‫زنجیرەی وانەکانی فێربوونی کۆمپیوتەر‬

‫بەکارهێنانەکان کۆمپیوتەر‬
‫‪Uses of Computer‬‬

‫کۆمپیوتەر ڕۆڵێیک گرنگ دەگ ڕێێت لە نزیکەی هەموو بوارێکدا و ئەرکەکان ڕۆژانەمان زیاتر بەڕێوەدەبات‪.‬‬
‫کۆمپیوتەر لە سەردەمێیک پێشوودا تەنها بۆ ئەنجامدان حیسابان ژمارەن ئاڵۆز بەکاردەهێێا‪ ،‬بەڵم زۆر دوور‬
‫کەوتۆتەوە و ئێستا چەندین ڕۆڵ جیاواز ئەنجام دەدەن‪ .‬ئێستا ئەوان ئەریک کۆمەڵە جۆراوجۆر ئەنجام‬
‫دەدەن لە حیسابان ئاڵۆزەوە تا دروستکردن ڕاپۆرن بازرگان‪ ،‬دروستکردن فەسڵ تا پەروەردە‪ ،‬بەرنامەسازی‬
‫یان پەرەپێدان تا کات بەسەربردن و هتد‪.‬‬
‫کۆمپیوتەر بەهۆی تایبەتمەندی و کاراییە بەهێەکانییەوە لە بوارە جیاوازەکاندا بەکاردەهێێێت‪ ،‬وەک ماڵ‪،‬‬
‫بازرگان‪ ،‬فەرمانگە حکومییەکان‪ ،‬ڕێکخراوەکان توێژینەوە‪ ،‬دامەزراوە پەروەردەییەکان‪ ،‬پزیشیک‪ ،‬کات‬
‫بەسەربردن و هتد‪.‬کۆمپیوتەر پیشەسازی و بازرگانییەکان بەرەو ئاستێیک تەواو نوێ بردووە‪ .‬لەم بابەتەدا بە‬
‫وردی باسمان لە باوترین بەکارهێنانەکان کۆمپیوتەر لە بوارە جیاوازەکاندا کردووە‪:‬‬

‫وەرگێڕان و ئامادەکردن ‪ :‬عادل سنجاری‬

‫‪Email: adel.m.shngali@gmail.com‬‬
 ‫زنجیرەی وانەکانی فێربوونی کۆمپیوتەر‬
‫بازرگان ‪Business -‬‬
‫لە ئێستادا نزیکەی لە هەمووکارێکدا کۆمپیوتەر دەبیێێت‪ .‬کۆمپیوتەر نزیکە لە بەشێک لە ڕێکخستن بازرگان‬
‫شێیک دەدات لە ژینگەیەیک کێ ڕێکێدا‪ .‬لە بازرگانییەکاندا‪،‬‬
‫چونکە بەرهەمهێنان زیاد دەکات و یارمەن پێ ڕ‬
‫کۆمپیوتەر بە شێوەیەیک سەرەیک بۆ هەڵگرتن و بەڕێوەبردن ئەکاونت و زانیاری کەیس‪ ،‬پاراستن پڕۆژەکان‪،‬‬
‫بەدواداچوون دۆخ کۆگا و دروستکردن ڕاپۆرت و پێشکەشکردن بەکاردەهێێێت‪ .‬جگە لەوەش کۆمپیوتەر‬
‫باشێین گونجاوە بۆ پرۆسێیس مامەڵەکردن چونکە وردتر و خێاترە لە مرۆڤ‪ .‬هەروەها کۆمپیوتەر یارمەن‬
‫خەڵک دەدات بۆ شیکردنەوەی وەبەرهێنان و خەرجییەکان و قازانج و فرۆشت و چەندین لیەن تری‬
‫کارەکەیان‪.‬‬

