పతంజలి యోగ దర్శ నము

నాలుగవ పాదము – కైవల్య పాదము

ప్పవచన కర్ త
డా. ప్ీ కుపాా విశ్వ నాధ శ్ర్మ గారు

సంకల్నము
వేలూరి అనన పా శాస్త్ర త
 విశ్ల ేషకులు
ప్ొఫెసర్ ప్ీ కుపాా విశ్వ నాథ శ్ర్మ గారు

గురుదేవుల్కు వందనముల్తో
ప్ీ గురు ప్పార్ థన

గురుప్ర్ర హ్మ గురురివ ష్ణుః గురుర్ద ేవో మహేశ్వ ర్ుః I

గురుస్సా క్షాత్ పర్ం ప్రహ్మ తస్మమ ప్ీగుర్వే నముః II

ప్ీనివాస ప్పార్ థన

ప్ీవేంకటేశ్ుః ప్ీప్ినివాసుః ప్ీల్క్ష్మమ పతిర్నామయుః I

అమృతంశో జగదవ ందయ ుః గోవిందశాశ శ్వ తుః
ప్పభుః II
పతంజలి ప్పార్ థన

యోగేన చితతసయ పదేన వాచం, మల్ం శ్రీర్సయ చ

వైదయ కేన I
యోపాకరోతం త ప్పవర్ం మునీనాం, పతంజలి
ప్పాంజలిరానతోరమ II

నమో హిర్ణ్య గరాా దిభ్య ుః, యోగ

విద్యయ సంప్పదయకర్ తృభ్య ుః I
వంశ్రి ిభ్య ుః నమోమహాదా య ుః, గురుభ్య ుః II
1. జన్మమ షధిమంప్తతపుఃసమాధిజుః రదధయుః

జనమ ఔషధి మంప్త తపుః సమాధిజుః

రదధయుః - మూడవ పాదములో వివరించిన సిద్ధులను
(విభూతులను) ఈ సూత్రములో విభాగము చేస్తున్నా రు.
ఆ సిద్ధులు ఐద్ధ భాగములుగా విభజించారు –
1. జనమ – త్రిందటి జనమ లో చేస్తకునా సాధన
యొక్క ఫలిరము, మరుసటి జనమ క్లిగిన వింటనే
క్లిగే సిద్ధులు. జనమ సిద్ధని
ు మూడు రక్ములుగా
విభాగము చేస్తకోవచ్చు . (a) ఈ లోక్ములో సరక రమ లు
చేస్తకునా ప్పు డు, ఆ సరక రమ లకు ఫలిరములను
అనుభవిించ్చటకు, ఈ లోక్మును విడిచిపెటి,ి పై
లోక్ములలో జనిమ ించినప్పు డు, ఆ లోక్ములలో
ఫలిరములను అనుభవిించ్చటకు క్లిగే సిద్ధులను
జనమ సిద్ధులు అింటారు. (b) ఈ జనమ లో కింర సాధన
చేస్తకని, ఆ సాధనకు ఫలిరములను
అనుభవిించకుిండా, ఆ జనమ ను చాలిించవలసి
వచిు నప్పు డు, ఈ లోక్ములో మరొక్ కరు జనమ క్లిగిన
వింటనే, త్రిందటి జనమ లో చేస్తకునా సాధన యొక్క
ఫలిరము క్లుగుతుింద్ధ. (c) ఈ జనమ లో సాధన పూర ు
అయిన రరువార, కనిా దైవ కారణముల వలన
మరకనిా జనమ లు తీస్తకోవలసి ఉింటింద్ధ (క్పిల
మహర ి, సనక్ (ప్పరారన), సన్నరన (ఆనిందము),
సనిందన (నిరయ మైన), సనతుక మార (నిరయ కుమార)
మొదలైన మహాతుమ లు). వీరర గర జనమ లలో
1
చేస్తకునా సాధనముల ఫలిరములు, ప్పటిన
ి వింటనే
క్లుగుతాయి.
2. ఔషధి – కనిా రక్ముల ఔషధముల
(రసాయనములు) ద్వా రా క్లిగే సిద్ధులు. మిండూక్ రస
అింజనము – క్ళ్ లకు రాస్తకుింటే ద్వగి ఉనా వస్తువులు,
పారరలు క్నిపిసాుయి.

3. మంప్త – “మననాత్ ప్తయతే ఇతి

మంప్తుః” – మింత్రములను మనస్తు లో నిరింరరము
మననము చేస్తకుింటే, ఆ మింత్రము అరనిని
రక్షిస్తుింద్ధ. మింత్రములను మననము లేద్వ
జపిించటము ద్వా రా క్లిగే సిద్ధులు. గురువుల ద్వా రా
మింత్రమును ఉపదేశము పింద్ధ, గురువు చెపిు న
నియమములు పాటిసూు (శరీరమును, మనస్తు ని,
నోటిని పవిత్రము చేస్తకని), ఏకాత్గరతో ఆ
మింత్రములను మానసిక్ముగా జపిస్తు, ఆ మింత్ర
దేవర ఆ సాధకుడిర కనిా సిద్ధులను క్లగచేస్తుింద్ధ.
ఉద్యహ్ర్ణ్ – వాల్మమ ర మహర ిర “రామ” న్నమము
జపిించ్చట ద్వా రా సిద్ధులు క్లిగాయి.

4. తపుః – రపస్తు లు (శారీరక్, మానస, వాచక్

రపస్తు లు) ద్వా రా క్లిగే సిద్ధులు.

5. సమాధి – యోగాింగములలో చివరదైన

సమాధి (సింయమము) ద్వా రా క్లిగే సిద్ధులు.

2
 ఉపోద్యాతము – “వక తవయ మర్ ధం బుద్ధధ నిధాయ
తదర్ థమరాేంతర్ కథనమ్” – చెపు దలచ్చకునా
త్పధాన విషయమును బుద్ధలో ు ఉించ్చకని, ఆ
విషయము త్ోరలకు స్తలభముగా అర థమయ్య ింద్ధకు
ద్వనిర కావలసిన పూరా రింగము గురించి
త్పసాువిించ్చట.
ప్పసంగము – “సమ ృతసయ ఉపేక్షా
అనహ్ర్తవ మ్ ప్పసంగుః” – త్పధానమైన విషయము
గురించి చెప్పు తునా ప్పు డు, ఆ త్పధానమైన
విషయమును బలపరచేింద్ధకు, త్పధానమైన
విషయమునకు సింబింధిించిన మరొక్ ముఖ్య మైన
విషయమును చెపు టము.
ఉద్యహ్ర్ణ్:

మార్క ండేయ పురాణ్ము – మను చరత్ర –

అరుణాసు దము అనే ఊరులో త్పవరుడు (తెలుగులో
త్పవరాఖ్యయ డు అని ఉింద్ధ. కాని ఆయన అసలు పేరు
త్పవరుడు – త్ేష్ఠులలో త్ేష్ఠుడు) అనే
త్ాహమ ణోరుముడు ఉిండేవాడు. అరడు గృహసాథత్శమ
ధరమ ములు, మూడు పూటలు సింధాయ విందనము నిరయ
అగిా హోత్ర ఆరాధన, దేవర అరు న, వేద
అధయ యనము, శిష్ఠయ లకు పాఠములు చెపు టము,
రలిర ల ింత్డులు స్తవ, అతిథి స్తవలు చేసూు చక్క గా
వైద్ధక్ జీవన విధానము అనుసరస్తున్నా డు. ఏ విధమైన
ఆశలు, దోషములు లేవు. కాని దేశములో ఉనా ప్పణయ
3
క్షేత్రములు, ప్పణయ తీర థములు చూడాలని ఒక్ చినా
కోరక్ మనస్తు లో ఉింద్ధ. కాని నిరయ అగిా హోత్ర
ఆరాధన, రలిర ల ింత్డులు స్తవ వలన ఎక్క డికీ వళ్ళా డు,
వళ్ళలలని అనుకోడు. ఒక్రోజు సిద్ధుడు అతిథిగా వీళ్ా
ఇింటిర వచాు డు. త్పవరుడు, ఆయన భారయ ఆ సిద్ధుడిర
స్తవలు చేశారు. చక్క టి భోజనము పెటాిరు. రరువార
త్పవరుడు ఆయనను ఏ త్పాింరము నుిండి వచాు రు?,
ఏ, ఏ ప్పణయ క్షేత్రములు, ప్పణయ తీర థములు చూశారు?,
అక్క డి విేషములు ఏమిటి? అని అడిగాడు. ద్వనిర ఆ
సిద్ధుడు నేను ఈ దేశములో ఉనా అనిా ప్పణయ
క్షేత్రములు, అనిా ప్పణయ తీర థములు తిరగి చూశాను.
అనిా విషయములను ఏక్రవు పెటేశా ి డు. ఇద్ధ వినా
త్పవరుడిర ఆశు రయ ము, సిందేహము కూడా క్లిగిింద్ధ.
మీరు చెపేు ద్వనిర ఒక్ జీవిరము కూడా సరపోద్ధ. మీ
వయస్తు కూడా అింర లేద్ధ. మీరు ఇనిా త్పదేశములు
ఎలా తిరగగలిగారు? అని అడిగాడు. ద్వనిర ఆ సిద్ధుడు,
న్న దగ గర కనిా ఔషధములు (రసాయనములు)
ఉన్నా యి. అవి పాదములకు రాస్తకుింటే, ఎక్క డిర
కావాలింటే అక్క డకు, రలుచ్చకునా చోటర వింటనే
వళ్ల లపోగలము, అని చెపాు డు. అప్పు డు త్పవరుడు,
న్నకు హిమాలయములలో ఉిండే ప్పణయ క్షేత్రములను
చూడాలని ఉింద్ధ. ఆ రసాయనము న్నకు కూడా ఇస్తు
నేను అక్క డకు వళ్ల ల ఆ ప్పణయ క్షేత్రములు చూసాును
క్ద్వ, అని అడిగాడు. ఆ సిద్ధుడు, సరే ఇసాును అని
చెపిు , రన సించిలో ఉింద్ధ ఒక్ సీసా తీసి, త్పవరుడి
4
పాదములకు ఆ రసాయనము లేపనము పూర రాసి,
ఇప్పు డు నీవు రలుచ్చకునా చోటర వళ్ల లపోవచ్చు అని
చెపిు ఆ సిద్ధుడు వళ్లా పోయాడు. త్పవరుడు
ఆనిందముతో, నేను హిమాలయములకు వళ్ళా లి అని
అనుకున్నా డు. రక్షణమే అరడు హిమాలయములలో
ఉన్నా డు (ఔషధి సిద్ధ)ు . త్పవరుడు ఆ
హిమాలయములలో న్నరా, న్నరాయణులు రపస్తు
చేసిన త్పదేశము, శివ పారా తిల వివాహము జరగిన
క్షేత్రములు, స్తిందరమైన త్పదేశములు తిరగాడు.

సూరాయ సుమానము సమయము అవుతోింద్ధ,

ఇింటిర వళ్ల ల అగిా హోత్రము, రలిద
ల ింత్డులను
చూస్తకోవాలి అని అనుకని, నేను న్న ఇింటిర వళ్ళా
గాక్ అని అనుకున్నా డు. కాని అరడు ఎక్క డికీ
వళ్ా లేక్, అక్క డే ఉిండిపోయాడు. ఏమయిింద్ధ అని
ఆలోచిించి, చూస్తకుింటే, ఇనిా చోటర
ల తిరగిన
కారణముగా పాదములకు రాసిన లేపనము
అరగిపోయి, ఊడిపోయిింద్ధ. త్పవరుడు ద్వనిర చాలా
ాధ పడి, అక్క డ ఎవరైన్న మహరుిలు, సిద్ధులు
ఉిండవచ్చు , వాళ్ లను అడుగుద్వము అని అనుకని
నడుసూు వళ్ళా తున్నా డు. అరని వరూధిని అనే ఒక్
గింధరా క్నయ క్నిపిించి, త్పవరుడిని త్పలోభ పెటటా
ి నిర
ఎింతో త్పయతిా ించిింద్ధ. ఆమెకు రన విషయము
అింతా చెపిు , నేను మా ఇింటిర వళ్ా టానిర సహాయము
చేయమని అడిగాడు. ఆమె నేను సహాయము చేయను,

5
నీవు ఇక్క డే న్నతోనే ఉిండిపో అని చెపిు ింద్ధ. ద్వనిర
త్పవరుడు న్నకు అలాింటిద్ధ ఏమీ వద్ధు, నేను ఇింటిర
వళ్ళా లి అని అన్నా డు. ఆమెకు కోపము వచిు , నీకు
బుద్ధు లేద్వ అని తిటిిం
ి ద్ధ. ద్వనిర త్పవరుడు మాకు
ఇలాింటివి ఏవీ నచు వు, మాకు అరణిలు (అగిా ని
ప్పటిిం
ి చే కయయ ముక్క లు), దరభ లు, అగిా హోత్రము
మాత్రమే త్పియము అని కూడా చెపాు డు.

అప్పు డు త్పవరుడు అక్క డే కూరొు ని,

ఆచమనము చేసి, “నేను న్న ధరమ మును త్శదగా ు
పాటిస్తునా టయిల తే, నేను అగిా హోత్రమును త్శదగా ు
ఆరాధిస్తునా టయి ల తే, నేను న్న రలిర ల ింత్డులకు త్శదగా ు
స్తవలు చేస్తునా టయి ల తే, ఓ అగిా దేవతా నేను ఈ
స్తవలు చేస్తకుింద్ధకు ననుా మా ఇింటిర వింటనే
చేరు ిండి”, అని త్పార థించాడు. రక్షణమే త్పవరుడు రన
ఇింట్లల ఉన్నా డు (రపః సిద్ధ)ు .
2. జతయ ంతర్పరిణాముః ప్పకృతయ పూరాత్

జతయ ంతర్ పరిణాముః ప్పకృతయ పూరాత్ -

జీవుడు మానవ జనమ అింరమై, మరొక్ కరు జనమ (పక్షి
లేద్వ చేప) ఎతిునప్పు డు, ఆ జనమ లో క్లిగే శరీరముతో,
ఆ జనమ లో క్లిగే సిద్ధులను (గాలిలో ఎగురగలిగే లేద్వ
నీటిలో జీవిించగల) అనుభవిించ్చటకు రగినటలగా
పరణామము చెింద్ధ (ఎగురగలిగే పక్షి శరీరముతో లేద్వ
నీటిలో జీవిించగల చేప శరీరముతో) జనిమ సాుడు. దీనిని
6
జనమ సిద్ధు అనుకోవచ్చు . మానవ శరీరమును ఉరు తిు
చేసిన మూల కారణమైన త్పక్ృతి (పించ భూరములు),
రరువార జనమ లో అదే త్పక్ృతి (పించ భూరములు)
పరణామము చెింద్ధ, మరొక్ కరు శరీరమును, కరు
శకుు లతో ఉరు తిు చేస్తుింద్ధ.

జీవుడు మానవ జనమ ఎతిునప్పు డు, ఈ మానవ

శరీరముతో పక్షిలా ఎగరలేడు, చేపలా నీటిలో
జీవిించలేడు. కాని అదే జీవుడు మరో జనమ లలో పక్షిగా
ప్పటిన
ి టయి
ల తే ఎగరగలడు, చేపగా ప్పటిన
ి టయి
ల తే
నీటిలో జీవిించగలడు. జీవుడు ఆ, యా జనమ లలో ఆ,
యా శరీరములతో జీవిించ్చటకు రగిన సామర థయ ము
క్లిగి ఉింటాడు. ఈ శరీరములు, ఈ శకుు లు అనీా
మూల త్పక్ృతి (పించ భూరముల) పరణామములతో
క్లుగుతాయి. కాని మిగిలిన న్నలుగు రక్ముల సిద్ధులు
ఔషధి, మింత్ర, రపః, సమాధి ఈ జనమ లోనే సాధనలు
చేస్తకని కనిా సిద్ధులను ఈ జనమ లోనే పింద్ధతాడు.
ఉనా మానవ శరీరములోనే ఈ సిద్ధులు (కరు శకుు లు)
క్లగాలింటే, ఉనా శరీరములోనే మూల త్పక్ృతి
(పించ భూరముల) పరణామములు చెింద్ధ కరు
శకుు లను త్పవేశ పెడతాయి. కరు శరీరములో కరు
శకుు లకు, ఉనా శరీరములోనే కరు శకుు లకు
నియమము ఒక్క టే.

