F BE T EZ Y AZIMINA BAŞLAMADAN ÖNCE

1. Tez yazım kuralları hakkında birinci kaynak Tez Yazım Kılavuzudur.

2. Bu şablon, Enstitü internet sayfasındaki “Şablon Açıklaması” dikkate alınarak hazırlandığında sadece şekil yönünden
Tez Yazım Kılavuzundaki şartları sağlar. Bölüm içeriklerinin doğru hazırlanması tez yazarının sorumluluğundadır.
3. Bu şablon MS Word Belge Şablonu olarak hazırlanmıştır. Sadece Enstitü internet sayfasından indireceğiniz şablonlara
güveniniz. Başka kaynaklardan edindiğiniz şablonlara güvenmeyiniz. Bu konuda Enstitü sorumluluk kabul etmez.
4. Word dosyaları yazıcı ayarlarına bağlı olarak sayfa kaymalarına neden olabilmektedir. Bu yüzden, yazımı tamamlanan
tezin PDF formatında kaydedilmesi ve bu format üzerinde kontroller yapılıp PDF dosyasından baskısının alınması
önerilir. Kağıt ortamındaki tez kopyasının Tez Yazım Kurallarına uymak zorunda olduğu unutulmamalıdır.
5. Tüm paragraf işaretlerini (boşluklar ve tablar gibi) ve gizli biçimlendirme işaretlerini (sayfa sonu, bölüm sonu gibi)
Word programında Giriş sekmesinde simgesine tıklayıp görebilir veya gizleyebilirsiniz. Bölüm sonu ve sayfa sonu
ifadelerini gereksiz şekilde silmeyiniz. Aksi takdirde sayfa numaralandırma yapısı bozulacak ve yeniden
yapılandırmak zorunda kalınacaktır.
6. Şablon içindeki tüm açıklama yazıları tezinizin baskısından önce mutlaka silinmelidir.
7. Bir sonraki sayfada bulunan tabloyu eksiksiz doldurduğunuzda İlk Sayfalar ve Ön Bölümler hazırlanmış olacaktır.
Tablo içindeki tüm alanlar klavyeden giriş yapılarak doldurulmalı, kesinlikle stil galerisinden stil değişimi veya başka
bir alandan kopyala/yapıştır yapılmamalıdır.
8. Tez kitapçığının sadece şekil açısından değil aynı zamanda bazı bölümlerinin içeriklerinin de Tez Yazım Kurallarına
uymak zorunda olduğu unutulmamalıdır. Önsöz, Özet, Abstract, Listeler ve Giriş Bölümü içeriklerinin nasıl
hazırlanması gerektiği konusunda Tez Yazım Kılavuzu ve Şablon Açıklaması mutlaka incelenmelidir.
9. Bu bilgilendirme sayfası ve bundan sonraki tablo sayfası tez kitapçığında bulunmamalıdır.

ÖNEMLİ HATIRLATMA
Lisansüstü eğitimde bir tez, bilimsel bir problemin çözümünü öngören hipotezlerin bilimsel metotlarla
doğrulanmaya çalışılması sonucunda elde edilen bilgilerin sunulduğu yazılı bilimsel rapordur.
Bu nedenle, bir tezde aşağıdaki soruların cevapları net şekilde bulunmalıdır:

1. Bilimsel probleminiz nedir? – Problem tanımı

2. Bu problem neden önemlidir? – Problemin önemi
3. Tezinizin nihai amacı nedir? – Amaç
4. Problemin hangi değişkenleri arasında nasıl bir ilişki olabileceğini varsaydınız? – Hipotezler
5. Değişkenler arasındaki ilişkinin varlığını hangi metotlarla göstermek, ispatlamak istiyorsunuz? – Metot
6. Başka araştırmacıların probleminize veya benzer problemlere yaklaşımları nelerdir? – Literatür bilgisi
7. Problemin çözümü kimlere ne gibi faydalar sağlar? – Toplumsal fayda.
8. Ne tür materyaller ve metotlar kullandınız? – Materyal ve Metot
9. Yaptığınız deneylerin ve/veya gözlemlerin sonucunda elde ettiğiniz veriler nelerdir? – Bulgular
10. Her bir bulgunun analizinden sonra hangi yorumları yaptınız? – Tartışma ve yorum
11. Tartışma ve yorumlarınızdan sonra insanlığa ve bilime kazandırdığınız bilgiler nelerdir? – Sonuç
12. Hangi eserlerden yararlandınız? – Kaynaklar

İlk 7 sorunun cevabı Giriş Bölümünde bulunmalıdır. 5. Sorunun cevabı ayrıca bir bölüm veya alt bölüm
olarak detaylı şekilde verilir. Diğer soruların cevapları için ayrı bölümler kullanılır.

Tez yazımınızda kolaylıklar dileriz.

• TABLOYU DOLDURURKEN sadece klavyeden giriş yapınız, başka bir ortamdan kopyala/yapıştır yapmayınız.
Ayrıca, stiller galerisinden farklı bir stil uygulamayınız.
• Tez başlığında zorunlu durumlarda italik, üst-alt simge, Yunan karakterleri oluşturulabilir. İngilizce kelime var ise
sadece o kelime işaretlenip “Gözden Geçir” sekmesinden dil İngilizce yapılır. Küçük harf kullanılması gerekiyor ise
Pencere Altı ve İç Kapakta Tez Başlığı üzerinde metin kutusu (kırmızı bilgi kutuları gibi) oluşturup gerekli
düzeltmeler yapılabilir.
• Tezin Enstitüye ilk tesliminde Tez Onayı sayfası bulunmaz. Sadece danışman bilgileri tabloya girilir.
• Tezin Enstitüye son tesliminde jüri üyeleri bilgilerini tabloya yazınız. Fazla olan haneleri aşağıdaki tabloda aynen
bırakınız. Ancak, Onay Sayfasında satırları silerek gerekli düzenlemeyi yapınız.
• Bilim Dalı yoksa, Pencere Alt Kapağında bulunan “Bilim Dalı” ifadesini bir boşluk vererek siliniz.
• Mendeley eklentisi ile çalışıldığında hata mesajı alırsanız “End” seçimi yaparak işlemlerinize devam ediniz.
• İkinci Danışman yoksa, Kapak Sayfasındaki “İkinci Danışman” satırını ve Onay Sayfasındaki İkinci Danışman
satırlarını siliniz.

Tez Yazarı: Kübra TEKİN

TÜRKÇE İNGİLİZCE
Tez Başlığı, tez ilk tesliminde Enstitü tescilli (transkriptteki) başlıktır. Son teslimde Jüri tarafından önerilen başlıktır.

Tez Türü: Yüksek Lisans Tezi Master's Thesis

Biyomedikal Sinyaller için Akım Taşıyıcı Current Conveyor Based Filter
Tabanlı Filtre Tasarımı Design for Biomedical Signals
Tez Başlığı:

Anabilim Dalı: Elektrik Elektronik Mühendisliği Electrical and Electronics Engineering

Programı (Teknoloji): [Programı Listeden Seçiniz] [Select an Item for Technology Faculty]

Bilim Dalı: Elektronik

Tez İlk Teslim Tarihi: 23.04.2022 Tezin Enstitüye verildiği İlk Tarih
Savunma Tarihi: 07.06.2022
Tez Ön Sayfa Sayısı: xiv Kısaltmalar Listesinin bulunduğu sayfa numarasıdır
Tez Sayfa Sayısı: 73 Kaynaklar Bölümünün bitiş sayfa numarasıdır
JÜRİ ORTAK KARARI <OYBİRLİĞİ>
Danışman: Doç.Dr. Hasan GÜLER <Onayladım>
Danışman Kurumu: Fırat Üniversitesi, Fen Fakültesi
2. Danışman: Unvan Adı SOYADI Yoksa boşluk vererek siliniz <Onayladım>
2. Danışman Kurumu: ... Üniversitesi, ... Fakültesi Yoksa boşluk vererek siliniz
Jüri Başkanı: Unvan Adı SOYADI <Onayladım>
Jüri Başkanı Kurumu: ... Üniversitesi, ... Fakültesi
Jüri Üyesi 1: Prof. Dr. İbrahim TÜRKOĞLU <Onayladım>
Jüri Üyesi 1 Kurumu: Fırat. Üniversitesi.,Mühendislik Fakültesi
Jüri Üyesi 2: Dr. Öğr. Üyesi Ömer Faruk ALÇİN <Onayladım>
Jüri Üyesi 2 Kurumu: Malatya Turgut Özal Üniversitesi. Mühendislik Fakültesi
Jüri Üyesi 3: Unvan Adı SOYADI <Onayladım>
Jüri Üyesi 3 Kurumu: ... Üniversitesi, ... Fakültesi
Jüri Üyesi 4: Unvan Adı SOYADI <Onayladım>
Jüri Üyesi 4 Kurumu: ... Üniversitesi, ... Fakültesi
Enstitü Müdürü: Prof. Dr. Kürşat Esat ALYAMAÇ
 T.C.
F IRAT Ü NİVERSİTESİ
F EN B İLİMLERİ E NSTİTÜSÜ

BİYOMEDİKAL SİNYALLER İÇİN AKIM TAŞIYICI TABANLI

FİLTRE TASARIMI

Kübra TEKİN

Yüksek Lisans Tezi

ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

Elektronik Bilim Dalı

H AZİRAN 2022
 T.C.
F IRAT Ü NİVERSİTESİ
F EN B İLİMLERİ E NSTİTÜSÜ

Elektrik Elektronik Mühendisliği Anabilim Dalı

[Programı Listeden Seçiniz]

Yüksek Lisans Tezi

BİYOMEDİKAL SİNYALLER İÇİN AKIM TAŞIYICI TABANLI

FİLTRE TASARIMI

Tez Yazarı
Kübra TEKİN

Danışman
Doç.Dr. Hasan GÜLER

H AZİRAN 2022
ELAZIĞ
 T.C.
FIRAT ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Elektrik Elektronik Mühendisliği Anabilim Dalı

[Programı Listeden Seçiniz]

Yüksek Lisans Tezi

Başlığı: Biyomedikal Sinyaller için Akım Taşıyıcı Tabanlı Filtre Tasarımı

Yazarı: Kübra TEKİN
İlk Teslim Tarihi: 23.04.2022
Savunma Tarihi: 07.06.2022

TEZ ONAYI
Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü tez yazım kurallarına göre hazırlanan bu tez
aşağıda imzaları bulunan jüri üyeleri tarafından değerlendirilmiş ve akademik
dinleyicilere açık yapılan savunma sonucunda OYBİRLİĞİ ile kabul edilmiştir.

İmza

Danışman: Doç.Dr. Hasan GÜLER Onayladım

Fırat Üniversitesi, Fen Fakültesi

Başkan: Unvan Adı SOYADI Onayladım

... Üniversitesi, ... Fakültesi

Üye: Prof. Dr. İbrahim TÜRKOĞLU Onayladım

Fırat. Üniversitesi.,Mühendislik Fakültesi

Üye: Dr. Öğr. Üyesi Ömer Faruk ALÇİN Onayladım

Malatya Turgut Özal Üniversitesi. Mühendislik Fakültesi

SİLİNEBİLİR
Üye: Unvan Adı SOYADI SATIRLAR Onayladım
... Üniversitesi, ... Fakültesi

Üye: Unvan Adı SOYADI Onayladım

... Üniversitesi, ... Fakültesi

Bu tez, Enstitü Yönetim Kurulunun ......./......../20....... tarihli toplantısında tescillenmiştir.

İmza

Prof. Dr. Kürşat Esat ALYAMAÇ

Enstitü Müdürü
 BEYAN

Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü tez yazım kurallarına uygun olarak hazırladığım
“Biyomedikal Sinyaller için Akım Taşıyıcı Tabanlı Filtre Tasarımı ” Başlıklı Yüksek Lisans Tezimin içindeki
bütün bilgilerin doğru olduğunu, bilgilerin üretilmesi ve sunulmasında bilimsel etik kurallarına uygun
davrandığımı, kullandığım bütün kaynakları atıf yaparak belirttiğimi, maddi ve manevi desteği olan tüm
kurum/kuruluş ve kişileri belirttiğimi, burada sunduğum veri ve bilgileri unvan almak amacıyla daha önce
hiçbir şekilde kullanmadığımı beyan ederim.
07.06.2022

Kübra TEKİN
 ÖNSÖZ

Biyomedikal sinyaller, genlikleri çok küçük ve frekans spektrumları alçak frekanslar bölgesinde olan
sinyallerdir. Bu nedenle biyomedikal devrelerin tasarımında sıklıkla çeşitli filtre devreleri kullanılmaktadır.
Bu filtre devreleri genellikle Op-amplar kullanılarak tasarlanan filtre yapılarıdır. Günümüzde Op-amplara
alternatif olarak akım taşıyıcılar üretilmiştir. Akım taşıyıcılar, akım taşıma mantığında çalışan devre
elemanları olup birçok açıdan Op-amplara göre üstünlükleri bulunmaktadır. Bu tez çalışmasında amaç
biyomedikal sinyallerden EEG sinyalleri için Op-amp ve akım taşıyıcı devreleri kullanılarak çeşitli filtre
devre tasarlamak ve akım taşıyıcı ile tasarlanan filtre devrelerinin biyomedikal sinyaller için avantajlarını
ortaya koyabilmektir. Bu nedenle Orcad Pspice programında çeşitli filtre devrelerinin benzetimi
gerçekleştirilmiş ve sonuçları alınmıştır.
Bu tez çalışmasını yöneten, hazırlanması ve yazımı süresince her türlü konuda bilgisini ve
yardımlarını esirgemeyen saygıdeğer danışman hocam Doç. Dr. Hasan GÜLER’e; ayrıca tez çalışmalarım
süresince maddi-manevi desteği esirgemeyen ve hep yanımda olan eşime, aileme ve tüm arkadaşlarıma;
teşekkür ederim.