‫زانست ‪Science -‬‬

‫زانایان لەنێو یەکێک لەوکەسانەدان کە کۆمپیوتەر وەک ئامرازی سەرەیک کارکردنیان بەکاردەهێت‪ .‬لە زانست‬
‫و توێژینەوە و ئەندازیاریدا کۆمپیوتەر باشێین گونجاوە بۆ کۆکردنەوە و شیکردنەوە و پۆلێنکردن و هەڵگرتن‬
‫زانیارییەکان‪ .‬هەروەها یارمەن زاناکان دەدەن بۆ ئاڵوگۆڕی زانیاری لەگەڵ یەکێدا چ لە ناوخۆ و چ لە ئاسن‬
‫نێودەوڵەتیدا‪ .‬کۆمپیوتەرەکان زانایان لە شوێن جیاوازەوە (وەک وڵتان جیاواز) دەتوانن پێکەوە کاربکەن‬
‫لەسەر هەمان پڕۆژە بە پشتگێی هەور‪ .‬جگە لەوەش کۆمپیوتەر ڕۆڵێیک چارەنووسساز دەگ ڕێێت لە هەڵدان‬
‫و پاراست و کۆنێۆڵکردن کەشتییە ئاسمانییەکان و کارپێکردن چەندین تەکنەلۆژیای دیکە‪.‬‬

‫حکومەت ‪Government -‬‬

‫لە کەرن حکومیدا کۆمپیوتەر سوودی هەیە‪ .‬خەریکە ڕاهاتوون بە ئەنجامدان ئەرکە جیاوازەکان لە بەشە‬
‫جیاوازەکاندا و باشێکردن کوالین و کاران و بەرهەمهێنان خزمەتگوزارییەکانیان‪ .‬هەندێک نموونەی ئەم‬
‫جۆرە خزمەتگوزارییانە بریتت لە پالندانان شار‪ ،‬کۆنێۆڵکردن هاتوچۆ‪ ،‬جێبەجێکردن یاسا‪ ،‬پەرەپێدان‬
‫ژێرخان و گەشتیاری‪ .‬لە زۆربەی حاڵەتەکاندا مەبەستە سەرەکییەکان بەکارهێنان کۆمپیوتەر بریتت لە‬
‫ئەنجامدان ئەرکەکان پرۆسێیس داتا‪ ،‬پاراستن بنکەدراوەی هاوڵتیان و پێشخستن ژینگەیەیک ن کاغەز‪.‬‬
‫جگە لەمەش کۆمپیوتەر ڕۆڵێیک چارەنووسساز لە سیستەیم بەرگری وڵتدا دەگ ڕێێت‪ .‬هاوکارن لە پەرەپێدان‬
‫مووشەک‪ ،‬موشەک‪ ،‬هەڵدان مانیک دەستکرد و هتد‪.‬‬

‫وەرگێڕان و ئامادەکردن ‪ :‬عادل سنجاری‬

‫‪Email: adel.m.shngali@gmail.com‬‬
 ‫زنجیرەی وانەکانی فێربوونی کۆمپیوتەر‬
‫تەندروسن و پزیشیک ‪Health and Medical -‬‬
‫کۆمپیوتەرەکان گۆڕانکاری ڕیشەن لە شێوازەکان دەستنیشانکردن لە نەخۆشخانەکاندا دەکەن‪ .‬بۆ پاراستن‬
‫زانیاری نەخۆشەکان‪ ،‬تۆمارەکان‪ ،‬چاودێریکردن ڕاستەوخۆی نەخۆشەکان‪ ،‬تیشیک ئێکس و زۆر شن تر‬
‫بەکاردەهێێێن‪ .‬هەموو شتێک بە یارمەن کۆمپیوتەر بە دیجیتاڵ دەکرێت‪ .‬کۆمپیوتەرەکان یارمەن ڕێکخستن‬
‫ئامرازەکان تاقیگە دەدەن‪ ،‬چاودێری لێدان دڵ و پەستان خوێن و هتد‪ .‬پزیشکان سوودی زیاتر وەردەگرن لە‬
‫چارەسەرکردن نەخۆشەکان بە دەرمان و دەرمان گونجاو‪ .‬سەرەڕای ئەوەش‪ ،‬کۆمپیوتەرەکان ڕێگە بە پزیشکان‬
‫دەدەن کە بە ئاسان زانیارییەکان نەخۆش لەگەڵ پسپۆڕان پزیشیک دیکە بگۆڕنەوە‪ .‬جگە لەوەش ئامێە‬
‫پێشکەوتووەکان نەشتەرگەری لەسەر بنەمای ڕۆبۆتیک دامەزراوە کە یارمەن پزیشکان نەشتەرگەری دەدات‬
‫بۆ ئەنجامدان نەشتەرگەری ئاڵۆز و نەشتەرگەری لە دوورەوە‪.‬‬