7
 ఛందోగోయ పనిషత్ – పంచగ్నన విదయ – 5-3-1,
నండి 5-10-10 వర్కు – ఆరుణ మహర ి పాత్తుడు,
గౌరమ మహర ి ప్పత్తుడైన ేా రకేతువు, జీబలి
ప్పత్తుడైన రాజర ి త్పవాహణుడు దగ గరకు వళ్ళలడు.
త్పవాహణుడు, ేా రకేతుడితో మీ రింత్డి దగ గర అనిా
విదయ లు అభయ సిించావు అని చెపాు వు క్ద్వ I నేను నినుా
ఐద్ధ త్పశా లు వేసాును. వాటిర జవాబు చెప్పు అని ఈ
విధముగా త్పశిా ించాడు – 1. సృష్ిం ి చబడిన ఈ
శరీరములను విడిచిపెటి,ి పైర వళ్ళా జీవులిందరూ,
ఇక్క డి నుిండి ఎలా, ఎక్క డిర వళ్ళా తున్నా రు? 2.
జీవులు పై నుిండి ఈ లోక్మునకు ఎలా తిరగి వచిు
మరొక్ జనమ పాడుతారు? 3. జీవులు పైర వళ్ళా
మార గములు దేవయాన మార గము, పిరృయాన మార గము
గురించి వివరములు నీకు తెలియున్న? 4. ఇక్క డ
నుిండి వళ్లా న జీవులతో, పై లోక్ములు ఎింద్ధకు
నిిండిపోవటలేద్ధ? 5. జీవుడు ఇక్క డి నుిండి పైర
వళ్ళా టప్పు డు రనతో తీస్తకువళ్ళా పించ భూరములు,
ఏ రక్మైన మారుు లు చెింద్ధ, మళ్ళా కరు శరీరముతో, ఆ
శరీరమునకు ఉిండే కరు పేరుతో ఈ లోక్మునకు ఎలా
తిరగి వసాుడో తెలుసా? అని అడిగాడు. ేా రకేతువుకు
ఈ ఐద్ధ త్పశా లు అసలు అర ుము కాలేద్ధ, వాటిర
జవాబులు కూడా తెలియవు. ేా రకేతువు న్నకు
తెలియద్ధ అని జవాబు చెపాు డు. ద్వనిర ఈ త్పశా లకే

8
జవాబులు తెలియని వాడవు, నేను విదయ ను
అభయ సిించాను అని ఎింద్ధకు చెపాు వు, అని
వరక రించాడు. ద్వనితో ేా రకేతువుకు కించము
మనస్తు నొచ్చు కని, రింత్డి దగ గరకు వళ్ల,ల
జరగినదింతా వివరముగా చెపిు , న్నకు విదయ ను పూరగా
ు
నేరు తిర అని ఎింద్ధకు చెపాు రు? న్నకు ఈ త్పశా లకు
సమాధానము చెపు ిండి అని అడిగాడు. ద్వనిర
గౌరముడు న్నకు కూడా ఈ త్పశా లకు జవాబు
తెలియద్ధ. న్నకు తెలుస్తింటే నేను నీకు ఎింద్ధకు
చెపు ను? రపు కుిండా నీకు చెపేు వాడినే అని
అన్నా డు.

మరున్నడు గౌరమ మహర ి రాజర ి త్పవాహణుడు

దగ గరకు వళ్ళా డు. త్పవాహణుడు గౌరమ మహర ిని
సరక రించి, గౌరమా I మానవులకు కావలసిన సమసు
సింపదలు నీవు అడగవచ్చు అని అన్నా డు. గౌరమ
మహర ిర కించము కోపము వచిు , మహారాజా I నీ
సింపద నీ దగ గరే ఉించ్చకో. నీవు న్న కుమారుడు
ేా రకేతువును ఐద్ధ త్పశా లు వేశావు. వాటిర
సమాధానము న్న కుమారుడిర, న్నకు కూడా తెలియద్ధ.
వాటిర సమాధానము చెప్పు , అని అడిగాడు. ఇద్ధ
పించాగిా విదయ . ఈ విదయ న్నకు మాత్రమే తెలుస్త. ఈ
విదయ ను చాలా క్షప ి డి సింపాద్ధించాను. నీకు అింర
స్తలభముగా చెపు ను. నీవు న్న దగ గర స్తదీర ఘ కాలము
9
ఉిండు. న్నకు ఎప్పు డు చెపాు లని అనిపిస్తు అప్పు డు
నీకు నేను చెప్పు తాను, అని అన్నా డు. గౌరమ మహర ి
ద్వనిర ఒప్పు కున్నా డు. గౌరమ మహర ి చాలా కాలము
రాజర ి త్పవాహణుడు ఉన్నా డు. రరువార ఒక్రోజు
రాజర ి త్పవాహణుడు గౌరమ మహర ిని పిలిచి,
సమాధానము చెప్పు తాను కూరోు అని చెపిు ఈ త్రింద
విధముగా చెపాు డు.

ఛందోగోయ పనిషత్ – పంచగ్నన విదయ – 5-4-1,

2 – మొదటి అగిా ద్ధయ లోక్ము (అపర లోక్ము లేద్వ
ఊర ుా లోక్ము) అగిా గా ఉింటింద్ధ. ఆద్ధరయ భగవానుడే
సమిధ. రరణములు ధూమము, పగలు జాా ల,
చింత్ద్ధడు, అగిా , నక్షత్రములు అనీా రరణములు.
ఇింత్ద్ధడు అభిమాన దేవరలు, మానవుడు రన జనమ లో
చేస్తకునా క్రమ లు అనిా టినీ “త్శద”ు ఆశనే మూటగా
క్టిి ఈ అగిా లో ఆ త్శదను
ు ఆహుతి చేసాురు. ఆ
హవిస్తు ల వలన సోమము అనే పద్వర ుము
ప్పటికస్తుింద్ధ.

ఛందోగోయ పనిషత్ – పంచగ్నన విదయ – 5-5-1,

2 – రిండవ అగిా పర జనుయ డు (వర ి దేవర) లేద్వ
ఇింత్ద్ధడే అగిా , వాయువు సమిధ. మేఘములు పగ.
మెరుప్ప జాా ల (త్పకాశము). పిడుగు అగిా . మేఘ
గర జనలు అగిా రరణములు. దేవరలు ఈ అగిా యింద్ధ

10
సోమమును ఆహుతి చేసాురు. ఆ పర జనుయ డు అనే అగిా
నుిండి వృష్ ి (వర ిము) ప్పటికస్తుింద్ధ.

ఛందోగోయ పనిషత్ – పంచగ్నన విదయ – 5-6-1,

2 - మూడవ అగిా పృథివి. సింవరు రములు
సమిధలు. ఆకాశము ధూమము. రాత్తి జాా ల. ద్ధకుక లు
అగిా . విద్ధకుక లు (ద్ధకుక ల మూలలు) రరణములు.
దేవరలు ఈ అగిా యింద్ధ వర ిమును ఆహుతి చేసాురు.
పృథివి అనే అగిా నుిండి అనా ము ప్పటికస్తుింద్ధ.

ఛందోగోయ పనిషత్ – పంచగ్నన విదయ – 5-7-1,

2 – న్నలుగవ అగిా ప్పరుష్ఠడు. వాకుక సమిధి.
త్పాణము పగ. జవ హ (న్నలుక్) జాా ల. నేత్రములు అగిా .
త్ోత్రములు అగిా రరణములు. దేవరలు ఈ అగిా లో
అనా మును ఆహుతి చేసాురు. ఆ అగిా నుిండి రేరస్తు
ప్పటికస్తుింద్ధ.

ఛందోగోయ పనిషత్ – పంచగ్నన విదయ – 5-8-1,

2 – ఐదవ అగిా యువతి (స్త్సీ)ు . ఉపస థ సమిధి.
సింకేరము పగ. యోని జాా ల. మైథునము అగిా . రతి
స్తఖ్ము రరణములు. దేవరలు ఈ అగిా లో రేరస్తు ను
ఆహుతి చేసాురు. ఆ అగిా నుిండి గరభ ము (శిశువు)
ప్పటికస్తుింద్ధ. జీవుడు చేస్తకునా క్రమ లు, పించ
భూరములతో (త్పతీక్లు – త్శద,ు సోమము, వర ిము,
అనా ము, రేరస్తు , గరభ ము) క్లిసి గరభ ముగా (ఒక్

11
శిశువు శరీరముగా) మారతాయి. ఆ శరీరమునకు ఒక్
పేరు (మొగ పిలాలడు, ఆడ పిల,ల కార పిల,ల చేప పిల,ల
కుక్క పిల)ల సింరరించ్చకుింటింద్ధ.

ఛందోగోయ పనిషత్ – పంచగ్నన విదయ – 5-9-1,

2 – ఈ 5 వ ఆహుతి వలన జలము ఈ రీతిగా ప్పరుష
(జీవ) సింజను
ఞ పింద్ధచ్చనా ద్ధ. జరాయువు అనే
పలుచని సించితో చ్చటబి డిన ఆ శిశువు (గరభ ము) 9
లేద్వ 10 నెలలు మారృ గరభ ములో ఉిండి రరువార
జనిమ ించ్చను. జనిమ ించిన ఆ శిశువుకు ఒక్ పేరు
ఏరు డుతుింద్ధ. ఆ ప్పటిన ి వాడు వాడి ఆయుస్తు
ఉనా ింర కాలము జీవిించ్చను. ఆయుస్తు పూర ు
అవగానే, అరను ఏ అగుా ల నుిండి ప్పటాిడో, ఆ
అగుా లే వాని, వాని క్రామ నుసారము ఆయా
లోక్ములకు తీస్తకుపోవును.

జీవులు చేస్తకునా క్రమ లు, పించ భూరములు

మిళ్లరమైన, పరణామములు చెింద్ధతూ, చెింద్ధతూ
కరు శరీరమును, కరు శరని ు సింరరించ్చకుింటాయి.
దీనినే కరు జనమ అింటారు.

ఛందోగోయ పనిషత్ – పంచగ్నన విదయ – 5-10-

1 ఉంది 7 వర్కు – ఈ పైన చెపిు న జాఞనము
పింద్ధనవారు, ఆయుస్తు పూర ు అయిన రరువార ఈ
శరీరమును విడిచి, అరు రాద్ధ (కాింతివింరమైన)

12
లోక్ములు పింద్ధద్ధరు. అచు టి నుిండి అహరోక్ ల
శుక్ లపక్ష ఉరురాయణములు, సింవరు రము,
ఆద్ధతుయ డు, చింత్ద్ధడు, విద్ధయ త్ (మెరుప్ప) మార గములో
వళ్ళా ద్ధరు. అచు ట అమానుష ప్పరుష్ఠడు
ఉిండులను. అరడు వారని త్బహమ లోక్ము చేరుు ను.
ఇద్ధ దేవయాన మార గము. భూలోక్ములో ప్పణయ క్రమ లు,
ద్వన ధరమ ములు చేయువారు, దూమమయ
లోక్ములకు వళ్ళా ద్ధరు. అచు ట నుిండి రాత్తి,
క్ృషపణ క్షము, దక్షిణాయనము పిరృలోక్ము, గగన
మార గము, చింత్ద మార గము, చేరదరు. (అనగా ఆ, యా
అభిమాన దేవరలను చేరదరు). అక్క డ భోగములను
అనుభవిించిన రరువార ప్పణయ క్రమ లు క్షయము
అయిన పిమమ ట ఆకాశము, వాయువు, ధూమము,
మేఘము, వర ిము, అనా ము, రేరస్తు , స్త్సీ ు గరభ ము
నుిండి త్పాణులుగా ప్పటిద్ధరు. ఎవరైతే పాప క్రమ లు
చేసాురో వాళ్ళా , నీచ
యోనులలో కుక్క , పింద్ధ,
జింతువులు, వృక్షములుగా ప్పటిద్ధరు.

ప్రహ్మ సూప్తములు – తృతీయ

అధాయ యము – ప్పధమ పాదము - 1. తదంతర్
ప్పతిపతతయ ధికర్ణ్ము - 1. “తదంతర్
ప్పతిపత్తతర్ంహ్తి సంపరిషవ క తుః ప్పశ్న
నిరూపణాభ్యయ మ్” – ఈ అధిక్రణములో జీవుడు కరు,
కరు శరీరములో ఎలా పింద్ధతాడు అనే
13
విషయములను సింపూర ణముగా వివరించి, క్రమ లు,
త్పక్ృతి (పించ భూరములు) క్లిసి ఏ విధముగా
మారుు లు చెింద్ధ జీవుడిర కరు శరీరములు క్లిగిసాుయో
వివరించారు.

ప్పటిన
ి పసిపాప, కనిా నెలలకు త్పాకుతాడు.
కింర కాలమునకు నడుసాుడు, కింర కాలమునకు
వేగముగా పరుగెతుుతాడు, ముసలిరనము వచిు న
రరువార పరుగెరులేడు, నడవలేడు కూడా. ఈ శరీరము
నిరింరరము పరణామ శీలము. ఈ విధముగా అదే
శరీరములో కరు శకుు లు క్లుగుతున్నా యి, కనిా
శకుు లు ఉడిగిపోతున్నా యి. అదే శరీరములో, కరు
శకుు లలో క్లిగే ఈ మారుు లు త్పక్ృతి (పించ
భూరముల) మారుు లతోనే క్లుగుతున్నా యి. మత్ర
విరునము చాలా చినా ద్ధగా ఉింటింద్ధ. ద్వనిని
భూమిలో న్నటితే అద్ధ పెరగి, పెరగి పెదు వట
వృక్షముగా రయారవుతుింద్ధ. అదే విధముగా యోగ
సాధన చేస్తకునా
యోగి శరీరములో కూడా త్పక్ృతి
(పించ భూరముల) మారుు లు క్లిగి కరు శకుు లు
క్లుగుతాయి. యోగ సాధనతో యోగజ ధరమ ము యోగి
శరీరములలో త్పక్ృతి
(పించ భూరములలో)
మారుు లు తీస్తకువచిు యోగ శకుు లను క్లగచేసాుయి.

3. నిమితమ
త ప్పయోజకం ప్పకృతీనామ్
వర్ణ్భేదస్తత తతుః క్షేప్తికవత్
14
 నిమితమ్
త అప్పయోజకం ప్పకృతీనామ్ వర్ణ్
భేదస్తత తతుః క్షేప్తికవత్ –

నిమితమ్
త అప్పయోజకం ప్పకృతీనామ్ -
యోగజ ధరమ ముతో క్లగలసిన త్పక్ృతి (పించ
భూరములు) తెగి శరీరములో మారుు లు
తీస్తకువసాుయి వాసువమే. కాని ఇక్క డ యోగజ ధరమ ము
నిమిరుము లేద్వ ఒకానొక్ కారణము. కాని త్పధాన
కారణముగా చెప్పు కోకూడద్ధ. ఈ యోగజ ధరమ ము,
త్పక్ృతిలోమారుు లు క్లిగిించలేద్ధ. త్పక్ృతి
అనుత్గహముతో ప్పటికచిు న ఈ యోగజ ధరమ ము,
త్పక్ృతిర సహకారగా పనిచేయగలద్ధ, కాని త్పక్ృతిని
నియింత్తిించలేద్ధ. త్పక్ృతి కారణము, యోగజ
ధరమ ము కారయ ము. కారయ ము కారణమును
నియింత్తిించలేద్ధ.