Kübra TEKİN
ELAZIĞ, 2022

iv
 İÇİNDEKİLER
Sayfa
ÖNSÖZ........................................................................................................................................ İV
İÇİNDEKİLER ............................................................................................................................... V
ÖZET ......................................................................................................................................... Vİİ
ABSTRACT ............................................................................................................................... Vİİİ
ŞEKİLLER LİSTESİ ...................................................................................................................... İX
TABLOLAR LİSTESİ ................................................................................................................... Xİİ
EKLER LİSTESİ ......................................................................................................................... Xİİİ
SİMGELER VE KISALTMALAR ..................................................................................................XİV
1. GİRİŞ ............................................................................................................................ 15
2. BİYOMEDİKAL SİNYALLER VE SİNYAL İŞLEME TEKNİKLERİ..................................... 18
2.1. Biyoelektriksel Sinyaller ................................................................................................................ 18
2.2. EKG Sinyalleri ............................................................................................................................... 18
2.3. EEG Sinyalleri ................................................................................................................................ 19
2.3.1. EEG Sinyallerinin Oluşumu ve Ölçüm Yöntemi ................................................................ 19
2.3.2. EEG Dalgaları ..................................................................................................................... 22
2.3.3. Kullanılan EEG Veri Seti .................................................................................................... 23
2.4. Sinyal İşleme Teknikleri ................................................................................................................. 24
2.4.1. Fourier Analizi .................................................................................................................... 24
2.4.2. Dalgacık Analizi .................................................................................................................. 25
3. AKIM TAŞIYICI DEVRELERİ ........................................................................................ 26
3.1. Birinci Nesil Akım Taşıyıcılar (CCI) ............................................................................................. 26
3.2. İkinci Nesil Akım Taşıyıcılar (CCII) .............................................................................................. 28
3.3. İkinci Nesil Akım Kontrollü Akım Taşıyıcılar (CCCII) ................................................................. 30
3.4. CCII Olarak Çalışabilen AD844 Entegresi ..................................................................................... 32
4. MATERYAL VE METOT ................................................................................................ 34
4.1. Benzetim Yapılan Filtre Devreleri.................................................................................................. 34
4.1.1. Notch (Çentik) Filtre ........................................................................................................... 34
4.1.2. 2.dereceden Yüksek Geçiren Filtre ..................................................................................... 36
4.1.3. 4.dereceden Butterworth Alçak Geçiren Filtre .................................................................... 39
4.1.4. 4.dereceden Butterworth Bant Geçiren Filtre ...................................................................... 41
4.1.5. CCCII+ ile Alçak Geçiren Filtre ......................................................................................... 44
4.1.6. CCCII+ ile Bant Geçiren Filtre ........................................................................................... 47
4.1.7. CCII+ ve CCII- ile Yüksek Geçiren Filtre .......................................................................... 49
5. BULGULAR.................................................................................................................... 52
5.1. Notch Filtre Sinyalleri .................................................................................................................... 53
5.2. 2.dereceden Yüksek Geçiren Filtre Sinyalleri ................................................................................ 54
5.3. 4.dereceden Butterworth Alçak Geçiren Filtre Sinyalleri ............................................................... 55
5.4. 4.dereceden Butterworth Bant Geçiren Filtre Sinyalleri ................................................................. 56
5.5. CCCII+ Alçak Geçiren Filtre Sinyalleri ......................................................................................... 58
5.6. CCCII+ Bant Geçiren Filtre Sinyalleri ........................................................................................... 59
5.7. CCII+ ve CCII- ile Yüksek Geçiren Filtre Sinyalleri ..................................................................... 60

v
 5.8. Deneysel Çalışmalar ....................................................................................................................... 61
6. SONUÇ........................................................................................................................... 70
KAYNAKLAR ............................................................................................................................. 71
EKLER ....................................................................................................................................... 74
ÖZGEÇMİŞ ................................................................................................................................... A

vi
 ÖZET
Dummy

Biyomedikal Sinyaller için Akım Taşıyıcı Tabanlı Filtre Tasarımı

Kübra TEKİN

Yüksek Lisans Tezi

FIRAT ÜNİVERSİTESİ
Fen Bilimleri Enstitüsü
Elektrik Elektronik Mühendisliği Anabilim Dalı
[Programı Listeden Seçiniz]
Haziran 2022, Sayfa: xiv + 73

Biyomedikal sinyaller küçük genlikli ve spekturumu alçak frekanslar bölgesinde olan gürültülü işaretlerdir.
Biyomedikal sinyallerin analizinde genellikle işlemsel kuvvetlendiriciler (Op-amp) ile tasarlanan filtreler
kullanılmaktadır. Op-amp’ların alternatifi olarak akım taşıyıcılar sunulmuş ve Op-amp’lara göre birçok avantajı olduğu
saptanmıştır. Bu çalışmada ise bir EEG sinyali için şebeke gürültüsünü bastırmak için notch filtre ve hem akım taşıyıcı
hem de Op-amp kullanılarak yüksek geçiren, alçak geçiren ve bant geçiren filtre tasarlanmıştır. Akım taşıyıcı olarak
ikinci nesil akım taşıyıcı (CCII) ve ikinci nesil akım kontrollü akım taşıyıcı (CCCII) devreleri kullanılmıştır. Yüksek
geçiren filtre devreleri için kesim frekansı 0,5 Hz, alçak geçiren filtre devreleri için kesim frekansı 100 Hz ve bant geçiren
filtre devreleri için kesim frekansı aralığı 0,5-30 Hz seçilmiştir. Bu filtre devrelerinin tasarımı için ORCAD Pspice
programı kullanılmış ve benzetim sonuçları elde edilmiştir. Tasarlanan filtrelerin girişine Bonn Üniversitesinden alınan
epilepsi ve sağlıklı kişilere ait ham EEG verileri uygulanmıştır. EEG sinyalinin tasarlanan bu filtrelere uygulanması
sonucunda sinyallere Pspice ortamında Fourier Analizi uygulanmış olup sinyallerdeki değişimler ve EEG dalgaları (δ, θ,
α, β, γ) incelenmiştir. Ayrıca bu filtre devrelerinin uygulama devresi yapılmış ve bazı frekans değerlerinde osiloskop
görüntüleri alınmıştır. Uygulamada işlemsel yükselteç devresinde LM741, akım taşıyıcı devresinde AD844 entegre
kullanılmıştır. Hem Pspice ortamındaki sinyaller hemde osiloskop görüntüleri için Op-amp devresine göre akım taşıyıcı
ile tasarlanan filtre devrelerinde sönümlemenin daha iyi olduğu saptanmıştır. Bu tasarlanan filtre devreleri EEG
ölçümlerinde kullanılacak olup akım taşıyıcı (CCII, CCCII+) filtre devresinin Epilepsi gibi hastalıkların tanısında daha
iyi sonuçlar vereceği öngörülmüştür.

Anahtar Kelimeler: EEG, Aktif Filtre, Akım Taşıyıcı, OP-AMP

vii
 ABSTRACT
dummy

Current Conveyor Based Filter Design for Biomedical Signals

Kübra TEKİN

Master's Thesis

FIRAT UNIVERSITY
Graduate School of Natural and Applied Sciences
Department of Electrical and Electronics Engineering
[Select an Item for Technology Faculty]
June 2022, Pages: xiv + 73

Biomedical signals are noisy signals with a small amplitude and specturum in the region of low frequencies.
In the analysis of biomedical signals, filters designed with operational amplifiers (Op-amps) are usually used.
As an alternative to Op-amps, current conveyors have been presented and it has been determined that they
have many advantages over Op-amps. In this study, a notch filter and a high-pass, low-pass and band-pass
filter were designed to suppress network noise for an EEG signal using both a current conveyor and an Op-
amp. Second generation current conveyor (CCII) and second generation current controlled current conveyor
(CCCII) circuits were used as current conveyors. The cut-off frequency is 0.5 Hz for high-pass filter circuits,
100 Hz for low-pass filter circuits, and 0.5-30 Hz for band-pass filter circuits. ORCAD Pspice program was
used for the design of these filter circuits and simulation results were obtained. Raw EEG data of epilepsy
and healthy people taken from Bonn University were applied to the input of the designed filters. As a result
of applying the EEG signal to these designed filters, Fourier Analysis was applied to the signals in the Pspice
environment, and changes in the signals and EEG waves (δ, θ, α, β, γ) were examined. In addition, the
application circuit of these filter circuits was made and oscilloscope images were taken at some frequency
values. In practice, LM741 was used in the operational amplifier circuit and AD844 was used in the current
conveyor circuit. It has been found that damping is better in filter circuits designed with a current conveyor
than in the Op-amp circuit for both signals in the Pspice environment and oscilloscope images. The filter
circuits designed for this purpose will be used in EEG measurements and it has been predicted that the current
conveyor (CCII, CCCII+) filter circuit will provide better results in the diagnosis of diseases such as Epilepsy.

Keywords: EEG, Active Filter, Current Conveyor, OP-AMP

viii
 ŞEKİLLER LİSTESİ
Sayfa
Şekil 2.1. Sinir hücre yapısı [25] ................................................................................................................. 20

Şekil 2.2. Aksiyon potansiyeli ve oluşumu [26] .......................................................................................... 20

Şekil 2.3. EEG kaydı ................................................................................................................................... 21

Şekil 2.4. 10-20 elektrot sisteminin yerleştirilmesi [29] .............................................................................. 22

Şekil 2.5. EEG sinyallerinin frekans bantları [30]....................................................................................... 22

Şekil 2.6. EEG sinyalleri (a) normal; (b) epilepsi nöbet .............................................................................. 24

Şekil 3.1. CCI’in devre şeması .................................................................................................................... 26

Şekil 3.2. CCI’in BJT ile tasarımı ............................................................................................................... 27

Şekil 3.3. CCII’nin devre yapısı .................................................................................................................. 28

Şekil 3.4. (a) CCII+’nin devre şeması (b) CCII-’nin devre şeması ............................................................. 28

Şekil 3.5. CCII+’nin BJT ile tasarımı .......................................................................................................... 29

Şekil 3.6. CCII-’nin BJT ile tasarımı ........................................................................................................... 30

Şekil 3.7. CCCII’nin devre şeması .............................................................................................................. 30

Şekil 3.8. X ve Y arasındaki ilişki ............................................................................................................... 31

Şekil 3.9. CCCII’nin BJT ile tasarımı ......................................................................................................... 32

Şekil 3.10. AD844 Entegresi Blok Diyagramı [42] ..................................................................................... 32

Şekil 3.11. (a) AD844 Entegresi kullanarak CCII+ gerçeklemesi (b) AD844 Entegresi kullanarak CCII-
gerçeklemesi [15]..................................................................................................................... 33

Şekil 4.1. Aktif Notch filtre devresi ............................................................................................................. 34

Şekil 4.2. Notch filtre devre tasarımı ........................................................................................................... 35

Şekil 4.3. Notch filtre devresi frekans kazanç grafiği.................................................................................. 35

Şekil 4.4. Notch filtre uygulama devresi ..................................................................................................... 36

Şekil 4.5. 2.dereceden aktif yüksek geçiren filtre devresi ........................................................................... 36

Şekil 4.6. 2.dereceden yüksek geçiren filtre devresinin tasarımı ................................................................. 37

Şekil 4.7. 2.dereceden yüksek geçiren filtrenin frekans kazanç grafiği ....................................................... 38

Şekil 4.8. 2.dereceden yüksek geçiren filtrenin uygulama devresi .............................................................. 38

Şekil 4.9. Butterworth alçak geçiren aktif filtre devresi ............................................................................... 39

Şekil 4.10. 4.dereceden Butterworth alçak geçiren filtrenin devre tasarımı ................................................ 40

Şekil 4.11. 4 dereceden Butterworth alçak geçiren filtrenin frekans kazanç grafiği ................................... 40

Şekil 4.12. 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtrenin uygulama devresi ............................................ 41

Şekil 4.13. Butterworth bant geçiren aktif filtre devresi .............................................................................. 41

ix
Şekil 4.14. 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtrenin devre tasarımı .................................................. 43

Şekil 4.15. 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtrenin frekans kazanç grafiği ..................................... 43

Şekil 4.16. 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtrenin uygulama devresi ............................................ 44

Şekil 4.17. CCCII+ alçak geçiren filtre devre şeması ................................................................................. 44

Şekil 4.18. CCCII+ alçak geçiren filtrenin benzetim devresi ...................................................................... 45

Şekil 4.19. CCCII+ alçak geçiren filtrenin frekans kazanç grafiği .............................................................. 46

Şekil 4.20. CCCII+ alçak geçiren filtrenin uygulama devresi ..................................................................... 46

Şekil 4.21. CCCII+ bant geçiren filtre devre şeması ................................................................................... 47

Şekil 4.22. CCCII+ bant geçiren filtrenin benzetimi ................................................................................... 48

Şekil 4.23. CCCII+ bant geçiren filtrenin frekans kazanç grafiği ............................................................... 49

Şekil 4.24. CCCII+ bant geçiren filtrenin uygulama devresi ...................................................................... 49

Şekil 4.25. CCII ile yüksek geçiren filtre devre şeması ............................................................................... 50

Şekil 4.26. CCII+ ve CCII- ile yüksek geçiren filtrenin devre benzetimi ................................................... 50

Şekil 4.27. CCII ile tasarlanan yüksek geçiren filtrenin frekans kazanç grafiği .......................................... 51

Şekil 4.28. CCII yüksek geçiren filtrenin uygulama devresi ....................................................................... 51

Şekil 5.1. Epilepsi hastasına ait giriş sinyali................................................................................................ 52

Şekil 5.2. Sağlıklı kişiye ait giriş sinyali ..................................................................................................... 52

Şekil 5.3. Notch filtre-epilepsi hastasına ait çıkış sinyali ............................................................................ 53

Şekil 5.4. Notch filtre-sağlıklı kişiye ait çıkış sinyali .................................................................................. 53

Şekil 5.5. 2.dereceden yüksek geçiren filtre-epilepsi hastasına ait çıkış sinyali .......................................... 54

Şekil 5.6. 2.dereceden yüksek geçiren filtre-sağlıklı kişiye ait çıkış sinyali ............................................... 54

Şekil 5.7. 4.dereceden Butterworth alçak geçiren filtre-epilepsi hastasına ait çıkış sinyali ........................ 55

Şekil 5.8. 4.dereceden Butterworth alçak geçiren filtre-sağlıklı kişiye ait çıkış sinyali .............................. 56

Şekil 5.9. 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtre-epilepsi hastasına ait çıkış sinyali .......................... 57

Şekil 5.10. 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtre-sağlıklı kişiye ait çıkış sinyali .............................. 57

Şekil 5.11. CCCII+ alçak geçiren filtre-epilepsi hastasına ait çıkış sinyali ................................................. 58

Şekil 5.12. CCCII+ alçak geçiren filtre-sağlıklı kişiye ait çıkış sinyali ...................................................... 58

Şekil 5.13. CCCII+ bant geçiren filtre-epilepsi hastasına ait çıkış sinyali .................................................. 59

Şekil 5.14. CCCII+ bant geçiren filtre-sağlıklı kişiye ait çıkış sinyali ........................................................ 59

Şekil 5.15. CCII+ ve CCII- yüksek geçiren filtre-epilepsi hastasına ait çıkış sinyali ................................. 60

Şekil 5.16. CCII+ ve CCII- yüksek geçiren filtre-sağlıklı kişiye ait çıkış sinyali ....................................... 60

Şekil 5.17. Uygulama çalışmasından genel bir görüntü .............................................................................. 61

Şekil 5.18. Tasarlanan Notch filtrenin 50 Hz'deki görüntüsü ...................................................................... 62

Şekil 5.19. Tasarlanan Notch filtrenin 75 Hz'deki görüntüsü ...................................................................... 62

x
Şekil 5.20. Op-amp ile tasarlanan alçak geçiren filtrenin 70 Hz'deki görüntüsü ......................................... 63

Şekil 5.21. Op-amp ile tasarlanan alçak geçiren filtrenin 100 Hz'deki görüntüsü ....................................... 63

Şekil 5.22. Op-amp ile tasarlanan alçak geçiren filtrenin 140 Hz'deki görüntüsü ....................................... 64

Şekil 5.23. CCCII+ ile tasarlanan alçak geçiren filtre 75 Hz'deki görüntüsü .............................................. 64

Şekil 5.24. CCCII+ ile tasarlanan alçak geçiren filtre 100 Hz'deki görüntüsü ............................................ 65

Şekil 5.25. CCCII+ ile tasarlanan alçak geçiren filtre 145 Hz'deki ............................................................ 65

Şekil 5.26. Op-amp ile tasarlanan bant geçiren filtrenin 30 Hz'deki görüntüsü .......................................... 66

Şekil 5.27. Op-amp ile tasarlanan bant geçiren filtrenin 60 Hz'deki görüntüsü .......................................... 66

Şekil 5.28. Op-amp ile tasarlanan bant geçiren filtrenin 70 Hz'deki görüntüsü .......................................... 67

Şekil 5.29. CCCII+ ile tasarlanan bant geçiren filtrenin 15 Hz'deki ........................................................... 67

Şekil 5.30. CCCII+ ile tasarlanan bant geçiren filtrenin 30 Hz'deki ......................................................... 68

Şekil 5.31. CCCII+ ile tasarlanan bant geçiren filtrenin 70 Hz'deki ......................................................... 68

xi
 TABLOLAR LİSTESİ
Sayfa
Tablo 2.1.EKG dalgalarının genlikleri ......................................................................................................... 19

Tablo 2.2.EKG aralıklarının süreleri ............................................................................................................ 19

Tablo 4.1. AGF’nin özellikleri .................................................................................................................... 40

Tablo 4.2. BGF’nin özellikleri .................................................................................................................... 43

Tablo 5.1. Filtrelerin Pspice ve Gerçek zamanlı sonuçları .......................................................................... 69

xii
 EKLER LİSTESİ
Sayfa
Ek- 1: AD844 Entegresi ..................................................................................................................... 74

xiii
 SİMGELER VE KISALTMALAR
Simgeler
γ : Akım kazanç değeri
α : Akım kazanç değeri
β : Gerilim kazanç değeri
Rx : Parazitik direnç
VT : Terminal gerilimi
I0 : Kutuplama akımı
a1 : Filtre katsayısı
b1 : Filtre katsayısı
fc : Kesim frekansı
Q : Kalite faktörü

Kısaltmalar
AGF : Alçak Geçiren Filtre
BG : Bant Genişliği
BGF : Bant Geçiren Filtre
BJT : Çift Kutuplu Jonksiyon Transistör
CCI : Birinci Nesil Akım Taşıyıcı
CCI+ : Pozitif Tip Birinci Nesil Akım Taşıyıcı
CCI- : Negatif Tip Birinci Nesil Akım Taşıyıcı
CCII : İkinci Nesil Akım Taşıyıcı
CCII+ : Pozitif Tip İkinci Nesil Akım Taşıyıcı
CCII- : Negatif Tip İkinci Nesil Akım Taşıyıcı
CCCII : İkinci Nesil Akım Kontrollü Akım Taşıyıcı
DFT : Ayrık Fourier Dönüşümü
DWT : Ayrık Dalgacık Dönüşümü
EEG : Elektroensefalografi
EKG : Elektrokardiyogramı
FT : Fourier Dönüşümü
WT : Dalgacık Dönüşümü
YGF : Yüksek Geçiren Filtre

xiv
1. GİRİŞ

Biyolojik işaretli sinyaller, canlıların vücudundan dönüştürücüler ile algılanan sinyallerdir.

