Dümen, geminin seyir durumundayken rotasını değiştirmeye veya

manevra yapmaya yarayan, geminin hareketlerini kolaylaştıran, çelikten

veya çelik sacdan yapılmış yapıdır.
Dümen sistemi gemiyi yönlendirme görevini yapan en önemli elemandır.

Dümen’in tarihi
Bazıları dümen küreğini de bir dümen olarak saysa da bazıları da antik Mısır ve
Roma da kullanılan dümen küreklerinin gerçek bir dümen olmadığını söyler. Bu
dümen 1. yüzyılda Antik Çin’de ortaya çıkmıştır. Dümen küreği modern dümen
bulunmadan önce gemilere yön vermek için kullanılan bir parçaydı.
Dümen Küreği
Menes (M.Ö 3100) ‘ten önceki antik mısır gemilerinde kürek çekme mekanizmaları
vardır. İlk edebi referansı Mısır’da belli bir zaman geçiren Yunan tarihçisi
Herodotos’un yazılarında bulunur. Iran ’da geminin kenarlarına koyulmuş kürekler
M.Ö 300 yılından kalma kalıntılarda bulunmuştur.
Antik Roma
Antik Roma’da sürekli gelişmeyle birlikte kısa bir sürede tekneler çok büyük boyutlara
ulaştı. Romalıların sekizli kürek sistemi Orta Çağ boyunca efektifliğini sürdürdü.
Kıç Direğine Dayalı Dümen
Antik Çin
Bu dümenin en eski örnekleri 1. yüzyılda Han Hanedanlığına ait olan çömleklerde
bulunmaktadır. Bu Batıdan 1000 yıl öncedir. Kürekli gemilerin örnekleri ise M.Ö 400-
200 arasına dayanmaktadır. Çinliler dümen icat etse bile kısa mesafeli hızlı sular için
kürek sistemini kullanmaya devam ettiler. Bu dümen tipini gösteren ilk çömlek 1958
yılında Tayvan’da bulunmuştur. Bu dümenin ilk yazılı örneği ise 5. Yüzyıla dayanır.
Orta Çağ Yakın Doğu
Arap gemileri de bu dümen tipini kullanmıştır. En eski örnekleri 985 yılından bir
yazıya dayanmaktadır.
Orta Çağ Avrupası
Kürekler antik çağdan, orta çağın bitişine kadar kullanılmaya devam etmiştir.
Gemilerin boyutu arttıkça kürekler yetersiz kaldığı için dümen sistemine geçilmiştir.
Dümenlerin en erken örnekleri kilise duvarlarına çizilmiş şekilde 1180 yılında ortaya
çıkmıştır.
Gemi Dümen Sistemi Nedir?
Hepimiz bir dümen kullanımına aşinayız, bu da bir gemiyi gerektiğinde
çevirmemize yardımcı olur. Dümenler, gemilerin tüm hareket ve kontrolü için
başlıca sistemdir. Ancak, tüm dümen eyleminin steering gear adı
verilen dümen dişlisi adı verilen bir diğer önemli sisteme bağlı olduğunu
unutmamalıyız.

Dümen sistemi ile entegre edilen Dümen Dişlisi, boyut, tip ve işletimden
bağımsız olarak her bir gemi için zorunlu olan tam dönüş mekanizmasını
tanımlar. Dümen dişlileri, yelkenli gemilerden sonra makine sistemi donatılmış
gemilerin ilk zamanlarından beri, geminin en hayati ekipmanı olmuştur.

Gemi Dümen Sistemi Çalışma Standartları

Her ekipmanda olduğu gibi gemi dümeni standartları da mevcuttur. Minimum
bu standartlarda olması gerekirken, çok daha iyi performansa da sahip
olabilirler. Dümen performansının verimi bazı temel etkenlere bağlıdır. Tüm
dümen dişlileri tarafından sürekli olarak karşılanması gereken bu temel
gereksinimler, sınıflandırma toplumları tarafından belirlenen kurallar tarafından
yönlendirilir. Kısaca şu şekilde özetlenebilirler:

 Standart gereksinimlere göre, dümen dişlisi, gemiyi 35 derecelik

iskele açısından (tam tersi de olabilir) 35 derecelik sancağa ve
maksimum rpm değerinde (gemi pervanesinin 1 dakikada sabit
devir sayısı) bir baş-üstü hızda ileriye doğru ilerletirken gemiyi
sorunsuz şekilde yönlendirmelidir. Bu 35 derece bir yönden tam
aksi yöndeki 35 derecelik açıya ulaşma süresi de 28 saniyeyi
aşmamalıdır.
 Güç ünitelerinin çalışmaması durumunda ise, dümen, nominal
hızının yarısı veya 7 knot (hangisi daha küçükse) ile 1 dakikalık bir
zaman dilimi içerisinde 15 derecelik açıyla 15 derecelik sancak
(ve tersine) dönebilmelidir.
 Ana güç üniteleri ve kontrol sistemleri çoğaltılarak, bunlardan biri
arızalanırsa, diğeri bekleme durumuna geçebilir. Yani dümen
motorları yedeklenmeli ve her birisi birbirinin yedeği olarak
çalışabilmelidir.
 Acil Güç Kaynağı: Direksiyon dişli sistemi, Acil Jeneratörün acil
durum güç kaynağına bağlı ek güç ünitesi (hidrolik pompa vb.) İle
donatılacaktır.

Gemi Dümeni Çalışma Prensibi

Gemi dümeni nasıl çalışır sorusunun en güzel örneği günlük hayattan verilebilir.
Yönlendirme işlemlerinin ana kontrolü, geminin yönlendirilme kontrolünün
tamamının, sürücünün direksiyonuna bağlı olduğu bir otomobildeki gibi
gemide de aynı işlem yapılmaktadır.  Dönüş için “kontrol kuvveti”, dümen dişlisi
sistemine ulaşan dümendeki tekerleklerden tetiklenir. Dümen dişli sistemi
belirli bir ölçekte bir burulma kuvvetini üretir, bu da daha sonra dümeni
döndüren sistemlere iletilir.