వర్ణ్ భేదస్తత తతుః క్షేప్తికవత్ – పలమునకు

నీరు పెట్టి సమయములో మధయ లో గటల క్టిి మడులు,
మడులుగా చేసి మొదటి మడిలో నీరు నిిండిన
రరువార, రిండవ మడిలోర నీరు పోయ్ింద్ధకు గటిలో
కింర భాగమును తొలగిస్తు రిండవ మడిలోర నీరు
పారుతుింద్ధ. అలాగే మూడవ మడిలోర ఏలా చేసాురో, ఆ
విధముగానే ఎప్పు డూ మారుు లకు సిదము
ు గా ఉిండే
త్పక్ృతిర (పించ భూరములకు) జీవుడు చేస్తకునా
క్రమ లు, పలములో గటిలాగ, అడము
డ గా ఉింటాయి. ఆ
15
అడము
డ లను తొలగిించ్చటకు యోగ సాధన, లేద్వ
మింత్రము అనుష్టినము లేద్వ రపస్తు ద్వా రా ఆ
అడము డ లను తొలగిించ్చకుింటే, ఆ యోగి శరీరములో
అడము
డ లు తొలగి మారుు లు ద్వా రా కరు శకుు లు
సింభవిసాుయి.

జీవుడిర భోగములు (స్తఖ్ము, క్షము

ి ) లేద్వ
అపవర గము (మోక్షము) ఇవా టానిర సింసిదము
ు గా
ఉిండే, నిరింరరము పరణామ శీలమైన, ఎప్పు డూ
మారటానిర సిదముు గా ఉిండే త్పక్ృతి, జీవుడు
చేస్తకునా క్రమ లు అనుగుణముగా, సాధారణ
మారుు లు మాత్రమే (పిలవా
ల డు పెదవా
ు డు
అవుతున్నా డు) క్లుగుతాయి. జీవుడు యోగ సాధన
లేద్వ మింత్రము అనుష్టినము లేద్వ రపస్తు ద్వా రా
తాను చేస్తకునా అధరమ క్రమ లు, పాపములు అనే
క్లుప్ప మొక్క లుగా ఉిండే అడిం
డ కులను
తొలగిించ్చకోగలిగితే, మారుు లకు సింసిదము
ు గా ఉిండే
త్పక్ృతిలో మారుు లు క్లిగి యోగ, మింత్ర, రపస్తు
యొక్క శకుు లు క్లిగిస్తుింద్ధ. త్పక్ృతి శరీరములో మించి
మారుు లను క్లిగిించినటే,ల జీవుడు అధరమ క్రమ లు,
పాపములు ఎకుక వగా చేస్తకునా టయి ల తే, త్పక్ృతిలో
ఉిండే ధరమ క్రమ లు, ప్పణయ క్రమ లు అనే అడిం
డ కులను
తొలగిించి శరీరములో చెడు మారుు లను కూడా
క్లిగిించగలద్ధ.
16
ఉద్యహ్ర్ణ్:

పదమపురాణ్ము – 1. దేవరలు, రాక్షస్తలు

మధయ జరగిన యుదముు లో ఇింత్ద్ధడు వృతాు స్తరుడిని
సింహరించిన కారణముగా ఇింత్ద్ధడిర త్బహమ హతాయ
పారక్ము అింటకుింద్ధ. ద్వనిని నివారణకు ఇింత్ద్ధడు
త్పాయశిు రుము చేస్తకుింద్ధకు ఇింత్ద పదవి వద్ధలి
రపస్తు కు వళ్లా పోయాడు. 100 అశా మేధ యాగములు
చేసిన, దతాు త్తేయ సాా మిర స్తవ చేసి ఆయన
అనుత్గహము పింద్ధన, ధరమ ముగా రాజయ పాలన
చేస్తునా , గొపు పరాత్క్మము క్లిగిన నహుష మహారాజు
ఇింత్ద పదవిర అరుహడు అని దేవరలు నిర ణయిించి,
నహుష్ఠడిని ఇింత్ద పదవి ఇచాు రు. ఆ రరువార
నహుష్ఠడిని పగిడే వాళ్ళా ఆయన చ్చట్టి చేర,
నహుష్ఠడిని పగుడుతూ ఉింటే, ఆయనకు
అహింకారము పెరగి, ఇింత్ద్ధడి భారయ శచీదేవి
మొహములో పడి, శచీదేవిని ఇింత్ద్ధడు వద్ధలేశాడు,
తాను ఇింత్ద పదవిలో ఉన్నా డు కాబటి,ి శచీదేవి రనకు
భారయ అవుతుింద్ధ, అని త్పక్టిించి, అింద్ధకు ఆమెను
చూచ్చటకు సపు ఋష్ఠలతో పలిర ల మోయిించ్చకింట్ట
వళ్ళా తూ, పలర
ల ని వేగముగా తీస్తకువళ్ లట లేదని
అగసయ మహర ిని ఎడమ కాలుతో రనుా తూ “సరు ”,
సరు (రా రగా వళ్ళా , రా రగా వళ్ళా ) అని అన్నా డు.
ద్వనిర అగసయ మహర ిర కోపము వచిు “ననుా సరు
17
అన్నా వు కాబటి,ి నీవు రక్షణమే సరు ము (కిండచిలువ)
అవుగాక్” అని శపిించాడు. ఎింతో ప్పణయ ము చేస్తకని,
అింరటి గొపు ఇింత్ద పదవిలో ఉిండే శరీరమును
సాధిించిన నహుష మహారాజు యొక్క శరీరము,
క్షణములో కిండచిలువ శరీరముగా మారపోయి భూమి
మీద పడాడడు. అనగా ఇింత్ద శరీరమునకు కారణమైన
త్పక్ృతి, కిండచిలువ శరీరముగా మారపోయిింద్ధ. ఒకే
జనమ లో మహారాజు, ఇింత్ద పదవి, కిండచిలువ అలా
మారటానిర కారణము తాను చేస్తకునా ప్పణయ , పాప
క్రమ ల ఫలిరముల త్పభావము.

2. బింగారము ముద,ు కలిమి, అగిా మరయు

అనిా పరక్రములు కారణములు ఉన్నా , బింగారు
ఆభరణములు వాటింరట అవి రయారవవు. త్పక్ృతి
పరణామములకు సిదము
ు గా ఉన్నా , ద్వనింరట అద్ధ ఏ
పరణామము చెిందద్ధ. ఆ ఆభరణములను రయారు
చేయుటకు (త్పక్ృతిలో పరణామము క్లుగుటకు) ఒక్
క్ింసాలి (క్ర),ు ఆ ఆభరణమును రయారుచేస్త త్రయ
(క్రమ ) జరగితేనే ఆ ఆభరణము రయారు అవుతుింద్ధ.
అలాగే సృష్లో ి కూడా జీవులు తాము చేస్తకునా
క్రమ లను (పాప,
ప్పణయ ములు) అనుభవిించ్చటకు,
ఈశా ర సింక్లు ముతోనే ఈ సృష్ ి జరగిింద్ధ. త్పక్ృతిలో
జరగే మారుు లను చేరనుడైన ఈశా రుడు
నియింత్తిస్తున్నా డు.
18
 మానవుడు రన (క్రమ ) ద్వా రానే రన
శరీరమునకు కారణమైన త్పక్ృతిని రనర
అనుకూలముగా మారుటకు లేద్వ పరణామము
చెింద్ధటకు త్పయరా ము యోగ సాధన, మింత్ర
అనుష్టినము, రపస్తు ) చేస్తకోవాలి.

4. నిరామ ణ్చితతనయ రమ తమాప్తత్

నిరామ ణ్ చితతనయ అరమ తమాప్తత్ -

నిరామ ణ్ చితతనయ - యోగి ఒకే సమయములో

అనేక్ శరీరములను ధరించి, ఆ అనేక్ శరీరములతో
అనేక్ కారయ ములు చేయగలిగే సిద్ధలో
ు , ఆ అనిా
శరీరములలో మనస్తు ఉింటింద్వ?, ఉిండద్వ? ఆ
శరీరములలో మనస్తు లేక్పోతే, ఆ శరీరము
భోగములను (స్తఖ్ము, ద్ధఃఖ్ము) ఎలా
అనుభవిించగలద్ధ? మనస్తు లేక్పోతే శరీరమునకు
విలువ ఉిండద్ధ గద్వ? అనే త్పశా లకు మనస్తు లేని
శరీరమునకు ఏ త్పయోజనము ఉిండద్ధ. అింద్ధచేర
యోగి ఒకే సమయములో ధరించిన సమయములో, ఆ
అనిా శరీరములలో ఒకక క్క మనస్తు కూడా
రపు కుిండా ఉింటింద్ధ. యోగి త్పధాన శరీరములో,
పరమేశా రుడు సృష్నిి సింక్లిు ించినప్పు డు,
త్పక్ృతిలో పరణామము చెింద్ధ క్లిగిన మహ్త్ (జీవుల
చేస్తకునా క్రమ లు, వాటితో క్లిగిన సింసాక రములు

19
ఉిండే సమిష్ ి బుద్ధు లేద్వ మనస్తు ) ద్వా రా త్పతి జీవి
శరీరములో ఒక్ సహజమైన త్పధానమైన మనస్తు
ఉింటింద్ధ. యోగిలో ఉిండే ఆ సహజమైన త్పధాన
మనస్తు రపు , యోగి రన యోగ సిద్ధతో
ు
సృష్ిం
ి చ్చకునా మిగిలిన అనిా శరీరములలో యోగ
సిద్ధు ద్వా రా నిరమ ించ్చకునా ఒకక క్క మనస్తు చొప్పు న
ఉింటింద్ధ. ఆ మనస్తు లను “నిరామ ణ్ చితతని”
(కరుగా నిరమ ించ్చకునా మనస్తు లు) అని అింటారు.

అరమ తమాప్తత్ – సహజమైన యోగి

శరీరములో ఉిండే సహజమైన త్పధాన మనస్తు కు
అసిమ ర (సాతిుా క్మైన అహింకార రరుా ము) సహజమైన
త్పక్ృతి (మూలము). అసిమ ర త్పతి జీవిర వార, వార
క్రమ లతో,సింసాక రములతో త్పతేయ క్మైన ఒకక క్క
మనస్తు ను క్లిగిస్తుింద్ధ. యోగి నిరమ ించ్చకునా ఇరర
శరీరములలో కూడా ఈ అసిమ తా రరుా ము ద్వా రా
నిరామ ణ చిరుములు(నిరామ ణ మనస్తు లు)
ఏరు డతాయి. ఈ నిరామ ణ చిరుము ద్వా రా ఆ ఇరర
శరీరములతో భోగములు (స్తఖ్ము, ద్ధఃఖ్ము)
అనుభవిించగలవు.

ఉద్యహ్ర్ణ్:

అయోధయ రాజధానిగా చేస్తకని రాజయ ము

పరపాలిస్తునా మాింధార మహారాజుకు ఆయన భారయ

20
ఇింద్ధమతిర ముగురుగ కుమారులు, యాభై (50) మింద్ధ
కుమారలు
ు క్లిగారు. ఆ సమయములో సౌభర మహర ి
నీటిలో 12 సింవరు రములు గొపు చేసి అనేక్
సిద్ధులతో పాట కాయ వ్యయ హము (అనేక్ శరీరములను
ధరించ్చట) అనే సిద్ధని ు కూడా పింద్వరు. రరువార
వివాహము చేస్తకోవాలని నిర ణయిించ్చకని, మాింధార
మహారాజు దగాకు వళ్ల,ల నీకు 50 మింద్ధ కుమారలు ు
ఉన్నా రు క్ద్వ, అింద్ధలో ఒక్ కుమారను
ు న్నకు ఇచిు
వివాహము చేయి అని అడిగారు. మాింధార మహారాజు
సౌభర మహర ిని చూసి, మనస్తు లో ఈయన చాలా
ముసలివాడు, ఇనిా సింవరు రముల రపస్తు తో
శరీరము ాగా చిరక పోయి, గడము
డ , జుటి అటలు
ి క్టేసి
ి
చూడటానిర అసహయ ముగా ఉన్నా డు. న్న కుమారలు ు
రాజ భోగములతో పెరగారు. ఈయనతో
అరణయ ములలో, కుటీరములలో ఉిండలేరు. నేను
కాదింటే ఈయన న్నకు ఏమైన్న శాపము ఇవా చ్చ. న్న
కుమారలు ు ఎవా రూ ఈయనను చూసి, వివాహము
చేస్తకుింద్ధకు ఒప్పు కోరు. అప్పు డు న్న కుమారలు
ు
ఎవా రూ ఒప్పు కోలేద్ధ, అింద్ధచేర నేను న్న ఏ ఒక్క
కుమారను,ు నీకు ఇచిు వివాహము చేయలేను అనే
వింక్ పెటికని, ఆయన శాపము నుిండి
రపిు ించ్చకోవచ్చు అనే ఉదేశ ు ముతో, ఈ విషమ
పరసితి
థ రపిు ించ్చకుింద్ధకు, మాింధార మహారాజు

21
సౌభర మహర ితో “మా ఆచారము, పదతి ు త్పకారము క్నయ
ఏ ప్పరుష్ఠడిని వివాహము చేస్తకుింద్ధకు అింగీక్రస్తు,
ఆ ప్పరుష్ఠడితోనే వివాహము చేయాలి. న్న 50 మింద్ధ
కుమారలుు మా అింరఃప్పరములో ఉన్నా రు. మీరు మా
అింరఃప్పరములోర వళ్ల,ల న్న కుమారలను
ు అడగిండి. న్న
50 మింద్ధ కుమారలలో,
ు ఏ కుమార ు మీతో వివాహము
చేస్తకుింద్ధకు ఒప్పు కుింటిందో, ఆమెను మీరచిు
వివాహము చేసాును” అని చెపిు తాను
రపిు ించ్చకున్నా డు. ఆ 50 మింద్ధ కుమారలుు ఉనా
అింరఃప్పరము లోపలి సౌభర మహర ి వళ్ల,ల ఆ 50 మింద్ధ
కుమారలతో,
ు మీలో ఎవరైన్న న్నతో వివాహము
చేస్తకుింటారా? అని అడిగారు. సౌభర మహర ిని చూసి,
ఆ 50 మింద్ధ రాజ కుమారలు,
ు నేను చేస్తకుింటాను,
అింటే నేను చేస్తకుింటాను అని ఒక్ళ్ా తో ఒక్ళ్ళా
పోటీపడుతున్నా రు (సౌభర మహర ి రన యోగ సిద్ధతో ు
ఆ 50 మింద్ధ కుమారలకు
ు మాత్రమే నవ యవా నుడిగా,
నవ మనమ ధుడిగా క్నిపిించాడు). అద్ధ చూసిన
మాింధార మహారాజు ఆశు రయ పోయి, ఇక్ చేస్తద్ధ ఏమీ
లేక్, రన 50 మింద్ధ కుమారలను
ు సౌభర మహర ిర ఇచిు
వివాహము చేశాడు.

కనిా రోజుల రరువార మాింధార మహారాజు రన

కుమారలు
ు ఎలా ఉన్నా రో చూద్వుమని వళ్ల ల చూడగా,
సౌభర మహర ి విశా క్రమ ద్వా రా రన 50 మింద్ధ
22
భారయ లకు, 50 ద్ధవయ మైన రాజ భవనములను,
మాింధార మహారాజు రాజ భవనముల క్ింట్ట ఎకుక వ
అిందముగా, ఎకుక వ సౌక్రయ ములతో నిరమ ించి, ఒకే
సమయములో 50 శరీరములను ధరించి, రన 50
మింద్ధ భారయ లతో భోగములను అనుభవిస్తున్నా రు.
పిలల
ల , మనవులు ప్పటిని కనిా సింవరు రముల
రరువార సౌభర మహర ి సింసార భోగములలో
మునిగిపోయి ఉనా ింద్ధకు పశాు తాు పముతో వైరాగయ ము
క్లిగి, భారయ లను పిలల
ల ను, మానవులను వద్ధలేసి
సన్నయ సము సీా క్రించి రపస్తు చేస్తకని మోక్షము
పింద్వరు.