‫پەروەردە ‪Education -‬‬

‫کۆمپیوتەر بە شێوەیەیک بەرفراوان لە بواری پەروەردەدا بەکاردەهێێێت‪ .‬یارمەن خەڵک دەدەن کە‬
‫کەرەستەی پەروەردەن جیاواز (وەک وێنە‪ ،‬ڤیدیۆ‪ ،‬کتێن ئەلیکێۆن و هتد) لە یەک شوێن بەدەست بهێت‪.‬‬
‫هەموو ئەو جۆرە زانیاریانە دەتوانرێت لە ڕێگەی ئینتەرنێتەوە دەستیان ن بگات‪ .‬سەرەڕای ئەوەش‪،‬‬
‫کۆمپیوتەرەکان باشێین گونجاون بۆ پۆلەکان ئۆنالین‪ ،‬وانەوتنەوە بە شێوەی ئۆنالین‪ ،‬تاقیکردنەوەکان‬
‫ئۆنالین و دروستکردن ئەرک و پڕۆژە‪ .‬جگە لەمەش دەتوانرێت بۆ پاراست و چاودێریکردن ئەدای خوێندکار‬
‫و زانیارییەکان دیکەش کەڵکیان لێوەربگێێت‪.‬‬

‫پیشەسازی ‪Industry -‬‬

‫کۆمپیوتەر لە پیشەسازییەکاندا بەکاردەهێێێت بۆ ئەنجامدان ئەریک جۆراوجۆر‪ ،‬وەک پاراستن ئینفۆنتۆر‪،‬‬
‫دیزاینکردن ناوەوە‪ ،‬دیزاینکردن نمونە یان بەرهەمە مەجازییەکان‪ ،‬پەیوەندیکردن لە ڕێگەی ڤیدیۆ‬
‫کۆنفڕانسەوە و زۆر شن تر‪ .‬بەبازاڕکردن ئۆنالین وایکردووە خەڵک لە ناوچە گوندنشینەکاندا بەرهەمەکانیان‬
‫بکڕن‪ .‬هەروەها بازرگان ئۆنالین لە بازاڕەکان بۆرسەدا بەهۆی توانای بەشداریکردن ئاسانەوە شۆڕشێیک‬
‫بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە‪ .‬کۆمپیوتەر وایکردووە کە خەڵیک ئاستە جیاوازەکان شوێنە جیاوازەکان بە ئاسان‬
‫بەشداری لە بازاڕکردن پشکدا بکەن‪.‬‬

‫بانیک ‪Banking -‬‬

‫بانیک لە چەند ساڵ ڕابردوودا ئەوەندە پێشکەوتووە‪ .‬زۆربەی وڵتان سیستەیم بانیک ئۆنالین بەکاردەهێت کە‬
‫کڕیارەکان دەتوانن ڕاستەوخۆ بە بەکارهێنان کۆمپیوتەر و ئینتەرنێت دەستیان بە داتاکانیان بگات‪ .‬خەڵک‬
‫دەتوانن باڵنیس ئەکاونتەکانیان بزانن و پارە بگوازنەوە و پارەی ئۆنالین بدەن‪ ،‬لەوانەش کارن بانکن‪ .‬جگە‬
‫لەوەش بانکەکان کۆمپیوتەر بەکاردەهێت بۆ ئەنجامدان مامەڵەکان و هەڵگرتن زانیاری کڕیاران و تۆماری‬
‫مامەڵەکان و هتد‪ .‬ئامێی ‪ ATM‬باشێین نموونەی کۆمپیوتەرەکانە کە یارمەن خەڵک دەدەن خۆیان پارەکە‬
‫وەربگرنەوە و بیخەنە سەر‪.‬‬
‫وەرگێڕان و ئامادەکردن ‪ :‬عادل سنجاری‬
‫‪Email: adel.m.shngali@gmail.com‬‬
 ‫زنجیرەی وانەکانی فێربوونی کۆمپیوتەر‬
‫دڵخۆشکردن ‪Entertainment -‬‬
‫کۆمپیوتەر لەم سەردەمەدا یەکێکە لە باشێین میدیاکان بۆ کات بەسەربردن‪ .‬کۆمپیوتەر دەتوانرێت بۆ‬
‫سەیرکردن فیلم و یاریکردن و گوێگرتن لە مۆسیقا و هتد بەکارب هێێێت‪ ..‬کۆمپیوتەرێک کە لەگەڵ ئامێەکان‬
‫‪ MIDI‬تێکەڵکراوە دەتوانرێت بەکارب هێێێت بۆ تۆمارکردن دەنگ لەڕێگەی ئامێە دەستکردەکانەوە‪ .‬جگە‬
‫لەوەش خەڵک دەتوانن چێ لە تۆمارکردن ڤیدیۆکانیان بە وێبکام وەربگرن و چەندین کاریگەری ‪ AI‬ی‬
‫سەرگەریم بەکارب هێت‪ .‬هەروەها چەندین بەرنامەی ‪ Photo editor‬بەردەستە بە تایبەتمەندی بەهێی‬
‫ئەفسانەن‪.‬‬

