‫دانشگاه قم‬

‫گروه مهندسی صنایع‬

‫سیستمهای اطالعات مدیریت‬

‫‪Management Information Systems‬‬
‫)‪(MIS‬‬
‫ارائه‌دهنده‌‪:‬‬
‫قاسم مختاری‬
‫ابتدا چند نمونه از سیستمهای اطالعاتی‬
‫‪ -0‬سیستم آژانس های مسافرتی (برگزارکننده تور)‬
‫‪ -1‬سیستم استادکار (‪)ostadkar.pro‬‬
‫‪ -2‬سیستم اطالعاتی سازمان سنجش برای کنکور سراسری‬
‫‪ -3‬سیستم فروش و موجودی در فروشگاههای بزرگ مانند رفاه و شهروند‬
‫‪ -4‬سیستم کتابفروشیهای ‪ online‬مانند ‪bekhan.com‬‬
‫‪ -5‬سیستم خردهفروشیهای ‪ online‬مانند ‪digikala.com‬‬
‫‪ -6‬سیستم اطالعاتی بانکها مانند ‪ebanking.bankmellat.ir‬‬
‫‪ -7‬سیستم فروش بلیط اتوبوس مانند ‪ssit.ir‬‬
‫‪ -8‬سیستم حراجیهای اینترنتی مانند ‪ divar‬و ‪ebay‬‬
‫‪ -9‬سیستم مامان پز(‪)mamanpaz.ir‬‬
 ‫طبقهبندی دانش مرتبط با سیستمهای اطالعاتی‬
‫‪ .1‬سیستم اطالعاتی چیست؟ انواع سیستمهای اطالعاتی کدام است؟‬
‫سیستمهای اطالعاتی به چه درد میخورند؟ چرا ارزش پول خرج کردن دارند؟‬
‫سیستمهای اطالعاتی چه نقشی در موفقیت سازمانها دارند؟ ‪...‬‬
‫‪‬مرجع‪ :‬کتابهایی با عنوان‪:‬‬
‫”سیستمهای اطالعات مدیریت“‬
‫”‪“Management Information Systems‬‬
‫‪ .2‬چگونه یک سیستم اطالعاتی طراحی کنیم؟ چه نقشههایی باید ترسیم‬
‫کنیم؟ ‪...‬‬
‫‪‬مرجع‪ :‬کتابهایی با عنوان ”تحلیل و طراحی سیستمها“ و‬
‫”مهندسی نرمافزار“‬
‫‪Systems Analysis and Design‬‬
‫طبقهبندی دانش مرتبط با سیستمهای اطالعاتی (ادامه)‬
‫‪ .3‬چگونه ساخت و استقرار یک سیستم اطالعاتی را مدیریت کنیم؟ برای‬
‫ساخت یک سیستم اطالعاتی چه مراحلی باید طی شوند؟ در هر مرحله‪،‬‬
‫چه کارهایی باید انجام دهیم؟ خروجیهای هر مرحله چیست؟ ‪...‬‬
‫‪ ‬مرجع‪ :‬کتابهای متدولوژی توسعه سیستمهای اطالعاتی‬
‫(مانند ‪)... ،SSADM ،CDM ،RUP‬‬
‫‪ .4‬چگونه یک سیستم اطالعاتی را بسازیم؟‬
‫‪ ‬زبانهای برنامهنویسی مانند ‪ Visual Basic‬و ‪C#‬‬
‫‪ ‬بانکهای اطالعاتی مانند ‪ SQL-Server‬و ‪Oracle‬‬
‫‪ ‬نرمافزار ‪ ،Microsoft Access‬ابزاری برای شروع!‬
 ‫منابع پیشنهادی برای مطالعه‬
1. “Management Information Systems, managing
the digital firm”, Kenneth C. Laudon, Jane P.
Laudon, Thirteenth Edition, 2014
:‫ویرایش یازدهم کتاب فوق به فارسی ترجمه شده است‬
‫سیستم های اطالعاتی مدیریت؛ ترجمه سید اکبر مصطفوی و سید مجتبی‬
‫حسینی‬
2. “Systems Analysis and Design Methods”, Jeffry L.
Whitten, Lonnie D. Bentley, Seventh Edition, 2007

.‫ قابل‌دانلود‌است‬gen.lib.rus.ec ‌‫هر‌دو‌کتاب‌فوق‌از‌سایت‬
‫آشنایی با چرخه مدیریت سیستمهای اطالعاتی‬
‫چرخه مدیریت سیستمهای اطالعاتی؛ به بیانی دیگر‬

‫برنامه‌ریزی‌توسعه‌سیستم‌های‌‬
‫اطالعاتی‌در‌سازمان‬

‫استفاده از سیستمهای‬
‫اجرای برنامه‬
‫اطالعاتی فراهم شده‬
 ‫نقش متخصصین سیستمهای اطالعات مدیریت‬
‫‪TECHNOLOGY‬‬

‫‪BUSINESS‬‬

‫‪Bridge the gap between‬‬

‫‪business and technical minds‬‬

‫متخصص ‪ MIS‬هم به دیدگاه فنی و هم به دیدگاه سازمانی و مدیریتی نیاز دارد‬

 ‫تعریف چند اصطالح‬
‫فرایند ‪Process‬‬ ‫•‬
‫کارکرد‪/‬وظیفه‌‪Function‬‬ ‫•‬
‫موجودیت ‪Entity‬‬ ‫•‬
‫داده ‪Data‬‬ ‫•‬
‫اطالعات ‪Information‬‬ ‫•‬
‫سیستم ‪System‬‬ ‫•‬
‫سیستم‌اطالعاتی‌‪Information System‬‬ ‫•‬
 ‫فرایند‬
‫• فرایند‪‌:‬مجموعه‌ای(هماهنگ‌و‌دارای‌توالی‌منطقی)‌از‌‬
‫فعالیت‌ها‌و‌منابع‌مرتبط‌با‌آنهاست‌که‌خروجی‌ارزشمندی‌‬
‫برای‌یک‌مشتری‌ایجاد‌می‌کنند‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬فرایند انجام سفارش مشتری‬
 ‫ارتباط بین فرایندها و سیستمهای اطالعاتی‬

• Managers need to pay attention to business

processes because they determine how well
the organization can execute its business, and
they may be a source of strategic advantage.
• Information systems automate parts of
business processes, and they can help
organizations redesign and streamline these
processes.
 ‫موجودیت‬
‫• موجودیت ‪ :‬هر چیزی که سازمان مایل است در مورد آن‪،‬‬
‫داده جمعآوری و ذخیره نماید‪.‬‬
‫در سیستم کتابخانه‪:‬‬ ‫در سیستم آموزش‪ :‬در سیستم انبار‪:‬‬
‫•اعضا‬ ‫•کاال‬ ‫•دانشجو‬
‫•کتاب‬ ‫•درخواست خرید‬ ‫•استاد‬
‫•کتابهای امانت داده شده‬ ‫•رسید انبار‬ ‫•کالس‬
‫•برگشت کتابها به کتابخانه‬ ‫•حواله انبار‬ ‫•درس‬
‫•جریمههای تأخیر‬ ‫•برگشت کاال به انبار‬ ‫•ثبت نام ترم‬
‫•کتب رزرو شده‬ ‫•حضور و غیاب‬