కాయ వ్యయ హము అనే సిద్ధనిు సాధిించిన సౌభర

మహర ి 50 శరీరములలో అసిమ ర రరుా ముతో (సాతిుా క్
అహింకార రరుా ము) ద్వా రా ఒకక క్క శరీరములో
ఒకక క్క మనస్తు (నిరామ ణ చిరుము) ఉింద్ధ.

సాధారణ మానవుడు ఒక్ శరీరము, ఒక్

మనస్తు తోనే, ఆ మనస్తు ని నిత్గహిించలేక్, మనస్తు
ద్వా రా క్లిగే క్షము
ి లను, ాధలను
భరించలేక్పోతున్నా డు. యోగి ఎనోా శరీరములను, ఆ
శరీరములలో ఒకక క్క మనస్తు చొప్పు న ఎనోా
మనస్తు లు ఉింటే అనిా మనస్తు లను నిత్గహిించ్చట
అసింభవము.

23
5. ప్పవృతితభేదే ప్పయోజకమ్ చితమే
త కమనేకేషామ్

ప్పవృతితభేదే ప్పయోజకమ్ చితమ్

త ఏకమ్
అనేకేషామ్ - యోగి రన యోగ శరతో
ు నిరమ ించ్చకునా
ఇరర శరీరములలో ఉిండే నిరామ ణ చిరుముల (నిరామ ణ
మనస్తు ల) త్రయలను, యోగి యొక్క త్పధాన
శరీరములో ఉిండే సహజమైన త్పధాన మనస్తు
అధీనములో ఉింట్ట, ఆ సహజమైన త్పధాన మనస్తు
చెపిు నటలగా నిరామ ణ మనస్తు లు త్పవర ుసాుయి.

యోగిర రన త్పధాన శరీరములో ఉిండే

సహజమైన త్పధానమనస్తు మీద నిత్గహము
సాధిించ్చకున్నా డు కాబటి,ి రన సహజమైన త్పధాన
మనస్తు తో, తాను నిరమ ించ్చకునా మిగిలిన
శరీరములలో ఉిండే నిరామ ణ మనస్తు లను కూడా
నిత్గహిించ్చకోగలుగుతాడు.

వేద మాత
– “సద్య ఏకద్య భ్వతి దివ ధా
ప్తిధా రహుధా అనేకధా” – యోగ సిద్ధని
ు పింద్ధన
యోగి ఎప్పు డూ ఒక్ శరీరముతో, రిండు శరీరములతో,
మూడు శరీరములతో, ఎనెా నోా శరీరములతో, అనేక్
శరీరములతో ఉిండవచ్చు .

పురాణ్ము - “ఏకశ్చ ప్పభ శ్క్త్తయ వై రహుధా

భ్వతీశ్వ ర్ుః భూతవ యస్సమ త్తత రహుధా భ్వత్
ఏకశ్చ పునశ్చ సహా. తస్సమ శ్చ మనసో భేద్యుః
24
జయంతే చైత ఏవహీ ఏకధా సదివ విధా చైవ
ప్తిధాచ రహుధా పునుః. యోగేశ్వ ర్ శ్రీరాణి కరోతి
వికరోతిచ ఏకధా సదివ విధా చైవ ప్తిధాచ రహుధా
పునుః. ప్పాపున యాన్ విషయా కైిచ త్, కైిచ త్
ఉప్గమ్ తపశ్చ ర్దత్ సంహ్ర్దశ్చ పునుఃశాచ ని సూరోయ
ర్ిమ గడా నివా” – యోగి ఒక్ శరీరముతో ఉన్నా , రన
యోగ శరతో
ు చాలా శరీరములతో క్నిపిించగలడు. మళ్ళా
రన యోగ శరని ు ఉపసింహరించ్చకని ఒక్డిగా
క్నిపిించగలడు. యోగి ఒక్డుగా ఉనా వాడు, రిండుగా
అవుతాడు. రిండుగా ఉనా వాడు, మూడుగా అవుతాడు.
ఇలా సింఖ్య ను పెించ్చకోగలడు. ఆ పెించ్చకునా
శరీరములలో వేరు, వేరు మనస్తు లను కూడా
పెించ్చకోగలుగుతాడు. రా రగా కైవలయ ము పింద్వలని
ఉదేశు ముతో, కైవలయ ము పింద్ధటకు, అడగిడ ించే తాను
చేస్తకునా క్రమ ల ఫలములను ఒకే సమయములో
అనేక్ శరీరములతో తొిందరగా అనుభవిించి, క్రమ
ఫలములను పూరగా ు సమాపుము చేయుటకు రన యోగ
శరతో
ు వేరు, వేరు శరీరములను, మనస్తు లను సృష్ ి
చేస్తకని, ఆ శరీరములతో, మనస్తు లతో రన క్రమ
ఫలిరములను తొిందరగా అనుభవిించ్చతాడు. తాను
సృష్ ి చేస్తకునా కనిా శరీరములతో, ఒక్ శరీరముతో
చేయగల రపస్తు క్ింట్ట ఎనోా రటల తీత్వమైన
రపస్తు కూడా చేసాుడు. ఎప్పు డైతే రన క్రమ

25
ఫలిరములను పూరగా
ు అనుభవిించి,
క్రమ
ఫలిరములను శూనయ ము చేస్తకని, సాధన కూడా పూర ు
చేస్తకుింటాడో, అప్పు డు, సూరుయ డు రన రరణములను
ఎింర స్తలభముగా ఉపసింహరించ్చకుింటాడో, అింర
స్తలభముగా తాను సృష్ిం
ి చిన ఇరర శరీరములను,
మనస్తు లను ఉపసింహరించ్చకుింటాడు.

ప్రహ్మ సూప్తములు – నాలుగవ

అధాయ యము – నాలుగవ పాదము - 4.
సంకల్పా ధికర్ణ్ము - 8. “సంకల్పా దేవ
త్తతచ్ర్రుు తేుః” – ఉపాసన సిద్ధని
ు పింద్ధనవాడు రన
సింక్లు సిద్ధతో
ు ఏ శరీరము కావాలనుకుింటే, ఆ
శరీరమును వాటిలో నిరామ ణ మనస్తు లను సృష్ ి
చేస్తకుింటాడు. ఆ మనస్తు ల ద్వా రా ఆ శరీరములతో
పనులను చేయిసూు, ఆ పనుల ద్వా రా ఫలిరములను
అింద్ధకుింటాడు.

జగద్గురువు ఆది శ్ంకరాచరుయ ల్ భ్యషయ ము

– “ఇమేవ యోగ శాస్త్ర త యోగ్ననా అనేక శ్రీర్
ప్పప్ియ” – ఉపాసన సిద్ధని
ు పింద్ధన సిద్ధులు రమ
ఫలిరములను ఏ విధముగా అింద్ధకుింటారో, అదే
విధముగా యోగ సాధన చేసిన యోగ సిద్ధులు కూడా
అనేక్ శరీరములను వాటిలో నిరామ ణ మనస్తు లను
సృష్ ి చేస్తకని, వాటితో వారర కావలసిన
ఫలిరములను పింద్ధతారు.
26
ఉద్యహ్ర్ణ్:

శింభరాస్తరుడు అనే రాక్షస్తడు దేవరల

మీదకు యుదము ు నకు వళ్ల ల ఘోరమైన యుదము ు
చేస్తున్నా డు. దేవరలు ఏమిచేసిన్న శింభరాస్తరుడు
ఓడిపోవట లేద్ధ. దేవరలు త్బహమ దేవుడు దగ గరకు వళ్ల,ల
శింభరాస్తరుడిని గెలుచ్చటకు ఏదైన్న ఉపాయము
చెపు మని అడిగారు. త్బహమ దేవుడు ఇలా చెపాు డు. ఏ
త్పాణి అడుగు తీసి అడుగు వేయాలన్నా , ఏ ఆలోచన
చేయాలన్నా , ఏ పని చేయాలన్నా , ఏద్ధ తెలియాలన్నా
వాడి మనస్తు లో ఆ విషయముల గురించి
సింసాక రములు ఉిండాలి. శింభరాస్తరుడి జనమ
విచిత్రమైనద్ధ. వాడి మనస్తు లో ఏ సింసాక రములు
లేవు. వాడి మనస్తు లో ఒక్క యుదము ు చేయాలనే
ఆలోచనే రపు ఇింకేమీ లేద్ధ. అింద్ధచేర వాడు
యుదము
ు మాత్రమే చేస్తున్నా డు. వాడిలో ఏ కోరక్, ఏ
భయము లేద్ధ. త్పాణులను నడిపిించేద్ధ ఆ త్పాణిలో
ఉిండే సింసాక రములు. అింద్ధచేర మీరు వాడిలో
సింసాక రములు క్లిగిించ్చటకు, శింభరాస్తరుడి
ఎద్ధరుగుిండా మీలో ఒక్డు మరొక్డిని క్తిుతో
పడుస్తునా టల, రిండవవాడు భయపడుతూ ననుా
పడవద్ధు, న్న త్పాణములు పోతాయి, నేను
చచిు పోతాను అింట్ట పరగెతుుతునా టల చేయిండి.
అప్పు డు వాడిలో భయము అనే సింసాక రము
27
ఏరు డుతుింద్ధ. శింభరాస్తరుడి ఎద్ధరుగుిండా
కింరమింద్ధ అపు రసలు డాను రులు చేసూు, దేవరలు
ఆ అపు రసలను చూసూు ఆనింద్ధసూు చపు టల
కటిం
ి డి. అప్పు డు వాడిలో స్త్సీల
ు మీద వాయ మోహము
అనే సింసాక రము క్లుగుతుింద్ధ. అలాగే సింగీరము
వినుట, స్తఖ్ము క్లిగిించే భోగములు గురించి
వివరసూు శింభరాస్తరుడిలో అలవాట చేయిండి. అలా
వాడిలో సింసాక రములు క్లిగిస్తు వాడు రపు కుిండా
ఓడిపోతాడు, అని చెపాు డు. దేవరలు అలాగే చేశారు.
శింభరాస్తరుడిలో త్క్మత్క్మముగా ఈ సింసాక రములు
(Computer Program) ఏరు డి, ఆ భోగములకు
అలవాట పడాడడు. రరువార శింభరాస్తరుడు
యుదముు చేయుటకు వచిు నప్పు డు, దేవరలు క్తిు
పటికోగానే , శింభరాస్తరుడు ాబోయ్ క్తిు న్నకు
గుచ్చు కుింటింద్ధ, నేను చచిు పోతాను అనే భయము
క్లిగి యుదము ు చేయలేక్ ఓడిపోయాడు. (ఏ
సింసాక రములు లేకుిండా ఏ జీవిర, ఏ జనమ క్లగద్ధ.
శింభరాస్తరుడు క్థ, సింసాక రముల త్పాధానయ రను
చెప్పు టకు క్లిు ించినద్ధ).

జీవులలో ఎనోా జనమ జనమ ల నుిండి కేశముల

ల
(అవిదయ – అజాఞనము, త్భమ, అరమ త – జీవుడిర,
మనస్తు ర సింబింధము ఏరు డి అహింకారము – ఈ
శరీరమే నేను అనే భావన, రాగము - కోరక్, దేవ షము,
28
అభినివేశ్ము – నేను ఉిండాలి అనే భావన) ద్వా రా
సింసాక రములు ఏరు డి, ఆ సింసాక రముల
త్పభావములతో త్పవర ుసూు ఉింటాడు. అడవిలో అప్పు డే
ప్పటిన
ి జింతువు (జింక్ పిల)ల ఇరర జింతువులను (నక్క ,
వేటకుక్క , లేద్వ ప్పలి) చూసి, ఆ జింతువు రనను చింపి
తినేస్తుిందని భయపడి, క్షము ి మీద లేచి నిలబడి
పరగెతుుతుింద్ధ. ఆ జింక్ పిలకు
ల ఆ నక్క లేద్వ
వేటకుక్క , ప్పలి రనను చింపి తిింటిందని ఎవరు
చెపాు రు? ఆ జింక్ పిలకు
ల ఆ జాఞనము, భయము
అసిమ ర, దేా షము, అభినివేశము (ఈ శరీరము న్నద్ధ, ఈ
శరీరమే నేను, నేను ఉిండాలి, నేను బరకాలి, నేను
చావకూడద్ధ) అనే కేశము
ల ద్వా రా క్లిగిన సింసాక రము.
ప్పటిన
ి వింటనే రలిల
జింక్ మీద త్పేమ ఎలా
క్లుగుతుింద్ధ? రాగము అనే కేశము
ల ద్వా రా క్లిగిన
సింసాక రము.

మానవులలో చెడు, మించి సింసాక రములు

ఉింటాయి. మొదటి దశలో చెడు సింసాక రములను
పోగొటికని, మించి సింసాక రములను పెించ్చకోవాలి.
రిండవ దశలో యోగ సాధన ద్వా రా సింసాక రములను,
క్రమ ఫలిరములను పూరగా ు శూనయ ము చేస్తకోవాలి.
అప్పు డే కైవలయ ము పింద్ధటకు అర హర క్లుగుతుింద్ధ.

6. తప్త ధాయ నజమనాశ్యమ్

29
 తప్త ధాయ నజ అనాశ్యమ్ - యోగి
త్పధానమైన శరీరములో, సహజమైన త్పధాన
మనస్తు తో ధాయ నము అనే సాధన ద్వా రా పరశుదమైు న
మనస్తు , ఏ రక్మైన సింసాక రములు, వికారములు
లేకుిండా సా చు ముగా ఉింటింద్ధ.

కేవలము ఏ మనస్తు తో ధారణ, ధాయ నము,

సమాధి (సింయమము) చేశారో, ఆ మనస్తు లో
మాత్రమే కేశములు
ల వాటి ద్వా రా క్లిగే సింసాక రములు
న్నశనము అయి పరశుదము ు గా ఉింటింద్ధ. యోగిర
సమాధి ద్వా రా క్లిగిన సిద్ధతో
ు , అనేక్ శరీరములను, ఆ
శరీరములలో నిరామ ణ మనస్తు లను సృష్ ి
చేసినప్పు డు, ఆ యోగి యొక్క సహజమైన
త్పధాన
మనస్తు లో ధాయ న త్పత్రయ జరగిింద్ధ కాబటి,ి ఆ
సహజమైన త్పధాన మనస్తు మాత్రమే పరశుదమై ు
కైవలయ ము పింద్ధటకు అర హర క్లిగి ఉింటింద్ధ.
ధాయ నము చేసిన మనస్తు కు మాత్రమే కేశములు,
ల
సింసాక రములు అింటవు. మిగిలిన నిరామ ణ
మనస్తు లను, కేశములు,
ల సింసాక రములు లేని
పరశుదమై
ు న సహజమైన త్పధాన మనస్తు
నియింత్తిస్తుింద్ధ కాబటి,ి నిరామ ణ మనస్తు లకు ఏ
సాా రింత్రయ ము లేద్ధ కాబటిి సహజమైన త్పధాన
మనస్తు చెపిు నటల నిరామ ణ మనస్తు లు త్పవర ుసాుయి
(5 వ సూత్రము). సహజమైన త్పధాన మనస్తు లో ఏ
30
కేశములు,
ల సింసాక రములు లేవు కాబటి,ి నిరామ ణ
మనస్తు లకు కేశములు,
ల సింసాక రములు అింటకునే
అవకాశమే లేద్ధ.