Biyomedikal sinyaller elektrik kökenli olup, elektrotlar ile canlı vücudundan algılanırlar, gürültülü
işaretlerdir, genlikleri μV-mV lar civarındadır ve spektrumları ise alçak frekanslar bölgesindedir
[1]. Bu nedenle biyomedikal devrelerde, yüksek kazançlı kuvvetlendiriciler, fark
kuvvetlendiricileri, çeşitli filtre devreleri sıklıkla kullanılmaktadır. Biyomedikal devrelerde
kullanılan bu filtre devrelerinden, Op-amp ve akım taşıyıcı tabanlı filtre devreleri ile literatürde
farklı çalışmalar yapılmıştır.

Akım taşıyıcılar, Op-amp gibi işlemsel kuvvetlendiricilerin alternatifi olarak geliştirilen ve

akım taşıma mantığında çalışan aktif devre elemanlarıdır. Akım taşıyıcılar, ilk literatüre
girdiğinden bu yana uzun bir zaman geçmiş olmasına rağmen, son yıllarda büyük ölçüde önem
kazanmışlardır. Akım taşıyıcılar farklı işlevleri gerçekleştirerek ve daha iyi performans sunacak
şekilde, zaman içerisinde çeşitli uygulamalarla ortaya çıkabilmektedirler. Filtre devreleri gibi
işlemsel kuvvetlendirici ile oluşturulan yapıların akım taşıyıcılı alternatifleri ile ilgili birçok yayın
yapılmaktadır. Son yıllarda yapılan çalışmalarda akım taşıyıcının entegre devre olarak piyasaya
çıkması bu ilginin bir göstergesidir [2].

Akım taşıyıcı yapısı, ilk kez 1968 yılında Smith ve Sedra tarafından ortaya atılmış ve birinci
nesil akım taşıyıcı olarak literatüre girmiştir [3].

Birinci akım taşıyıcıda oluşan akım hataları, empedans sınırlamaları gibi bazı nedenlerden
dolayı 1970 yılında Smith ve Sedra tarafından ikinci nesil akım taşıyıcı sunulmuştur [4].

1973 yılında Soliman, ikinci nesil akım taşıyıcı devresinde direnç ve kondansatör gibi pasif
devre elemanları kullanarak tüm geçiren transfer fonksiyonunun gerçekleştirilmesini iki farklı
devre ile sunmuştur [5].

1978’de Nandi, 3. Dereceden Butterworth alçak geçiren filtreyi ikinci nesil akım taşıyıcı
kullanarak gerçekleştirmiştir. Bu devrede tüm pasif elemanları aynı değerde kullanmış ve
kapasitelerin uçlarını topraklanmıştır [6].

1986’da Wilson akım taşıyıcı tabanlı devreler kullanarak filtre, NIC ve indüktans devrelerini
gerçekleştirmiştir. Bu devrelerin geniş frekans bantlarında çalışabildiğini ve gerilim modlu devreler
için alternatif olabileceğini sunmuştur [7].

Fabre vd. tarafından 1990’ da akım taşıyıcı tabanlı devre kullanılarak çok yönlü bir filtre
keşfedilmiştir [8].
 1993’de Chang tarafından iki tane ikinci nesil akım taşıyıcı kullanılarak akım modlu yüksek
geçiren, alçak geçiren ve bant geçiren filtre yapıları sunulmuştur [9].

Fabre vd. tarafından 1995 yılında ikinci nesil akım taşıyıcıların elektronik olarak kontrolünü
sağlamak için akım kontrollü akım taşıyıcı ortaya atılmıştır. Bu devre yapıları ile parazitik direncin
kontrolü kutuplama akımı ile kontrol edilebilmektedir [10].

Almazan vd. tarafından 2008’de biyomedikal sinyalleri, özellikle de EKG sinyallerini

işlemek için pozitif tip ikinci nesil akım taşıyıcı ile akım modlu enstrümantasyon amplifikatörü
topolojileri tasarlanmıştır. Dört amperde kullanılmak için CCII+ bloğu seçilmiş ve bu devreler için
0.25um CMOS işlemi kullanılmıştır. Op-amp’lı Akım Taşıyıcı devresinin dört in-amper arasında
en düşük çıkış empendansını sağladığı görülmüştür [11].

Kitiş ve Apaydın tarafından 2012’de biyomedikal sinyallerde ve özellikle EKG sinyallerinde

akım taşıyıcıların daha uygun ve avantajlı olduğunu göstermek için Op-amplı ve yeni nesil akım
taşıyıcılı bant geçiren filtre tasarlanmıştır. EKG cihazlarından sağ bacak sürücüsü ve bant geçiren
filtreyi Pspice programı ile tasarlamış, bu devrelerin alternatifi olarak CCII devresi sağ bacak
sürücüde gösterilmiştir [12].

Stornelli ve Ferri tarafından 2014’de EKG ve EEG sinyalleri için düşük voltajlı ve düşük
güçlü bir ikinci nesil akım taşıyıcı (CCII ) devresi sunmuştur. Aynı zamanda iki elektrotlu bir EKG
sistemi için benzetim sonuçları da sunulmuştur. Bu devreyi CMOS teknolojisinde tasarlanmış,
düşük güç ve düşük voltaja sahip olduğu için taşınabilir uygulamalar için uygundur [13].

Kitiş vd. tarafından 2017’de normal, Epilepsi ve Alzheimer beyin sinyallerini karşılaştırmak
için pozitif tip ikinci nesil akım taşıyıcı devresi tasarlanmıştır [14].

Paul vd. 2018’de akım modlu devrelerin özelliklerini kullanabilmek için akım taşıyıcı
kullanarak tüm geçiren filtre ve toplayıcı devresi tasarlamıştır. Devrenin performansını doğrulamak
için Pspice programı kullanmıştır. Önerilen filtre devresinde düşük genlikli düşük frekanslı
biyomedikal sinyallerden parazitleri ortadan kaldırmada çok etkili olduğunu doğrulamıştır [15].

Kumngern vd. 2020’de biyomedikal sistemlere uygulayabilmek için düşük voltaj ve düşük
güç kapasitesine sahip diferansiyel fark akım taşıyıcı (DDCC) devresi önermiştir. Benzetimi için
Spice programı MOS transistörden yararlanılmıştır. Önerilen DDCC, EKG sistemleri için
6.dereceden Butterworth alçak geçiren filtre olarak kullanılmıştır [16].

Psychalinos vd. 2020’de düşük güçlü elektronik olarak ayarlanabilen yeni bir akım modlu
enstrümantasyon amplifikatörü sunmuştur. Gürültülü biyomedikal sinyalleri işlemek için önerilen
CMIA, EKG sinyallerindeki gürültüleri ortadan kaldırmasıyla doğrulanmıştır. Yüksek
performanslı biyomedikal sinyal işleme sistemleri için uygun görülmüştür [17].

16
 Günümüzde yapılan çalışmalara baktığımızda akım taşıyıcı kullanarak gerçekleştirilen
devrelerin birçok avantajının olduğu görülmüştür. Bu çalışmada akım taşıyıcı devreleri kullanılarak
aktif filtre devreleri tasarlamak ve bu filtre devrelerini biyomedikal sinyallerde kullanmak
amaçlanmaktadır. Bu tezde Op-amp ve akım taşıyıcı devreleri kullanılarak aktif filtre devreleri
tasarlandı ve Pspice programında benzetimleri gerçekleştirildi. Bonn Üniversitesinden alınan ham
EEG verileri benzetimi gerçekleştirilen aktif filtre devrelerin girişine uygulandı ve Fourier Analizi
uygulanarak sonuçlar elde edildi. Ek olarak benzetimi yapılan bu devrelerin uygulama devreleri
için LM741 Op-amp ve akım taşıyıcı devreler için AD844 Entegre kullanarak osiloskop görüntüleri
elde edildi.

17
2. BİYOMEDİKAL SİNYALLER VE SİNYAL İŞLEME TEKNİKLERİ

Biyomedikal sinyaller, canlıların vücudundan elektrotlar ya da dönüştürücüler ile algılanan

elektrik kökenli veya elektrik kökenli olmayan işaretlerdir. Elektrik kökenli işaretlere EMG, EKG,
EEG gibi sinyalleri örnek verebilirken, elektrik kökenli olmayanlara kan basıncı, vücut sıcaklığı,
pH, kalp seslerini örnek verebiliriz [18]. İnsan vücudunun sahip olduğu biyolojik sinyaller, sinir
hücreleri veya kas hücrelerinin elektriksel aktivitesi ile incelenmektedir.

2.1. Biyoelektriksel Sinyaller

Biyoelektriksel işaretler, ilk kez 1875 yılında İngiliz fizikçi Richard Caton tarafından
tavşanlar ve maymunlar üzerinde yapmış olduğu deneyler ile keşfedilmiştir. Ek olarak, 1924 yılında
ise Hans Berger beyinde oluşan elektriksel dalgaların alınabileceğini kanıtlamıştır [19].

Biyoelektriksel sinyaller, sinir hücreleri veya kas hücreleri aracılığı ile üretilen sinyallerdir.
Sinyallerin kökeninde hücre zarının iç ve dış yüzeyleri arasında bir elektriksel potansiyel fark
bulunmaktadır [20]. Vücut sıvılarının iletkenlik özelliğinden yararlanılıp ve değişimi incelenmek
istenilen hücrelerin bulunduğu dokuya metal elektrotlar yerleştirilerek hücre zarı potansiyelinde
meydana gelen değişimler ölçülebilir.

Canlılarda vücut fonksiyonlarının her bir durumunda birçok biyoelektriksel sinyal

kaydedilmektedir. Kaydedilen bu biyoelektriksel sinyallere şunları örnek verebiliriz; göz kaslarını
ve hareketlerini incelemek için Elektrookülografi (EOG), vücudun sahip olduğu elektriksel
iletkenliği ölçmek için Elektrodermal aktivite (EDA), kalp ritimlerini incelemek için
Elektrokardiyografi (EKG), çizgili kasların hareketini ölçmek için Elektromiyografi (EMG) ve
beyin hareketlerini ölçmek için Elektroansefalografi (EEG) kullanılır [21].

2.2. EKG Sinyalleri

Kalbin elektriksel potansiyel değişikliklerini izleyebilmek için vücut yüzeyinden yapılan

ölçümlere elektrokardiyografi (EKG) denir. Kalp ile ilgili problemlerde ve kardiyovasküler
rahatsızlıkların tanısında sıklıkla kullanılmaktadır. Kalp kasılmasının sonucunda meydana gelen
elektriksel dalga şekillerine ise elektrokardiyogram denilmektedir [22].

Bir EKG sinyalinin genliği yaklaşık ±2 mV civarındadır ve kayıt için 0,05-150 Hz arasında
bir bant genişliğine sahiptir [23]. EKG sinyalleri, P, Q, R, S, T ve U harfleriyle kalp kasının yaptığı
hareketin her bir evresini simgeleyen bölgelerden meydana gelir [24]. EKG sinyalinin literatürde
tanımlanan dalga şekillerinin genlikleri ve aralık süreleri Tablo 1 ve Tablo 2’de gösterilmiştir.

18
 Tablo 2.1.EKG dalgalarının genlikleri

EKG Dalgaları Genlik (mV)

P 0.25
Q 0.25xR
R 1.60
T 0.1-0.5

Tablo 2.2.EKG aralıklarının süreleri

EKG Aralıkları Süre (saniye)

P-R 0.12-0.20
Q-T 0.35-0.44
S-T 0.05-0.15
Q-R-S 0.09

2.3. EEG Sinyalleri

Beyin aktivitesi ilk kez Richard Caton tarafından 1875 yılında galvanometrenin iki
elektrotunu tavşan ve maymun kafatasına yerleştirmesiyle elektriksel olarak kayıt altına alınmıştır.
Daha sonra, elektriksel aktivite için elektro, beyinden yayılan sinyaller için ensefalo, ve görsel
sunum için gram veya grafi sözcüklerinin birleşimi ile elektroensefalogram (EEG) terimi
kullanılmaya başlanmıştır [25]. İnsana ait EEG sinyalleri de ilk kez 1920 yılında Hans Berger
tarafından keşfedilmiş olup, 1929 yılında insana ait bir EEG verisini fotoğrafik bir kâğıda
kaydetmiştir [25].

Elektroensefalogram (EEG), beyinde meydana gelen elektriksel aktiviteleri incelemek

amacıyla kafatasına yerleştirilen elektrotlar ile beyin sinyallerinin kaydedilmesidir. EEG epilepsi,
uyku bozuklukları, beyin ölümleri, Alzheimer gibi birçok hastalığın tanısının konulmasında çok
önemlidir.

2.3.1. EEG Sinyallerinin Oluşumu ve Ölçüm Yöntemi

Nöronlara gelen sinyaller, işlenerek bilgiye dönüştürülür ve oluşan bu bilginin iletimi

elektriksel potansiyellerle sağlanır. Bu iletime yani elektriksel potansiyellere aksiyon potansiyeli
denilmektedir. Hücrelerde oluşan uyartılar sinir hücresinin en büyük kısmı olan dendritlerde başlar,

19
diğer hücrelerden gelen uyarıları işleyerek aksona iletir. Aksona iletilen bilgi burada işlenerek diğer
hücrelere aktarılır. Bir sinir hücresinin yapısı ve bir sinir hücresinde aksiyon potansiyelinin oluşum
süreci sırasıyla aşağıda verildiği gibidir.

Şekil 2.1. Sinir hücre yapısı [25]

Şekil 2.2. Aksiyon potansiyeli ve oluşumu [26]

Bir sinir hücresinde uyartılar dentrit tarafından alınır ve böylece sodyum kanalları açılır. Bu
kanal açılması, -70 mV değerinde başlar. Potansiyel eşik değerine ulaştığı zaman daha fazla
sodyum kanalı açılmaya başlar ve sodyum akışı devam eder. Bu sodyum akışı voltaj değeri +30
mV olana kadar devam eder. Şekil 2.2’de görüldüğü üzere bu süreç depolarizasyon olarak
adlandırılır. +30 mV voltaj değerinden sonra sodyum kanalı kapanıp, potasyum kanalı açılır.
Sodyum ve potasyum kanallarının aynı anda açılması sistem akışını bozar ve aksiyon
potansiyelinin oluşumunu engeller. Potasyum kanalının açılması ile oluşan sürece ise
repolarizasyon denilmektedir. Repolarizasyon dinlenme potansiyeli sınırını aşıp -90 mV seviyesine

20
indiğinde hiperpolarizasyon süreci oluşur. Hiperpolarizasyon durumunda mevcut bilgi akson
oyunca iletildiğinde başka uyartıları almayı önler bu sebeple bilginin iletimi için çok önemlidir.
Hiperpolarizasyon durumundan sonra ise sodyum potasyum pompaları hücre zarını dinlenme
seviyesi olan -70 mV'a getirir.
EEG ölçümleri iletken bir madde aracılığıyla küçük elektrotların saçlı deriye
yerleştirilmesiyle gerçekleştirilir. Bu elektrotlardan ikisi arasında elektriksel potansiyel farklılıklar
meydana gelir ve bu farklılıklar kayıt edilir. Elde edilen kayıtlar hastalık tanısında kullanılır [27].
Şekil 2.3’de bir EEG kaydı gösterilmektedir.

