Bölünebilme - Alıştırmaların Çözümleri - Muharrem Şahin

Alıştırmalar ve Problemler – 4.3 8. a. 24 b. 20 c. 12 d. 96 e. 3032

f.
13! 16!  13! 16  15  14  13!  3361  13!
1. a. 1 b. 0 c. 1 d. 4 e. 1
f. 5 g. 0 h. 5 i. 14 j. 39  3361  210  35  52  71  111  131 dir.
13! 16! sayısının doğal sayı bölenlerinin
sayısı 2  11  6  3  2  2  2  3168 olur.
2. a. 1 b. 2 c. 3 d. 0 e. 5 g. 54 h. 1140
f. 3 g. 5 h. 5 i. 5 j. 55

9. 108  22  33
3. a. 0,2,4,6,8 b. 0,3,6,9 c. 4,8 a. 108’in bölenlerinin sayısı 3  4  12 dir.
d. 3,8 e. 2,9 f. 7 b. 108’in bölenlerinin toplamı
g. 5 h. Yok i. 7 j. 9
22 1  1 33 1  1
T    280 ’dir.
2 1 3 1

4. a. 1,0 ,  4, 0 , 7, 0 , 2,2 , 5,2  , 8,2  , c. Çift bölenlerin sayısı, tüm bölenlerin sayı-
0, 4 , 3, 4  , 6, 4 ,  9, 4  , 1, 6  ,  4, 6  , sından tek bölenlerin sayısı çıkarılarak
bulunabilir. 12  4  8 ’dir.
7, 6  , 2,8  , 5, 8 , 8,8 
d. 108  22  33  32  22
3
b. 1,2 ,  4,2 , 7,2  , 2,7 , 5,7 , 8,7 

c. 2,3 , 6,2  22  3 ’ün her bir böleninin 32 ile çarpımı,

d. 1,1 ,  4,1 , 7,1 , 2, 6  , 5,6  , 8,6  108’in 9’un katı olan bölenini verir.

e. Böyle bir A sayısı yoktur.

2  1  1  1  6 tanedir.
1 1
f. 5,2 e. 108  22    3 
2
 3 olduğundan, tam ka-

re bölenlerin sayısı 1  1 1  1  4 tür.

5. a. 50 b. 15 c. 30 d. 20 e. 14 (Neden?) Bunlar; 1, 4, 9 ve 36’dır.
f. 13 g. 11 h. 9 i. 10 j. 2

10. a. 160  100  1  59 500 5 800 5

6. a. En küçük asal böleni 19’dur. 100 160
b. En küçük asal böleni 11’dir. 0 0
c. En küçük asal böleni 23’tür.
500 7 800 7
d. En küçük asal böleni 37’den büyüktür.
14 114
372  1367 olduğundan, 1367 asaldır. b. 5 ile bölünen sayı 3 2
e. En küçük asal böleni 47’den büyüktür. adedi 59;
472  2129 olduğundan, 2129 asaldır. 7 ile bölünen
f. En küçük asal böleni 53’ten büyüktür. sayı adedi, 500 35 800 35
2
53  2741 olduğundan, 2741 asaldır. 114  71  43 ; 14 22
5 ve 7 ile bölünen 10 30
sayı adedi, 22  14  8 ;

7. a. 10 b. 60 c. 255 d. 105 5 veya 7 ile bölünen sayı adedi,

59  43  8  94 olur.