యోగిర జనమ , ఔషధము, మింత్రము,

రపస్తు లతో క్లిగిన సిద్ధులతో వేరే శరీరములను, ఆ
శరీరములలో నిరామ ణ మనస్తు లను సృష్ ి
చేస్తకునా ప్పు డు, ఆ యోగి సహజమైన త్పధాన
మనస్తు లో మరయు నిరామ ణ మనస్తు లలో ధాయ న
త్పత్రయ జరగలేద్ధ కాబటి,ి ఆ మనస్తు లలో కేశములు,
ల
ఆ కేశముల
ల ద్వా రా క్లిగే సింసాక రములు రపు కుిండా
ఉింటాయి. కాబటిి ఆ మనస్తు లకు కైవలయ ము
పింద్ధటకు అర హర క్లగద్ధ.

జనమ జనమ ల నుిండి మనస్తు లో ఉిండే కేశములు

ల
ఆ కేశముల
ల ద్వా రా పేరుకునా సింసాక రముల వలన
మానవులు అనేక్ క్షము
ి లు పడుతున్నా రు. మానవుల
క్షము
ి లకు కారణమైన ఆ కేశములు
ల మరయు
సింసాక రములు పోవాలింటే ధాయ నము ఒక్క టే ద్వనిర
సాధనము. మనస్తు ని వేరు, వేరు త్పాపిించక్
విషయములవైప్ప పోనీయకుిండా ద్ధవయ మైన ఆరమ
మీద ఏకాత్గరతో మనస్తు ను కేింత్దీక్రించి, ధారణను
సాధిస్తు, ధారణ ద్వా రా ధాయ నము, ధాయ నము త్క్మముగా
సమాధి సితి
థ గా మారపోతుింద్ధ.

31
 శాస్త్స త నియమము – “యాని కృతర్ థ ల్క్షణాని
తని ఇతర్దషామ్ స్సధనాని భ్వంతి” - శాస్త్స ు
వాక్య ములలో ఒక్ సాధన ద్వా రా ఒక్ ఫలిరమును
పింద్ధన వార గురించి చెపిు నటయి
ల తే, ఇరరులు
కూడా అదే సాధన అనుష్టినము చేసినటయి
ల తే, వారర
కూడా అదే ఫలిరము క్లుగుతుింద్ధ అని చెపు టము
ఒక్ లక్షణము.

మనస్తు లో ఉిండే కేశముల

ల ద్వా రా
సింసాక రములు ఏరు డతాయి. సింసాక రముల ద్వా రా
మానవులు అనేక్ క్రమ లు చేసి క్షము
ి ల
పడుతున్నా రు. ధాయ నము ద్వా రా కేశములను
ల వాటి
ద్వా రా క్లుగే సింసాక రములను పోగొటికని
మనస్తు ని పరశుత్భము చేస్తకుింటే కైవలయ ము
పింద్ధటకు అర హర క్లుగుతుింద్ధ.

7. కరామ శుక్త్ేకృషమ్
ణ యోగ్ననస్త్రవి
త ధమితర్దషామ్

కర్మ అశుక ే అకృషమ్

ణ యోగ్నన స్త్రవి
త ధ
మితర్దషామ్ –

కర్మ అశుక ే అకృషమ్ ణ యోగ్నన - యోగి

విషయములో క్రమ తెలద్ధ
ల (మించిద్ధ, ప్పణయ ము) కాద్ధ,
నలద్ధ
ల (చెడద్ధ
డ , పాపము) కాద్ధ. యోగి యొక్క క్రమ లు
ప్పణయ , పాపములతో ఏ సింబింధము ఉిండద్ధ.

32
 స్త్రవి
త ధ మితర్దషామ్ – ఇరరులకు క్రమ మూడు
(1. ప్పణయ క్రమ , 2. పాప క్రమ , 3. ప్పణయ ము మరయు
పాపము క్లిసిన క్రమ ) రక్ములుగా ఉిండవచ్చు .

క్రమ లు మానవుల మనస్తు లో క్రమ

సింసాక రములను, క్రమ ఫలిరముల
సింసాక రములను ప్పటిసా
ి ు యి. క్రమ ఫలిరములు
మరొక్ క్రమ ల మీద కోరక్లను ప్పటిిం ి చి, ఆ కోరక్ల
ద్వా రా రాగము, దేా షములు అనే కేశములు
ల ప్పటి,ి రాగ,
దేా షముల సింసాక రములు కూడా ప్పటిసా
ి ు యి. ఇలా
క్రమ లు మూడు రక్ముల (1. క్రమ ఫలిరముల
సింసాక రములు, 2. రాగము సింసాక రములు, 3.
దేా షము సింసాక రములు) సింసాక రములను
ప్పటిసా
ి ు యి. ఇద్ధ ఒక్ పరింపరగా లేద్వ అింరము కాని
గొలుస్తలా కనసాగుతూనే, పెించ్చతూనే ఉింటింద్ధ.
1. క్రమ ప్పణయ క్రమ అయితే, ప్పణయ క్రమ ల ఫలముల
సింసాక రములను, వాటిర సింబింధిించిన రాగము
లేద్వ దేా షముల సింసాక రములను ప్పటిసా
ి ు యి. 2.
క్రమ పాప క్రమ అయితే పాప క్రమ ల ఫలముల
సింసాక రములను, వాటిర సింబింధిించిన రాగము
లేద్వ దేా షముల సింసాక రములను ప్పటిసా
ి ు యి. 3. క్రమ
ప్పణయ ము మరయు పాపము క్లిసిన క్రమ అయితే
ప్పణయ ము మరయు పాపము క్లిసిన క్రమ ఫలిరముల

33
సింసాక రములను, వాటిర సింబింధిించిన రాగము
లేద్వ దేా షముల సింసాక రములను ప్పటిసా
ి ు యి.

మానవులు రమ శరీరమును
సింరక్షిించ్చకుింద్ధకు లేద్వ ఏదైన్న కోరక్తో క్రమ లు
చేసినప్పు డు, ఇరర త్పాణులకు ఏదో కింర హిింస
జరుగుతుింద్ధ. శరీరము పోష్ించ్చటకు మనము ఇింట్లల
అనా ము విండుకుింటే, ఆ వింట అనే త్రయలో ఎనోా
త్పాణులకు హిింస జరగి తీరుతుింద్ధ. అలాగే మనము
ప్పణయ ము కోసము చేస్త ప్పణయ క్రమ లు చేస్తటప్పు డు
కూడా ఇరర త్పాణులకు హిింస జరుగుతుింద్ధ. ఈ
క్రమ లు ప్పణయ , పాప (శుక్ ల, క్ృష)ణ క్లిసిన క్రమ ల త్రిందకు
వసాుయి. ఈ మూడు రక్ముల క్రమ లకు ఫలిరములు
రపు నిసరగా క్లుగుతాయి. ఆ క్రమ ఫలిరముల
సింసాక రములు, రాగ, దేా ష
సింసాక రములు
క్లుగుతాయి. కాని ధారణ, ధాయ నము, సమాధి సిద్ధిం
ు చిన
యోగి ఫలిరముల కోసము ఏ క్రమ చేయడు కాబటి,ి
యోగి ఈశా రారు ణ బుద్ధతో
ు చేస్త నిష్టక మ క్రమ లు
(పాప క్రమ లు కాద్ధ, ప్పణయ క్రమ లు కాద్ధ, పాప, ప్పణయ
క్లిసిన క్రమ లు కాద్ధ), తాను క్రగా
ు భావిించడు కాబటి,ి
ఆ క్రమ లు క్రమ ల త్రింద పరగణిించబడవు. యోగి క్రమ
ఫలిరములను అనుభవిించాడు కాబటి,ి యోగిర క్రమ
ఫలిరముల సింసాక రములు, ఆ సింసాక రముల

34
ద్వా రా క్లిగే రాగము, దేా షము అసలే ఉిండవు కాబటిి
రాగ, దేా ష సింసాక రములు కూడా క్లగవు.

ఈ క్రమ నేను చేస్తున్నా ను అనే భావనతో చేస్త

క్రమ లకు, ఈ క్రమ లకు న్నకు ఫలిరము కావాలి అనే
కోరక్లతో చేస్త క్రమ లకు, జీవులు
ఆ క్రమ లకు
ఫలిరములును రపు కుిండా అనుభవిసాురు. ఆ క్రమ
ఫలిరముల ద్వా రా ఆ జీవులలో క్రమ సింసాక రములు
ఏరు డి, ఆ క్రమ సింసాక రముల ద్వా రా వారలో రాగము,
దేా షము ఏరు డి రాగ సింసాక రములు, దేా ష
సింసాక రములు ఏరు డతాయి. ఈ సింసాక రముల
త్పభావములతో జీవులు అనేక్ ప్పణయ , పాప క్రమ లు
చేసాురు. ఆ క్రమ లకు మరలా ఫలిరములు
అనుభవిించ్చటకు జనమ పరింపరలో (జనమ , మృతుయ వు
మరలా జనమ , మృతుయ వు) చికుక కని జీవులు ఈ
సింసార సాగరములో తిరుగుతూనే ఉింటారు.

కాని ఎవరైతే తాము చేస్త క్రమ లకు నేను క్రను

ు
కాద్ధ అనే భావనతో (క్రృరా
ు ము లేని క్రమ లు), చేసాురో
లేద్వ ఏ ఫలిరము ఆశిించకుిండా చేస్త క్రమ లకు
(నిష్టక మ క్రమ లు) ఫలిరములు అింటవు. ఆ క్రమ లకు
సింబింధిించిన ఏ సింసాక రములు కూడా అింటవు.
అప్పు డు వారర రాగము, దేా షము కూడా క్లగవు, వాటిర
సింబింధిించిన సింసాక రములు కూడా క్లగవు. ఈ
సితి
థ ని పింద్వలింటే ధాయ నము మరయు సమాధి వరకు
35
ఉనా ఎనిమిద్ధ (8) యోగాింగములను (యమ, నియమ,
ఆసన, త్పాణాయామ, త్పతాయ హార, ధారణ, ధాయ నము,
సమాధి) సాధిించ్చకోవాలి. అప్పు డు ఆ యోగులు
కైవలయ ము పింద్ధటకు అర హర పింద్ధతారు.

8.
తతసది
త వ పాక్త్నగుణానామేవాఽభివయ క తరావ సనా
నామ్

తతుః సది
త వ పాక అనగుణానామేవ
అభివయ ి తర్ వాసనానామ్ – ప్పణయ క్రమ లు, పాప
క్రమ లు, పాప ప్పణయ క్రమ లు, ఆ క్రమ ల ద్వా రా క్లిగిన
సింసాక రములు మనస్తు లో పేరుకని నిత్ద్వణ సితి థ లో
ఉనా టయి
ల తే, ఆ క్రమ లు, సింసాక రములు
ద్ధషు రణామములు చెింద్ధ, ఆ జీవి చేస్తకునా క్రమ ల
ఫలిరములను అనుభవిించవలసిన సమయము
వచిు నప్పు డు, ఆ త్క్మ సింసాక రములు (వాసనలు)
ఒక్క సారగా పైర లేచి ఆ క్రమ ల ఫలిరములను
క్లగచేసాుయి.

సింసాక రములు (వాసనలు) ఒక్సార

మనస్తు లోర చేరతే, ఆ సింసాక రములు మనస్తు లో
ఏదో ఒక్ మూల నిత్ద్వణ సితి
థ లో ఉింటాయి. అవి
ఉనా టల తెలియద్ధ, ఎప్పు డు అభివయ క్మౌతాయో
ు (పైర
లేసాుయో) కూడా తెలియద్ధ. ఒక్క ధాయ నముతో రపు ,

36
అవి మనస్తు లో నుిండి బయటకు తొలగిపోవు. ఏ
రక్మైన క్రమ ల ద్వా రా ఈ సింసాక రములు మనస్తు లో
ప్పటి,ి పేరుకని, నిత్ద్వణ సితి
థ లో ఉన్నా యో, ఆ క్రమ ల
ఫలిరములను అనుభవిించవలసిన సమయము
వచిు నప్పు డు (1 వ సూత్రము త్పకారము - మరొక్ కరు
జనమ లో కాని, లేద్వ 2 వ సూత్రము త్పకారము - ఆ
జనమ లోనే త్పక్ృతి పరణామములు క్లిగినప్పు డు) ఆ
సింసాక రములు కూడా అభివయ క్మై
ు (పైర లేచి), వాటి
త్పభావములను కూడా క్లగచేసాుయి.

ఉద్యహ్ర్ణ్:

1. ఆవు జనమ ఎతిున జీవి గడిని

డ చూస్తు, ఆ గడిడ
తినటానిర ఇషముి గా పరుగెటికుింట్ట వళ్ళా తుింద్ధ.
ఆవు ఏ త్పాణిని (మాింసము) తినద్ధ. ఆవుర గడిడ నీ
ఆహారము, మాింసము తినకూడద్ధ, అని ఎవరు
చెపాు రు? అదే జీవి రరువార జనమ లో సిింహముగా
ప్పటిన
ి టయి
ల తే, ఆ గడిలో
డ తిరుగుతున్నా , ఆ గడిని
డ
పరపాటన కూడా నోటితో ముటికోద్ధ. ఆ గడిని డ తినే
త్పాణులను వేటాడి తిింటింద్ధ. ఆ సిింహానిర గడిడ
తినకూడద్ధ, త్పాణులను (మాింసము) మాత్రమే
తిన్నలి, అని ఎవరు చెపాు రు? జీవులు చేస్తకునా
క్రమ ల ఫలిరముగా జనమ లు క్లిగినప్పు డు, ఆ క్రమ ల
ఫలిరములకు అనుగుణముగా, ఆ క్రమ లకు
సింబింధిించిన సింసాక రములు అభివయ క్మయి,
ు వాటి
37
త్పభావములు చూపిసాుయి. ఆ జీవి ఆ సింసాక రముల
అనుగుణముగా త్పవర ుస్తుింద్ధ.

2. మానవ ఎతిున జీవి ాలయ ములో

జనమ
ఉనా ప్పు డు ఒక్ రక్ముగా త్పవర ుసాుడు. యవా నములో,
బలము, గటిగా ి ఉనా ప్పు డు మరొక్ రక్ముగా
త్పవర ుసాుడు. ముసలిరనములో మరొక్ రక్ముగా
త్పవర ుసాుడు. ఒకే జీవి, ఒకే శరీరములో ఉన్నా , వేరు,
వేరు అవసల థ లో వేరు, వేరుగా ఆలోచిించి వేరు, వేరుగా
త్పవర ుసాుడు. శరీరములో (త్పక్ృతిలో) ఏ పరణామము
క్లిగిన్న, ఆ పరణామములకు రగినటలగా
ఆలోచనలలో, త్పవరనలలో
ు కూడా పరణామము
క్లుగుతోింద్ధ. ఆ ఆలోచనలలో, త్పవరనలలో
ు
పరణామములు క్రమ
ఫలిరముల సింసాక రముల
ద్వా రా క్లుగుతుింద్ధ. ఒక్ వయ ర ు ఒక్ సమయములో
న్నసిుకుడిగా (భగవింతుడు లేద్ధ) అనే నమమ క్ముతో
ఉనా వాడు, కనిా సిందరభ ములలో రన నమమ క్మును
మారుు కని, ఆసిుకుడిగా (భగవింతుడు ఉన్నా డు) అనే
పరణామము క్లుగుతుింద్ధ. ఈ పరణామము కూడా
క్రమ ఫలిరముల సింసాక రముల ద్వా రానే
క్లుగుతుింద్ధ.