‫ڕاهێنان ‪Training -‬‬

‫زۆربەی کۆمپانیاکان کۆمپیوتەر بەکاردەهێت بۆ پێدان ڕاهێنان بە کارمەندەکانیان‪ .‬ڕاهێنان لەسەر بنەمای‬
‫کۆمپیوتەر یارمەن کۆمپانیاکان دەدات کە کات و پارەکانیان پاشەکەوت بکەن و بەرهەمهێنان زیاد بکەن‪.‬‬
‫هەروەها دەتوانرێت ڕاهێنان کۆمپیوتەر بەکارب هێێێت بۆ ڕاهێنان کارمەندان بۆ مەودای زۆر لە شوێنە‬
‫جیاوازەکاندا‪ .‬ئەمەش کات و تێچووی گەشتکردن لەناو دەبات‪ ،‬ئەمەش پرۆسەی ڕاهێنانەکان زۆر ئاسوودەتر‬
‫و نەرمێ دەکات‪.‬‬

‫هونەر ‪Arts -‬‬

‫کۆمپیوتەر بووەتە بەشێک لە هونەر و فۆتۆگراف و سەما و کولتوور‪ .‬ئەو کۆمپیوتەرانەی کە تایبەتمەندی‬
‫پێشکەوتوویان هەیە ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدەن کە ڕاستەوخۆ پڕۆژەکانیان لەسەری بکێشن‪ .‬جگە لەوەش‬
‫مرۆڤەکان دەتوانن بە کۆمپیوتەر بەکار بهێت بۆ دیجیتاڵکردن وێنەکانیان‪ .‬چەندین نەرمەکاڵی مۆنتاژکردن‬
‫وێنە هەیە کە دەتوانێت یارمەن خەڵک بدات لە دەستکاریکردن و خۆڕێکخستن وێنەکانیان‪ .‬جگە لەمەش‬
‫دەتوانرێت جوڵە و هەنگاوەکان سەماکە بە یارمەن ئەنیمەیشنەکان بە شێوەیەیک ڕاستەوخۆ پیشان بدرێت‪.‬‬

‫وەرزش ‪Sports -‬‬

‫لە جیهان پێشکەوتووی تەکنەلۆژیای ئەمڕۆدا‪ ،‬نزیکەی لە هەموو وەرزشێکدا کۆمپیوتەر بەکاردەهێێێت‪.‬‬
‫زۆر چالکن وەرزیس هەن کە کۆمپیوتەر شتەکان دەکاتە مەمکت‪ .‬لە وەرزشدا کۆمپیوتەر بە شێوەیەیک‬
‫سەرەیک بۆ پاراستن تابلۆی گۆڵ و تۆمار و ئامارەکان دیکە بەکاردەهێێێت‪ .‬جگە لەوەش بۆ شیکردنەوەی‬
‫جوڵەی یاریزانان و بڕیاردان جۆراوجۆر لەناو یارییەکەدا بەکاردەهێێێن‪ .‬کۆمپیوتەر یارمەتیدەرە بۆ بڕیاردان‬
‫ئاڵۆز لەناو یارییەکەدا (بەتایبەت لە ناوبژیوانیدا)‪ ،‬کە بە چاوی مرۆڤ نابیێێت‪.‬‬