1
Bölünebilme - Alıştırmaların Çözümleri - Muharrem Şahin
c.  A  B   C   A  C   B  C  eşitliğinden Bu koşula uşan (a, b) ikililerinin sayısı
yararlanacağız. 1  2  3  3  3  2  14 ’tür.
500 15 800 15
5 ile bölünen ve c. 3  7    4  a   b  9   5  2  
33 53
3 ile bölünmeyen  11  k
5 5
sayı adedi   6  a  b  2   11  k
59  53  33  39 ; 500 21 800 21  b  a  8  11  k
23 38
7 ile bölünen ve  b  8  11  k  a
17 2
3 ile bölünmeyen  b  8  a veya b  8  11  a
sayı adedi 500 105 800 105  b  8  a veya b  a  3
43  38  23  28 ; 4 7   a,b   8, 0  ,  9,1 , 0,3  , 1, 4  , 2,5  ,
80 65
5 ve 7 ile bölünen ve 3,6  ,  4,7 , 5, 8 ,  6, 9 olur.
3 ile bölünmeyen sayı adedi, Koşula uyan (a, b) ikilileri 9 tanedir.
8  7  4   5 ; d. 14  a  16  b   9  k ve
5 veya 7 ile bölünen ve 3 ile bölünmeyen 3  7    4  a   b  9   5  2  
sayı adedi, 39  28  5  62 olur.
 11p  7
  a  b  3  9k  ve b  1  11p  a
500 3 800 3   a  b  6 veya a  b  15 ve  a  b  1
d. 3 ile bölünen 166 266
sayı adedi  a  8 ve b  7 bulunur.
2 2
266  166  100 ;
3 ve 5 ile bölünen sayı adedi,
53  33  20 ; 12. 3a6b5’in 7 ile bölünmesi için 3b  8  7k  a ;
3 ve 7 ile bölünen sayı adedi, 11 ile bölünmesi için 14   a  b   11  p ol-
38  23  15 ; malıdır.
3, 5 ve 7 ile bölünen sayı adedi 7  4  3 ; 47a3b’nin 7 ile bölünmesi için
3 ile bölünen, 5 ile bölünmeyen, 7 ile bö- 2a  b  7m  10 ;
lünmeyen sayı adedi,
11 ile bölünmesi için a  b  11n  6 olmalı-
100  20  15  3   68 olur.
dır.
A  3a6b5   47a3b  sayısının 7 ve 11 ile bö-
11. a.  a  14   b  16   3k lünmesi, dört durumda mümkündür.
 a  b  3k
 a  b  0, 3, 6, 9, 12, 15, 18 olur.

1 4 7 10 8 4 1 tane 1 3a6b5 sayısı 7 ve 11 ile bölünür.

Bu koşula uyan (a, b) ikililerinin sayısı 3a6b5 sayısı 7 ile bölünür.
1  4  7  10  8  4  1  35 tir.  3b  8  7k  a
  a  3b  8   a  3b  1   a  3b  6 
b. 43a7 5b29   a  3b  13   a  3b  20    a  3b  27 
1 2 3 1 12 3 1
3a6b5 sayısı 11 ile bölünür.
3a  13   4   2b  15   5  7k  14   a  b   11p
 3a  9  2b  10  7k
  a  b  3    a  b  14 
 3a  2b  5  7k
Bu iki koşulun birlikte sağlanamayacağını
 3a  2b  2, 9, 16,23,30,37 olur.
görünüz.
1 2 3 3 3 2 tane

2
Bölünebilme - Alıştırmaların Çözümleri - Muharrem Şahin
2 47a3b sayısı 7 ve 11 ile bölünür. 14. a.  a,b   1, 2 ,  4,2 , 7,2 , 2,7  , 5,7 ,
47a3b sayısı 7 ile bölünür. 8,7
 2a  b  7m  10 b.  a,b   2,2 , 3,7 ,  6,1 , 7, 6 
 2a  b  3  2a  b  10 
 2a  b  17  2a  b  24 
15. a. 16 b. 49 c. 15 d. 13
47a3b sayısı 11 ile bölünür.
 a  b  11  n  6 16. a. Sırasıyla 34, 97, 30, 26
  a  b  6    a  b  17  b. Sırasıyla 17, 48, 15, 13
a  b  6 ve 2a  b  10 koşullarını birlik-
te sağlayan  a,b    4,2 dir.
a  b  17 iken 7 ile bölünme koşulu sağ- 17. 24 18. 10
lanmaz. (Neden?)

3 3a6b5 sayısı 7 ile, 47a3b sayısı 11 ile bö-

lünür. Alıştırmalar ve Problemler – 4.4
a  b  6 ve a  3b  6 koşullarını birlikte
sağlayan  a,b   3,3 dir.
1. Verilen sayıları sırayla a, b, c diye adlandıra-
4 3a6b5 sayısı 11 ile, 47a3b sayısı 7 ile bö- lım:
lünür. a. OBEB  a,b   7; OKEK  a,b   140
a  b  3 ve 2a  b  3   a,b    0,3
dir. b. OBEB  a,b   17; OKEK  a,b   51
Öyleyse; A sayısının 7 ve 11 ile bölünebil-
mesi için  a,b    4,2 , 3,3 , 0,3  olma- c. OBEB  a,b   1; OKEK  a,b   29  31
lıdır.

d. OBEB  a,b   20;