3. మూడవ సూత్రము ఉద్వహరణలో నహుష

మహారాజు క్థ వివరముగా ఉింద్ధ. నహుష మహారాజు
ఉరుమ జనమ ఎతిు, ఎనోా అశా మేధ యాగములు, ధరమ ,
38
ప్పణయ కారయ ములు చేసి ఇింత్ద పదవి ద్వకా ఎద్ధగాడు.
తాను పూరా జనమ లలో చేస్తకునా ప్పణయ క్రమ ల
ఫలిరములను, ఆ ప్పణయ క్రమ లకు రగిన మించి
సింసాక రములు చెపిు నటల నడచ్చకున్నా డు.
నహుష్ఠడిర అింరవరకు లేని అహింకారము, పాప
క్రమ లు చేయాలనే ఆలోచనలు, ఆ పాప క్రమ లకు రగ గ
కుసింసాక రములు ఇింత్ద పదవి పింద్వక్, ఎలా పైర
లేచి వాటి త్పభావము చూపిించాయి? అింరవరకు
నిత్ద్వణ సితి
థ లో ఉనా కిండచిలువ శరీరము పిందే
పాప క్రమఫలములు, ద్వని ద్వా రా క్లిగిన
కుసింసాక రము అభివయ క్మై
ు వాటి త్పభావము క్లిగిించి,
నహుష్ఠడిలో అహింకారమును పెించి, నహుష్ఠడిర
ఇింత్ద్ధడి భారయ శచీదేవి మీద మోహము క్లిగిించి, సపు
ఋష్ఠలతో పలిర ల మోయిించ్చకింట్ట వళ్ళా తూ,
పలర
ల ని వేగముగా తీస్తకువళ్ లట లేదని కోపము వచిు ,
అగసయ మహర ిని ఎడమ కాలుతో రనుా తూ “సరు ”,
సరు (రా రగా వళ్ళా , రా రగా వళ్ళా ) అనే సితి
థ ర
ద్ధగజారపోయాడు. ద్వనిర ఫలిరముగా అగసయ మహర ి
శాపముతో వింటనే కిండచిలువ శరీరమును పింద్ధ
భూమి మీద పడాడడు. కిండచిలువ శరీరము పింద్ధ
దొరరన త్పాణులను తినే పాప క్రమ మరయు
కుసింసాక రము ఎక్క డ నుిండి వచిు ింద్ధ? త్పాణులను
తినే కుసింసాక రము అింరవరకు ఆ జీవిలో నిత్ద్వణ

39
సితి
థ లో ఉిండి, కిండచిలువ శరీరము అనే క్రమ
ఫలిరము పింద్వక్, ఆ క్రమ ఫలిరము ద్వా రా క్లిగిన
త్పాణులను తిన్నలి అనే కుసింసాక రము అభివయ క్మై
ు
రన త్పభావము చూపిించిింద్ధ, కిండచిలువలానే
త్పవరించాడు.
ు

9. జతిదేశ్క్త్ల్వయ వహితనామపాయ నంతర్య య మ్

సమ ృతి సంస్సక ర్యోర్దకరూపతవ త్

జతి దేశ్ క్త్ల్ వయ వహితనామపి

ఆనంతర్య య మ్ సమ ృతి సంస్సక ర్యోుః ఏక
రూపతవ త్ -

మానవులు ఒక్ జనమ లో ఎనోా దృశయ ములను

చూసాుడు, విషయములను విింటాడు,
తెలుస్తకుింటాడు. ఏ
మానవులకు ఆ అనిా
దృశయ ములు, విషయములు సు షము
ి గా గురుు
ఉిండవు. సాధారణముగా ఎకుక వ త్పభావము
క్లిు ించిన త్పధానమైన దృశయ ములు, విషయములు
మరయు దగ గరలో జరగిన విషయములు మాత్రమే
గురుు ఉింటాయి.

జతి (దేశ్ క్త్ల్) వయ వహితనామపి ఒక్ జీవి

తాను చేస్తకునా క్రమ ఫలిరముల అనుగుణముగా
ఎనోా జనమ లు ఎతుుతాడు. ఒక్ ఉద్వహరణలో ఒక్ పిలిల
జనమ ఎతిున జీవి, ఎనోా జనమ లు రరువార మానవ జనమ
40
ఎతిు, రరువార పిలిల జనమ ఎతాు డు అని అనుకుింద్వము.
ఆ జీవి మొదట పిలిల జనమ కు, రరువార పిలిల జనమ కు
మధయ లో ఎనోా జనమ ల (జాతుల – కుక్క , నక్క , చీమ,
ఈగ, ఆవు, మానవుడు మొదలైనవి) జాతుల యొక్క
సింసాక రముల వయ వధానము (placing apart, మధయ లో
రక్రకాల జాతుల జనమ లు ఉన్నా యి) ఉింద్ధ. ఆఖ్ర
పిలిల జనమ ముింద్ధ మానవ జనమ ఉింద్ధ.

(జతి) దేశ్ (క్త్ల్) వయ వహితనామపి – పై

ఉద్వహరణే – ఆ జీవి మొదటి పిలిల జనమ ఆింత్ధ
రాస్త్షము
ి లో ప్పటి,ి రరువార ఎనోా జనమ ల రరువార
మళ్ళా పిలిల జనమ కాశీమ రులో ప్పటిిం
ి ద్ధ అనుకుింద్వము. ఆ
జీవి మొదట పిలిల జనమ కు, రరువార పిలిల జనమ కు
మధయ లో త్పదేశము యొక్క సింసాక రముల యొక్క
వయ వధానము (మధయ లో రక్రకాల త్పదేశములు
ఉన్నా యి) ఉింద్ధ.

(జతి దేశ్) క్త్ల్ వయ వహితనామపి - పై

ఉద్వహరణే – ఆ జీవి మొదటి పిలిల జనమ 1,000
సింవరు రముల త్రరము ప్పటి,ి రరువార ఎనోా
జనమ ల రరువార మళ్ళా పిలిల జనమ 1,000 రరువార
ప్పటిిం
ి ద్ధ అనుకుింద్వము. ఆ జీవి మొదట పిలిల జనమ కు,
రరువార పిలిల జనమ కు మధయ లో కాలము యొక్క
సింసాక రముల యొక్క వయ వధానము (మధయ లో
రక్రకాల కాలములు ఉన్నా యి) ఉింద్ధ.
41
 ఆనంతర్య య మ్ సమ ృతి సంస్సక ర్యోుః ఏక
రూపతవ త్ – మొదటి పిలిల జనమ కు, రరువార పిలిల
జనమ కు మధయ లో ఎనోా జాతుల, త్పదేశముల,
కాలములు బేధములు ఉనా రరువార, ఇప్పు డు
ప్పటిన
ి పిలి,ల పిలిల లక్షణములతో జీవిించాలింటే, ఎనోా
జనమ ల త్రరము ప్పటిన
ి జనమపిలిల
యొక్క
సింసాక రములు, సమ ృతులు ఎలా పనిచేసాుయి అనే
త్పశా కు జవాబుగా – ఇలా అనేక్ జాతుల జనమ లు
మధయ లో ఉన్నా ,
త్పదేశములు మారపోయిన్న,
కాలములలో మారు ఉన్నా , పిలిల జనమ ఎరువలసిన
క్రమ ల ఫలిరములు పనిచేస్తున్నా యి కాబటి,ి ఆ పిలిల
జనమ ఎరువలసిన క్రమ ల ఫలిరముల ద్వా రా క్లిగి,
నిత్ద్వణ సితి
థ లో ఉనా సింసాక రములు అభివయ క్మై
ు ఆ
సింసాక రములు, సమ ృతులు వింటనే పనిచేసాుయి.
సింసాక రములు సమ ృతులు పనిచేస్త విధానము
ఒక్క టే.

సంస్సక ర్ములు, సమ ృత్తలు – జీవులలో

అసింఖ్యయ క్మైన సింసాక రములు, సమ ృతులు
ఉింటాయి. జీవుడిర క్రమ వాసన (కరు పిండు తినా
అనుభవము) ద్వా రా ఒక్ కరు అనుభవము (జాఞనము)
క్లిగినప్పు డు, ఆ అనుభవము ద్వా రా అదే విషయము
మీద సింసాక రము మరయు అదే విషయము మీద
సమ ృతి క్లిగి మనస్తు లో ముత్ద్ధించబడి ఉింటింద్ధ.
42
జీవుడిర అదే సింసాక రము సరైన సమయములో
ఉదోో ధక్మైతే (మేలుకునా ప్పు డు), ఆ సింసాక రము
ద్వా రా క్లిగిన అదే సమ ృతి కూడా అభివయ క్మవుతుింద్ధ.
ు
అదే సింసాక రము ఉదోో ధక్ము అవటానిర చాలా
కారణములు ఉింటాయి. జనమ సింసాక రములు, జనమ
సమ ృతులు క్లగటానిర త్పధానమైన కారణములు
జీవుడు తాను చేస్తకునా క్రమ మరయు ఆ క్రమ
పరపక్ా ము అవటానిర కావలసిన కాలము
(సమయము). జీవుడు తాను చేస్తకునా క్రమ లకు
సరైన సమయములో పరమేశా రుడు ఆ క్రమ లకు
ఫలిరములను ఇసాుడు. జీవుడు తాను చేస్తకునా ఏ
క్రమ ఫలిరము అనుభవిస్తున్నా డో, ఆ క్రమ ద్వా రా
క్లిగిన సింసాక రములు, ఆ సింసాక రముల ద్వా రా
క్లిగిన సమ ృతులు ఉదోో ధక్మై (మేలుకని), జీవుడు ఆ
సింసాక రములకు, సమ ృతులకు అనుగుణముగా
వయ వహరసాుడు.

పిలిల జనమ అయిన్న లేద్వ ఏ జనమ అయిన్న అద్ధ

మొదటి జనమ అయితే ఆ జనమ లో ఆ జాతి జీవిగా
జీవిించ్చటకు,సింసాక రములు, సమ ృతులు,
ఆలోచనలు ఎలా వసాుయి? అనే త్పశా వస్తు, 10 వ
సూత్రములో జవాబు చెప్పు తున్నా రు.

10. తస్సమనాదితవ మ్ చిషో నితయ తవ త్

43
 తస్సమ్ అనాదితవ మ్ చ ఆిషో నితయ తవ త్-

తస్సమ్ అనాదితవ మ్ చ - జనమ , క్రమ లు, క్రమ

ఫలములు, సింసాక రములు, సమ ృతులు అనీా
అన్నద్ధగా (వాటిర మొదలు అనేద్ధ లేద్ధ) ఉన్నా యి.
జీవుడిర మొదటి జనమ అనేద్ధ లేనే లేద్ధ.

ఆిషో నితయ తవ త్ – జీవుడు చేస్తకునా క్రమ

ఫలము అనుభవిించ్చటకు జనమ క్లుగుతుింద్ధ.
జీవుడు ఒక్ వయ ర ులేద్వ వస్తువు మీద రాగముతో (కోరక్తో)
లేద్వ దేా షముతో (కోపముతో) ఏదో ఒక్ క్రమ చేసాుడు.
జీవుడు రాగము, దేా షములను నియింత్తిించలేడు.
జీవుడు ఒక్ వయ ర ు లేద్వ వస్తువు అనుకూలము అనే
ఆలోచన వస్తు ద్వనిమీద రాగము (త్పేమ, కోరక్)
సా భావముగా ప్పడుతుింద్ధ. ఒక్ వయ ర ు లేద్వ వస్తువు
త్పతికూలము అనే ఆలోచన వస్తు ద్వనిమీద దేా షము
(కోపము, విరోధము) సా భావముగా ప్పడుతుింద్ధ. ఈ
ఆలోచనలు సింసాక రముల ద్వా రానే ప్పడతాయి. ఆ
సింసాక రములకు మరలా ఆలోచనలు కారణములు.
ఇలా ఆలోచనలు, సింసాక రములు వతుకుక ింట్ట
వనకుక వళ్లా తే (చెటి ముింద్వ? విరునము ముింద్వ?
అనే త్పశా కు జవాబు మొదలు లేద్ధ అనే జవాబు
వచిు నటల) దీనిర కూడా మొదలు లేద్ధ అనే జవాబు
దొరుకుతుింద్ధ. ఈ రాగము, దేా షము నిరయ ము

44
(మొదలు లేద్ధ). అలాగే సృష్,ి జీవుడి మొదటి జనమ
అనేద్ధ కూడా లేద్ధ. సృష్,ి జీవుడి జనమ అన్నద్ధ.

ఉద్యహ్ర్ణ్:

ఒక్ శిశువు రలిల ఒడిలో నుిండి జారుపోబోతుింటే,

ఆ శిశువు రలిని
ల (చీరనో, మింగళ్ సూత్రమునో) గటిగా ి
పటికుింద్ధకు త్పయతిా సాుడు. జారపడితే ఆ శిశువుర
దెబో రగులుతుిందని ఎవరు చెపాు రు? ఏ త్పాణికైన్న
సహజమైన సా భావము అభినివేశము – “మా
నభూవంహి భూయాసం” అనే త్ీతి - “నేను భత్దింగా
ఉిండాలి” – నేను బరకాలి, నేను ాగుిండాలి, న్న
త్పాణమునకు, న్న శరీరమునకు ఏ హానీ క్లగకూడద్ధ
అనే కోరక్. న్న త్పాణము న్న శరీరము నుిండి బయటకు
పోకూడద్ధ. ఇద్ధ గర జనమ లలోని అనుభవము ద్వా రా
క్లిగిన సింసాక రము. ఈ సింసాక రము ఎలా క్లిగిింద్ధ
అని ఆలోచిస్తు, గర జనమ లో, అింరకు ముింద్ధ జనమ లో,
అింరము ముింద్ధ అలా వనకుక వళ్లా తే ద్వనిర
మూలము దొరక్ద్ధ. అింద్ధచేర జనమ లు,
సింసాక రములు అన్నద్ధ (ఆద్ధ లేద్ధ, మొదలు లేద్ధ)
అని ఒప్పు కోవాలి.

ఈ సింసాక రములకు మూలము క్రమ లు, ఆ

క్రమ లకు మూలము మనస్తు లో ఉిండే రాగము,
దేా షములు. మనస్తు ను, మనస్తు లో ఉిండే రాగము,

45
దేా షములను నియింత్తిించ్చకుింటే, క్రమ లను
సింసాక రములను నియింత్తిించ్చకోవచ్చు . మనస్తు లో
ధరమ మార గమును పెించ్చకోగలిగితే, మనస్తు లో ఉిండే
రాగము, దేా షములను నియింత్తిించ్చకోవచ్చు ను.

1. శారీర్క ధర్మ ము - ఏ అవయవముతో

ధరమ ము చేస్తకున్నా , అద్ధ శారీరక్ ధరమ ము
అవుతుింద్ధ. శారీరక్ ధరమ ము ద్వా రా క్లిగిన
సింసాక రములు, ఆ జీవుడిలో ఉనా కుసింసాక రముల
త్పాబలయ మును కింరవరకు రగిసా
గ ు యి.

2. మానరక ధర్మ ము – మైత్తి, క్రుణ ముద్ధర,

ఉపేక్ష, త్శదు మొదలైన మించి గుణములు మానసిక్
ధరమ ములు అవుతుింద్ధ. మానసిక్ బలముతో
అసాధయ మైన ఫలిరములను సాధిించవచ్చు . మానసిక్
ధరమ ము ద్వా రా క్లిగిన సింసాక రములు ఆ జీవుడిలో
ఉనా కుసింసాక రముల త్పాబలయ మును
త్క్మత్క్మముగా రగి గ, రాగ దేా షముల త్పాబలయ ములను
కూడా పూరగా
ు రగిసా
గ ు యి.

11. హేత్తఫల్పప్శ్యాల్ంరనుః
సంగృహీతతవ దేషామభ్యవే తదభ్యవుః

హేత్త ఫల్ ఆప్శ్య ఆల్ంరనుః

సంగృహీతతవ ద్ ఏషామ్ అభ్యవే తదభ్యవుః –
సింసాక రముల కారణములను, ఇచేు ఫలిరములను,
46
ఆత్శయము (ఎక్క డ, ఎలా ఉింటింద్ధ), ఆధారము
గురించి వివరముగా తెలుస్తకని, రమ
త్పభావములను చూపకుిండా ఉిండేలా చేయగలిగితే,
కరు సింసాక రములు ప్పటాివు, మనస్తు లో ఉనా
సింసాక రములు మేలుకోకుిండా, నిత్ద్వణ సితి
థ లోనే
ఉిండిపోతాయి లేద్వ వాటి త్పభావము చూపవు.