‫‪ ‬نکته راهنما‪ :‬هر‌چیزی‌که‌بتوانید آنرا‌به‌صورت‌یک‬

‫جدول‌(با‌چند‌ستون)‌تصور‌کنید‪‌،‬یک‌موجودیت‌است‪.‬‬
 ‫‪Attribute‬‬
‫• ‪‌= Attribute‬مشخص ‌ه‬
‫• اگر‌هر‌موجودیت‌را‌به‌صورت‌یک‌جدول‌در‌نظر‌بگیریم‪‌،‬‬
‫ستون‌های‌این‌جدول‪‌،‬مشخصه‌های‌موجودیت‌هستند‪.‬‬
‫• ‪ Attribute‬های‌موجودیت‌دانشجو در‌سیستم‌آموزش‪:‬‬
‫– شماره‌دانشجویی‪‌،‬نام‪‌،‬نام‌خانوادگی‪‌،‬تاریخ‌تولد‪‌،‬کد‌ملی‪‌،‬سال ورود‪‌،‬‬
‫رشته‌تحصیلی‪...‌،‬‬
‫– گروه‌خونی‪‌،‬قد‌و‌وزن‪‌...‌،‬؟!!!‬
‫• ‪ Attribute‬های‌موجودیت‌کاال در‌سیستم‌انبار‪:‬‬
‫– کد‌کاال‪‌،‬نام‌کاال‪‌،‬مشخصات‌فنی‪‌،‬واحد‌اندازه‌گیری‪‌،‬وزن‌واحد‪...‌،‬‬
‫• ‪ Attribute‬های‌موجودیت‌کتاب در‌سیستم‌کتابخانه‪:‬‬
‫– شماره‌کتاب‪‌،‬عنوان‪‌،‬مؤلف‪‌،‬مترجم‪‌،‬ناشر‪‌،‬نوبت‌چاپ‪...‌،‬‬
 ‫داده‬
‌‫‌در‬،‫‌افراد‌و‌اشیاء‬،‫‌به‌حقایق‌خام‌در‌مورد‌اتفاقات‬:‌‫• داده‬
‫محیط‌اطراف‌و‌یا‌داخل‌سازمان‌گفته‌می‌شود‌که‌پردازش‬
.‫نشده‌اند‬
‌)Attributes(‌‫• داده‌ها‌بیانگر‌اندازه‌گیری‌هایی‌از‌مشخصه‌های‬
.‫)‌هستند‬Entities(‌‫موجودیت‌ها‬
• Data are raw facts or observations, typically about
physical phenomena or business transactions. For
example, a spacecraft launch or the sale of an
automobile would generate a lot of data describing
those events.
• More specifically, data are objective measurements
of the attributes (the characteristics) of entities
(e.g., people, places, things, events).
 ‫اطالعات‬
‫• اطالعات ‪‌:‬داده‌پردازش‌شده‬
‫– پردازش=‌محاسبه‪‌،‬مقایسه‪‌،‬مرتب‌سازی‪‌،‬طبقه‌بندی‪‌،‬خالصه‌سازی‬
‫• اطالعات‪‌:‬داده‌پردازش‌شده‌ای‌که‌گیرنده‌پیام‪‌،‬آنرا‌درک‌و‌‬
‫تفسیر‌نماید‪.‬‬
‫• اطالعات‪‌:‬داده‌پردازش‌شده‌ای‌که‌موجب‌بهبود‌تصمیم‌ها‌شوند‬
‫کیفیت اطالعات‬
Time Dimension ‫بعد زمانی‬ •
Timeliness ‫بودن‬ ‫– بموقع‬
Content Dimension ‫بعد محتوایی‬ •
Accuracy ‫دقت‬ –
Completeness ‫– کامل بودن‬
Relevance ‫– مرتبط بودن‬

Form Dimension ‫بعد شکلی‬ •

Clarity ‫وضوح‬ –
Detail ‫– سطح جزئیات مناسب‬

Presentation & Media ‫– ارائه مناسب‬

20
 ‫سيستم‬
‫مجموعه‌ایست‌یکپارچه‌از‌اجزاء‌مرتبط که‌در‌راستای‌‬ ‫‪‬‬
‫دستیابی‌‌به‌ماموریت خاصی‪‌،‬نوع‌و‌نحوه‌ارتباط آنها‌‬
‫بوجود‌آمده‌باشد‌‪.‬‬
 ‫سیستم اطالعاتی‬
‫‪ ‬هر ترکیب سازمانیافتهای از افراد‪ ،‬سختافزار‪ ،‬نرمافزار‪ ،‬شبکههای ارتباطی و‬
‫رویهها که در یک سازمان‪ ،‬اطالعات را جمعاوری‪ ،‬تبدیل و منتشر میکنند‪.‬‬
‫‪ ‬سیستم اطالعاتی به گسترش اطالعات جهت هماهنگی و تصميمگيری در سازمان‬
‫می پردازد‬
‫‪ ‬سيستم اطالعاتی در حل مشکالت‪ ،‬تسهيل مسائل پيچيده‪ ،‬و خلق محصوالت‬
‫جديد کمک می نمايد‪.‬‬
 ‫اجزاء سیستمهای اطالعاتی‬

 Hardware is a set of devices  Network is a connecting system

such as processor, monitor, that permits the sharing of
keyboard, and printer. resources between computers.

 Procedures are the set of

 Software is a set of programs instructions about how to
that enable the hardware to combine the above components.
process data.
 People are those individuals
 Database is a collection of who work with the system or use
related files, tables, relations, its output.
and so on, that stores data.

23
‫اجزاء یک سیستم اطالعاتی‬
 ‫تمرین شماره یک‬
‫یک سیستم اطالعاتی (از اسالید اول درس) انتخاب و بررسی کنید‪:‬‬
‫کاربران این سیستم چه کسانی هستند؟‬ ‫–‬
‫هر کاربر‪ ،‬چه اطالعاتی وارد سیستم می کند؟‬ ‫–‬
‫هر کاربر‪ ،‬چه اطالعاتی از سیستم دریافت می کند؟‬ ‫–‬
‫فواید وجود این سیستم کدامند؟ هزینهها و فایدههای این سیستم را با هم‬ ‫–‬
‫مقایسه کنید‪ .‬وجود این سیستم‪ ،‬چه شاخصهایی را بهبود داده است؟‬
‫محرک سازمان برای استفاده از این سیستم چه بوده است؟‬
‫مقایسه دو وضعیت بود و نبود این سیستم‬ ‫–‬

‫برای ارائه سه ردیف نخست‪ ،‬میتوانید ‪ context diagram‬سیستم را‬

‫ترسیم نمایید‬
‫موعد تحویل‪ :‬دو هفته آینده‬
‫انواع سيستمهای اطالعاتی‬
 ‫بخشها و اليههای مختلف سازمان‬

STRATEGIC LEVEL ‫اليه استراتژيك‬

MANAGEMENT LEVEL )‫اليه مديريت (مياني‬

OPERATIONAL ‫اليه عملياتي‬

LEVEL

SALES & MANUFACTURING FINANCE HUMAN ???

MARKETING & OPERATIONS RESOURCES
 ‫انواع تصمیم‬
1. Unstructured decisions are those in which the decision maker
must provide judgment, evaluation, and insight to solve the
problem. Each of these decisions is novel, important, and non-
routine, and there is no well-understood or agreed-on
procedure for making them.
2. Structured decisions, by contrast, are repetitive and routine,
and they involve a definite procedure for handling them so that
they do not have to be treated each time as if they were new.
3. Many decisions have elements of both types of decisions and
are Semistructured, where only part of the problem has a
clear-cut answer provided by an accepted procedure. In
general, structured decisions are more prevalent at lower
organizational levels, whereas unstructured problems are more
common at higher levels of the firm.
‫انواع تصمیم در الیههای مختلف مدیریت‬
‫نیازهای اطالعاتی تصمیمگیران‬
 ‫سيستمهاي اطالعاتي در خدمت بخشها و اليههای مختلف سازمان‬

STRATEGIC LEVEL
Senior Managers
Systems

Middle Managers
Management
LEVEL Systems

Operational Operational
LEVEL Systems Managers

SALES & MANUFACTURING FINANCE HUMAN ???

MARKETING & OPERATIONS RESOURCES
 ‫سيستمهاي اطالعاتي در خدمت بخشها و اليههای مختلف سازمان‬

STRATEGIC LEVEL Executive Information

Systems Systems (EIS)

Management
Information Systems
(MIS)
Management
LEVEL Systems Decision Support
Systems (DSS)

Transaction
Operational Processing
LEVEL Systems
Systems
(TPS)

SALES & MANUFACTURING FINANCE HUMAN ???

