

‫ عادل سنجاری‬: ‫وەرگێڕان و ئامادەکردن‬

Email: adel.m.shngali@gmail.com
 ‫زنجیرەی وانەکانی فێربوونی کۆمپیوتەر‬
‫خوێندکاران دەتوانن پسپۆڕی لە هەریەکێک لەم بوارە الوەکیانەی زانست کۆمپیوتەر وەربگرن و هەروەها‬
‫دەتوانن دەرفەن گەورە لە پیشەکەیاندا بەدەستبهێی‪ .‬زانست کۆمپیوتەر لە سەرانسەری جیهان پەرەی‬
‫سەندووە‪ .‬وەک دەرمانێک وایە کە نزیکەی ‪ %70‬بۆ ‪%80‬ی خەڵیک هەموو دەوروبەری ئالوودەبوون‬
‫دروست کردووە‪.‬‬

‫بەکارهێنان زانست کۆمپیوتەر ‪Applications of Computer Science -‬‬

‫لە سەرەتای پەرەسەندن زانست کۆمپیوتەرەوە بووەتە بەشێک لە ژیان مرۆڤ‪ .‬لە ژیان ڕۆژانەدا لە ڕێگەی‬
‫ئەپڵیکەیشنە جۆراوجۆرەکانییەوە زانست کۆمپیوتەر بەکاردەهێنی‪ .‬کەمێک لەم بەرنامانە بریتی لە‪:‬‬
‫‪ -‬گەڕان ئینتەرنێت ‪ : Internet Browsing -‬هەرکاتێک لە وێبگەڕێکدا لە ڕێگەی هێڵ ئینتەرنێتەوە‬
‫شتێک بگەڕێی‪ ،‬وێبگەڕەکە ئەلگۆریتمەکان گەڕان و کۆمپیوتەری هاوتەریب بەکاردەهێنێت بۆ‬
‫دۆزینەوە و دابینکردن باشێین ئەنجام بۆ پرسیارەکەت‪ .‬کەواتە‪ ،‬فێبوون هەموو شتێک لە ڕێگەی‬
‫گەڕان بە ئینتەرنێتەوە ئاسان بووە‪.‬‬
‫‪ -‬کڕیت ئۆنلین ‪ : Online Shopping -‬هاوشێوەی بازاڕکردن پەنجەرەیە کە کڕیارەکان بە دانیشی‬
‫لە شوێنێکدا شتومەک دەکڕن‪ .‬داشکاندن و کۆدی زۆر وەردەگرن بۆ بازاڕکردن ئۆنلین‪ .‬بەرنامەیەیک‬
‫جوانە‪ ،‬بەڵم لەوانەیە ئەگەری دزیت زانیارییەکان کارن بانکت‪/‬دەبیت هەبێت‪ .‬بەڵم‪ ،‬سەیر نییە‬
‫زیرەیک دەستکرد و ئاسایش تۆڕەکان ڕۆڵ خۆیان زۆر باش ئەنجام دەدەن و ڕێگری لە دزیت داتاکانمان‬
‫دەکەن‪.‬‬
‫‪ -‬یاری ڤیدیۆن ‪ : Video Games -‬تەواوی چەمیک یارییە ڤیدیۆییەکان بەندە بە گرافییک‬
‫کۆمپیوتەرەوە‪ .‬دیزاینەر و گەشەپێدەری گرافیک بەرپرسیارن لە دروستکردن ئەم جۆرە یارییە‬
‫ڤیدیۆییە‪ .‬منداڵن ڕادەکێشێت بۆ یاریکردن ئەم یارییانە و فێبوون چۆنیەن یاریکردن‪.‬‬
‫جگە لەم ئەپلیکەیشنانە‪ ،‬ئەپڵیکەیشت جۆراوجۆری تری زانست کۆمپیوتەر هەیە کە لە ژیان ڕۆژانەماندا‬
‫بەکاری دەهێنی‪.‬‬

‫وەرگێڕان و ئامادەکردن ‪ :‬عادل سنجاری‬

‫‪Email: adel.m.shngali@gmail.com‬‬
 ‫زنجیرەی وانەکانی فێربوونی کۆمپیوتەر‬
‫بژاردەی پیشە لە زانست کۆمپیوتەر ‪Career Options in Computer Science -‬‬

‫زانست کۆمپیوتەر بە تیۆری و ئەندازیاری و تاقیکردنەوە دڵڕفی و سەرنجڕاکێشەکان جیهان وروژاندووە‪.‬‬

‫پێشهان جۆراوجۆری لێکەوتووەتەوە کە ڕۆژانە کاتێیک زۆری خەڵک پاشەکەوت دەکات و بووەتە دەست‬
‫هاوکاری بۆیان‪.‬‬
‫پسپۆڕییە جیاوازەکان بواری زانست کۆمپیوتەر خوێندکارێیک زۆری بۆ خۆی ڕاکێشاوە‪ .‬کەواتە‪ ،‬ئەگەر هەر‬
‫کەسێک ئارەزووی لەم بوارەدا هەبێت دەتوانێت بڕوانامەی زانست کۆمپیوتەر لە کۆلێ یان زانکۆکان‬
‫پێشکەشکردن پرۆگرامەکە بەدەستبهێنێت و بژاردەی پیشەی خۆی لەم بوارانەی خوارەوەدا بکات‪:‬‬

‫‪-‬‬ ‫‪Database Administrator‬‬

‫‪-‬‬ ‫‪Web Developer‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪Software Analyst‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪Software Engineer/ Hardware Engineer‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪Computer System Operator‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪Tester‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪Coder‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪Computer Graphics Designer‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪Computer Networking Engineer and lots more.‬‬
‫ئارەزووی خۆت بناسە‪ ،‬بێکردنەوەت دابت‪ ،‬هەنگاو بنی و ئەو دەرفەتانە بگرە کە بەدەستت دەهێنیت‪.‬‬

‫وەرگێڕان و ئامادەکردن ‪ :‬عادل سنجاری‬

‫‪Email: adel.m.shngali@gmail.com‬‬