సంస్సక ర్ముల్కు హేత్తవులు (క్త్ర్ణ్ములు)

– జీవులు చేస్త క్రమ లు, జీవులు పిందే క్రమ
ఫలిరములు, జీవులలో ఉిండే రాగము, దేా షము
సింసాక రములకు హేతువులు.

సంస్సక ర్ముల్ ఫలితములు –

సింసాక రముల త్పభావముతో జీవుడు క్రమ లు
(ప్పణయ ము, పాపము) చేసి, జీవుడిర జనమ లు, ఆ
జనమ లలో క్రమ ఫలిరములను (స్తఖ్ము - రాగము,
ద్ధఃఖ్ము - దేా షము) క్లగచేసాుయి. సింసార
చత్క్ములో జీవులను బింధిస్తున్నా యి. జీవుడు
రాగముతో (కోరక్తో) క్రమ లు (ప్పణయ ము - ధరమ ము),
దేా షముతో (పాపము - అధరమ ము) చేసాుడు. ఈ
ధరమ ము, అధరమ ము అనే క్రమ ల ద్వా రా స్తఖ్ము
మరయు ద్ధఃఖ్ము అనే ఫలిరములు క్లుగుతాయి. ఆ
స్తఖ్ము ద్వా రా రాగము, ద్ధఃఖ్ము ద్వా రా దేా షము
మరలా ప్పటికసాుయి. ఈ విధముగా సింసార చత్క్ము
కనసాగుతూనే ఉింటింద్ధ. ఈ సింసార చత్క్ములో
47
(ఆరు క్డ్డలు
డ – రాగము, దేా షము, ప్పణయ ము/ధరమ ము,
పాపము/అధరమ ము, స్తఖ్ము, ద్ధఃఖ్ము) ఉన్నా యి.
అింద్ధచేర సింసార చత్క్మును “షడర్మ్ సంస్సర్
చప్కమ్”. సింసాక రముల ద్వా రా ఈ సింసార చత్క్ము
క్లుగుతోింద్ధ. సింసార చత్క్ము సింసాక రములకు
కారణము అవుతోింద్ధ. వీటనిా టికీ మూల కారణము
అవిదయ .

సంస్సక ర్ముల్ ఆప్శ్యము – సింసాక రములు

మనస్తు ని ఆత్శయిించ్చకని, మనస్తు లో నిత్ద్వణ
సితి
థ లో ఉింటాయి.

సంస్సక ర్ముల్ ఆల్ంరనము (ఆధార్ము) –

సింసాక రములకు ఆధారము త్పాపిించక్ విషయ/వస్తు
దరశ నము. ఒక్ వస్తువును/విషయమును చూసి/విని, ఆ
వస్తువు/విషయము అనుకూలము లేద్వ త్పతికూలము
అనే ఆలోచన, భావన క్లిగినప్పు డు, ఒక్ కరు
సింసాక రమును ప్పటిస్త
ి ుింద్ధ. రరువార
ఆ
వస్తువును/విషయము ఎప్పు డు చూసిన్న/విన్నా ఆ
సింసాక రము ఆ వస్తువు/విషయము అనుకూలము
లేద్వ త్పతికూలము అనే ఆలోచన, భావన క్లిగిసూునే
ఉింటింద్ధ. అప్పు డు సహజముగానే ఆ వస్తువు మీద
రాగము లేద్వ దేా షము క్లుగుతుింద్ధ. ఆ రాగము లేద్వ
దేా షము షడర సింసార చత్క్ములో క్లిసి ఆ
చత్క్మును తిప్పు తూనే ఉింటింద్ధ.
48
 పైన వివరించిన
న్నలుగు కారణములు
సింసాక రములను బలపరుసాుయి, ఉదోో ధము చేసి,
త్పేరేపిించి క్రమ లను చేయిసాుయి, కరు
సింసాక రములను ప్పటిసా
ి ు యి. అలా సింసాక రములు
పేరుకని, పేరుకని జీవుడిని సింసార చత్క్ములో
తిప్పు తూనే ఉింటాయి.

ఈ సింసాక రములను రగి గించ్చకునే

త్పయరా ములో మొదట అధరమ /పాప
సింసాక రములను, ధరమ /ప్పణయ సింసాక రములతో
క్డిగేస్తకోవాలి. ధరమ /ప్పణయ సింసాక రములను కూడా
రగి గించ్చకుింద్ధకు, 11 వ సూత్రములో చెపిు న
విధముగా మానసిక్ ధరమ సింసాక రములను
పెించ్చకుింటే, స్తఖ్ములు/ద్ధఃఖ్ములు కూడా
రగుగతాయి. అలా ఫలిరముల అనుభవములు రగి గతే,
రాగము/దేా షము కూడా రగుగతాయి.

“స్సధిక్త్ర్మ్ మనుః” – ఈ సింసార చత్క్ము

నడిపే ముఖ్య కారణమైన మనస్తు , ఈ
సింసాక రములకు ఆత్శయము కాబటి,ి మనస్తు ని
నియింత్తిచ్చకని, మనోవృతుులను ఆప్పకునే సమాధి
సితి
థ ని సాధిించ్చకోవాలి. లేద్వ యోగ సాధనతో
మనస్తు ని త్పక్ృతిలో ల్మనము చేస్తయాలి.

49
 త్పాపిించక్ వస్తువులను/విషయములను
అనుకూలము (రాగము) లేద్వ త్పతికూలము (దేా షము)
అనే దృష్తో
ి చూడకుిండా, ఉనా ద్ధ ఉనా టల
చూడగలిగితే, విషయ దరశ నము అనే ఆలింబనము
(కారణము) ద్వా రా కోటా సింసాక రములు ప్పటవు
ి ,
మనస్తు లో నిత్ద్వణ సితి
థ లో ఉనా పార
సింసాక రములు కూడా మేలుకోకుిండా ఉిండిపోయి,
వాటి ద్వా రా ఏ త్పభావము క్లగకుిండా ఉింటింద్ధ.

ఉద్యహ్ర్ణ్:

ఒక్ వయ ర ు దొింగరనము చేయుటకు

అలవాటపడాడడు. అరనుచాలా దొింగరనములు
చేశాడు. ఒక్ రోజు దొింగరనము చేసూు ఉిండగా, ఆ రోజు
దొింగ అదృషము ి ాగా లేక్ పటిబడిపోయాడు. వాళ్ళా
ఆ దొింగని పోల్మస్తలకు అపు గిించారు. వాడి మీద కేస్త
జరగిింద్ధ. ఆ దరాయ ప్పులో ఆ దొింగ చేసిన పార
దొింగరనములు కూడా బయట పడాడయి. ఆ అనిా
కేస్తలకు కోరుి, వాడిర 10 సింవరు రములు. జైలు శిక్ష
వేసిింద్ధ. ఆ దొింగ 10 సింవరు రములు జైలు శిక్ష
అనుభవిించాడు. జైలు శిక్ష పూర ు అయిన రరువార,
వాడిని జైలు నుిండి విడుదల చేస్త రోజు వచిు ింద్ధ. ఆ
రోజు వాడిని విడుదల చేసూు ఉిండగా, రోజుల లెక్క లలో
పరపాట జరగి, ఆ దొింగను రిండు రోజులు ఎకుక వ
జైలులో ఉించారు అని తెలిసిింద్ధ. ఆ జైలు అధికార, ఆ
50
దొింగను పిలిచి, లెక్క ల పరాట కారణముగా రిండు
రోజులు జైలులో ఎకుక వ ఉించినింద్ధకు, ఏమీ
అనుకోవద్ధు, ఎవరకీ చెపు ద్ధు, వాళ్ా మీద ఏ కేస్త
పెటవ
ి ద్ధు అని చెపాు డు. అప్పు డు ఆ దొింగ
“పరాా లేద్ధ లెిండి, ఈ సార మరలా జైలు శిక్ష
అనుభవిించ్చటకు వచిు నప్పు డు రిండు రోజులు
రకుక వ ఉించిండి. అప్పు డు లెక్క లు సరపోతాయి”
అని అన్నా డు.

దీని ద్వా రా తెలుస్తకోవలసినద్ధ, ఆ దొింగ 10

సింవరు రములు జైలు శిక్ష అనుభవిించిన్న, నేను
మళ్ళా జైలుర తిరగి వసాును అని అనటములో, అరని
మనస్తు లో ఏ పరవరన్ను రాలేద్ధ. అరను క్రుడుగటిన
ి
దొింగ. బయటకు వళ్ల ల మలెల దొింగరనము చేసాుడు,
అనుకుింటాము. కాని ద్వని క్ింట్ట అర ుము
చేస్తకోవలసినద్ధ, అరని మనస్తు లో ఇరరుల
వస్తువులను దొింగిలిించాలి అని ఉిండే “ఘన వాసన”
- దటిమైన సింసాక రము కారణముగా, అరను మళ్ళా
దొింగరనము చేయవలసినదే. ఆ సింసాక రము
అరనిలో ఉనా ింరవరకు అరను దొింగరనము
చేసూునే ఉింటాడు, దొింగరనము మానుకలేడు. ఆ
దొింగరనము అనే
సింసాక రము ఆ జీవుడిని,
దొింగరనము చేయమని త్పేరేపిసూు ఉింటింద్ధ.

51
 అదే విధముగా త్పతి త్పాణిలో ఉిండే జీవుడిని, ఆ
దొింగగా భావిస్తు, శరీరము అనే జైలులోర త్పవేశిించిన
జీవుడు (జనమ ), మళ్ళా న్నకు శరీరము అనే జైలు
(ప్పనర జనమ ) వద్ధు, అనే నిర ణయము ఎింద్ధకు
తీస్తకోవటలేద్ధ? అప్పు డే ప్పటిన
ి శిశువు, ఈ జనమ
(శరీరము అనే జైలులో పడినింద్ధకు) క్లిగినింద్ధకు
ఏడుసూు ఉింటే, పెదవా ు ళ్ లిందరూ ఆ శిశువు చ్చట్టి చేర,
ఆ శిశు ప్పటిన
ి ింద్ధకు ఆనింద్ధసాురు ఎింద్ధకు? మళ్ళా
శరీరము అనే జైలుకు (ప్పనర జనమ కు) ఎింద్ధకు
సిదపు డుతున్నా డు? దీనిర కారణము జీవుల
మనస్తు లలో బలముగా న్నటకునా ఘనమైన
వాసనలు, దటిమైన సింసాక రములు.

12. అతీతనాగతమ్
సవ రూపతోఽసయ త ధవ భేద్యదధరామ ణామ్

అతీత అనాగతమ్ సవ రూపతో అర త అధవ

భేద్యద్ ధరామ ణామ్ -

అతీత అనాగతమ్ సవ రూపతో అర త

మనస్తు లో ఉిండే సింసాక రములు మూడు
రక్ములుగా ఉిండవచ్చు – 1. అతీత – గడిచిపోయిన
సింసాక రములు, 2. ఆర త - వరమాన
ు సింసాక రములు, 3.
అనాగతము - భవిషయ తుులో క్లగబోయ్, పని
చేయబోయ్ సింసాక రములు.

52
 అధవభేద్యద్ ధరామ ణామ్ – వీటి అనిా ింటికీ
ఆత్శయముగా ఉిండే మనస్తు సిర
థ ముగా ఉింద్ధ.
మనస్తు ని ఆత్శయముగా పటికని ఈ సింసాక రములు
పనిచేసాుయి.

13. తే వయ క తసూక్షామ గుణాతమ నుః

తే వయ క తసూక్షామ
గుణాతమ నుః – పైన చెపిు న
మూడు రక్ముల సింసాక రములు వస్తువులలో రిండు
రక్ములుగా ఉింటాయి – 1. వయ క్మై ు పనిచేస్త
సింసాక రములు, 2. సూక్షమ ముగా ఉిండే
సింసాక రములు.

1. వయ క తమై పనిచేర సంస్సక ర్ములు –

వస్తువులలో వరమాన
ు కాలములో మారుు లు
అయినటల వాటి త్పభావములు క్నిపిసాుయి.

2. సూక్షమ ముగా ఉండే సంస్సక ర్ములు –

వస్తువులలో గడిచిపోయిన మరయు క్లగబోయ్
సింసాక రములు సూక్షమ ముగా ఉింటాయి, కాబటిి
క్నిపిించవు.

గుణాతమ నుః – ఈ సృష్లో ి ఉిండే అనిా

వస్తువులలో క్లిగే మారుు లు మూడు గుణముల (సరుా
గుణము, రజో గుణము, రమో గుణము) యొక్క
పరణామములు. వస్తువులలో క్లిగే ఈ మారుు లు

53
మానవులలో స్తఖ్ము లేద్వ ద్ధఃఖ్ము లేద్వ
వాయ మోహము క్లిగిసాుయి.
శాస్త్స త రద్యధంతము – “గుణానామ్ పర్మమ్
రూపం న దృష్టి పథ మృఛతి యత్తత దృష్టి పథం
ప్పాపం త తన్ మాయేవ స్తత్తచచ కమ్” – మూడు
గుణముల యొక్క మారుు లను, త్పభావములను
(స్తఖ్ము, ద్ధఃఖ్ము, మోహము) మనము
అనుభవిించగలము, చూడగలము రపు , ఈ మూడు
గుణముల వాసువ సా రూపము మన క్ింటిర
క్నిపిించవు, ఆ గుణములను మనము చూడలేము. ఆ
గుణములు ఇింత్ద్ధయములుగా మారతే, ఆ
ఇింత్ద్ధయముల ద్వా రా అనుభవములను
పిందగలము. ఆ గుణములు శరీరముగా మారతే,
ఇింత్ద్ధయములకు ఆత్శయముగా పనిచేస్తుింద్ధ. ఆ
గుణములు మనస్తు గా మారతే, సింసాక రములను
రనలో నిింప్పకుింటాయి. ఆ గుణములు చూడబడే
వస్తువులుగా మారతే, ఈ శరీరములతో,
ఇింత్ద్ధయములతో, మనస్తు లతో అనుభవిించ్చటకు
ఉపయోగపడతాయి. ఈ న్నటక్ములో ఈ గుణములు
తెర వనకాలే ఉిండి, అనిా పాత్రలు వేస్తసాుయి. ఈ
శరీరములు, ఇింత్ద్ధయములు, మనస్తు , వస్తువులు ఈ
మూడు గుణముల పరణామములే. ఏ శరీరము, ఏ
ఇింత్ద్ధయము, ఏ మనస్తు ఈ గుణములను
అింద్ధకోకుిండా జాత్గరు పడతాయి. ఈ గుణములు

54
మాయలాింటివి. మాయ నిరింరరము ఎలా మారపోతూ
ఉింటిందో, ఆ విధముగానే ఈ శరీరము,
ఇింత్ద్ధయములు, మనస్తు , ఈ వస్తువులు కూడా
మారపోతూ ఉింటాయి, కాబటిి ఇవి నమమ రగినవి కావు.
ఈ శరీరము, ఇింత్ద్ధయములు, మనస్తు , వస్తువులు
మారుు లు చెింద్ధతూ, ఎప్పు డో ఒక్ప్పు డు న్నశనము
అయిపోతాయి. ఈ మారుు లకు (త్భమలకు) మానవులు
(జీవులు) అలవాటపడి, వాటి మీద ఇషము ి తో,
కోరక్లతో, వాయ మోహముతో త్పవర ుస్తున్నా రు. ఈ
మారుు లు ఒక్ మాయ అని తెలుస్తకోలేక్పోతున్నా రు.
ఈ మాయ యొక్క వలలో పడకుిండా ఉిండాలింటే, ఈ
శరీరము, ఇింత్ద్ధయములు, మనస్తు , వస్తువులు
సరయ ములు కావు, నిజాలు కావు, శాశా రము కాద్ధ అనే
వాటి వాసువ సా రూపములను తెలుస్తకోగలిగితే, వాటి
మీద పెించ్చకునే ఆసర,ు ఇషముి , కోరక్, వాయ మోహము
రగి గ, వాటి ద్వా రా క్లిగే సింసాక రములు, ఆ
సింసాక రముల త్పభావము కూడా రగి గ, విషయముల
మీద లోలరా ము పోయి పరశుదము ు కాగలరు. అప్పు డు
జీవుడిర జైలు లాింటి ఈ జనమ లకు, శరీరములకు
పరమిరము కావలసిన అవసరము ఉిండద్ధ.