MARKETING & OPERATIONS RESOURCES
‫تأثير سطح مديريت بر منابع‬
‫اطالعات‬

‫خارجي‬ ‫سطح استراژیک‬

‫سطح مدیریت میانی‬

‫داخلي‬ ‫سطح عملیاتی‬

‫طبقهبندی سيستمهای اطالعاتی‬
 ‫سیستمهای پردازش تراکنش‬
TRANSACTION PROCESSING SYSTEMS (TPS)
• Transaction Processing Systems record and process
the data resulting from business transactions
• A transaction processing system is a computerized
system that performs and records the daily routine
transactions necessary to conduct business, such as
sales order entry, hotel reservations, payroll, and
shipping.
‫‌روزانه‬/‫=‌تراکنش=‌عملیات‌روتین‬Transaction •
.‫• با‌حجم‌زیادی‌از‌داده‌ها‌سروکار‌دارند‬
.‫• به‌الیههای‌عملیاتی‌سازمان‌سرویس‌میدهند‬
.‫• منبع‌داده‌برای‌سایر‌سیستمهای‌اطالعاتی‌سازمان‌هستند‬
‫‌سیستم‌فروش‌بلیط‌اتوبوس‌و‌هواپیما‬:‫• مثال‬
The flow of information in transaction processing
 TPS ‫مشخصههای اصلی یک‬
• The TPS basically monitors and collects past data.
• Input and output data are structured. Since the processed data
are fairly stable, they are formatted in a standard fashion.
• A high level of detail (raw data, not summarized) is usually
observable, especially in input data but often in output as well.
• Low computation complexity (simple mathematical and
statistical operations) is usually evident in a TPS.
• A high level of accuracy, data integrity, and security is needed.
Sensitive issues such as privacy of personal data are strongly
related to TPSs.
• High reliability is required. The TPS can be viewed as the
lifeblood of the organization. Interruptions in the flow of TPS
data can be fatal to the organization.
 TPS ‫اهداف یک‬
• to track the flow of transactions through the
organization
• to allow for efficient and effective operation of the
organization,
• to provide timely documents and reports,
• to increase the competitive advantage of the
corporation,
• to provide the necessary data for tactical and
strategic systems such as Web-based applications,
• to ensure accuracy and integrity of data and
information
 ‫سیستمهای اطالعات مدیریت‬
‫)‪MANAGEMENT INFORMATION SYSTEMS (MIS‬‬
‫‪• MIS summarize and report on the company’s basic‬‬
‫‪operations using data supplied by transaction processing‬‬
‫‪systems‬‬
‫‪• The principal question addressed by such systems is this:‬‬
‫?‪Are things working well‬‬
‫به‌مدیران‌میانی‌سرویس‌میدهند‪.‬‬ ‫•‬
‫اطالعات‌مقایسهای‌در‌اختیار‌مدیران‌قرار‌میدهند‪‌،‬اما‌تفسیر‌اطالعات‌را‌به‌‬ ‫•‬
‫عهده‌مدیران‌میگذارند‪.‬‬
‫عموما‌به‌مدیران‌در‌مدیریت‌عملکرد‌داخلی‌قسمتها‌کمک‌میکنند‪.‬‬ ‫•‬
‫عموما‌نیازمند‌دادههای‌داخلی‌سازمان‌(تولید‪‌،‬فروش‪‌،‬هزینه‌ها‪‌)...‌،‬میباشند‪.‬‬ ‫•‬
‫به‌دادههای‌تولید‌شده‌توسط‌‪ TPS‬متکی‌هستند‪.‬‬ ‫•‬
‫مثالها‪‌:‬سیستم‌گزارش‌عملکرد‌ماهانه‌پرسنل‪‌،‬سیستم‌گزارش‌ماهانه‌حمل و‌نقل‌‬ ‫•‬
‫بار‌ترانزیت‬
‫نمونه گزارش خروجی از یک ‪MIS‬‬
‫نمونه استفاده ‪ MIS‬از دادههای موجود در ‪ TPS‬ها‬
 ‫سیستمهای اطالعاتی مدیران ارشد‬
‫)‪Executive Information Systems(EIS‬‬
‫‪• Provide critical information from MIS, DSS, and‬‬
‫‪other sources tailored to the information needs of‬‬
‫‪executives.‬‬
‫• به‌مدیران‌ارشد‌سازمان‌سرویس‌میدهند‪.‬‬
‫• مدیران‌ارشد‌را‌در‌‬
‫– کنترل‌عملکرد‌کل‌سازمان‌و‌ریشه‌یابی‌کالن‌نواقص‪‌،‬‬
‫– تعیین‌فرصتها‪‌،‬تهدیدها‪‌،‬نقاط‌قوط‌و‌ضعف‌سازمان‪‌،‬و‌‬
‫– برنامه‌ریزی‌استراتژیک‌سازمان‬
‫یاری‌میرسانند‪.‬‬
‫• وظایف‌مدیران‌ارشد‌به‌سختی‌قابل‌کمی‌شدن‌هستند‪.‬‬
‫• از‌داده‌های‌داخلی‌و‌خارجی‌(مانند‌وضعیت‌رقبا‪‌،‬نرخ‌تورم‪‌،‬نرخ‌بهره‬
‫بانکی‪‌،‬نرخ‌مبادله‌ارزها‌و‌‪‌)...‬استفاده‌میکنند‪.‬‬
 ‫داشبورد دیجیتال‬
Digital Dashboard
• displays on a single screen graphs and charts
of key performance indicators for managing a
company.
• Digital dashboards are becoming an
increasingly popular tool for management
decision makers
‫نمونه داشبورد دیجیتال‬
‫نمونه داشبورد دیجیتال‬
‫نمونه داشبورد دیجیتال‬
EIS: Management Cockpit
‫اتاق فرمان مدیریت‬
 EIS ‫قابلیتهای یک‬
• Drill down: Ability to go to details, at several levels
• Critical success factors (CSF): The factors most critical for
the success of business. These can be organizational,
industry, departmental, etc.
• Key performance indicators (KPI): The specific measures
of CSFs
• Status access: The latest data available on KPI or some
other metric, ideally in real time
• Trend analysis: Short-, medium-, and long term trend of
KPIs or metrics are projected using forecasting methods.
• Exception reporting: Based on the concept of
management by exception, reports highlight deviations
larger than certain thresholds. Reports may include only
deviations.
 EIS ‫ در‬Drill-Down ‫قابلیت‬
Production Costs
Sales
South
Executives Production Costs
North
Distribution Costs
Overseas
Fixed Costs
5000
4500
4000
3500
3000 South
2500 North
2000 Overseas
1500
1000

Central Management 500

0
1993 1994 1995 1996

Production Cost: South

Data Item# 1996 1995
Data 1234 542.1 442.3
2938 631.3 153.5
Sales Data 7319 753.1 623.8

Production
Distribution Data
Detail level of a report – drill downs

Last 21 53
 ‫سیستمهای پشتیبانی تصمیم‬
‫)‪Decision Support Systems (DSS‬‬
‫• عموما‌به‌مدیران‌میانی‌سرویس‌میدهند‪.‬‬
‫• به‌مدیران‌در‌تصمیمات‌موردی‌و‌جواب‌دادن‌به‌سواالتی‌از‌قبیل”‌اگر یک‌‬
‫شیفت‌به‌کارخانه‌اضافه‌کنیم‌در‌سود‌چه‌تغییری‌ایجاد‌میشود؟“ کمک‌‬
‫میکند‪.‬‬
‫• از‌داده‌های‌داخلی‌و‌گاها‌خارجی‌(مانند‌نرخ‌قیمت‌مواد‌اولیه‌در‌بازار)‌‬
‫استفاده‌میکند‪.‬‬
‫• معموال‌یکسری‌محاسبات‌ریاضی‌بر‌روی‌داده‌ها‌انجام‌میدهد‪.‬‬
‫• مدیران‌معموال‌نیاز‌دارند‌بطور‌مستقیم‌با‌سیستم‌کار‌کنند‌و‌از‌آن‌‬
‫سرویس‌بگیرند‪.‬‬
‫‪54‬‬
 ‫چند مثال از ‪DSS‬‬
‫دانشگاهها‪‌:‬سیستم‌زمان‌بندی‌دروس‌دانشگاهی‬ ‫•‬
‫شرکتهای هواپیمایی‪/‬راهآهن‪‌:‬سیستم‌زمان‌بندی‌‬ ‫•‬
‫پروازها‪/‬زمان‌بندی‌حرکت‌قطارها‬
‫کارخانهها‪‌:‬سیستم‌زمان‌بندی‌تولید‬ ‫•‬
‫فروشگاهها‪‌:‬سیستم‌پیش‌بینی‌تقاضا‌و‌سفارش‌دهی‌کاالها‬ ‫•‬
‫شرکتهای توزیع‪/‬حملونقل‪/‬پست‪‌:‬مسیریابی‌خودروها‌و‌‬ ‫•‬
‫زمان‌بندی‌حرکت‌آنها‬
 ‫سیستمهای پشتیبانی تصمیم‬
• Decision support systems are computer-based
information systems that provide interactive
information support to managers and business
professionals during the decision making
process.
• Decision support systems use
(1) analytical models,
(2) specialized databases,
(3) a decision maker’s own insights and judgments,
(4) an interactive, computer-based modeling process
 ‫فرایند تصمیمگیری‬
1. Intelligence consists of discovering, identifying,
and understanding the problems occurring in the
organization—why a problem exists, where, and
what effects it is having on the firm.
2. Design involves identifying and exploring various
solutions to the problem.
3. Choice consists of choosing among solution
alternatives.
4. Implementation involves making the chosen
alternative work and continuing to monitor how
well the solution is working.
 ‫فرایند‬
‫تصمیمگیری‬
 ‫نقش سیستمهای اطالعاتی در‬
‫پشتیبانی از فرایند تصمیم‬
‫• حمایت از مرحله آگاهی (‪:)Intelligence‬‬
‫• باید‌بتوان‌منابع‌اطالعاتی‌داخلی‌و‌خارجی‌را‌در‌پی‌یافتن‌فرصت‌ها‌‬
‫و‌مشکالت‌پویش‌کرد‌و‌تفسیرهای‌الزم‌را‌ارائه‌داد‪‌.‬این‌کار‌با‌‬
‫نظارت‌مستمر‌بر‌اطالعات‌داخلی‌و‌خارجی‪‌،‬جستجوی‌عالئم‌‬
‫زودرس‌مشکالت‌و‌فرصت‌ها‌به‌انجام‌می‌رسد‪.‬‬
‫• ‪( DSS‌،EIS‌،MIS‬بخصوص داده‌کاوی=‌‪‌)Data Mining‬و‌‬
‫سیستم‌های‌خبره‌در‌این‌مرحله‌به‌کار‌می‌آیند‪‌.‬‬
‫• گزارش‌های‌منظم‌می‌توانند‌به‌گونه‌ای‌طراحی‌شوند‌که‌به‌فعالیت‌‬
‫کشف‌مسئله‌کمک‌کنند‪‌.‬این‌کار‌از‌طریق‌مقایسه‌اهداف‌مورد‌‬
‫انتظار‌با‌وضعیت‌فعلی‌امکان‌پذیر‌است‪.‬‬
 ‫نقش سیستمهای اطالعاتی در‬
‫پشتیبانی از فرایند تصمیم‬
‫حمایت از مراحل طراحی و انتخاب (‪:)Design & Choice‬‬ ‫•‬
‫این‌دو‌مرحله‪‌،‬عمدتاً‌به‌وسیله‌‪ DSS‬و‌سیستم‌های‌خبره‪‌،‬‬ ‫•‬
‫حمایت‌می‌شوند‬
‫حمایت از مرحله اجرا (‪)Implementation‬‬ ‫•‬
‫در‌این‌مرحله‌باید‌اثربخش‌بودن‌یا‌نبودن‌تصمیم‌را‌بررسی‌‬ ‫•‬
‫نمود‪.‬‬
‫سیستم‌های‌اطالعاتی‌مورد‌استفاده‌در‌این‌مرحله‪‌،‬مشابه‌‬ ‫•‬
‫مرحله‌آگاهی است‪‌.‬‬
 ‫انواع سیستم پشتیبانی تصمیم‬
1. Model-driven DSS
• Primarily stand-alone
)‫(یعنی ایزوله از سایر سیستمهای سازمان‬
• Uses model to perform “what-if” and other kinds of
analysis
2. Data-driven DSS
• Allows users to extract and analyze useful
information from previous databases
Data Mining
• Finds hidden patterns and relationships in
large databases to infer rules
Major types of Analytical Modeling
DSS ‫اجزاء‬