Şekil 2.3. EEG kaydı

EEG sinyallerinin genlik, faz ve frekansları sürekli değişiklik gösterdiği için anlamlı veriler
elde edebilmek için ölçümlerin uzun bir sürede yapılması gerekir. EEG ölçümleri genellikle 20
dakika kadar sürer. EEG ölçümlerinde en sık kullanılan elektrot yerleşim sistemi ise 10-20 elektrot
sistemidir. Bu sistemde elektrotlar nasion denilen göz burun birleşim noktası ile inion denilen
boyun kafatası birleşim noktası arasındaki mesafenin %10’u ve %20’ si olan aralıklarla
yerleştirilmektedir [28]. Şekil 2.4’de 10-20 elektrot sisteminin yerleştirilmesi görülmektedir.

21
 Şekil 2.4. 10-20 elektrot sisteminin yerleştirilmesi [29]

2.3.2. EEG Dalgaları

EEG sinyallerinin genliği tepeden tepeye 1-100 μV değerinde, frekans aralığı ise 0.5-100 Hz
aralığındadır [25]. EEG sinyalleri frekans bantları Delta (δ), Teta (θ), Alfa (α), Beta (β), Gamma
(γ) olmak üzere 5 grupta incelenmektedir. Şekil 2.5’de EEG sinyallerinin frekans bantlarına göre
zamana göre genlik değişimi verilmiştir.

Şekil 2.5. EEG sinyallerinin frekans bantları [30]

22
 Delta (δ) dalgaları: Frekansları 0.5-4 Hz aralığında gözlemlenir. Genlikleri 20-400 μV
arasında değişen, derin uyku gibi beynin çok düşük aktivite gösterdiği zamanlarda görülen
dalgalardır [31].
Teta (θ) dalgaları: Frekansları 4-8 Hz aralığında gözlemlenir. Genlikleri 5-100 μV arasında
değişen, normal bireylerde; rüyalı, stres, orta derinlikte anestezi gibi durumlarda görülen
dalgalardır [31].
Alfa (α) dalgaları: Frekansları 8-13 Hz aralığında gözlemlenir. Genlikleri 2-10 μV arasında
değişen, uyanık durumdaki bireylerde; zihinsel olarak tam dinlenimde olduğu, dış uyarılarının
olmadığı durumlarda görülen dalgalardır [31].
Beta (β) dalgaları: Frekansları 14-30 Hz arasında gözlemlenir. Genlikleri 1-5 μV arasında
değişen, Odaklanmış dikkat, zihinsel iş gibi durumlarda karşılaşılan dalgalardır [31, 32].
Gama (γ) dalgaları: Frekansları 30-70 Hz arasında gözlemlenir. Bilişsel frekans bandı olarak
da adlandırılır ve daha yüksek zihinsel aktivite sergileyen dalgalardır [32].

2.3.3. Kullanılan EEG Veri Seti

Bu tez çalışmasında, benzetimi gerçekleştirilen devrelere Bonn Üniversitesinin veri tabanından

bulunan EEG ham veri seti uygulanmıştır [33]. EEG veri setinden, Set A gözleri açık sağlıklı
(normal) ve Set E epilepsi nöbeti geçiren kişilere ait veri setlerinden bir dosya kullanılmıştır. Bu
dosyalardaki veriler 23.6 saniyelik bir kaydı içermekte ve 4097 veri noktasına karşılık gelmektedir.
Bu EEG sinyalleri 128 kanallı amplikatör sistemi ile kaydedilmiş olup, 12 bit A/D çözünürlüğü ve
173.61 Hz örnekleme hızı ile sayısallaştırılmıştır. Epileptik hastası ve normal kişilerin Matlab
ortamında görüntüsü Şekil 2.6’da verilmiştir.

(a) Normal

23
 (b) Epilepsi nöbet

Şekil 2.6. EEG sinyalleri (a) normal; (b) epilepsi nöbet

2.4. Sinyal İşleme Teknikleri

Sinyal işleme, biyomedikal sinyallerde gürültüleri yok ederek sadece kullanılacak olan
verilerin elde edilmesini sağlamak için kullanılır. Sinyal işlemede en çok kullanılan teknikler,
frekans bileşeninin önemli olduğu Fourier Analizi ve Fourier Analizinin alternatifi olarak ortaya
çıkan Dalgacık Analizidir.

2.4.1. Fourier Analizi

19.yy’da Fourier herhangi bir periyodik fonksiyonun sonsuz sayıdaki kompleks üstel
fonksiyonların toplamı şeklinde ifade edilebileceğini ortaya atmıştır. 1946 yılında ise Denis Gabor,
Gabor Dönüşümü olarak da bilinen Fourier temelli analiz yöntemini sunmuştur [34].
Bir sinyalin, frekans karakteristiğini ortaya çıkarmak için bir fonksiyonun zaman alanından
frekans alanına dönüştürülmesini sağlayan dönüşüm Fourier Dönüşümü (FT) olarak bilinir.
Denklem 2.1’de kesikli bir dizine ait Fourier Analizi ifade edilmiştir.

X(eiw ) = ∑∞
n=−∞ x[n]e
−iwn
(2.1)

Kesikli bir dizinin Fourier dönüşümü sürekli zaman fonksiyonu oluşturduğundan bilgisayar
ortamında gerçeklemesi mümkün olmadığından, kesikli zaman hesaplamasında Ayrık Fourier
Dönüşümü (DFT) kullanılmaktadır. Ayrık Fourier Dönüşümünde bir ayrık zaman sinyali periyodik
olduğu kabul edilir [35]. DFT günümüzde kullanılan en verimli ve en hızlı Fourier dönüşümüdür.
DFT, x[n], n = 0, 1, . . . , N-1, gibi bir sonlu diziyi, X(k), n = 0, 1, … , N – 1.gibi diğer bir
sonlu diziye eşleyen önemli bir dönüşümdür. Normalize edilmiş örnekleme frekansı 2п olmak
üzere [35], DFT ile ilgili eşitlikler Denklem 2.2 ve 2.3’te verilmiştir.

24
 WN = e−J(2п/N) (2.2)

kn
X(k) = ∑N−1
n=0 x[n]WN (2.3)

Eşitlikte verilen WN ayrık pencere dizisi kullanılarak X(k) ifadesi sinyalin Ayrık Fourier
Dönüşümü ifade edilir.

2.4.2. Dalgacık Analizi

Dalgacık Dönüşümü (WT) yöntemi, ilk kez Dennis Morlet tarafından ortaya konulan,
sinyallerin zamana bağlı frekans değişimlerini ele alan Fourier Dönüşümüne alternatif bir
yöntemdir. Farklı frekanslarda durağan olmayan sinyallerin analizinde Dalgacık Analizi
kullanılabilir [36].
Dalgacık Dönüşümü, değişken boyutlu bir pencereleme tekniğidir. Bu teknik ile bir sinyalin
uzun zaman aralığında alçak frekans bilgisi, kısa zaman aralığında ise yüksek frekans bilgisi
belirlenebilmektedir. Aynı zamanda Dalgacık Dönüşümü ile bir sinyalin özgünlüğünü bozmadan
sıkıştırma (compression) veya arındırma (de-noising) işlemi yapılabilmektedir [37]. Dalgacık
Dönüşümünün sürekli zamandaki bağıntısı Denklem 2.4’te verilmiştir.

1 +∞ t−b
W(a, b) = ∫ x(t)φ( a )dt (2.4)
√a −∞

Eşitlikte verilen a ölçek parametresini, b pozisyon parametresini, x(t) zaman sinyalini, φ(t)
temel dalgacık fonksiyonunu vermektedir.
Dalgacık Dönüşümü, dalgacık kaydırarak hesaplama yaptığı için çok fazla frekans değerleri
içerir bu da karmaşıklığa sebep olabilir. Bu gibi durumlarda Ayrık Dalgacık Dönüşümü (DWT)
kullanılıp, ana fonksiyonu belirli ayrık değerlere dönüştürür ve genişletir [38]. DWT yöntemi ile
sinyal, alçak ve yüksek geçiren filtreden geçirilip alt parçacıklara ayrıştırılarak sinyalin dalgacık
katsayıları elde edilir. Bu filtrelere ait bağıntılar Denklem 2.5, 2.6, 2.7’de verilmiştir.

ylp [n] = ∑∞
k=−∞ x[k] h[2n − k] (2.5)

yhp [n] = ∑∞
k=−∞ x[k] g[2n − k] (2.6)

g (L − 1 − n) = (−1)n h(n) (2.7)

Denklemlerde; x[k] ayrık zaman sinyalini, n filtre derecesini, h alçak geçiren filtreyi, g
yüksek geçiren filtreyi ve L ise filtre uzunluğunu ifade etmektedir.

25
3. AKIM TAŞIYICI DEVRELERİ

Akım taşıyıcılar, analog devre tasarımlarında kullanılan işlemsel kuvvetlendirici Op-amp

gibi devre elemanlarının alternatifi olarak geliştirilmiş olup, akım modlu analog sinyal işleme
yapabilen çeşitli aktif devre elemanlardır. Akım taşıyıcı tabanlı aktif devre elemanları adından da
anlaşıldığı üzere akım taşıma mantığıyla çalışan aktif devre elemanlarıdır [39].
Akım taşıyıcılar uygulamalarda daha geniş bant aralığında çalışabilmekte, yüksek değişim
oranı sayesinde yüksek frekanslarda çok verimli çalışabilmektedirler. Bu nedenle akım taşıyıcılar
son yıllarda çok daha önemli hale gelmiştir. Akım taşıyıcılar geliştirilerek ve daha iyi performans
sunacak şekilde, birçok farklı uygulama ile günümüze ulaşmıştır.

3.1. Birinci Nesil Akım Taşıyıcılar (CCI)

İlk kez Smith ve Sedra tarafından 1968 yılında yayınlanan bir makale ile akım taşıyıcılar ve
akım taşıyıcılara ait birçok uygulama literatüre girmiştir [3]. Şekil 3.1’de birinci nesil akım
taşıyıcıya ait devre şeması verilmiştir.

Ix
Vx X
Iz
CCI Z Vz
Iy
Vy Y

Şekil 3.1. CCI’in devre şeması

3 uçlu devre yapısına sahip CCI devresinin çalışması: Y ucuna bir VY gerilimi uygulanırsa X
ucunda da aynı miktarda bir VX gerilimi oluşur. Devrede X ucuna bir akım kaynağı bağlanıp
devreye doğru bir IX akımı akıtılırsa aynı zamanda Y ucunda da aynı miktarda bir IY akımı devreye
doğru akar. Böylece VX = VY ve IX = IY olur. Yüksek çıkış empedansına sahip olan Z ucunda ise
aynı miktarda ve devreye doğru bir akım akar. Böylece IX = IY = IZ olur ve tüm uçlardan aynı
miktarda akım akmış olur. Denklem 3.1’de CCI’e ait matris denklemi ve Denklem 3.2’de CCI’e
ait ideal matris denklemi verilmiştir.

IY 0 γ 0 VY
[VX ] = [β 0 0] [ IX ] (3.1)
IZ 0 ∓α 0 VZ

26
 IY 0 1 0 VY
[VX ] = [1 0 0] [ IX ] (3.2)
IZ 0 ∓1 0 VZ

Denklem 3.1’de ki γ ve α akım kazanç değerlerini, β ise gerilim kazanç değerini

göstermektedir. İdeal durumlarda γ, α ve β’nın Denklem 3.2’de ki gibi 1 olması beklenir. İdeal
olmayan durumlarda bu değerler tam 1 değerini göstermez. Yani X ucunda oluşan akım Z ucuna
ve Y ucunda oluşan gerilim X ucuna bir miktar hata ile taşınır ve hata miktarları γ, α ve β değerlerini
etkiler. Denklemlerdeki ∓ ifadesi Z ucunda görülen akımın yönü hakkında bilgi vermektedir. Eğer
+ ise Z ucundaki akım devreye doğru akmakta ve pozitif tip birinci nesil akım taşıyıcı (CCI+) olarak
ifade edilmektedir. Eğer - ise Z ucundaki akım devrenin dışına doğru akmakta ve negatif tip birinci
nesil akım taşıyıcı (CCI-) olarak ifade edilmektedir. CCI devresinin BJT ile benzetimi Şekil 3.2’de
verildiği gibidir.

Iy Ix
Y X

Q2 Q1

Iz
Z
Q4 Q3 Q5

R1 R2 R3

Vss

Şekil 3.2. CCI’in BJT ile tasarımı

Şekil 3.2’de Q 3, Q4 , Q5 transistörleri iki çıkışlı bir akım aynası oluşturmaktadırlar. Bu

nedenle üzerlerinden geçen akımlar aynı değere sahiptir. Bu akım aynası Q1 ve Q2

transistörlerinden de aynı akım değeri geçmesine ve üzerlerinde aynı gerilim düşümü oluşmasına
neden olur. Z ve X uçlarında görülen akım değerlerinin de yaklaşık aynı değer de olduğu görülür.
Q3, Q4 , Q5 transistörlerinin ayna performansını iyileştirmek için emiter uçlarına dirençler eklenir
[40].

27
3.2. İkinci Nesil Akım Taşıyıcılar (CCII)

İlk kez Sedra ve Smith tarafından 1970 yılında, birinci nesil akım taşıyıcılardan daha
kullanışlı bir akım taşıyıcı olarak ortaya atılmıştır [4]. Şekil 3.3’de ikinci nesil akım taşıyıcıya ait
devre yapısı verilmiştir.

Ix
Vx X
Iz
CCII Z Vz
Iy
Vy Y

Şekil 3.3. CCII’nin devre yapısı

CCII 3 uçlu bir yapıya sahiptir. Y ucunda sonsuz bir giriş empedansı görülür. X ucunda
görülen VX gerilimi, Y ucuna uygulanan gerilimi takip eder, yani X ucunda sıfır giriş empedansı
oluşmaktadır. X ucunda bir akım akıtılırsa aynı miktarda Z ucunda da bir akım akar. Y ucuna bir
gerilim uygulandığında X ucunda da aynı miktarda bir gerilim oluşur, yani VX =VY olur. Aynı
zamanda Y ucundan bir akım akmaz, yani IY akımı sıfır olur.
İkincil nesi akım taşıyıcılar evirmeyen akım taşıyıcı (CCII+) ve eviren akım taşıyıcı (CCII-
) olmak üzere iki farklı devre yapısına sahiptir. Aşağıdaki görüldüğü gibi Şekil 3.4 (a) evirmeyen
türden akım taşıyıcı, Şekil 3.4 (b) eviren türden akım taşıyıcının devre şemasını göstermektedir.

Vy Y Vy Y
Iz Iz
Ix
CCII+ Z Vz
Ix
CCII- Z Vz
Vx X Vx X

(a) (b)

Şekil 3.4. (a) CCII+’nin devre şeması (b) CCII-’nin devre şeması

Denklem 3.3’de CCII’nin matris denklemi ve Denklem 3.4’de CCII’nin ideal matris
denklemi verilmiştir.

28
 IY 0 0 0 VY
[VX ] = [β 0 0] [ IX ] (3.3)
IZ 0 ∓α 0 VZ

IY 0 0 0 VY
[VX ] = [1 0 0] [ IX ] (3.4)
IZ 0 ∓1 0 VZ

Denklem 3.3’de ki α akım kazanç değerini, β ise gerilim kazanç değerini göstermektedir.
İdeal durumlarda α ve β’nın Denklem 3.4’de ki gibi 1 olması beklenir. İdeal olmayan durumlarda
bu değerler tam 1 değerini göstermez. Denklemlerdeki ∓ ifadesi Z ucunda görülen akımın yönü
hakkında bilgi vermektedir. Eğer + ise Z ucundaki akım devreye doğru akmakta ve pozitif tip ikinci
nesil akım taşıyıcı (CCII+) olarak ifade edilmektedir. Eğer - ise Z ucundaki akım devrenin dışına
doğru akmakta ve negatif tip ikinci nesil akım taşıyıcı (CCII-) olarak ifade edilmektedir. Şekil
3.5’te CCII+’nin BJT ile benzetim, Şekil 3.6’da ise CCII-’nin BJT ile benzetim devreleri
verilmiştir.