‫وەرگێڕان و ئامادەکردن ‪ :‬عادل سنجاری‬

‫‪Email: adel.m.shngali@gmail.com‬‬
 ‫زنجیرەی وانەکانی فێربوونی کۆمپیوتەر‬
‫ڕۆبۆتیک ‪Robotics -‬‬
‫ڕۆبۆتیک یەکێکە لە بوارەکان سەرهەڵدان تەکنەلۆژیا کە کۆمپیوتەر بەکاردەهێنێت بۆ زانست و ئەندازیاری‬
‫هەروەها دیزاینکردن ئامێەکان‪ .‬ئەم ئامێانە دەتوانن مەجازی بن (وەک بۆن نەرمەکاڵ) و فێییک بن کە‬
‫دەتوانن باری کاری مرۆڤ کەم بکەنەوە یان نەهێڵن‪ .‬جگە لەوەش هەندێک لە ئامێەکان دەتوانن ئەریک‬
‫قورس ئەنجام بدەن کە مرۆڤ ناتوانێت تەواو بکات‪ ،‬یان ڕەنگە کاتێیک زۆری پێبچێت بۆ تەواوکردن‪.‬‬
‫دروستکردن ئۆتۆمبێل یەکێک بوو لە یەکەم نموونەکان کە ڕۆبۆتەکان یارمەتیدەر بوون لە کۆکردنەوەی‬
‫پارچەی ئۆتۆمبێل و ئەنجامدان چەندین ئەریک قوریس تر‪ .‬بەڵم لەم سەردەمەدا ڕۆبۆتەکان لە زۆر بواردا‬
‫سوودبەخشن‪ ،‬وەک گەڕان بەدوای ئەو ناوچانەی کە بارودۆخیان بۆ مرۆڤ قورسە‪ ،‬یارمەتیدان سەربازی‪،‬‬
‫یارمەتیدان جێبەجێکردن یاسا و یارمەتیدان کەسان پسپۆڕی تەندروسن و هتد‪.‬‬

‫سەلمەن و ئاسایش ‪Safety and Security -‬‬

‫کۆمپیوتەرەکان توانای کارکردنیان هەیە لەگەڵ ئامێ و ئامراز و تەکنەلۆژیای جیاوازدا‪ .‬کاتێک باس لە‬
‫سەلمەن دەکرێت‪ ،‬کۆمپیوتەر بە شێوەیەیک بەرفراوان لەگەڵ کامێای ئاسایش بەکاردەهێێێت‪ .‬نزیکەی‬
‫هەموو ڕێکخراوێیک ئەهیل و حکویم کامێای ئەمنییان پێیە بۆ چاودێریکردن خەڵک و کاڵکان‪ .‬هەروەها ئەم‬
‫کامێایانە یارمەن دەزگا هەواڵگرییە ئەمنییەکان دەدەن بۆ ناسینەوەی تێۆریستان یان تاوانباران لە شوێنە‬
‫گشتییەکان‪ .‬ئەو کۆمپیوتەرانەی بە سکانەری پەنجەمۆر و تەکنەلۆژیای ناسینەوەی دەموچاو بەسێاون‪،‬‬
‫وایکردووە کە ساختەکاران قورسێ بن کە ناسنامەی ساختە بەکارب هێت و سوودی حکومەت وەربگرن بە‬
‫بەکارهێنان ناسنامەی کەسێیک تر‪ .‬سیستەیم ئاسایش بە هاتنە ناوەوەی تەکنەلۆژیای کۆمپیوتەر و‬
‫ئینتەرنێت ئەوەندە بەهێ بووە‪.‬‬