Data Component

Model Component

User Interface Component

‫اجزاء یک ‪DSS‬‬
‫نمونه‬
DSS for Customer Analysis and Segmentation
‫سيستمهاي اطالعاتي در خدمت بخشها و اليه های مختلف سازمان‬

‫سيستم بپيش بيني فروش ‪ 5‬سال اينده بليط قطارهاي‬

‫مسافري‬

‫سيستم مقايسه فروش بليط قطار مسيرهاي مختلف‪ ،‬در ماههاي گذشته‪ ،‬در شعب مختلف‬

‫سيستم فروش بليط مسافري‪ ،‬سيستم پرداخت جريمه تاخير يا لغو سفر‬

‫‪SALES & MARKETING‬‬

‫سيستمهاي اطالعاتي در خدمت بخشها و اليه های مختلف سازمان‬

‫سيستم بررسي و ريشه يابي كالن علت‬

‫سوانح‬

‫سيستم زمانبندي ‪ 6‬ماهه پرواز هواپيماها‬

‫سيستم ثبت ورود و خروج هواپيماها‬

‫‪MANUFACTURING & OPERATIONS‬‬

 ‫سيستمهاي اطالعاتي در خدمت بخشها و اليه های مختلف سازمان‬

‫سيستم برنامه ريزي درازمدت تامين پرسنل سازمان‬

‫سيستم برنامه ريزي ماهانه تخصيص تعميركار ديزل به سفارشات تعميراتي واصله‬

‫سيستم ثبت كاركرد روزانه پرسنل‬

‫‪HUMAN RESOURCES‬‬
 ‫سیستمهای همکاری سازمانی‬
Enterprise Collaboration Systems
• Enterprise Collaboration Systems : support
team, workgroup, and enterprise
communications and collaborations
• Collaboration is working with others to achieve
shared and explicit goals
• Collaboration can be short-lived, lasting a few
minutes, or longer term, depending on the nature
of the task and the relationship among
participants.
• Collaboration can be one-to-one or many-to-many
 ‫دالیل اهمیت روزافزون همکاری و کار تیمی‬
1. Changing nature of work
• the kinds of jobs we have require much closer
coordination and interaction among the parties involved
in producing the service or product
• Increasing the jobs where interaction (talking, e-mailing,
presenting, and persuading) is the primary value-adding
activity
2. Growth of professional work
• Professional jobs require substantial education, and the
sharing of information and opinions to get work done.
• Each actor on the job brings specialized expertise to the
problem, and all the actors need to take one another into
account in order to accomplish the job
 ‫دالیل اهمیت روزافزون همکاری و کار تیمی‬

3. Changing organization of the firm

• For most of the industrial age, managers organized
work in a hierarchical fashion
• Today, work is organized into groups and teams,
who are expected to develop their own methods
for accomplishing the task
4. Changing scope of the firm
• The work of the firm has changed from a single
location to multiple locations—offices or factories
throughout a region, a nation, or even around the
globe
 ‫دالیل اهمیت روزافزون همکاری و کار تیمی‬

5. Emphasis on innovation
• Innovation is a group and social process, and
most innovations derive from collaboration
among individuals in a lab, a business, or
government agencies
6. Changing culture of work and business
• Most research on collaboration supports the
notion that diverse teams produce better
outputs, faster, than individuals working on
their own
 ‫نمونههایی از سیستمهای همکاری و کار تیمی‬

• Office Automation Systems

• E-mail and instant messaging
• Document sharing (including wikis)
• Collaborative reviewing/editing
• File sharing
• Video conferencing
• Large audience Webinars
• Event scheduling
• …
 ‫سیستمهای کنترل فرایند‬
Process Control Systems
• Process Control Systems : Monitor and
control industrial processes.
• Examples: petroleum refining, power
generation, and steel production systems.
• For example, a petroleum refinery uses
electronic sensors linked to computers to
monitor chemical processes continually and
make instant (real-time) adjustments that
control the refinery process
 ‫سیستمهای خبره‬
Expert Systems (ES)
• Expert systems are an attempt to mimic human
experts.
• Expert systems are knowledge-based systems that
provide expert advice and act as expert consultants
to users
• Expert systems can either support decision makers
or completely replace them.
• Expert systems are the most widely applied and
commercially successful AI technology.
• Typically, an ES is decision-making software that can
reach a level of performance comparable to a
human expert in some specialized and usually
narrow problem area.
 ‫مثالهایی از سیستمهای خبره‬
‫‪expert systems can provide expert advice for‬‬
‫‪operational chores or managerial decisions‬‬
‫سیستم‌خبره‌در‌حوزه‌تشخیص‌و‌تجویز‌پزشکی‬ ‫•‬
‫سیستم‌خبره‌برای‌عیب‌یابی‌و‌تعمیر‌تجهیزات‌و‌ماشین‌آالت‬ ‫•‬
‫سیستم‌خبره‌برای‌پیشنهاد‌قیمت‌در‌یک‌مناقصه‬ ‫•‬
‫سیستم‌خبره‌برای‌بررسی‌درخواست‌های‌وام‬ ‫•‬
‫• ‪process monitor‬‬
 ‫سیستمهای خبره‬
• The basic idea behind an ES is simple: Expertise is
transferred from an expert (or other source of expertise)
to the computer. This knowledge is then stored in the
computer. Users can call on the computer for specific
advice as needed. The computer can make inferences and
arrive at a conclusion. Then, like a human expert, it advises
the nonexperts and explains, if necessary, the logic behind
the advice.
• The transfer of expertise from an expert to a computer
and then to the user involves four activities:
1. knowledge acquisition (from experts or other sources),
2. knowledge representation (in the computer),
3. knowledge inferencing,
– inference engine
4. Knowledge transfer to the user.
‫ساختار و فرایند یک سیستم خبره‬
 ‫سیستمهای مدیریت دانش‬
Knowledge Management Systems
‌‫‌سیستم‌های‌اطالعاتی‌مبتنی‌بر‬،‫• سیستم‌های‌مدیریت‌دانش‬
‌‫‌سازماندهی‬،)creation( ‫دانش‌هستند‌که‌از‌ایجاد‬
‌‫)‌و‌انتشار‌دانش‌در‌سراسر‌یک‌سازمان‬organization(
.‫‌پشتیبانی‌می‌کنند‬،)dissemination(
• This knowledge frequently takes the form of best
practices, policies, and business solutions at the
project, team, business unit, and enterprise levels of the
company
 ‫دانش‬
‫اگر‌داده‌ها‌و‌یا‌اطالعات‌به‌شکلی‌سازمان‌دهی‌شوند‌که‌منجر به‬ ‫•‬
‫حل مسئلهای شود و یا سبب گردد تا تصمیمی اتخاذ شود‪‌،‬‬
‫به‌چنین‌درکی‪‌،‬دانش‌گوییم‪.‬‬
‫دانش‌شامل‌آگاهی‌و‌درک‌مجموعه‌ای‌از‌اطالعات‌و‌این‌که‌‬ ‫•‬
‫چگونه این اطالعات میتوانند به بهترین نحو به کار روند‪‌،‬‬
‫می‌باشد‬
‫دانش‪‌،‬مجموعه‌ای‌از‌اطالعات‌مناسب‌ساخت‌یافته‌و‌الگو‌مدار‌در‌‬ ‫•‬
‫حوزه‌معین‌است‬
‫دانش‪‌،‬شکل‌غنی‌شده‌و‌بارور‌شده‌اطالعات‌می‌باشد‌که‌همراه‌با‌‬ ‫•‬
‫فهمیدن چگونگی و چرایی است‬
‫داده‪ ،‬اطالعات‪ ،‬دانش‬
 ‫دانش ضمنی و صریح‬
Tacit and Explicit Knowledge
• Knowledge residing in the minds of employees
that has not been documented is called tacit
knowledge,
• knowledge that has been documented is
called explicit knowledge.
 ‫شبکه دانش‬
knowledge network
A knowledge network
• maintains a database of firm experts, as well as
• accepted solutions to known problems, and then
• facilitates the communication between
employees looking for knowledge and experts
who have that knowledge.
• Solutions created in this communication are then
added to a database of solutions in the form of
FAQs, best practices, or other documents.
 ‫سیستمهای اطالعاتی استراتژیک‬
Strategic Information Systems (SIS)
• strategic information systems apply information
technology to a firm’s products, services, or business
processes to help it gain a strategic advantage over its
competitors.
• An SIS is characterized by its ability to significantly
change the manner in which business is conducted, in
order to give the firm strategic advantage.
• Any information system—EIS, OIS, TPS, KMS—that
changes the goals, processes, products, or environmental
relationships to help an organization gain a competitive
advantage or reduce a competitive disadvantage is a
strategic information system
 ‫مزیت رقابتی‬
Competitive Advantage
• an advantage over competitors in some measure
such as cost, quality, or speed
• Competitive advantage is at the core of a firm’s
success or failure
• such advantage seeks to lead to control of the
market and to larger-than-average profits
 Functional Business Systems