Q11 Q12

I1
V1
Q9 Q10

Q5 Q6

Y X Z+

Q8 Q7

V2

Q1 Q2
I2

Q4 Q3

Şekil 3.5. CCII+’nin BJT ile tasarımı

29
 Q11 Q12
Q17 Q18

I1

V1
Q9 Q10
Q19 Q20

Q5 Q6
Z-
Y X

Q8 Q7

V2

Q1 Q2
Q13 Q14
I2

Q4 Q3
Q15 Q16

Şekil 3.6. CCII-’nin BJT ile tasarımı

3.3. İkinci Nesil Akım Kontrollü Akım Taşıyıcılar (CCCII)

İlk kez Fabre vd. tarafından 1995 yılında ikinci nesil akım taşıyıcıların elektronik olarak
kontrolünü sağlamak için ortaya atılmıştır. İkinci nesil akım kontrollü akım taşıyıcılar, ikinci nesil
akım taşıyıcılardan (CCII) türetilmiş bir devredir. CCII devresindeki X ucunda bulunan düşük
kutuplama akımlarında ki seri parazitik direncin (R x ) akım ile kontrol edilmesiyle elde edilir [10].
İkinci nesil akım kontrollü akım taşıyıcı devresine ait blok şeması Şekil 3.7’de verildiği gibidir.

Io

Ix
Vx X
Iz
CCCII Z Vz
Iy
Vy Y

Şekil 3.7. CCCII’nin devre şeması

30
 Şekil 3.7’de verilen devre şemasından da görüldüğü gibi devreyi kontrol eden bir I0
kutuplama akımı vardır. Denklem 3.5’de CCCII’nin ideal matris denklemi, Denklem 3.6’da ise IX
akımının, kutuplama akımı (I0 ) ile termal gerilimi (VT) arasındaki ilişki gösterilmiştir [41].

IY 0 0 0 VY
[VX ] = [1 R X 0] [ IX ] (3.5)
IZ 0 ∓1 0 VZ

IX =2I0 .sinh(VX /VT ) (3.6)

Denklem 3.6’da VX ≪ VT kabul edilirse parazitik direncin ifadesi Denklem 3.7’deki gibi
olur.

V
R x =2IT (3.7)
0

VT ısıl gerilimini ifade etmekte ve oda sıcaklığında değeri yaklaşık 25.85 mV kabul
edilmektedir. I0 ise kutuplama akımını ifade etmektedir. Frekans cevaplarında yanlışlıklar meydana
gelmemesi için uygulamalarda bu R x direncini mutlaka göz önünde bulundurmak gerekir. Bu
R x direncini ve devrenin R x ’e bağlı diğer parametrelerini kutuplama akımını (I0 ) değiştirerek
istediğimiz gibi ayarlayabilmemiz mümkündür. CCCII’nin X ve Y uçları arasındaki ilişki Şekil
3.8’deki gibi gösterilebilir [41].

Gerilim
izleyicisi

Rx
Y 1 X

Şekil 3.8. X ve Y arasındaki ilişki

Literatürdeki CCCII’nin BJT ile benzetim devresi Şekil 3.9’da verildiği gibidir.

31
 V1
Q9 Q10
Q7 Q8

Q1 Q2
Z
Y X

Io Q3 Q4

Q13 Q11 Q12

V2
Q5 Q6

Şekil 3.9. CCCII’nin BJT ile tasarımı

3.4. CCII Olarak Çalışabilen AD844 Entegresi

AD844 Entegresi [42], Analog Devices firması tarafından tümleştirilmiş bir akım taşıyıcı
özelliği gösterebilen bir devre olarak piyasaya çıkarılmıştır. Böylece benzetimi yapılan bir akım
taşıyıcı devresi, pratiğe dökülüp sonuçlar alınabilmektedir. Şekil 3.10’da görüldüğü gibi; AD844
Entegresi’nin 2. pini X ucu gibi, 3. pini Y ucu gibi ve 5. pini Z ucu gibi davranarak bir CCII+
devresi olarak kullanılabilir [39].

Şekil 3.10. AD844 Entegresi Blok Diyagramı [42]

Bu çalışmada tasarlanan CCII+, CCII- ve CCCII+ devrelerinin pratik uygulamasında

AD844’den yararlanılmıştır. Şekil 3.11 (a) CCII+ devresinin AD844 ile gerçeklemesi (b) AD844
Entegresi kullanarak CCII- gerçeklemesi görülmektedir.

32
 Şekil 3.11. (a) AD844 Entegresi kullanarak CCII+ gerçeklemesi (b) AD844 Entegresi kullanarak CCII-
gerçeklemesi [15]

Ayrıca CCII devresinin x ucundaki direncin yerini kutuplama akımı ile kontrol edilebilen
parazitik direncin almasıyla CCCII devresi oluşmakta ve CCCII devresi AD844 entegre ile
tasarlanabilmektedir.

33
4. MATERYAL VE METOT

Bu çalışmada Pspice programı kullanılarak Op-amp ve akım taşıyıcılar ile filtre devreleri
tasarlanmış ve benzetim devreleri gerçekleştirilmiştir. Tasarlanan bu filtre devrelerinin girişine
EEG sinyali uygulanarak elde edilen sonuçlar incelenmiştir.

4.1. Benzetim Yapılan Filtre Devreleri

Pspice programı kullanılarak benzetimi yapılan Notch (çentik), yüksek geçiren, alçak geçiren
ve bant geçiren filtre devreleri aşağıda verildiği gibidir.

• 50 Hz Notch (çentik) filtre

• 2.dereceden yüksek geçiren filtre
• 4.dereceden Butterworth alçak geçiren filtre
• 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtre
• CCCII+ ile alçak geçiren filtre
• CCCII+ ile bant geçiren filtre
• CCII- ve CCII+ ile yüksek geçiren filtre

4.1.1. Notch (Çentik) Filtre

Biyomedikal sinyallerde şebeke geriliminden kaynaklanan 50 Hz şebeke frekans

gürültüsünü bastırmak için kullanılan bant durduran bir filtredir. Şekil 4.1’de aktif bir Notch filtre
devresinin genel devresi verilmiştir.
C3

R1 R2 U2
+

Vi C1 C2 OUT Vo
-

R3 R4

Şekil 4.1. Aktif Notch filtre devresi

34
 Notch filtre devresine ait kesim frekansı:

1
fc = (4.1)
2π√R1 R2 C1 C2

50 Hz kesim frekansına göre direnç ve kapasitelerin değeri seçilmiş ve seçilen değerlere göre
Pspice programında gerçekleştirilen Notch filtrenin benzetim devresi Şekil 4.2’de, frekans kazanç
grafiği ise Şekil 4.3’de verilmiştir.

C3

800n
R1 R2

7.95k
7.95k

V 12Vdc

7
C1 C2 U1
3 5 V1

V+
+ OS2
400n 400n 6
OUT
2 1 V
- 4 OS1 0
LM741 V-
V3 R3
1Vac 3.975k R4 12Vdc
0Vdc 1k
V2

0
0

Şekil 4.2. Notch filtre devre tasarımı

1.2

1.0

0.8

0.6

0.4

0.2

(50.119,1.3962m)

0
100mHz 1.0Hz 10Hz 100Hz 1.0KHz 10KHz 100KHz
V(N16918) / V(V3:+)
Frequency

Şekil 4.3. Notch filtre devresi frekans kazanç grafiği

35
 Şekilde de görüldüğü gibi devrenin frekans kazancı 1 olup, 50.119 Hz frekans değerinde
sinyal bastırma özelliğine sahiptir. Şekil 4.4’de breadboard üzerine tasarlanan Notch filtrenin
uygulama devresi verilmiştir.

Şekil 4.4. Notch filtre uygulama devresi

4.1.2. 2.dereceden Yüksek Geçiren Filtre

Yüksek geçiren filtreler, belirlenen frekans değerinin üzerindeki sinyalleri geçirip,

diğerlerini geçirmeyen filtrelerdir. Şekil 4.5’de 2.dereceden aktif yüksek geçiren filtrenin genel
devre şeması verilmiştir.
R2

R3

-
C1 OUT Vo
C2
Vi +

R1

Şekil 4.5. 2.dereceden aktif yüksek geçiren filtre devresi

36
 Kazancı 1 olan devrenin transfer fonksiyonu aşağıdaki denklemde verilmiştir.

1
A(s) = 2 1 (4.2)
1+ +
wCR1 Cs wc 2R1 R2 C2 s2

Devrenin filtre katsayıları:

2
a1 = (4.3)
wC R1 C

1
b1 =w 2 R R C2 (4.4)
c 1 2

Yukarıda gerekli işlemler yapıldığında direnç değerleri aşağıda verilen formüllerle

hesaplanır.

1
R1 = πf (4.5)
c Ca1

a
R 2 = 4πf 1Cb (4.6)
c 1

Kesim frekansına ait denklem ise aşağıdaki gibidir.

1
fc = (4.7)
2π√R1 R2 C1 C2

0.5 Hz kesim frekansına göre direnç ve kapasite değerleri seçilen 2.dereceden yüksek geçiren
filtrenin Pspice ile gerçekleştirilen benzetim devresi Şekil 4.6’da verilmiş, frekans kazanç grafiği
ise Şekil 4.7’de verilmiştir.

R2

10k

R3
V1
16k
12Vdc
4

2 1
V-

- OS1
6 0
OUT 0V
C1 C2
3 5 V
+ 7 OS2
25u V+ V2
25u LM741
V
U1 12Vdc

V3 R1 16k
1Vac
0Vdc

0 0

Şekil 4.6. 2.dereceden yüksek geçiren filtre devresinin tasarımı

37
 Şekil 4.7. 2.dereceden yüksek geçiren filtrenin frekans kazanç grafiği

Yukarıda tasarımı yapılan yüksek geçiren filtrenin kesim frekansı 0.5 Hz’e göre
tasarlanmıştır. R1 ve R 3 eşit ve 16kΩ, R 2 10kΩ, kapasite değerleri ise eşit ve 25μF seçilmiştir.
Hesaplanan kesim frekansının değeri 0.5 Hz’dir. Grafikte ölçülen kesim frekansının değeri ise
0.573 Hz’dir. Devrenin 1.dereceden filtre katsayısı a1 1.59, 2.dereceden filtre katsayısı b1 1 olarak
bulunmuştur. Devrenin kazanç değeri ise 1 olarak hesaplanmıştır. Şekil 4.8’de breadboard üzerine
tasarlanan 2.dereceden yüksek geçiren filtrenin uygulama devresi verilmiştir.

Şekil 4.8. 2.dereceden yüksek geçiren filtrenin uygulama devresi

38
4.1.3. 4.dereceden Butterworth Alçak Geçiren Filtre

Alçak geçiren filtreler, belirlenen kesim frekansına kadar olan sinyalleri geçirip, üstündeki
sinyalleri geçirmeyen filtrelerdir. Şekil 4.9’da Butterworth alçak geçiren aktif bir filtrenin devre
şeması verilmiştir.

C2

Rf 1

-
OUT Vo
R1 R2
Vi +

C1

Şekil 4.9. Butterworth alçak geçiren aktif filtre devresi

Kazancı 1 olan devrenin transfer fonksiyonu aşağıdaki denklemde verilmiştir.

1
A(s) = 1+w 2R 2
(4.8)
C (R1 +R2 )C1 s+wc 1 R2 C 1 C 2 s

Devrenin filtre katsayıları:

a1 =wC (R1 + R 2 )C1 (4.9)

b1 =wc 2 R1 R 2 C1 C2 (4.10)

Yukarıda gerekli işlemler yapıldığında direnç değerleri aşağıda verilen formüllerle

hesaplanır.

a1 C2 ∓√a1 2 C2 2 −4b1 C1 C2
R1,2 = (4.11)
4πfc C1 C2

Devrede C1 ve C2 kapasiteleri arasında aşağıdaki gibi bir ilişki olmalıdır.

4b1
C2 ≥ C1 a 2 (4.12)
1

Kesim frekansına ait denklem ise aşağıdaki gibidir.

1
fc = (4.13)
2π√R1 R2 C1 C2

39
 100 Hz kesim frekansına göre direnç ve kapasite değerleri bulunan 4.dereceden Butterworth
alçak geçiren filtrenin Pspice ile gerçekleştirilen tasarımı Şekil 4.10’da verilmiş, frekans kazanç
grafiği ise Şekil 4.11’de verilmiştir.

C3
C1 480n
V4
480n

4
V1 2 1

V-
4
- OS1 12Vdc
2 1 6

V-
- OS1 12Vdc OUT
R6 R7
6 3 5
OUT V

7
R4 R5 + OS2 0
3 5 7k 7.53k LM741

V+
+ 7 OS2
2k 26.35k U2
LM741 V5
V+
V
U1 0
V2 C4 12Vdc
12Vdc 100n
C2
V6 100n
1Vac
0Vdc

0
0 0

Şekil 4.10. 4.dereceden Butterworth alçak geçiren filtrenin devre tasarımı

1.1

1.0

0.8
(92.341,707.117m)

0.6

0.4

0.2

0
100mHz 1.0Hz 10Hz 100Hz 1.0KHz 10KHz 100KHz
V(N04165) / V(N02284)
Frequency

Şekil 4.11. 4 dereceden Butterworth alçak geçiren filtrenin frekans kazanç grafiği

Tablo 4.1. AGF’nin özellikleri

𝐑𝟏 𝐑𝟐 𝐂𝟏 𝐂𝟐 𝐚𝐢 katsayısı 𝐛𝐢 katsayısı
1.kısım 20 kΩ 40 kΩ 10 uF 10 uF 1.781 1
2.kısım 18.7 kΩ 18.7 kΩ 400 nF 200 nF 0.913 1

Devrenin kesim frekansı 100.058 Hz hesaplanmışken, yukarıda verilen grafiğe göre ölçülen
kesim frekansının değeri yaklaşık 92.34 Hz bulunmuştur. AGF devresinin kazanç değeri ise 1

40
olarak hesaplanmıştır. Şekil 4.12’de breadboard üzerine tasarlanan 4.dereceden Butterworth alçak
geçiren filtre devresinin uygulama devresi verilmiştir.

Şekil 4.12. 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtrenin uygulama devresi

4.1.4. 4.dereceden Butterworth Bant Geçiren Filtre

Bant geçiren filtreler, belirlenen frekans aralıklarındaki sinyalleri geçiren filtre türleridir.
Şekil 4.13’de Butterworth bant geçiren aktif filtre devresi verilmiştir [43].

Alçak geçiren
Yüksek geçiren

C3 -
R1
- Vo
R3 R4

C1 C2
+
Vi +
C4
R2

Şekil 4.13. Butterworth bant geçiren aktif filtre devresi

Aktif bir filtrenin genel transfer fonksiyonu aşağıda verilen denklemdeki gibidir. Bu denklem
ile yüksek geçiren ve alçak geçiren filtrenin transfer fonksiyonu bulunabilir [44].

41
 Vout(s) Y1 Y2
T(s) = =Y (4.14)
Vin(s) 1 Y2 +Y4 (Y1 +Y2 +Y3 )

Denklem 4.14’de gerekli düzenlemeler yapıldığında alçak geçiren filtrenin transfer fonksiyonu
ve doğal frekansı sırasıyla Denklem 4.15 ve Denklem 4.16’daki gibi elde edilir.

1/R1 R2 C1 C2
T(s) = (R +R )sC2 (4.15)
s2 +( 1 2 )+1/R1 R2 C1 C2
R1 R2 C1 C2

1
f𝑐 = (4.16)
2π√R1 R2 C1 C2

Denklem 3’de gerekli düzenlemeler yapıldığında yüksek geçiren filtrenin transfer fonksiyonu
ve doğal frekansı sırasıyla Denklem 4.17 ve Denklem 4.18’deki gibi elde edilir.

s2
T(s) = s2+s((C (4.17)
1 +C2 )/R2 C1 C2 )+1/R1 R2 C1 C2 )

1
f𝑐 = (4.18)
2π√R1 R2 C1 C2

Bant geçiren filtre devresi için merkez frekansı (fc ), bant genişliği ( BG) ve kalite faktörü
(Q) için denklemler aşağıda verildiği gibidir.

fc = √fc1 fc2 (4.19)

BG = fc2 − fc1 (4.20)

f
Q=BGc (4.21)

Kesim frekansı 0.5- 30 Hz bant aralığında tasarlanan 4.dereceden Butterworth bant geçiren
filtrenin Pspice ile gerçekleştirilen benzetim devresi Şekil 4.14’de verilmiş, frekans kazanç grafiği
ise Şekil 4.15’de verildiği gibidir.