‫بڵوکردنەوە ‪Publishing -‬‬

‫کۆمپیوتەر یەکێکە لە هەڵێاردە یەکەمەکان کاتێک باس لە بڵوکردنەوە دەکرێت‪ .‬کۆمپیوتەر بە شێوەیەیک‬
‫سەرەیک بۆ دیزاینکردن هەواڵنامە‪ ،‬ڕۆمان‪ ،‬پۆستەر‪ ،‬گۆڤار‪ ،‬یان ڕۆژنامە و هتد بەکاردەهێێێت‪ ،‬نزیکەی بۆ‬
‫هەموو جۆرە بڵوکردنەوەیەک گونجاوە‪ .‬کۆمپیوتەر لە هەردوو جۆری شێوازی بڵوکردنەوەدا دەبیێێت‪ ،‬یان‬
‫کۆن ڕەقەکەی یان کتێبە ئەلیکێۆنییەکان‪ .‬جگە لەمەش کۆمپیوتەر ڕۆڵێیک گرنگ دەگ ڕێێت لە بلۆگکردن و‬
‫نووسین بابەت لە ماڵپەڕەکاندا‪.‬‬

‫وەرگێڕان و ئامادەکردن ‪ :‬عادل سنجاری‬

‫‪Email: adel.m.shngali@gmail.com‬‬
 ‫زنجیرەی وانەکانی فێربوونی کۆمپیوتەر‬
‫پێشبین کەش و هەوا ‪Weather Forecasting -‬‬
‫پێشبینیکردن کەشوهەوا هەرگێ ئاسان نییە بۆ مرۆڤ چونکە پەیوەستە بە چەندین هۆکارەوە کە بەردەوام‬
‫لە گۆڕاندان‪ .‬نزیکە لە مەحاڵەوە مرۆڤ پێشبین کەش و هەوا بکات بەن بەکارهێنان کۆمپیوتەر‪ .‬پرۆسەی‬
‫پێشبین کەشوهەوا بریتییە لە حیسابکردن و چاودێریکردن ئاڵۆزی داتاکان مانگە دەستکردەکان و چەندین‬
‫ئامێی تەکنەلۆژی دیکە‪ .‬کۆمپیوتەر پێشبینیکردن بارودۆخ کەش و هەوا کەمێک ئاسانێ کردووە‪ ،‬چونکە‬
‫دەتوانێت زانیاری لە سەرچاوە جیاوازەکانەوە پرۆسێس بکات و حیسابان ئاڵۆزی پەیوەست بەوەوە بکات‪،‬‬
‫کە پێویستە بۆ پێشبینیکردن‪ .‬کۆمپیوتەرەکان لە کان پێشبینیکردن کەشوهەوادا بڕێیک زۆر لە زانیاری‬
‫کەشنایس پرۆسێس دەکەن‪.‬‬

‫پەیوەندیکردن ‪Communication -‬‬

‫کۆمپیوتەر بووەتە یەکێک لە سەرچاوە سەرەکییەکان پەیوەندیکردن‪ .‬کۆمپیوتەرە مۆدێرنەکان وێبکام و‬
‫مایکرۆفۆنێیک ناوەکییان لەگەڵدایە بۆ ئەوەی سوود لە پەیوەندیکردن ئاسانێ بێت‪ .‬خەڵک دەتوانن‬
‫نەرمەکاڵکان وەک ‪ Skype‬و ‪ Hangout‬بەکارب هێت بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ کەسان دیکە لە ڕێگەی‬
‫ئینتەرنێتەوە‪ .‬بەهۆی تایبەتمەندی ڤیدیۆکۆنفڕانسەوە‪ ،‬خەڵک دەتوانن بە دەنیک و ڤیدیۆ پەیوەندی بکەن‪.‬‬
‫کۆمپیوتەر یارمەن خێانەکان دەدات پەیوەندی بە کەسوکارەکانیانەوە بکەن‪ ،‬بزنسەکان بۆ ڕێکخستن‬
‫کۆبوونەوەکان و کۆمپانیاکان بۆ ئەنجامدان چاوپێکەوتن‪ ،‬لە نێوان دوو شوێن جیاواز کە زۆر دوورن‪ .‬جگە‬
‫لەمەش‪ ،‬شێوازە کۆنەکان پەیوەندییەکان وەک ئیمەیڵەکانیش هێشتا بە شێوەیەیک بەرفراوان بەکاردەهێێێن‪.‬‬

‫وەرگێڕان و ئامادەکردن ‪ :‬عادل سنجاری‬

‫‪Email: adel.m.shngali@gmail.com‬‬