• Information systems that focus on operational

and managerial applications in support of
basic business functions such as accounting or
marketing
 ‫روند گسترش کاربرد سيستمهای اطالعاتی‬

‫سال‬ ‫کاربردها‬ ‫مثالها‬

‫‪1950-1960‬‬ ‫پردازش داده‬ ‫‪TPS‬‬

‫‪1960-1970‬‬ ‫گزارشات مدیریت‬ ‫‪MIS‬‬

‫‪1970-1980‬‬ ‫پشتیبانی تصمیم‬ ‫‪DSS‬‬

‫‪1980-1990‬‬ ‫کاربرد استراتژیک‬ ‫‪EIS,ES,SIS‬‬

‫تجارت و بازرگانی الک ترونیک ‪1990-2000‬‬ ‫‪E-business, E-‬‬

‫‪commerce‬‬
‫‪88‬‬
 ‫تجارت الکترونیک و بازرگانی الکترونیک‬
E-BUSINESS, E-COMMERCE
• Electronic business, or e-business, refers to the
use of digital technology and the Internet to
execute the major business processes in the
enterprise.
• E-business includes activities for the internal
management of the firm and for coordination
with suppliers and other business partners
• E-commerce is the part of e-business that deals
with the buying and selling of goods and services
over the Internet. It also encompasses activities
supporting those market transactions, such as
advertising, marketing, customer support,
security, delivery, and payment
e-Business Applications
 ‫مدیریت زنجیره عرضه‬
Supply Chain Management
• A supply chain refers to the flow of materials,
information, money, and services from raw
material suppliers, through factories and
warehouses to the end customers.
• A supply chain also includes the organizations
and processes that create and deliver products,
information, and services to end customers.
• The function of supply chain management
(SCM) is to plan, organize, and optimize the
supply chain’s activities.
‫نمونه یک زنجیره عرضه‬
‫‪A Supply Chain‬‬
 ‫سیستم های مدیریت زنجیره عرضه‬
Supply Chain Management Systems
• Like other functional areas, SCM utilizes
information systems.
• SCM systems reduce uncertainty and risks by
decreasing inventory levels and cycle time and
improving business processes and customer
service.
 ‫مدیریت ارتباط با مشتری‬
Customer Relationship Management (CRM)
• CRM is an enterprisewide effort to acquire
and retain customers.
• CRM recognizes that customers are the core of
a business and that a company’s success
depends on effectively managing its
relationships with them.
• CRM focuses on building long-term and
sustainable customer relationships that add
value for both the customer and the company.
e-Business Applications
 Business Processes Supported by ERP Modules
• Financial and accounting processes: general ledger, accounts
payable, accounts receivable, fixed assets, cash management
and forecasting, product-cost accounting, cost-center
accounting, asset accounting, tax accounting, credit
management, financial reporting
• Sales and marketing processes: order processing, quotations,
contracts, product configuration, pricing, billing, credit checking,
incentive and commission management, sales planning
• Manufacturing and production processes: procurement,
inventory management, purchasing, shipping, production
planning, production scheduling, material requirements
planning, quality control, distribution, transportation, plant and
equipment maintenance
• Human resources processes: personnel administration, time
accounting, payroll, personnel planning and development,
benefits accounting, applicant tracking, compensation,
workforce planning, performance management
 ‫هوشمندی کسبوکار‬
Business Intelligence(BI)
• When we think of humans as intelligent beings
we often refer to their ability to take in data
from their environment, understand the
meaning and significance of the information,
and then act appropriately.
• Just like human beings, some business firms do
this well, and others poorly.
• BI=infrastructure for warehousing, integrating,
reporting, and analyzing data that comes from
the business environment.
Business Intelligence Environment
 ‫دولت الکترونیک‬
E-government
• E-government refers to the application of the
Internet and networking technologies to
digitally enable government and public sector
agencies’ relationships with citizens,
businesses, and other arms of government
• In addition to improving delivery of
government services, e-government makes
government operations more efficient and
also empowers citizens by giving them easier
access to information and the ability to
network electronically with other citizens
 ‫تمرین ‪2‬‬
‫• یک سیستم اطالعاتی از اسالید بعدی را انتخاب کنید‪:‬‬
‫‪‬با جستجو در اینترنت‪ ،‬سه شرکت نرمافزاری ارائهکننده سیستم‬
‫مورد نظر را شناسایی و عناوین زیر را ارائه کنید‪:‬‬
‫– نام‌و‌آدرس‌وب‌سایت‌شرکت‌های‌ارائه‌کننده‌هر‌سیستم‬
‫– کارکردها (‪ )function‬و قابلیتهای هر سیستم‬
‫– گزارشات مدیریتی قابل ارائه توسط هر سیستم‬
‫– ]تعداد‌مشتریانی‌که‌تاکنون‌سیستم‌را‌خریداری‌کرده‌اند[‬
‫– ]تکنولوژی‌نرم‌افزاری‌مورد‌استفاده‌(بانک‌اطالعاتی‪‌،‬زبان‌برنامه‌نویسی‪‌،‬‬
‫تحت‌وب‌یا‌ویندوز)[‬
‫– ]قیمت‌فروش‌هر‌نسخه‌از‌سیستم[‬
‫– مقایسه‌سیستم‌ها‌با‌یکدیگر‌از‌نظر‌کارکرد‪/‬تعداد‌مشتری‪/‬قیمت‪.../‬‬
‫‪‬چرا افراد و سازمانها از این نوع سیستم استفاده میکنند؟‬
 ‫تمرین ‪2‬‬
‫‪ -0‬سیستم اطالعات بیمارستانی‬
‫گزارش خود را در‬ ‫‪ -1‬سیستم اطالعات هتل‬
‫قالب یک فایل‬
‫‪ -2‬سیستم اطالعات فروش‬
‫‪ pdf‬ارائه نمایید‪.‬‬
‫‪ -3‬سیستم اطالعات خرید‬
‫‪ -4‬سیستم اطالعات نگهداری و تعمیرات‬
‫موعد تحویل‪:‬‬ ‫‪ -5‬سیستم اتوماسیون اداری‬
‫دو هفته بعد‬ ‫‪ -6‬سیستم مدیریت ارتباط با مشتری‬
‫‪ -7‬سیستم نظام پیشنهادات‬
‫‪ -8‬سیستم اطالعات انبار‬
‫‪ -9‬سیستم اطالعات حسابداری‬
‫‪ -10‬سیستم مدیریت مجتمعهای مسکونی‬
‫‪ -11‬سیستم اطالعات کتابخانه‬
 ‫فشارهای وارده بر کسبوکارها‪،‬‬
‫پاسخهای سازمانی به این فشارها‪،‬‬
‫و نقش فناوری اطالعات‬