OKEK  a,b   23  32  5  39

13. a. A sayısının 5 ile bölünmesindeki kalanın 2 e. OBEB  a,b   240; OKEK  a,b   25  33  53
olması için b rakamı 4 ya da 9 olmalıdır.
b  4 iken 18  a  19  a  3  k
f. 1. yol
 2a  1  3  k
4260  22  213  5  22  3  5  71 6
 a  1, a  4, a  7 bulunur.
12420  22  621  5  22  32  69  5
b  9 iken 23  a  24  a  3  p
 22  33  5  23
 2a  2  3  p
OBEB  a,b   22  3  5;
 a  2, a  5, a  8 bulunur.
OKEK  a,b   22  33  5  23  71
 a,b   1, 4 ,  4, 4 , 7, 4 , 2, 9 , 5, 9 ,
8, 9 , olur. 2. yol
b. A’nın 11 ile bölünmesindeki kalan 7 ola- 12420  4260  2  3900
maz. 4260  3900  1  360
c.  a,b    6,2  , 2,7  ,  9,7  3900  360  10  300
d. A’nın 11 ile bölünmesindeki kalan 3 ola- 360  300  1  60
maz. 300  60  5  0
OBEB  a,b   60; a : 60  71; b : 60  207
OKEK  a,b   60  71  207

3
Bölünebilme - Alıştırmaların Çözümleri - Muharrem Şahin
g. OBEB  a,b, c   11; 7. a. 12 b. 14 8. a. 630 b. 900
OKEK  a,b, c   3  22  7  11

9. a. 84 b. 168
h. OBEB  a,b, c   2; OKEK  a,b, c   168

10. a. 693 b. 43 c. 924 d. 24

i. OBEB  a,b   33  7;
OKEK  a,b   23  34  72  112
11. Aranan a sayıları 126 ve 396 sayılarının 8’
den büyük olan ortak bölenleridir. Bunlar da
j. OBEB  a,b   3  72; 9 ve 18’dir.
OKEK  a,b   33  73  11

12. 1512  1080  1  432

k. OBEB  a,b   2 10 8 12
 3 ; OKEK  a,b   2 8
3 1080  432  2  216
432  216  2  0 OBEB 1080,1512   216
8640  3960  2  720
l. OBEB  a,b   210  39; 3960  720  5  360
OKEK  a,b   211  312 720  360  2  0 OBEB 3960, 8640   360
360  216  1  144
216  144  1  72
2. a  12  x, b  12  y olsun. 144  72  2  0 OBEB 216,360   72
OKEK  a,b   360 OBEB 1080,1512,3960,8640   72
 12  x  y  360
 x  y  30 olur. 13. a. a  24x ve b  24y olsun.
a  b  264  24x  24y  264
x ile y, aralarında asal olduklarından (x, y)
ikilileri (30, 1), (15, 2), (10, 3), (6, 5) de-  x  y  11
ğerlerini alabilir. (x > y) x ile y aralarında asal ve x > y olduğun-
dan (x, y) ikilileri (6, 5), (7, 4), (8, 3),
Buna göre, 4 değişik (a, b) ikilisi bulunur.
(9, 2), (10, 1);
(a, b) ikilileri (144, 120), (168, 96),
3. a. 126 b. 126 c. 112 d. 140 (192, 96), (216, 48), (240, 24) olur.
b. Aynı yolla; (a, b) ikililerinin (450, 15),
(225, 30), (150, 45), (90, 75) olduğu
bulunur.
4. a. 994 b. 990 c. 992 d. 980

14. OBEB  a,b   d, a  dx, b  dy olsun.

5. a. 108 b. 114 c. 264 d. 216
a  b  660  OBEB  a,b 
 dx  dy  22  3  5  11  d
 d  x  y  22  3  5  11 dir.
6. a. 27, 54, 108, 216 x  y  16 , x > y ve x ile y aralarında asal
b. 19, 38, 57, 76, 114, 171, 228, 342, 684 olduğundan x  15, y  1, d  44 ya da
c. 88, 264, 440, 1320 x  11, y  5 , d  12 olabilir.
Verilen koşulları sağlayan (a, b) ikilileri de
d. 216, 1080
(660, 1) ve (132, 60) olur.