42
 R4 C3 12Vdc
V4
20k 12Vdc 400n
V2

4
LM741
2 1

V-
- OS1

4
LM741
2 1 0 6

V-
- OS1 R1 R2 OUT 0
6 3 5 V
OUT + 7 OS2
C1 C2 18.7k 18.7k
3 5 U1 V+
+ 7 OS2
10u 10u U2 V+ C4
V
200n 12Vdc
V5
R3
V6
40k
1Vac
0Vdc 12Vdc
V3
0
0 0

Şekil 4.14. 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtrenin devre tasarımı

1.1

(4.0738,0.9996)
1.0

0.8
(562.741m,707.121m) (30.082,707.270m)

0.6

0.4

0.2

0
10mHz 100mHz 1.0Hz 10Hz 100Hz 1.0KHz 10KHz
V(U1:OUT) / V(V6:+)
Frequency

Şekil 4.15. 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtrenin frekans kazanç grafiği

Filtrenin maksimum kazancı 1, frekans aralığı 0.5-30 Hz’e göre ayarlanmıştır. Buna göre;
fc =3.873 Hz, BG= 29.5 Hz ve Q=0.131 ‘dir.

Tablo 4.2. BGF’nin özellikleri

𝐟𝒄 𝐑𝟏 𝐑𝟐 𝐂𝟏 𝐂𝟐

YGF 0.5 Hz 20 kΩ 40 kΩ 10 uF 10 uF

AGF 30 Hz 18.7 kΩ 18.7 kΩ 400 nF 200 nF

43
 Frekans kazanç grafiğine göre filtrenin yaklaşık ölçülen frekans kazancı 1, alt kesim
frekansının 0.56 Hz ve üst kesim frekansının 30 Hz olduğunu görülmektedir. Şekil 4.16’da
breadboard üzerine tasarlanan 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtrenin uygulama devresi
verilmiştir.

Şekil 4.16. 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtrenin uygulama devresi

4.1.5. CCCII+ ile Alçak Geçiren Filtre

İkinci nesil akım kontrollü akım taşıyıcı ile tasarlanan gerilim modlu alçak geçiren filtrenin
uygulama devre şeması Şekil 4.17’de verilmiştir [45].

Io

Y
CCCII+ Z Vo
V1
X
C2

C1

Şekil 4.17. CCCII+ alçak geçiren filtre devre şeması

44
 Bu devrede bir uçları topraklanmış 2 adet kondansatör kullanılmış ve R x parazitik dirençten
faydalanılmıştır. Devrenin çıkış ve giriş gerilimleri arasındaki ilişki ve devrenin kesim frekansı
sırasıyla bağıntılarda verildiği gibidir.

Vout 1
(s)=1+sR (4.23)
Vin xC

1 1
fc = √ (4.24)
2πRx C1 C2

Şekil 4.18’de Pspice programında BJT ile tasarlanmış kesim frekansı 100 Hz olan CCCII+
alçak geçiren filtrenin benzetim devresi verilmiştir.

0 0

0V 0V

C2 C1
4.9u 4.9u

R2
Q2N3905 Q2N3905 V1
0.323k Q2N3905
Q2N3905 2.5Vdc
1.877V 1.876V
Q4 Q5 Q6 Q7 0V
V3 584.8mV 0
1Vac V 1.390mV
0Vdc Q12 Q13
2.500V Q2N3904 Q2N3904
0V
0
1.032mV V
0V
1.877V
I1 0 1.119V
Q2N3905 Q2N3905
40uAdc Q14
0
Q10 Q11
-621.2mV
Q2N3904 0V
-1.917V
-1.424V
-2.5Vdc
Q9 Q1 Q2 Q8 Q3 V2
Q2N3904
Q2N3904
Q2N3904 Q2N3904
-1.918V Q2N3904
-2.500V

Şekil 4.18. CCCII+ alçak geçiren filtrenin benzetim devresi

Tasarlanan devrede bipolar transistörlerden yararlanılmıştır. X ve Z ucuna bağlanan

kapasiteler eşit ve 4.9μF seçilmiştir. Kutuplama akım 40μA seçilmiş ve görülen parazitik direncin
değeri yaklaşık 323Ω’dur. Şekil 4.19’da CCCII+ alçak geçiren filtrenin frekans kazanç grafiği
verilmiştir.

45
 1.0

0.8

(105.672,707.067m)

0.6

0.4

0.2

0
100mHz 1.0Hz 10Hz 100Hz 1.0KHz 10KHz 100KHz
V(N22862) / V(N23100)
Frequency

Şekil 4.19. CCCII+ alçak geçiren filtrenin frekans kazanç grafiği

Grafik incelendiğinde filtrenin maksimum frekans kazancı 1’dir. Filtrenin kesim frekansı
100.56 Hz hesaplanmış, grafiğe göre ölçülen kesim frekansı ise 105.67Hz bulunmuştur. Şekil
4.20’de breadboard üzerine AD844 entegre ile tasarlanan CCCII+ alçak geçiren filtrenin uygulama
devresi verilmiştir.

Şekil 4.20. CCCII+ alçak geçiren filtrenin uygulama devresi

46
4.1.6. CCCII+ ile Bant Geçiren Filtre

İki adet CCCII+ yapısından oluşmuş, iki adet kapasite ve parazitik dirence sahip bant geçiren
filtre devresi Şekil 4.21’de verilmiştir [45].

Io Io

Vi
C1 Vo
Y CCCII+ Z X CCCII+ Z

X C2
Y

0
0 0

Şekil 4.21. CCCII+ bant geçiren filtre devre şeması

Devrenin giriş ve çıkış gerilimleri arasındaki ifadeler aşağıda verildiği gibidir.

1
VY1 − Vi = IZ2 . SC1 (4.25)

1
V0 =( IZ1 + IX2 ). SC2 (4.26)

Birinci akım taşıyıcının Z ucunda görülen ve ikinci akım taşıyıcının X ucunda görülen akım
ifadeleri sırasıyla aşağıda verilmiştir.

V
IZ1 = RY1 (4.27)
X1

V
IX2 = − R 0 (4.28)
X2

Yukarıda verilen denklemlerden giriş ve çıkış gerilimi arasındaki ilişki şu şekilde ifade edilir:

R 1
V0 (s 2 C1 C2 R X1 + sC1 RX1 + R ) = sC1 Vi (4.29)
X2 X2

Her iki CCCII devresi için aynı değerde kutuplama akımı verilirse parazitik dirençleri aynı
değere sahip olur. Yani R X = R X1 = R X2 olur. Devrenin transfer fonksiyonu ve açısal frekansı
aşağıdaki gibi ifade edilir:

V0 sC1 RX
= 1+sC 2 2 (4.30)
Vi 1 RX +s C1 C2 RX

1
ω0 = (4.31)
RX √C1 C2

47
 Şekil 4.22’de Pspice programında BJT ile tasarlanmış kesim frekansı 0.5-30 Hz aralığında
olan CCCII+ bant geçiren filtrenin benzetim devresi verilmiştir.

C8
118u

2.500V
Q2N3905 Q2N3905 Q2N3905 V1
R1 Q2N3905
1.914V 2.5Vdc
1.29k 1.912V
Q4 Q5 Q6 Q7 0V
547.4mV 0
V
Q12 Q13
V5 Rx2
1Vac Q2N3904 Q2N3904
0Vdc 1.29k C7
8u
0V 560.1uV 0V
0V 1.914V 0 0
10uAdc I1 0 Q2N3905
0 Q2N3905 4.223mV
0
Q10 Q11
-584.8mV
-1.955V 0V

-2.5Vdc 560.1uV
Q9 Q1 Q2 Q8 Q3
Q2N3904 V2
Q2N3904
Q2N3904
-1.955V Q2N3904
Q2N3904
-2.500V 2.249mV

2.500V
Q2N3905 Q2N3905 Q2N3905 V3

Q2N3905 2.5Vdc
1.914V 1.915V
Q14 Q15 Q16 Q17 0V
546.9mV 0
Q18 Q19

Q2N3904
Q2N3904

0V
0V V
1.914V 0
I4 0 Q2N3905
10uAdc
Q2N3905 0
Q20 Q21
-585.4mV
0V
-1.952V -2.5Vdc
Q24 Q25 Q22 Q27
Q2N3904 Q26 V4
Q2N3904 Q2N3904 Q2N3904
-1.955V
Q2N3904
-2.500V

Şekil 4.22. CCCII+ bant geçiren filtrenin benzetimi

İki tane CCCII+ devresinden oluşan bant geçiren filtrenin, kutuplama akımları eşit ve 10μA
seçilmiştir. Dolayısıyla parazitik dirençleri de eşit ve değeri yaklaşık 1.29kΩ dur. Birinci akım
taşıyıcının Y ucuna bağlanan kapasitenin değeri 118μF, ikinci nesil akım taşıyıcının X ucuna
bağlanan kapasitenin değeri ise 8μF seçilmiştir. Şekil 4.23’te CCCII+ bant geçiren filtrenin frekans
kazanç grafiği verilmiştir.

48
 500m

(4.2408,488.147m)

400m

(537.032m,345.142m) (33.406,345.359m)

300m

200m

100m

0
1.0mHz 10mHz 100mHz 1.0Hz 10Hz 100Hz 1.0KHz 10KHz 100KHz
V(Q19:e) / V1(R1)
Frequency

Şekil 4.23. CCCII+ bant geçiren filtrenin frekans kazanç grafiği

Bant geçiren filtre devresinin frekansı 0.5-30 Hz aralığında seçilmiştir. Maksimum frekans
kazancı 0.488’dir. Grafiğe göre ölçülen alt kesim frekansı 0.537 Hz, ölçülen üst kesim frekansı ise
33.5 Hz dir. Şekil 4.24’te breadboard üzerine AD844 entegre ile tasarlanan CCCII+ bant geçiren
filtrenin uygulama devresi verilmiştir.

Şekil 4.24. CCCII+ bant geçiren filtrenin uygulama devresi

4.1.7. CCII+ ve CCII- ile Yüksek Geçiren Filtre

Yüksek geçişli bir yanıt elde etmek için kullanılan yüksek geçiren filtreye ait devre şeması
Şekil 4.25’de verilmiştir [46].

49
 R3
X
R1
X CCII+ Z Vo

CCII- Z Y
R2
Y C2

C1
V1

Şekil 4.25. CCII ile yüksek geçiren filtre devre şeması

Filtre devresine ait transfer fonksiyonu ve kesim frekansına ait bağıntı sırsasıyla verildiği
gibidir.

𝑉0 S 2 R1 R 2 R3 C 1 C 1
= (4.32)
𝑉 s2 R
1 1 R2 R3 C1 C2 +sR2 R3 C2 +R1

1
f= (4.33)
2π√R1 R2 R3 C1 C2

Pspice programında BJT ile tasarlanmış 0.5 Hz kesim frekansına sahip CCII yüksek geçiren
filtrenin benzetim devresi Şekil 4.26’da, filtrenin frekans kazanç grafiği ise Şekil 4.27’de
verilmiştir.

2.500V 2.500V V3 2.500V V2

2.5Vdc 2.5Vdc
Q14 4.466V
10uAdc I3 Q13 Q25 Q26 I1 Q3 Q2
Q2N3905
Q2N3905 Q2N3905 Q2N3905 0V 10uAdc Q2N3905
Q2N3905 0V
0 0
1.760V 1.812V 4.999V 1.786V 1.785V
Q16 Q28
Q15 Q27 Q4
Q2N3905 Q2N3905 Q5
1.094V Q2N3905 Q2N3905 Q2N3905 Q2N3905
744.2mV
1.072V 1.071V
Q17
Q2N3904 Q2N3904 Q1
Q2N3904
Q18 Q2N3904
R2 Q6
427.6mV R1
0.42k
V
R3 0.05k
0V C2 0V
0.42k 750u
0 1.807V 69.90mV
C1 0V 0
1.484MV
750u
Q19 Q20 0 Q7
Q8
V Q2N3905 Q2N3905 Q2N3905
1.280V Q2N3905
V5
1Vac
0Vdc 10.89mV
703.7mV
576.7mV 1.093V
10uAdc I4 I2
0 10uAdc

Q21 Q29 Q2N3904

Q2N3904Q2N3904 Q9 Q2N3904
Q2N3904 Q30
Q22 Q2N3904 Q10

1.697V 1.281V 0 1.507MV 0

3.094MV 1.484MV 3.107MV
Q23 Q2N3904
3.095MV Q31
Q2N3904 0V 3.107MV Q11 Q2N3904
Q2N3904 Q2N3904 Q32 0V
Q24 Q2N3904 Q12
-2.5Vdc
-2.5Vdc
V4
1.478V V1
-2.500V
-2.500V
584.5mV

Şekil 4.26. CCII+ ve CCII- ile yüksek geçiren filtrenin devre benzetimi

50
 1.0

0.8

(508.320m,707.057m)

0.6

0.4

0.2

0
1.0mHz 10mHz 100mHz 1.0Hz 10Hz 100Hz 1.0KHz 10KHz
V(N01064) / V(N09047)
Frequency

Şekil 4.27. CCII ile tasarlanan yüksek geçiren filtrenin frekans kazanç grafiği

Filtrenin kesim frekansı 0.5 Hz olarak hesaplanmıştır. Grafiğe göre ölçülen frekans değeri
ise 0.508 Hz, maksimum kazancı ise 1’dir. Şekil 4.28’de AD844 entegre ile tasarlanan CCII yüksek
geçiren filtrenin uygulama devresi verilmiştir.

Şekil 4.28. CCII yüksek geçiren filtrenin uygulama devresi

51
5. BULGULAR

Benzetimi yapılan Op-amp’lı ve akım taşıyıcılı filtre devrelerinin girişine epilepsili ve

sağlıklı kişilere ait ham EEG verileri uygulanmıştır. Her bir EEG sinyalinin değişimi incelenmiştir.
Pspice programında Fourier analizi uygulanmış epilepsili ve sağlıklı kişiye ait giriş sinyalleri
sırasıyla Şekil 5.1 ve Şekil 5.2’de verilmiştir.

120V

(3.6250,114.896)

(458.333m,33.547)

(500.000m,29.182)
80V
(4.2083,76.255)

(13.958,66.129)

(14.500,60.046)

40V

(30.000,2.2217)

(34.875,6.9314)
(50.000,269.386m) (100.000,145.717m) (140.000,127.042m)
0V
0Hz 20Hz 40Hz 60Hz 80Hz 100Hz 120Hz 140Hz 160Hz 180Hz
V(V4:+)
Frequency

Şekil 5.1. Epilepsi hastasına ait giriş sinyali

15V

(375.000m,12.007)
(500.000m,876.247m)

10V
(666.667m,9.882)

(11.500,8.0730)

(4.2917,5.9087)

5V

(15.375,2.3972)

(30.000,624.757m)

(33.625,645.979m) (50.000,1.1227)
(100.000,19.294m) (140.042,33.041m)
0V
0Hz 20Hz 40Hz 60Hz 80Hz 100Hz 120Hz 140Hz 160Hz 180Hz
V(V4:+)
Frequency

Şekil 5.2. Sağlıklı kişiye ait giriş sinyali

52
5.1. Notch Filtre Sinyalleri

Pspice ortamında fourier analizi uygulanmış epilepsili ve sağlıklı kişiye ait 50 Hz’lik Notch
filtreleme sonrası çıkış sinyalleri sırasıyla Şekil 5.3 ve Şekil 5.4’de verilmiştir.