‫‪Business Pressures,‬‬
‫‪Organizational Responses,‬‬
‫‪and IT Support‬‬
 ‫ پاسخهای سازمانی به این‬،‫فشارهای وارده بر کسبوکارها‬
‫ و نقش فناوری اطالعات‬،‫فشارها‬
• Modern organizations must compete in a
challenging environment.
• The business environment is the combination of
social, legal, economic, physical, and political factors
that affect business activities.
• Significant changes in any of these factors are likely
to create business pressures on organizations.
• Companies must react rapidly to problems and
opportunities arising from extremely dynamic
conditions.
• Organizations typically respond to these pressures
with activities supported by IT.
 ‫فشارهای وارده بر کسب و کارها‬
• Global Economy and Strong Competition
o reduction of trade barriers has allowed products
and services to flow more freely around the globe
o a global strategy requires extensive communication
and collaboration, frequently in several languages
and under several cultural, ethical, and legal
conditions. This can be greatly facilitated with IT
• The Changing Nature of the Workforce
o more and more workers are becoming knowledge
workers
o Work from home
 ‫فشارهای وارده بر کسب و کارها‬
• Powerful Customers
o customers become more knowledgeable about the
availability and quality of products and services.
o On the Web, consumers can now easily find detailed
information about products and services, compare
prices, and buy at electronic auctions
o Companies need to be able to deliver information
quickly to satisfy these customers
o Customers today also want customized products
and services, with high quality and low prices.
Vendors must respond, or lose business.
o The importance of customers has created
“competition over customers.”
 ‫فشارهای وارده بر کسب و کارها‬
• Technological Innovation and Obsolescence
o Technology is playing an increased role in both
manufacturing and services. New and improved
technologies create or support substitutes for
products, alternative service options, and superb
quality.
o In addition, some of today’s state-of-the-art
products may be obsolete tomorrow.
o However, probably the technology with the greatest
impact is Web-based information technology
 ‫فشارهای وارده بر کسب و کارها‬
• Information Overload
o The information and knowledge generated
and stored inside organizations is also
increasing exponentially. The world is facing a
flood of information.
o Thus, the accessibility, navigation, and
management of data, information, and
knowledge, which are necessary for
managerial decision making, become critical.
 ‫پاسخهای سازمانی به این فشارها‬
• Make-to-Order and Mass Customization
o A major response area is the trend to produce
customized products and services. This strategy is
referred to as build-to-order. As today’s customers
demand customized products and services, the
business problem is how to provide customization
and do it efficiently.
o In mass customization, items are produced in a large
quantity but are customized to fit the desires of each
customer. IT and EC are ideal facilitators of mass
customization, for example, by enabling interactive
communication between buyers and designers so
that customers can quickly and correctly configure
the products they want. Also, electronic ordering
reaches the production facility in minutes.
 ‫پاسخهای سازمانی به این فشارها‬
• Continuous Improvement
o Many companies continuously conduct programs that
attempt to improve their productivity and quality,
and they frequently do so with the facilitation of IT.
o Examples of such programs include total quality
management (TQM) and Six Sigma, knowledge
management, productivity and creativity
improvements, just-in-time (JIT) processing,
improvements in decision-making processes, change
management, and customer service improvements.
o The underlying purpose of IT support in continuous
improvement is (1) to monitor and analyze
performance and productivity and (2) to gather,
share, and better use organizational knowledge.
 ‫پاسخهای سازمانی به این فشارها‬
• Restructuring Business Processes
o Organizations may discover that continuous improvement
efforts have limited effectiveness in an environment full of
strong business pressures. Therefore, a relatively new
approach may be needed. This approach, initially called
business process reengineering (BPR), refers to a situation
in which an organization fundamentally and radically
redesigns its business process to achieve dramatic
improvements
o Information technology plays a major role in
restructuring. It provides automation; it allows business to
be conducted in different locations; it permits quicker
delivery to customers; it creates or facilitates new business
models; and it supports rapid and paperless transactions
among suppliers, manufacturers, and retailers.
 ‫پاسخهای سازمانی به این فشارها‬
• Business Alliances
o Many companies realize that alliances with other
companies, even competitors, can be very
beneficial.
o There are several types of alliances: sharing
resources, doing procurement jointly, establishing
a permanent supplier-company relationship, and
creating joint research efforts.
o Any of these might be undertaken in response to
business pressures and usually is supported by IT.
 ‫پاسخهای سازمانی به این فشارها‬

• Strategic Information Systems

• Customer Relationship Management (CRM)
• E-Business and E-Commerce
 ‫توسعه سیستمهای اطالعاتی‬
‫‪Information Systems‬‬
‫‪Development‬‬
‫توسعه سیستم اطالعاتی=‬
‫تحلیل‪ ،‬طراحی‪ ،‬ساخت و استقرار یک سیستم اطالعاتی‬
‫پروژههای توسعه سیستمها از کجا شروع میشوند؟‬
:‫• انگیزه‌اجرای‌اکثر‌پروژه‌ها‌ترکیبی‌از‌عوامل‌زیر‌است‬
solving problems ‫– حل مسائل‬
exploiting opportunities ‫– بهرهبرداری از فرصتها‬
fulfilling directives ‫بخشنامهها‬/‫– انجام دستورالعملها‬
• Problem – an undesirable situation that prevents the
organization from fully achieving its mission, vision,
and/or objectives.
• Opportunity – a chance to improve the organization
even in the absence of an identified problem.
• Directive - a new requirement that is imposed by
management, government or some external
influence
‫ هر سه مورد فوق را در بر میگیرد‬،‫• معموالً اصطالح حل مسئله‬
‫پروژههای توسعه سیستمها از کجا شروع میشوند؟‬
‫• پروژههای برنامهریزی شده ‪planned projects‬‬
‫نتیجه‌یکی‌از‌موارد‌زیر‌هستند‪:‬‬
‫– برنامه راهبردی سیستمهای اطالعاتی‬
‫‪Information systems strategy plan‬‬
‫بررسی‌یک‌سازمان‌و‌تعریف‌پروژه‌هایی‌که‌بیشترین‌ارزش‌را‌برای‌سازمان‌‬
‫خلق‌می‌کنند‬
‫– طراحی مجدد یک فرایند کسب و کار‬
‫‪Business process redesign‬‬
‫یک‌فرایند‪‌،‬مورد‌بازنگری‌و‌طراحی‌مجدد‌قرار‌گرفته‌و‌اکنون‌وقت‌طراحی‬
‫مجدد‌سیستم‌‌اطالعاتی‌پشتیبانی‌کننده‌از‌آن‌فرایند‌است‪‌.‬‬
‫• پروژههای برنامهریزی نشده ‪unplanned projects‬‬
‫به‌خاطر‌یک‌مسئله‪‌،‬فرصت‌یا‌دستورالعمل‌خاص‌آغاز‌می‌شوند‬
 ‫چکلیست شناسایی مسائل سیستم‬
‫• عملکرد ‪performance‬‬
‫– مقدار‌کار‌انجام‌شده‌در‌یک‌دوره‌زمانی ‪throughput‬‬
‫– زمان‌پاسخگویی‌(تأخیر‌بین‌یک‌درخواست‌تا‌پاسخگویی به‌آن‌‬
‫درخواست)‌‪response time‬‬
‫• اطالعات ‪information‬‬
‫– کیفیت‌اطالعات‌(جمع‌آوری‌و‌ارائه‌اطالعات‌مورد‌نیاز‌در‌زمان‌‬
‫مناسب‌به‌شکل‌مناسب‌با‌دقت‌مناسب)‬
‫– سهولت‌تهیه‌اطالعات‬
‫– یکپارچگی‌ضعیف‌اطالعات‌‬
‫چکلیست شناسایی مسائل سیستم‬
‫• اقتصاد ‪economics‬‬
‫– شفافیت‌در‌هزینه‌ها‌و‌سود‬
‫• کنترل و امنیت ‪control and security‬‬
‫– کنترل‌بوروکراتیک‬
‫– تأخیر‌ناشی‌از‌کنترل‌زیاد‬
‫– نارضایتی‌مشتریان‪/‬کارکنان‌از‌کنترل‌زیاد‬
‫– خطا‌در‌پردازش‌ها‌‬
‫– خطا‌در‌تصمیم‌گیری‌ها‬
‫– امنیت‌اطالعات‬
‫– ناسازگاری‌در‌اطالعات‌سیستم‌های‌مختلف‬
‫چکلیست شناسایی مسائل سیستم‬
‫• کارایی ‪efficiency‬‬
‫– تالش‌اضافی‌مورد‌نیاز‌برای‌انجام‌کارها‬
‫– اتالف‌وقت‌افراد‪/‬ماشین‌آالت‬
‫– اتالف‌مواد‬
‫• خدمات ‪service‬‬
‫– سهولت‌آموزش‌سیستم‬
‫– سهولت‌کار‌با‌سیستم‬
‫– انعطاف‌پذیری‌سیستم‌در‌مقابل‌وضعیت‌های‌خاص‌یا‌جدید‬
‫– تغییرپذیری‌سیستم‬
‫– قابلیت‌اطمینان‌سیستم‬
‫– سازگار‌بودن‌سیستم‌با‌سایر‌سیستم‌ها‬
 ‫ذینفعان یک سیستم اطالعاتی‬
Stakeholders of an Information System
• System Owners
• System Users
• System Analysts
• System Designers
• System Builders
• Project Managers