4
Bölünebilme - Alıştırmaların Çözümleri - Muharrem Şahin
15. a  24x ve b  24y olsun. x ile y aralarında 18. a. OBEB  a,b   d , a  dx , b  dy olsun.
asaldır. x ile y aralarında asal ve x > y dir.
a  24x  a  23  3  x ve a  b  224  dx  dy  224
b  24y  b  23  3  y eşitliklerinde x ve y, 2  d  x  y   224 ; 
ve 3’ten farklı asal sayılar olsalardı a ile b’nin
OKEK  a,b   420  dxy  420  olur.
bölenlerinin sayıları
3  1  1  1  1  1  16 olurdu.  ve  taraf tarafa bölünürse

Öyleyse, x ile y’den biri 22 diğeri 3 olmalıdır. d x  y 224 xy 8

   bulunur.
(Neden?) dxy 420 xy 15
Buna göre; (a, b) ikilileri (96,72) ve (72,96) x ile y aralarında asal ise x  y ile x  y
olur. de aralarında asaldır.
Buna göre;
x  y  8, x  y  15, x  y, dxy  420
 x  5, y  3, d  28
 dx  140, dy  84
16. a. a  18x ve b  18y olsun.  a  140, b  84 bulunur.
x ile y aralarında asal ve x > y dir. b. 4a  5  b ise 4 b olup b  4k, k  N ya-
OKEK  a,b   216 zılabilir. Bu durumda a  5k olur.
 18  x  y  216 a  5k, b  4k, OKEK  a,b   440
 x  y  12 olur.  5  4  k  440  k  22
Ya x  12 ve y  1 ya da x  4 ve y  3  a  110 ve b  88 bulunur.
tür.
c. OBEB  a,b   d, a  dx, b  dy olsun.
Buna göre; (a, b) ikilileri (216, 18) ve
x ile y aralarında asal ve x > y dir.
(72, 54) olur.
a  b  212  dx  dy  212
b. Aynı yolla, (a, b) ikilisinin (24, 12) olduğu
bulunur.  d  x  y   212 ; 
OKEK  a,b   360  OBEB  a,b 
 d  x  y  360  d  x  y  360 
bulunur. ’ye göre; (x, y) ikilisi (72, 5),
(45, 8), (40, 9) olabilir.
’e göre; x  y 212’nin bir böleni olma-
17. a ile b doğal sayıları aralarında asal ise a  b lıdır.
ile a  b sayıları da aralarında asaldır.
Öyleyse; x  45, y  8, d  4 olup
a  b ile a  b sayılarının, aralarında asal ol-
madığını varsayalım: Bunların bir ortak asal a  180 ve b  32 dir.
böleni x olsun.
x a  b  x a veya x b dir.
x a diyelim.
x a  b ve x a
 x aba
 x b bulunur. 19. a. OKEK  8,12,18  5  77
Bu durumda, x sayısı a ile b’nin bir ortak b. 72  13  5  941
böleni olur. a ile b aralarında asal oldukların-
dan, bu bir çelişmedir.
Öyleyse, a  b ile a  b aralarında asaldır.

5
Bölünebilme - Alıştırmaların Çözümleri - Muharrem Şahin
20. a. 6x  5  7y  6  8z  7 23. 10 24. a. 40 b. 15
 6x  5  1  7y  6  1  8z  7  1
 6  x  1  7  y  1    z  1 
 7 6  x  1 ve 8 6  x  1 25. 90 cm, 15
 7  x  1 ve 4  x  1 bulunur.
x  1 ’in en küçük değeri 26. a. 12 b. 16 c. 36 d. 32

OBEB 7, 4  28 olur.

Buna göre; x’in en küçük değeri 27,
y’ninki 23, z’ninki 20’dir.
b. 6x  5y  6z  4
 x  5k, y  4k, k  N
 20k  6z  4 bulunur.
20k  6z  4 eşitliğini sağlayan en küçük
z sayısı 6’dır.
Bu durumda, x  10 ve y  8 olur.
c. 5x  6y  2  7z  3
 5x  4  6y  2  4  72  3  4
 5x  4  6  y  1  7  z  1
 y  1  7k, z  1  6k, k  N
 5x  4  42k bulunur.
5x  4  42k eşitliğini sağlayan en küçük
x sayısı 16’dır.
Bu durumda, y  13 ve z  11 olur.

21. A  7x  5  8y  6  9z  7
 A  2  7  x  1  8  y  1  9  z  1 olur.
En küçük A  2 sayısı OKEK 7, 8,9  504
tür. Aranan sayı 502 olur.

22. A  7x  3  9y  4 diyerek A ve eşitlerine a

ekleyelim.
A  a  7x  3
  a  9y  4
 a
a  32 iken 3  a , 7’nin ve 4  a , 9’in katı-
dır.
A  32  7x  35  9y  36
 A  32  7  x  5  9  y  4  olur.
A  32 ’nin en küçük değeri OKEK 7, 9  63
tür.
Üç basamaklı en büyük A doğal sayısı
A  63  16  32  976 olur.