350V

300V

200V

(458.330m,31.823)
(3.6250,111.427)
100V
(4.2083,75.798)
(13.958,50.295)
(14.500,46.069)

(50.000,172.674m)
0V
0Hz 10Hz 20Hz 30Hz 40Hz 50Hz 60Hz 70Hz 80Hz 90Hz 100Hz
V(U1:OUT)
Frequency

Şekil 5.3. Notch filtre-epilepsi hastasına ait çıkış sinyali

20V

15V

(375.000m,11.978)

10V
(666.667m,9.844)

(11.500,7.2375)
(4.2917,5.7924)

5V

(15.375,1.9785)
(50.000,23.225m)

0V
0Hz 10Hz 20Hz 30Hz 40Hz 50Hz 60Hz 70Hz 80Hz 90Hz 100Hz
V(U1:OUT)
Frequency

Şekil 5.4. Notch filtre-sağlıklı kişiye ait çıkış sinyali

Epilepsili ve sağlıklı kişiye ait giriş sinyalleri ile Notch filtre uygulandıktan sonraki çıkış
sinyalleri karşılaştırılmıştır. Giriş ve çıkış sinyallerinin Delta (δ), Teta (θ), Alfa (α), Beta (β),
Gamma (γ) ve kesim frekansındaki maksimum genlik değerlerine bakılmıştır. Her iki sinyalde de

53
giriş ve çıkış sinyallerine bakıldığında 50 Hz dışındaki frekans değerlerinde giriş değerini çıkışa
aktarırken 50 Hz’deki sinyali bastırdığı görülmüştür.

5.2. 2.dereceden Yüksek Geçiren Filtre Sinyalleri

Pspice ortamında fourier analizi uygulanmış epilepsili ve sağlıklı kişiye ait kesim frekansı
0.5 Hz olan 2.dereceden yüksek geçiren filtreleme sonrası çıkış sinyalleri sırasıyla Şekil 5.5 ve
Şekil 5.6’da verilmiştir.

4.0V

3.0V

(458.334m,469.086m)
2.0V
(500.169m,346.568m)

(3.6250,654.626m)

(4.2083,922.860m) (13.958,432.957m)
1.0V
(14.500,519.446m)

(34.875,328.597m)

0V
0Hz 10Hz 20Hz 30Hz 40Hz 50Hz 60Hz 70Hz 80Hz 90Hz 100Hz
V(R2:2)
Frequency

Şekil 5.5. 2.dereceden yüksek geçiren filtre-epilepsi hastasına ait çıkış sinyali

Şekil 5.6. 2.dereceden yüksek geçiren filtre-sağlıklı kişiye ait çıkış sinyali

54
 Pspice programında LM741 Op-amp ile benzetimi gerçekleştirilen 2.dereceden yüksek
geçiren filtre devresinin girişine EEG sinyali olarak epilepsi hastası ve sağlıklı kişilere ait veriler
uygulandı ve fourier analizi yapılan grafiklerin görüntüsü elde edilmiştir. Grafiklerde her bir renk
her bir EEG dalgasının max. genliğini ve 0.5 Hz kesim frekansını göstermektedir.

5.3. 4.dereceden Butterworth Alçak Geçiren Filtre Sinyalleri

Pspice ortamında fourier analizi uygulanmış epilepsili ve sağlıklı kişiye ait kesim frekansı
100 Hz olan 4.dereceden Butterworth alçak geçiren filtreleme sonrası çıkış sinyalleri sırasıyla Şekil
5.7 ve Şekil 5.8’de verilmiştir.

2.0V

1.5V

1.0V

(3.6250,295.302m)
(4.2083,277.857m)
0.5V
(14.500,98.194m)
(13.958,149.186m)

(100.000,50.900m) (139.917,75.905m)

0V
0Hz 20Hz 40Hz 60Hz 80Hz 100Hz 120Hz 140Hz 160Hz 180Hz
V(U2:-)
Frequency

Şekil 5.7. 4.dereceden Butterworth alçak geçiren filtre-epilepsi hastasına ait çıkış sinyali

55
 2.0V

1.5V

1.0V
(666.666m,160.091m)
(4.2917,121.065m)
(11.500,535.944m)

(15.375,76.151m)
0.5V

(100.000,90.699m) (140.000,14.674m)

0V
0Hz 20Hz 40Hz 60Hz 80Hz 100Hz 120Hz 140Hz 160Hz 180Hz
V(U2:-)
Frequency

Şekil 5.8. 4.dereceden Butterworth alçak geçiren filtre-sağlıklı kişiye ait çıkış sinyali

Pspice programında LM741 Op-amp ile benzetimi gerçekleştirilen 4.dereceden Butterworth

alçak geçiren filtre devresinin girişine EEG sinyali olarak epilepsi hastası ve sağlıklı kişilere ait
veriler uygulandı ve fourier analizi uygulanan grafiklerin görüntüsü elde edilmiştir. Grafiklerde her
bir renk her bir EEG dalgasının max. genliğini ve 100 Hz kesim frekansını göstermektedir.

5.4. 4.dereceden Butterworth Bant Geçiren Filtre Sinyalleri

Pspice ortamında fourier analizi uygulanmış epilepsili ve sağlıklı kişiye ait bant aralığı 0.5-
30 Hz olan 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtreleme sonrası çıkış sinyalleri sırasıyla Şekil
5.9 ve Şekil 5.10’da verilmiştir.

56
 50V

(458.324m,5.8700)
40V
(500.000m,1.2002)

(3.6250,30.721)
(4.2083,28.388)

20V
(13.958,18.434)
(14.500,16.993)

(30.000,2.7670)
(34.792,2.5346)

(60.000,276.048m)
0V
0Hz 10Hz 20Hz 30Hz 40Hz 50Hz 60Hz 70Hz 80Hz 90Hz 100Hz
V(U1:OUT)
Frequency

Şekil 5.9. 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtre-epilepsi hastasına ait çıkış sinyali

8.0V

(375.000m,3.4980)
6.0V
(500.005m,609.411m)

(666.667m,4.0674)
(1.0417,5.3501)
(11.500,4.8674)
(4.2917,3.6530)
4.0V

(15.375,1.2401)

(18.792,1.9573)
2.0V

(30.000,49.265m) (50.000,224.750m)

0V
0Hz 10Hz 20Hz 30Hz 40Hz 50Hz 60Hz 70Hz 80Hz 90Hz 100Hz
V(U1:OUT)
Frequency

Şekil 5.10. 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtre-sağlıklı kişiye ait çıkış sinyali

Benzetimi gerçekleştirilen 4.dereceden Butterworth bant geçiren filtre devresinin girişine

EEG sinyali olarak epilepsi hastası ve sağlıklı kişilere ait veriler uygulandı ve fourier analizi
uygulanan grafiklerin görüntüsü elde edilmiştir. Grafiklerde her bir renk her bir EEG dalgasının
max. genliğini ve 0.5-30 Hz bant aralığını göstermektedir. 0.5-30 Hz kesim frekansında EEG
dalgalarını geçirdiği görülmüştür.

57
5.5. CCCII+ Alçak Geçiren Filtre Sinyalleri

Pspice ortamında fourier analizi uygulanmış epilepsili ve sağlıklı kişiye ait kesim frekansı
100 Hz olan CCCII+ alçak geçiren filtreleme sonrası çıkış sinyalleri sırasıyla Şekil 5.11 ve Şekil
5.12’de verilmiştir.

Şekil 5.11. CCCII+ alçak geçiren filtre-epilepsi hastasına ait çıkış sinyali

600mV

(375.000m,437.882m)

400mV
(666.666m,287.733m)

(4.2917,213.821m)
(11.500,321.509m)

200mV

(15.375,123.955m)

(50.000,7.6160m)
(100.000,11.065m) (140.000,5.1366m)
0V
0Hz 20Hz 40Hz 60Hz 80Hz 100Hz 120Hz 140Hz 160Hz 180Hz
V(Q13:e)
Frequency

Şekil 5.12. CCCII+ alçak geçiren filtre-sağlıklı kişiye ait çıkış sinyali

BJT’ler ile benzetimi gerçekleştirilen pozitif tip ikinci nesil akım kontrollü akım taşıyıcı ile
alçak geçiren filtre devresinin girişine EEG sinyali olarak epilepsi hastası ve sağlıklı kişilere ait
veriler uygulandı ve fourier analizi uygulanan grafiklerin görüntüsü elde edilmiştir. Grafiklerde her
bir renk her bir EEG dalgasının max. genliğini göstermektedir. 100 Hz kesim frekansına göre EEG
dalgalarını geçirdiği görülmüştür.

58
5.6. CCCII+ Bant Geçiren Filtre Sinyalleri

Pspice ortamında fourier analizi uygulanmış epilepsili ve sağlıklı kişiye ait bant aralığı 0.5-
30 Hz olan CCCII+ bant geçiren filtreleme sonrası çıkış sinyalleri sırasıyla Şekil 5.13 ve Şekil
5.14’de verilmiştir.

200mV

(458.333m,36.452m)
(500.000m,50.411m)
150mV

(1.9583,137.864m)
(3.6250,110.689m)

100mV
(4.2083,90.532m)

(13.958,58.808m)
(14.500,55.301m)
50mV

(30.000,5.9156m)
(36.917,14.805m)
(63.833,7.5887m)

0V
0Hz 10Hz 20Hz 30Hz 40Hz 50Hz 60Hz 70Hz 80Hz 90Hz 100Hz
V(Q19:e)
Frequency

Şekil 5.13. CCCII+ bant geçiren filtre-epilepsi hastasına ait çıkış sinyali

200mV

150mV
(375.000m,146.821m)
(500.000m,11.837m)
(666.666m,80.788m)

(11.500,101.217m)
100mV
(4.2917,69.854m)

50mV
(15.375,25.167m)

(30.000,7.2114m)
(50.000,3.4806m)

0V
0Hz 10Hz 20Hz 30Hz 40Hz 50Hz 60Hz 70Hz 80Hz 90Hz 100Hz
V(Q19:e)
Frequency

Şekil 5.14. CCCII+ bant geçiren filtre-sağlıklı kişiye ait çıkış sinyali

BJT’ler ile benzetimi gerçekleştirilen pozitif tip ikinci nesil akım kontrollü akım taşıyıcı ile
bant geçiren filtre devresinin girişine EEG sinyali olarak epilepsi hastası ve sağlıklı kişilere ait
veriler uygulandı ve fourier analizi uygulanan grafiklerin görüntüsü elde edilmiştir. Grafiklerde her
bir renk her bir EEG dalgasının max. genliğini ve 0.5-30 Hz bant aralığını göstermektedir.

59
5.7. CCII+ ve CCII- ile Yüksek Geçiren Filtre Sinyalleri

Pspice ortamında fourier analizi uygulanmış epilepsili ve sağlıklı kişiye ait kesim frekansı
0.5 Hz olan CCII yüksek geçiren filtreleme sonrası çıkış sinyalleri sırasıyla Şekil 5.15 ve Şekil
5.16’da verilmiştir.

120V

(3.6250,113.132)

(458.336m,21.458)
(500.000m,17.301)

80V
(4.2083,76.050)

(13.958,66.053)
(14.500,60.002)

40V

(34.875,7.0420)

0V
0Hz 10Hz 20Hz 30Hz 40Hz 50Hz 60Hz 70Hz 80Hz 90Hz 100Hz
V(C1:2)
Frequency

Şekil 5.15. CCII+ ve CCII- yüksek geçiren filtre-epilepsi hastasına ait çıkış sinyali

10V

(375.000m,6.5441)
(500.000m,1.4568)
(11.500,8.0184)

(666.667m,7.7162)

(4.2917,5.9505)

5V

(15.375,2.3437)

(50.000,1.1143)

0V
0Hz 10Hz 20Hz 30Hz 40Hz 50Hz 60Hz 70Hz 80Hz 90Hz 100Hz
V(C1:2)
Frequency

Şekil 5.16. CCII+ ve CCII- yüksek geçiren filtre-sağlıklı kişiye ait çıkış sinyali

CCII ile tasarlanan yüksek geçiren filtre devresine uygulanan epilepsili ve sağlıklı kişinin
çıkış sinyalleri, giriş sinyallerinin her bir EEG dalgası ve kesim frekansı karşılaştırılmıştır. Her iki

60
çıkış sinyaline bakıldığında yaklaşık 0.6 Hz’den önceki sinyalleri bastırırken sonraki değerleri
geçirdiği görülmüştür.

5.8. Deneysel Çalışmalar

Op-amp ve akım taşıyıcı ile Pspice programında benzetimi yapılan her bir filtre devresinin
laboratuvar ortamında uygulaması yapılmış ve gerçek zamanlı sonuçlar elde edilmiştir.

Şekil 5.17. Uygulama çalışmasından genel bir görüntü

Op-amp ile tasarlanan 50 Hz’lik Notch filtreye ait osiloskop görüntüleri Şekil 5.18 ve 5.19’da
verildiği gibidir.

61
 Şekil 5.18. Tasarlanan Notch filtrenin 50 Hz'deki görüntüsü

Şekil 5.19. Tasarlanan Notch filtrenin 75 Hz'deki görüntüsü

Tasarlanan Notch filtrenin 50 Hz’de sinyaldeki gürültüleri bastırması beklenmektedir.

Devrenin 50 Hz ve 75 Hz’deki osiloskop görüntüleri elde edilmiştir. Devrenin 50 Hz’e yakın
değerlerde yani 42-54 Hz aralığında sönümleme yaptığını aralık dışındaki frekans değerlerinde
giriş sinyalini çıkışa aktardığı görülmüştür.
Op-amp ile tasarlanan kesim frekansı 100 Hz olan 4.dereceden Butterworth alçak geçiren
filtreye ait osiloskop görüntüleri Şekil 5.20, 5.21 ve 5.22’de verildiği gibidir.

62
Şekil 5.20. Op-amp ile tasarlanan alçak geçiren filtrenin 70 Hz'deki görüntüsü

Şekil 5.21. Op-amp ile tasarlanan alçak geçiren filtrenin 100 Hz'deki görüntüsü

63
 Şekil 5.22. Op-amp ile tasarlanan alçak geçiren filtrenin 140 Hz'deki görüntüsü

Kesim frekansı 100 Hz olan CCCII+ ile tasarlanan alçak geçiren filtreye ait osiloskop
görüntüleri Şekil 5.23, 5.24 ve 5.25’de verildiği gibidir.

Şekil 5.23. CCCII+ ile tasarlanan alçak geçiren filtre 75 Hz'deki görüntüsü

64
 Şekil 5.24. CCCII+ ile tasarlanan alçak geçiren filtre 100 Hz'deki görüntüsü

Şekil 5.25. CCCII+ ile tasarlanan alçak geçiren filtre 145 Hz'deki

Kesim frekansı 100 Hz olarak tasarlanmış alçak geçiren filtre devresi hem Op-amp ile hem
de CCCII+ ile tasarlanmıştır. İki filtre içinde hem kesim frekansı hem de kesim frekansının alt ve
üst frekans değerlerindeki sonuçları alınmıştır. Opamp ile tasarlanan 4.dereceden Butterworth alçak
geçiren filtrenin 95 Hz, akım taşıyıcı ile tasarlanan filtrenin de 98 Hz’den sonra kesime girdiği
görülmüştür. CCCII+ ile tasarlanan filtrenin Op-amp ile tasarlanan filtreye göre daha iyi
sönümleme yaptığı saptanmştır.

65
 Op-amp ile tasarlanan bant aralığı 0.5-30 Hz olan 4.dereceden Butterworth bant geçiren
filtreye ait osiloskop görüntüleri Şekil 5.26, 5.27 ve 5.28’de verildiği gibidir.

Şekil 5.26. Op-amp ile tasarlanan bant geçiren filtrenin 30 Hz'deki görüntüsü

Şekil 5.27. Op-amp ile tasarlanan bant geçiren filtrenin 60 Hz'deki görüntüsü

66
 Şekil 5.28. Op-amp ile tasarlanan bant geçiren filtrenin 70 Hz'deki görüntüsü

Bant aralığı 0.5-30 Hz olan CCCII+ ile tasarlanan bant geçiren filtreye ait osiloskop
görüntüleri Şekil 5.29, 5.30 ve 5.31’de verildiği gibidir.