In practice, any individual person may play

more than one of these roles
 ‫ذینفعان یک سیستم اطالعاتی‬
• System owners
– Usually come from the rank of management (middle
or executive managers)
– Pay for the system to be built and operated
– Set the vision and priorities for the system
– They view an information system in terms of costs
and benefits to solve problems and exploit
opportunities
– Tend to be interested in the bottom line: how much
will the system cost? How much value or what
benefits will the system return to the business?
 ‫ذینفعان یک سیستم اطالعاتی‬
• System Users
– Define the business requirements and expectations
for the system
– They view an information system in terms of
othe functionality provided to their jobs
oEase-of-learning
oEase-of-use
Discussions with most users need to be kept at the
business requirements level as opposed to the
technical requirements level
 ‫ذینفعان یک سیستم اطالعاتی‬
• System Users
– Internal System Users
• Clerical and service workers
– They process orders, invoices, payments, and the like.
– Perform most of the day-to-day transaction processing
• Technical and professional staff
– Lawyers, accountants, engineers, market analysts,
advertising designers, …
• Supervisors, middle managers, and executive
managers
– External System Users
• Customers, suppliers, partners, …
 ‫ذینفعان یک سیستم اطالعاتی‬
• System Designers
– Translate the business requirements into a
feasible technical solution
– The view an information system in terms of a
design blueprint to guide the construction of the
final system
Database administrators, network architects,
graphic artists, security experts, web architects, …
 ‫ذینفعان یک سیستم اطالعاتی‬
• System Builders
– Construct, deploy, and maintain the information
system
– In small organizations or with small information
systems, system designers and system builders are
often the same people
Application programmers, database programmers,
network administrators, security administrators,
webmasters, …
 ‫ذینفعان یک سیستم اطالعاتی‬
• System Analysts
– Facilitate the development of information systems
through interaction with the other stakeholders
– A specialist who studies the problems and needs of
an organization to determine how people, data,
processes, and information technology can best
accomplish improvements for the business
 ‫ذینفعان یک سیستم اطالعاتی‬
• Skills needed by the systems analyst
– Working knowledge of information technologies
– Computer programming experience and expertise
– General knowledge of business processes and
terminology
– General problem-solving skills
– Good interpersonal communication skills
– Good interpersonal relations skills
– Flexibility and adaptability
– Character and ethics
 ‫متدولوژی (روششناسی)‬
‫توسعه سیستمهای اطالعاتی‬
 ‫متدولوژی (‪ )Methodology‬چیست؟‬
‫• تعریف‌متدولوژی‌در‌دیکشنری‌‪:Longman‬‬
‫مجموعه‌روش‌ها‌(‪‌)methods‬و‌اصولی‌(‪‌)principles‬که‌هنگام‌‬
‫بررسی‌یک‌موضوع‌خاص‌یا‌انجام‌کار‌خاصی‪‌،‬به‌کار‌می‌برید‬
‫• متدولوژی‪‌:‬مجموعه‌ای‌از‌روش‌ها‪‌،‬قواعد‌و‌اصولی‌که‌در‌یک‌رشته‌به‌‬
‫کار‌بسته‌می‌شود‬
‫• متدولوژی‪‌:‬مجموعه‌ای‌منسجم‌از‌روش‌هاست‌که‌بر‌مبنای‌‬
‫مجموعه‌ای‌از‌اصول‌پایه‪‌،‬به‌همراه‌قواعدی‌برای‌کاربرد‌آنها‪‌،‬بنا‌‬
‫شده‌اند‪.‬‬
‫• متدولوژی‪‌:‬مجموعه‌ای‌از‌اصول‌کلی‌مربوط‌به‌روش‌هاست‌که‌در‌هر‬
‫وضعیت‌مشخص‌باید‌به‌یک‌روش‌خاص‌مناسب‌آن‌وضعیت‌تبدیل‌‬
‫شود‬
 ‫چرا توسعه سیستم اطالعاتی‪ ،‬به متدولوژی نیاز دارد؟‬
‫• توسعه‌سیستم‌های‌اطالعاتی‪‌،‬فرایندی‌است‌طوالنی‌و‬
‫پیچیده‌که‌از‌آغاز‌تا‌پایان‪‌،‬عناصر‌مختلفی‌در‌آن‌درگیر‌‬
‫می‌شوند‪‌.‬‬
‫• پروژه‌های‌ایجاد‌سیستم‌به‌طور‌وسیعی‌از‌منابع‌مالی‪‌،‬فنی‌و‌‬
‫انسانی‌بهره‌جسته‌و‌در‌طول‌اجرا‪‌،‬روش‌ها‪‌،‬فنون‌و‌ابزارهای‬
‫متنوعی‌توسط‌مجریان‌آنها‌به‌کار‌بسته‌می‌شود‪‌.‬‬
‫• بدیهی‌است‌که‌برنامه‌ریزی‪‌،‬مدیریت‪‌،‬و‌راهبری‌موفقیت‌آمیز‌‬
‫چنین‌پروژه‌هایی‌بدون‌تبعیت‌از‌یک‌متدولوژی‌مشخص و‌‬
‫مدون‪‌،‬اگر‌غیرممکن‌نباشد‪‌،‬بسیار‌مشکل‌خواهد‌بود‪‌.‬‬
 ‫متدولوژی توسعه سیستم اطالعاتی چیست؟‬
‫• تعریف‌انجمن‌کامپیوتر‌بریتانیا‪‌:‬متدولوژی‌یعنی‌یک‌مجموعه‌‬
‫پیشنهادی‌از‌فلسفهها‪‌،‬مراحل‪‌،‬قواعد‪‌،‬ابزارها‪‌،‬مستندات‪‌،‬تمهیدات‌‬
‫مدیریتی‌و‌نیازهای‌آموزشی‌برای‌توسعه‌دهندگان‌سیستم‌های‬
‫اطالعاتی‬
‫• یک‌متدولوژی‪‌،‬مرکب‌از‌مراحلی‌است‌که‌هر‌یک‌به‌نوبه‌خود‌از‬
‫مراحل‌فرعی‌تشکیل‌شده‌اند‪‌.‬با‌کمک‌این‌مراحل‪‌،‬توسعه‌دهندگان‌‬
‫سیستم‌می‌توانند‌در‌هر‌مرحله‪‌،‬ابزارها‌و‌روش‌های‌مناسب‌آن‌‬
‫مرحله‌را‌انتخاب‌کرده‌و‌پروژه‌های‌توسعه‌سیستم‌های‌اطالعاتی را‌‬
‫برنامه‌ریزی‪‌،‬مدیریت‪‌،‬کنترل‌و‌ارزیابی‌کنند‪‌.‬‬
‫متدولوژی توسعه سیستم اطالعاتی چیست؟‬
‫• یک‌متدولوژی‌باید‌بتواند‌به‌پرسش‌های‌ذیل‌پاسخ‌گوید‪‌:‬‬
‫‪ .1‬چگونه‌یک‌پروژه‌باید‌به‌مراحل‌فرعی‌تجزیه‌شود؟‬
‫‪ .2‬در‌هر‌مرحله‌چه‌اقداماتی‌باید‌صورت‌گیرد؟‬
‫‪ .3‬در‌هر‌مرحله‌چه‌خروجی‌هایی‌باید‌تولید‌شود؟‬
‫‪ .4‬در‌چه‌زمانی‌و‌تحت‌چه‌شرایطی‌باید‌این‌وظایف‌انجام‌شود؟‬
‫‪ .5‬چه‌کسانی‌باید‌درگیر‌شوند؟‬
‫‪ .6‬پروژه‌چگونه‌باید‌مدیریت‌و‌کنترل‌شود؟‬
‫‪ .7‬از‌چه‌ابزارهایی‌باید‌استفاده‌شود؟‬
‫‪... .8‬‬
 ‫برخی از متدولوژیهای مشهور‬
• RUP (Rational Unified Process)
• CDM (Custom Development Method)
– CDM Classic
– CDM Fast-Track
• IE (Information Engineering)
• SSADM (Structured Systems Analysis and
Design Method)
 ‫متدولوژی مورد استفاده در این درس‬
‫• برگرفته‌از‌کتاب‬
‫‪• “Systems Analysis and Design Methods”, Jeffry‬‬
‫‪L. Whitten, Lonnie D. Bentley‬‬
‫• مؤلفان‌کتاب‌فوق‪‌،‬این‌متدولوژی‌را‌با‌نام‌اختصاری‌‪ FAST‬معرفی‌‬
‫می‌کنند‬
FAST ‫مراحل توسعه یک سیستم بر اساس متدولوژی‬
1. Scope Definition
2. Problem Analysis
3. Requirements Analysis
4. Logical Design
5. Decision Analysis
6. Physical Design and Integration
7. Construction and Testing
8. Installation and Delivery
9. System Operation and Maintenance
 ‫‪1. Scope Definition‬‬
‫• دو‌هدف‌اصلی‌از‌فاز‌تعریف‌محدوده‪:‬‬
‫– پاسخ‌گویی‌به‌این‌پرسش‌که‌آیا‌این‌مسئله‪‌،‬ارزش‌بررسی‌‬
‫دارد؟‬
‫– با‌فرض‌مثبت‌بودن‌پاسخ‌سؤال‌اول‪:‬‬
‫‪‬تعیین‌اندازه‌و‌مرزهای‌پروژه‬
‫‪‬مشارکت‌کنندگان‌در‌پروژه‬
‫‪‬بودجه‌و‌زمان‌بندی‌پروژه‬
‫‪‬محدودیت‌های‌پروژه‌(سقف‌بودجه‪‌،‬در‌دسترس‌بودن‌یا‌‬
‫نبودن‌منابع‌انسانی‪‌،‬قوانین‌دولتی‪‌،‬استانداردهای‌فناوری‪‌،‬و‌‪...‬‬
 Scope Definition
:‫• مشارکت‌کنندگان‌در‌این‌فاز‬
System Owner, Project Manager, System Analyst
‌‫ و‬problems‌‫‌ترکیبی‌از‬:‫ فاز‌تعریف‌محدوده‬Trigger •
‫ است‬directives‌‫ و‬opportunities
 ‫‪Scope Definition‬‬
‫• فراورده‌های‌این‌فاز‪:‬‬
‫– ‪‌: Problem Statement‬مرور‌مختصری‌بر‌مسائل‪‌،‬فرصت‌ها‪‌،‬و‪/‬یا‌‬
‫دستورالعمل‌ها‌‬
‫– ‪Initial Scope Statement‬‬
‫• محدوده‌سیستم‌از‌نظر‌اطالعاتی‌و‌کارکردی‬
‫• مبنایی‌برای‌کنترل‌‪scope creep‬‬
‫– تجهیز تیم پروژه‬
‫– تخمین بودجه توسعه سیستم‬
‫– زمانبندی فازهای باقیمانده‬
‫• مجموعه فراوردههای فوق را منشور پروژه نیز میگویند‬
 Scope Definition
system owner‌‫ توسط‬go or no-go‌‫‌تصمیم‌گیری‬:‫• انتهای‌این‌فاز‬
 ‫‪2. Problem Analysis‬‬
‫• مطالعه‌سیستم‌موجود‌و‌تحلیل‌نتایج‌این‌مطالعه‪‌،‬تا‌تیم‌پروژه‌‬
‫درک‌کامل‌تری‌از‌مسائلی‌که‌موجب‌شروع‌این‌پروژه‌شده‌اند‪‌،‬‬
‫به‌دست‌آورند؛‌همچنین‌ممکن‌است‌مسائل‌جدیدی‌نیز‌کشف‌‬
‫شوند‪.‬‬
‫• در‌این‌فاز‪user‌،‬ها‌نیز‌در‌پروژه‌مشارکت‌می‌کنند‬
‫• سؤال‌مهمی‌که‌باید‌پاسخ‌داد‪:‬‬
‫– آیا‌فواید‌حل‌این‌مسائل‪‌،‬بیشتر‌از‌هزینه‌های‌ساخت‌سیستم‌برای‌‬
‫حل‌آنها‌است؟‬
 ‫‪Problem Analysis‬‬
‫فراورده‌های‌این‌فاز‪:‬‬
‫• مجموعه‌ای‌از‌اهداف‌بهبود‌سیستم‌( ‪System‬‬
‫‪‌،)Improvement Objectives‬که‌بر‌اساس‌درک‌کامل‌‬
‫از‌مسائل‪‌،‬تعریف‌شده‌اند‬
‫این‌اهداف‪‌،‬معیارهای‌ارزیابی‌سیستم‌جدید‌را‌مشخص‌می‌کنند‪‌.‬به‌‬
‫عنوان‌مثال‪:‬‬
‫– کاهش‌زمان‌بین‌پردازش‌یک‌سفارش‌و‌ارسال‌آن‪‌،‬به‌‬
‫اندازه‌‪ 3‬روز‬
‫– کاهش‌‪20‬درصدی‌در‌موجودی‌انبار‬
Problem Analysis
 ‫‪3. Requirements Analysis‬‬
‫سیستم‌جدید‪‌،‬باید‌چه‌قابلیت‌هایی‌برای‌کاربرانش‌فراهم‌کند؟‌چه‌‬ ‫•‬
‫داده‌هایی‌باید‌دریافت‌و‌ذخیره‌شوند؟‬
‫تصمیم‌گیری‌درباره‌این‌که‌سیستم‌چه باید‌انجام‌دهد‌(نه‌این‌که‌‬ ‫•‬
‫چگونه باید‌انجام‌دهد)‬
‫‪ Business requirements‬را‌تعریف‌و‌اولویت‌‌بندی‌می‌‌کند‬ ‫•‬
‫تحلیل‌گر‌با‌کاربران‌تعامل‌می‌کند‌تا‌بفهمد‌آنها‌چه‌نیازها‌و‬ ‫•‬
‫خواسته‌‌هایی‌از‌سیستم‌جدید‌دارند‌(بدون‌بحث‌درباره‌ابعاد‌فنی)‬
‫شاید‌این‌مهمترین‌فاز‌باشد؛‌خطا‌در‌تحلیل‌نیازمندی‌ها‌موجب‌‬ ‫•‬
‫نارضایتی‌کاربران‌از‌سیستم‌نهایی‌و‌تغییرات‌پرهزینه‌می‌شود‪‌.‬‬
Requirements Analysis
 Requirements Discovery Methods
• Fact-Finding Techniques
– Sampling of existing documentation, reports, forms,
files and databases
– Research of relevant literature, benchmarking of
others’ solutions, and site visits
– Observation of the current system in action and the
work environment
– Questionnaires of the management and user
community
– Interviews of appropriate managers, users, and
technical staff
• Joint Requirements Planning
 ‫مدلسازی نیازمندیهای سیستم‬
‫• یکی‌از‌چالش‌های‌اساسی‌در‌تحلیل‌سیستم‪‌،‬درک‌‬
‫نیازمندی‌های‌کاربران‌و‌ذینفعان‌از‌سیستم‪‌،‬و‌سپس‌تبدیل‌و‌‬
‫بیان‌آن‌به‌صورتی‌است‌که‌قابل‌درک‌برای‌ذینفعان‌شده‌و‌‬
‫توسط‌آنها‌صحه‌گذاری‌و‌تایید‌شود‪.‬‬
‫‪• Use-case modeling – the process of modeling‬‬
‫‪a system’s functions in terms of business‬‬
‫‪events:‬‬
‫‪– who initiated the events,‬‬
‫‪– and how the system responds to those events.‬‬
 Concepts for Use-Case Modeling
• Use case – a related sequence of steps (scenario), both
automated and manual, for the purpose of completing
a single business task.
– Description of system functions from the perspective of
external users in terminology they understand.
• Use-case diagram – a diagram that depicts the
interactions between the system and external systems
and users.
– graphically describes who will use the system and in what
ways the user expects to interact with the system.
• Use-case narrative – a textual description of the
business event and how the user will interact with the
system to accomplish the task.
Sample Use-Case Model Diagram
 Basic Use-Case Symbols
• Use case – subset of the overall system
functionality
– Represented by a horizontal ellipse with
name of use case above, below, or inside
the ellipse.
• Actor – anyone or anything that needs
to interact with the system to exchange
information.
– human, organization, another information
system, external device, even time.
 Four Types of Actors
• Primary business actor
– The stakeholder that primarily benefits from the execution of
the use case.
– e.g. the employee receiving the paycheck
• Primary system actor
– The stakeholder that directly interfaces with the system to
initiate or trigger the business or system event.
– e.g. the bank teller entering deposit information
• External server actor
– The stakeholder that responds to a request from the use case.
– e.g. the credit bureau authorizing a credit card charge
• External receiver actor
– The stakeholder that is not the primary actor but receives
something of value from the use case.
– e.g. the warehouse receiving a packing slip
User ‫ با‬Actor ‫تفاوت‬
 Relationships
• Association – a relationship between an actor and
a use case in which an interaction occurs between
them.
– Association modeled as a solid line connecting the actor
and the use case.
– Association with an arrowhead touching the use case
indicates that the use case was initiated by the actor. (1)
– Association lacking arrowhead indicates an external
server or receiver actor. (2)
‫مثال‬
The Process of Requirements Use-Case Modeling
Step 1: Identify Business Actors
• When looking for actors, ask the following
questions:
– Who or what provides inputs to the system?
– Who or what receives outputs from the system?
– Are interfaces required to other systems?
– Are there events that are automatically triggered
at a predetermined time?
– Who will maintain information in the system?
• Actors should be named with a noun or noun
phrase
The Process of Requirements Use-Case Modeling
• Step 2: Identify Business Requirements Use
Cases
Business Requirements Use Case - a use case created
during requirements analysis to capture the
interactions between a user and the system free of
technology and implementation details.
– During requirements analysis, strive to identify and
document only the most critical complex and
important use cases often critical, complex, cases,
called essential use cases.
Step 2: Identify Business Requirements Use Cases (cont.)

• When looking for use cases, ask the following

questions:
– What are the main tasks of the actor?
– What information does the actor need from the system?
– What information does the actor provide to the system?
– Does the system need to inform the actor of any changes
or events that have occurred?
– Does the actor need to inform the system of any changes
or events that have occurred?
• Use cases should be named with a verb phrase
specifying the goal of the actor (i.e. Submit
Subscription Order)
Step 3: Construct Use-Case Model Diagram
 Step 4: Document Business
Requirements Use-Case Narratives
• Document first at high level to quickly obtain
an understanding of the events and
magnitude of the system.
• Then expand to a fully-documented business
requirement narrative.
– Include the use case’s typical course of events and
its alternate courses.
Sample High-Level Version of a Use-Case Narrative
Sample Expanded Version
of a Use-Case Narrative
Sample Expanded Version
of a Use-Case Narrative
 4. Logical Design

• Logical Data Model: depict data and

information requirements
• Logical Process Model: depict business
process requirements
• Logical Interface Models: depict business and
systems interface requirements
 Logical Design
• In practice, the requirements analysis and
logical design phases almost always have
considerable overlap
Logical Design
5. Decision Analysis
Decision Analysis
Decision Analysis