Şekil 5.29. CCCII+ ile tasarlanan bant geçiren filtrenin 15 Hz'deki

67
 Şekil 5.30. CCCII+ ile tasarlanan bant geçiren filtrenin 30 Hz'deki

Şekil 5.31. CCCII+ ile tasarlanan bant geçiren filtrenin 70 Hz'deki

Kesim frekansı 0.5-30 Hz olarak tasarlanmış bant geçiren filtre devresi hem Op-amp ile hem
de CCCII+ ile tasarlanmıştır. İki filtre içinde belirli frekans değerlerindeki sonuçları alınmıştır.
Uygulamada iki filtre devresi içinde 1 Hz ve altındaki frekans değerlerinde kondansatörün

68
etkisinden dolayı istenilen değerlere ulaşılamamıştır. Op-amp ile tasarlanan 4.dereceden bant
geçiren filtre 65 Hz’den sonra kesime girmeye başlarken CCCII+ ile tasarlanan filtre 35 Hz’den
sonra kesime girmeye başlamıştır. Yani CCCII+ ile tasarlanan bant geçiren filtrenin daha iyi
sönümleme yaptığı saptanmıştır.
Tasarımı gerçekleştirilmiş olan filtre devrelerine ait frekans cevapları Pspice programında
ve gerçek zamanlı olarak ayrı ayrı alınmıştır. Elde edilen tüm filtrelerin kesime girdiği frekans
değerlerine ait sonuçlar aşağıdaki tablo verilmiştir.

Tablo 5.1. Filtrelerin Pspice ve Gerçek zamanlı sonuçları

Pspice Sonuçları Gerçek Zamanlı Sonuçlar

Notch 50.119 Hz 42-54 Hz

(Çentik)

4. dereceden 92.341 Hz 95 Hz
Butterworth AGF

CCCII+ 105.67 Hz
98 Hz
AGF

4. dereceden 0.563-30.082 Hz 0.8-65 Hz

Butterworth BGF

CCCII+ 0.537-33.4 Hz 0.7-35 Hz

BGF

2. dereceden -
YGF 0.5736 Hz

CCII+,CCII- 0.508 Hz -
YGF

69
6. SONUÇ

Bu çalışmada akım taşıyıcı (CCII, CCCII) ve Op-amp ile çeşitli filtre devreleri tasarlanarak
EEG sinyalleri için akım taşıyıcı filtre devrelerinin üstünlüklerini göstermek amaçlanmaktadır.
Önerilen bu devrelerin benzetimi Pspice ortamında gerçekleştirilmiştir. Op-amp ile Notch,
2.dereceden yüksek geçiren, 4.dereceden Butterworth alçak geçiren, 4.dereceden Butterworth bant
geçiren filtre ve akım taşıyıcı ile yüksek geçiren, alçak geçiren, bant geçiren filtreler
gerçekleştirilmiştir. Burada, Notch filtre şebeke frekansında ki gürültüleri bastırmak için 50 Hz’e,
yüksek geçiren filtre 0.5 Hz’e, alçak geçiren filtre 100 Hz’e, bant geçiren filtre 0.5-30 Hz aralığına
göre kesim frekansları tasarlanmış ve EEG sinyalleri gibi her türlü düşük frekans uygulaması için
uygundur. Bu çalışmada akım taşıyıcı ve Op-amp ile tasarlanan filtre girişlerine EEG sinyali
verilmiş ve ikisine ait sonuçlar Pspice ortamında incelenmiştir.
Filtrelerin uygulanması sonucu epilepsi ve sağlıklı kişiye ait elde edilen sinyallere fourier
analizi uygulanmış ve EEG dalgalarında (Delta, Teta, Alfa, Beta, Gama) meydana gelen değişikler
incelenmiştir. Akım taşıyıcılı devrelerin, Op-amp’lı devrelere göre frekans cevapları daha iyidir.
Op-amp’ların değişime tepki hızlarının düşük olmasından dolayı, girişte meydana gelen
değişikliklerin çıkışa yansımasını azalttığından bu durum Op-amp’ları dezavantajlı yapmaktadır.
Ayrıca ortak modlu işareti bastırma oranı (CMRR), yüksek mertebelerde ortaya çıkan ortak modlu
işareti bastırma işleminde önemlidir. Bu oran akım taşıyıcılı devre yapısında oldukça yüksek
olduğundan bastırma işlemi akım taşıyıcı devresinde kolay bir şekilde yapılabilmekteyken bu
işlemi gerçekleştirmek işlemsel kuvvetlendiricilerle oldukça güçtür.
Epilepsili ve sağlıklı kişilerin giriş sinyallerine bakıldığında epilepsili kişinin genlik
değerlerinin sağlıklı kişiye göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Hem işlemsel kuvvetlendirici
olarak hem de akım taşıyıcı olarak yüksek geçiren filtre, alçak geçiren filtre, bant geçiren filtre
uygulandığında 100 Hz’e kadar görüntüsü her bir dalga için incelenmiştir. Her bir filtrede iki sinyal
için Op-amp devresine göre Akım taşıyıcı ile tasarlanan filtre de sönümlemenin daha iyi olduğu
saptanmıştır. Bu tasarlanan filtre devreleri için EEG ölçümlerinde kullanılacak olup akım taşıyıcı
filtre devresinin Epilepsi gibi hastalıkların tanısında daha iyi sonuçlar vereceği öngörülmüştür.
Tasarlanan bu filtre devrelerinin EMG, EKG devrelerinde ve biyomedikal cihazlarda kullanılması
önerilmektedir.

70
KAYNAKLAR
[1] İşcan, Z. (2012a). Tıbbi Enstrümantasyon Tasarım & Uygulamaları Ders Notları, İTÜ Elektronik
ve Haberleşme Mühendisliği, İstanbul
[2] Kuntman, H. H.(1994). İleri analog tümdevre tasarımı: Analog devreler, (Endüstri Semineri Notu),
İTÜ ileri Elektronik Teknolojileri Araştırma Geliştirme Vakfı (ETA), İTÜ, İstanbul
[3] Smith, K.C., Sedra, A. (1968). The current conveyor: A new circuit building block, IEEE Proc.,
C.56, 1356-1369
[4] Smith, K. C., Sedra, A. (1970). A second generation current conveyor and its applications, IEEE
Trans. On Circuit Theory, C.17, 132-134
[5] Soliman, A. M. (1973). Inductorless realization of an all-pass transfer function using the current
conveyor, IEEE Trans. On Circuit Theory, C.20, 80-81
[6] Nandi, R. (1978) Equal-valued earthed-capacitor realization of a third-order lowpass Butterworth
characteristic using current conveyors, Electronics Letters, 14(22), 699-700
[7] Wilson B. (1986). Using current conveyors, Electronics and Wireless World, pp. 28- 32
[8] Fabre A., Martin F. ve Hanafi M. (1990). Current-mode allpass/nocth and bandpass filters with
reduced sensitivities, Electronics Letters, C.26, Sayı 18, 1495- 1496
[9] Chang, C. M. (1993). Novel universal current-mode filter with single input and three outputs using
only five current conveyors, Electronics Letters, C.29, 2005-2007
[10] Fabre, A., Saaid, O., Wiest, F. ve Boucheron, C. (1995). Current controlled bandpass filter based on
translinear conveyors, Electronics Letters, 31(20), 1727-1728
[11] Almazan, S.P., Alunan, L.I., Gomez, F.R., Jarillas, J.M., Gusad, M.T., ve Rosales, M.(2008).
Monolithic CMOS Current-Mode Instrumentation Amplifiers for ECG Signals, 13.International
Congress of biomedical engineering, Singapur
[12] Kitiş, Ş., Apaydın, H.(2012). Designed with The New Generation Current Conveyor Circuit
Implementation and Analysis of ECG, International Journal of Scientific Knowledge, C.1, Sayı 4,
11-15
[13] Stornelli, V., Ferri, G. (2014). A Single Current Conveyor-based Low Voltage Low PowerBootstrap
Circuit for ElectroCardioGraphy and ElectroEncephaloGraphy Acquisition Systems, Analog
Integrated Circuits and Signal Processing, 79(1), 171-175. doi: 10.1007/s10470-013-0252-2
[14] Kitiş, Ş., Apaydın, H., ve Güntürkün, R.(2017). Designed Filter with CCII+ and Analysis of EEG
for Epilepsy and Alzheimer, Acta Physica Polonica A, C.132, Sayı 3, 423-426.
doi:10.12693/APhysPolA.132.423
[15] Paul, S.K., Choubey, C.K., Tiwari, G. (2018). Low power analog comb filter for biomedical
applications, Analog Integrated Circuits and Signal Processing, C.97, 371-386.
doi:10.1007/s10470-018-1329-8
[16] Kumngern, M., Khateb, F., Kulej, T. (2020). Extremely low-voltage low-power differential
difference current conveyor using multiple-input bulk-driven technique, International Journal of
Electronics and Communications (AEÜ), C.123. doi:10.1016/j.aeue.2020.153310
[17] Psychalinos, C., Minaei, S., Safari, L. (2020). Ultra low-power electronically tunable current-mode
instrumentation amplifier for biomedical applications, International Journal of Electronics and
Communications (AEÜ), C.117. doi:10.1016/j.aeue.2020.153120
[18] Elektronik Mühendisliğine Giriş Ders Notları, İTÜ, İstanbul

71
[19] Joseph, E.D., Bronzıno, D.(2000). The Biomedical Engineering Handbook, CRC Press LLC, U.S.A
[20] Webster, J.G. (1998). Medical Instrumentation, John Wiley & Sons, New Jersey
[21] Akan, A., Karabiber Cura, Ö. (2019). Biyomedikal Sinyal İşleme ve Uygulamaları, Izmir Katip
Çelebi Üniversitesi, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası, ISBN: 978-605-01-322-9, EMO Yayın
No: GY//2019/726, 171-199
[22] Ayan, Ş.B., Nasıfoğlu, H., Özdemir, G., Eroğul, O.(2019). Uyku Analizi ve Uyku Sinyallerinin
İşlenmesi, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası, ISBN:
978-605-01-322-9 EMO Yayın No: GY//2019/726, 201-220
[23] Henning, C., Orglmeister,R. (2002).The Principle of Software QRS Detection, IEEE Engineering
In Medicine and Biology Magazine, C.21(1), 42 – 57
[24] İzgi, A., Kırma, C. (2020). Kardiyoloji kliniği. Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma
Hastanesi, İstanbul, Türkiye.
[25] Sanei, S., Chambers, J.A. (2007). EEG Signal Processing, Wiley, England
[26] Oralhan, Z. (2016). Durağan hal görsel uyaran tabanlı beyin bilgisayar arayüzü için optimum
uyaran özelliklerinin belirlenmesi ve gerçeklenmesi, Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Fen
Bilimleri Enstitüsü
[27] Abou-Khalil, B., Musilus, K.E. (2006). Atlas of EEG & Seizure Semiology, Elsevier, India
[28] Oostenveld, R., Praamstra, P. (2001). The Five Percent Electrode System For High Resolution EEG
and ERP Measurements, Clinical Neurophysiology, C.112, Sayı 4, 713-719
[29] Malmivuo, J., Plonsey, R.(1995). Bioelecktromagnetism: Principles and Applications of Bioelectric
and Biomagnetic Fields, Oxford University Press, New York
[30] Polat, H. (2016). Görsel-İşitsel Uyaranlar Kaynaklı Oluşan Duyguların EEG İşaretleri ile
Sınıflandırılması, Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü
[31] Aydemir, Ö., Kayıkçıoğlu, T. (2009). EEG Tabanlı Beyin Bilgisayar Arayüzleri, Akademik
Bilişim’09 - XI. AkademikBilişim Konferansı Bildirileri, Harran Üniversitesi, Şanlıurfa
[32] Sing, P., Joshil, S.D., Patney, R.K., Saha, K. (2016). Fourier-Based Feature Extraction for
Classification of EEG Signals Using EEG Rhytms, Circuits Syst Signal Process, C.35, 3700-3715.
doi:10.1007/s00034-015-0225-z
[33] Andrzejak, R.G., Lehnertz, K., Rieke, C., Mormann, F., David, P., Elger ,C.E.(2001). Indications of
nonlinear deterministic and finite dimensional structures in time series of brain electrical activity:
Dependence on recording region and brain state, Physical Review E, 64(061907), 1-8
[34] Gabor, D. (1946). Theory of Communication, J.Enst. Elec. Eng., C.93, 429-457
[35] Roberts, R.A., Mullis, C.T. (1987). Digital Signal Processing (Addison-Wesley Series in Electrical
Engineering), Addison-Wesley Publishing Company, USA
[36] Daubechies, I. (1990). The Wavelet Transform, TimeFrequency Localizationand Signal Analysis,
IEEETrans. On Information Theory, 36(5), 961-1005
[37] Shaker, M.M. (2007). EEG Waves Classifier using Wavelet Transform and Fourier Transform,
International Journal of Medical, Health, Biomedical, Bioengineering and Pharmaceutical
Engineering, C.1, Sayı 3, 169-174
[38] Hubbard, B.B. (1998). The World According to Wavelets: The Story of aMathematical Technique in
the Making, A.K. Peters/CRC Press, MA, USA
[39] Demirtaş, M. (2014). Akım Taşıyıcı Tabanlı Aktif Devre Elemanlarının İncelenmesi, Yüksek Lisans
Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü

72
[40] Sedra, A.S., Roberts, G.W., Gohh, F. (1990). The current conveyor: history, progress and new
results, IEE Proceedings Part G, C.137, 78–87
[41] Fabre, A., Alami, M. (1995). Universal current mode biquad implemented from two second
generation current conveyors, IEEE Transactions on Circuits and Systems -I: Fundamental Theory
and Applications, 42(7), 383−385
[42] Analog Devices AD844, 1989, “60 MHz 2000 V/μs Monolithic Op Amp”, Rev. 2017.
[43] Sadiq, A.A., Othman, N.B., Jamil, M.M.A. (2018). Fourth-Order Butterworth Active Bandpass
Filter Design for Single-Sided Magnetic Particle Imaging Scanner, Computers & Electrical
Engineering, 10(1-17), 17-21
[44] Kuo, J., Shih, E. (2002). Wideband bandpass filter design with three-line microstrip structures, In
Microwaves, Antennas, and Propagation, IEE Proceedings, C. 149, 243-247
[45] Fabre, A., Saaid, O., Wiest, F. ve Boucheron, C. (1996). High frequency application based on a new
current controlled conveyor, IEEE Transactions on Circuits and Systems-I: Fundamental Theory
and Applications, 43(2), 82-91
[46] Sagbas, M., Fidanboylu, K. and Bayram,M.C. (2005). Triple-input Single-output Voltagemode
Multifunction Filter Using Only Two Current Conveyors, Roceedıngs Of World Academy Of
Scıence, Engıneerıng And Technology, C.4, 105-108

73
EKLER

EK- 1: AD844 ENTEGRESİ

74
ÖZGEÇMİŞ

Kübra TEKİN

KİŞİSEL BİLGİLER
Doğum Yeri : Elazığ
Doğum Yılı : 1996
Uyruğu : T.C.
Adres : Hakkari Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Hakkari
E-posta : kubrakaya@hakkari.edu.tr
Yabancı Diller : İngilizce (Düzey: Orta)

ARAŞTIRMACI BİLGİLERİ
Öğrenci Orcid ID : 0000-0002-6050-9760
Danışman Orcid ID : 0000-0002-9917-3619

EĞİTİM BİLGİLERİ

Lisans : Fırat Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Elektrik-Elektronik Mühendisliği

Bölümü, 2018
Lise : 75.Yıl Anadolu Lisesi, Elazığ, 2014

ARAŞTIRMA DENEYİMİ
✓ Laboratuvar Cihazları: Osiloskop, Multimetre, Wattmetre, Cosφ metre, Gerilim, Akım ve Güç
kaynakları, Yüksek gerilim deney setleri, Güç elektroniği deney setleri, PLC ve Otomasyon deney
setleri, Elektrik devreleri deney setleri, Elektrik makinaları deney setleri, Elektronik devreler
deney setleri
✓ Programlama Dilleri: MATLAB, LABVIEW
✓ Bilgisayar Programları: MULTISIM, PROTEUS, AUTOCAD, PSPİCE

İŞ DENEYİMİ
2020 – ... : Hakkari Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Anabilim
Dalı Araştırma Görevlisi

AKADEMİK FAALİYETLER
Makaleler:
1. Tekin, K., Güler, H. (2022). EEG Analizi için CCCII+ Tabanlı Bant Geçiren Filtre
Tasarımı, Fırat Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi,C.34, Sayı 1, 133-144.
Bildiriler:
1. Tekin, K., Güler, H. (2022). CCII ve CCCII Kullanarak Aktif Filtre Tasarımı, 5th
International Conference on Innovative Studies of Contemporary Sciences (Tokyo
Summit-V), Tokyo, Japan.