14. పరిణామైకతవ దవ స్తతతతతవ మ్

పరిణామ ఏకతవ ద్ వస్తత తతతవ మ్ - మూడు

గుణములలో మారుు లు ఒక్క టే వస్తువులలో ఉిండే
రరుా ము.
55
 మినపప్పు , బియయ ముతో కించెము మారుు లతో
ఇడి,ల దోసి, ద్ధబో రొట్ట,ి ఊరపు ము చేస్తకునా టే,ల ఈ
మూడు గుణములలో కించము మారుు లతో సృష్లో ి
ఉిండే వస్తువులు అనీా రయారవుతున్నా యి. ఈ
సృష్రి ముింద్ధ జరుగుతునా త్పళ్యము అింరము
అయ్య సమయములో, జీవులు చేస్తకునా క్రమ
ఫలిరములు అనుభవిించవలసిన సమయము
ఏరు డినప్పు డు, పరమారమ యొక్క సృష్ ి సింక్లు
శరతో,
ు త్తిగుణారమ క్మైన మూల త్పక్ృతిలో ఉిండే
మూడు గుణముల పరణామము చెింద్ధ,
మొదట
మహరరుా ముగా మారుతుింద్ధ. ఆ మహరరుా ము
పరణామము చెింద్ధ అహింకారముగా మారుతుింద్ధ. ఆ
అహింకారము పరణామము చెింద్ధ పించ
రన్నమ త్రలుగా (పించ సూక్షమ భూరములుగా)
మారుతుింద్ధ. పించ రన్నమ త్రలు (పించ సూక్షమ
భూరములు) పరణామము చెింద్ధ పించీక్రణతో పించ
మహా భూరములుగా రయారవుతాయి. ఈ మూడు
గుణముల కారయ
పరింపరలో ఈ పించ మహా
భూరముల నుిండి వస్తువులనీా ప్పడుతున్నా యి. ఈ
సృష్లో
ి ఉిండే అనిా వస్తువులలో ఈ మూడు
గుణముల సా భావము ఉింటింద్ధ. దీనిని “అనవ యి
క్త్ర్ణ్ము” అింటారు. “చల్ం గుణ్ వృతతమ్” –
గుణముల సా భావము నిరింరరము చించలముగా

56
ఉింటాయి. వస్తువులలో ఉిండే గుణముల త్పభావముతో
నిరింరరము పరణామములు జరుగుతూనే ఉింటాయి.
వస్తత = “వసతీ ఇతి వస్తు” = ఒక్ సిర
థ మైన త్దవయ ము
ఉింద్ధ, తతవత ము = వస్తువుల సా భావములను
దరశ ించగల జాఞనము. మూడు కాలములలో ఉిండే
వస్తువు యొక్క దశలను (మారుు లు) గురించి
నిర ణయిించే జాఞనము.

ఈ సృష్లో
ి దృశయ పద్వర ుములలో (వస్తువులలో)
రమో గుణము యొక్క శారము ఎకుక వగా ఉిండి, సరుా
గుణము, రజో గుణము యొక్క శారము రకుక వగా
ఉింటాయి. దరశ న సాధనములలో
(జాఞనేింత్ద్ధయములలో, మనస్తు లో) సరుా గుణము
యొక్క శారము ఎకుక వగా ఉిండి, రజో గుణము, రమో
గుణము యొక్క శారము రకుక వగా ఉింటాయి.
క్రేమ ింత్ద్ధయములలో రజో గుణము యొక్క శారము
ఎకుక వగా ఉిండి, సరుా గుణము, రమో గుణము యొక్క
శారము రకుక వగా ఉింటాయి.

ఛందోగోయ పనిషత్ - 6-2-1 - “స దేవ

సౌమేయ దమప్గ ఆసీ దేక మేవాదివ తీయం” – న్నమ
రూపములతో (వస్తువులతో) నిిండి ఉనా ఈ సృష్ ి
ప్పటిటకు పూరా ము ఏక్మై అద్ధా తీయముగా (రిండుగా
లేనిద్ధ) ఉనా ద్ధ. ఆసీ = వస్తువుల రరుా మును
బోధిసోు ింద్ధ. వస్తు రరుా ము ఉనా ద్ధ. ఆ వస్తు రరుా ము
57
యొక్క పరణామములే ఈ సృష్లో ి ఉిండే అనిా
వస్తువులు. పరణామములు, మారుు లు ఉన్నా యి
కాబటిి ఈ వస్తువులు శాశా రములు కావు.

15. వస్తతస్సమేయ చితతభేద్యతయో

త రివ భ్క త పంథుః

వస్తతస్సమేయ చితత భేద్యత్ తయోర్ విభ్క త

పంథుః - ఒకే వస్తువులో ఏ భేదము లేకుిండా
సమముగా ఉన్నా , మనస్తు లలో ఉిండే బేధములను
బటిి ఆ వస్తువును అర థము చేస్తకునే విధానములలో,
చూస్త విధానములో భేదము
ఉిండవచ్చు .
మనస్తు లలో ఉిండే భేదములను బటిి వేరు, వేరు
విధములుగా అర థము చేస్తకుింటారు, చూసాురు. కాని ఆ
వస్తువులో మాత్రము ఏ మాత్రము భేదము ఉిండద్ధ.

యద్యర్ థ జానము = అిందరకీ ఒకే విధముగా

ఉనా ద్ధ ఉనా టలగా తెలుస్తుింద్ధ. ప్భ్మ = త్భమ క్లిగిన
వారర మాత్రమే పరమిరమై ఉింటింద్ధ. ఇరరులకు
అదే విధముగా అనిపిించ్చటకు అవకాశము ఉిండద్ధ.

ఒక్ వయ ర ు చూసిన వస్తువును మరొక్ వయ ర ు ఆ

విధముగానే చూడడు. ఒకే వస్తువును మానవులు వార,
వార అనుభవముల, ఆలోచనల, అవసరముల
త్పభావములతో వేరు, వేరుగా చూసాురు. ఒకే చెటిని
వృక్ష శాస్త్సజు ఞ ఒక్ దృష్తో
ు డు ి చూస్తు, భౌతిక్ శాస్త్సజు
ు డు
ఞ
మరొక్ దృష్తో
ి చూసాుడు, ఆయురేా ద శాస్త్సజు
ు డు
ఞ
58
మరొక్ దృష్తో
ి చూసాుడు, శిలు క్ళ్ళకారుడు మరొక్
దృష్తో
ి చూసాుడు, పరాయ వరణ వేరు మరొక్ దృష్తో
ి
చూసాుడు. అలా ఒకే చెటిని వార, వార మనస్తు లలో
ఉిండే భేదముల కారణముగా వేరు, వేరు దృష్ఠిలతో
చూస్తున్నా రు.

ఎవరలో మనస్తు లో సరుా గుణము ఎకుక వగా

ఉింటిందో, వార దృష్లో
ి వస్తువులు స్తఖ్ క్రముగా
అనిపిించి, ఆనింద్ధసాురు. ఎవరలో మనస్తు లో రజో
గుణము ఎకుక వగా ఉింటిందో, వార దృష్లో ి ఆ
వస్తువులు మీద కోరక్లు పెరగి, వాటిని పింద లేక్పోతే
ద్ధఃఖ్ పడతారు. ఎవరలో మనస్తు లో రమో గుణము
ఎకుక వగా ఉింటిందో, వార దృష్లో
ి ఆ వస్తువులు మీద
వాయ మోహము క్లిగి, ఆ వస్తువులను పిందటానిర ఏ
అధరామ నికైన్న పాలుపడతారు. ఎవర మనస్తు ఏ
విధమైన (ధరమ లేద్వ అధరమ ) సింసాక రములు ఉింటే,
వారు వార సింసాక రముల త్పభావములతో ఆ, ఆ
విధముగా ఆలోచిసాురు.

ఉల్లేఖ అల్ంక్త్ర్ శాస్త్సము త – “ఏకసయ

రహుద్ధల్లఖే ుః” - ఒకే వస్తువును రక్రకాల వయ కుు లు,
రక్రకాలుగా అిందముగా వరస్తు ణ ద్వనిని ఉలేఖ్ల
అలింకారము అింటారు. ఉద్యహ్ర్ణ్ – “గజప్తతేతి
వృద్యధభిుః ప్ీక్త్ంత ఇతి యవవ తుః యథ రథతశ్చ
బాల్పభిుః దృషి సౌరి సౌత్తకం” – కింరమింద్ధ
59
ముసలమమ లు శీ ీక్ృష్ఠణడిని చూసి, ఈయన
గజింత్ద్ధడుని రక్షిించినవాడు అని అనుకున్నా రు.
కింరమింద్ధ పడుచ్చ స్త్సీలు
ు శీ ీక్ృష్ఠణడిని చూసి, ఈయన
లక్ష్మమ దేవిర పతి అని అనుకున్నా రు. కింరమింద్ధ చినా
పిలలు ల శీ ీ క్ృష్ఠణడిని చూసి, నలగా
ల ఉన్నా డు, నెతిు మీద
నెమలి పిింౘము ఉింద్ధ, అిందమైన బటలు ి
క్టికున్నా డు, ఆక్ర ిణీయముగా ఉన్నా డు అని
అనుకున్నా రు. అిందరూ ఒకే శీ ీక్ృష్ఠణడిని
కుతూహలముగా చూశారు, కాని చూడటములో వార,
వార దృష్ ి మాత్రము వేరు, వేరుగా ఉింద్ధ.

ముసలమమ లకు శర ు క్ష్మణిించి, ఈ జనమ లో ఆఖ్ర

దశలో ఉన్నా రు కాబటి,ి గజింత్ద్ధడుని సింసారము
నుిండి రక్షిించినటల, ఈయన మమమ లను కూడా
అలానే ఈయన రక్షిసాుడు అనే దృష్తో ి చూశారు.
పడుచ్చ స్త్సీలు
ు , లక్ష్మమ దేవిర చించల సా భావము ఉింద్ధ.
అలాింటి చించలమైన లక్ష్మమ దేవే, ఈయన కాళ్ ల దగ గర
కుద్ధరుగా కూరొు ని, కాళ్ళల ఒతుుతోింద్ధ, అింటే ఈయన
రన అిందముతో చించలమైన లక్ష్మమ దేవినే
లోబరచ్చకున్నా డు అనే దృష్తో
ి చూశారు. ఏ విధమైన
వికారముల త్పభావము లేని, సమానమైన దృష్ ి క్ల
చినా పిలకు
ల ఎలా క్నిపిస్తున్నా డో అలానే చూశారు.
అిందరూ ఒకే శీ ీక్ృష్ఠణడిని చూసిన్న, వార, వార
గుణములు, సింసాక రముల త్పభావములతో వేరు, వేరు
60
దృష్తో ి చూశారు, కాని చూడబడే భగవింతుడు
శీ ీక్ృష్ఠణడు ఒక్క డే.

16. న చైకచితతతంప్తమ్ వస్తత తదప్పమాణ్కమ్

తద్య ిం స్సయ త్?

న చ ఏక చితత వస్తత తద్

తంప్తమ్
అప్పమాణ్కమ్ తద్య ిం స్సయ త్? - ఒక్ చిరుముతో
(మనస్తు తో) ఒక్ దృష్తో
ి వస్తువు ప్పటితుింద్ధ,
రయారవుతుింద్ధ అనే క్లు న సరైనద్ధ కాద్ధ. ఒక్వేళ్ ఆ
మనస్తు ఆ వస్తువును చూడక్పోతే (ఆ వస్తువు యొక్క
జాఞనము క్లగక్పోతే), అప్పు డు ఈ వస్తువు యొక్క
సా రూపము ఏమిటి? ఆ వస్తువు లేనటాల?

మనస్తు ద్వా రా వస్తువుల యొక్క జాఞనము

క్లుగుతోింద్ధ. చాలా మనస్తు లతో (ఒకక క్క మనస్తు
వేరు, వేరుగా ఆలోచిస్తుింద్ధ కాబటి)ి ఒక్ వస్తువు ప్పటేి
అవకాశము లేద్ధ. ఒక్ వయ ర ు ఒక్ చెటిను చూసి, ఆ చెటి
గురించిన జాఞనము అరనిర క్లిగిింద్ధ. రరువార త్పక్క న
ఉనా ఒక్ ప్పటనుి చూశాడు. అప్పు డు అరనిర ఆ
ప్పటను
ి గురించిన జాఞనము క్లిగిింద్ధ. ఆ సమయములో
ఆ చెటి యొక్క జాఞనము అరనిలో ఉిండద్ధ కాబటి,ి ఆ
చెటి లేకుిండా పోయిింద్వ? ఆ చెటిను అరను
చూడక్పోయిన్న, అక్క డ ఉిండనే ఉింద్ధ. ఒక్వేళ్
అరను క్ళ్ళా మూస్తకని ఏమీ చూడట లేద్ధ అని

61
అనుకుింద్వము. అప్పు డు ఆ చెటి, ఆ ప్పటి (మొరుము
త్పపించము) ఉిండకుిండా పోతుింద్వ? మిగతా వాళ్ళా
ఆ చెటిను, ఆ ప్పటను ి , త్పపించమును చూసూు
ఉింటారు క్ద్వ.

మనసమ ృతి – “లౌిక పరీక్షక్త్ణాం యరమ న్

అర్ద ే బుదిధ స్సమయ మ్ స దృషాింతుః” – వస్తువులు
ఉన్నా యి అనే శాస్త్సము
ు జాఞనము లేనివారైన్న, శాస్త్స ు
జాఞనము ఉిండి వస్తు రరుా మును పరీక్షిించాలి అని
అనుకునేవారైన్న, ఇదరు ు క్లిసి ఒక్ వస్తువును
నిర ణయిించ్చకని, రరువార ఆ వస్తువు సా రూపను
నిరాురించ్చకోవాలి. రరువార ద్వని సా రూపమును
నిరాురించ్చకోవాలి. శాస్త్స ు జాఞనము లేనివారు కూడా
వస్తువులు ఉన్నా యి అని అింటారు. ద్వనిని
పరగణనలోనిర తీస్తకని, శాస్త్స ు జాఞనము ఉనా వాళ్ళల
పరీక్షిించి నిర ణయము తీస్తకోవాలి.

17. తద్గపరాగాపేక్ష్మతవ చిచ తస

త య వస్తత
జాతజాతమ్

తద్ ఉపరాగ అపేక్ష్మతవ త్ చితతసయ వస్తత జాత

అజాతమ్ – మనస్తు ర, వస్తువుర ఇింత్ద్ధయముల
ద్వా రా ఒక్ సింబింధము ఏరు డినప్పు డు, ద్వనిని
“ఉపరాగము” అింటారు. ఆ ఉపరాగము ద్వా రా
మనస్తు ఆ వస్తువును చూస్తుింద్ధ, తెలుస్తకుింటింద్ధ.

62
ఈ సింబింధము క్లగక్పోతే మనస్తు వస్తువులను
తెలుస్తకోలేద్ధ.

ఇింత్ద్ధయములు వస్తువు ద్వకా త్పసరసాుయి.

మనస్తు కూడా ఇింత్ద్ధయములతో వస్తువు ద్వకా
త్పసరస్తుింద్ధ. అప్పు డు మనస్తు ర, ఆ వస్తువుర
చితోు పరాగము అనే సింబింధము ఏరు డుతుింద్ధ. ఆ
సింబింధము ద్వా రా మనస్తు వస్తువులను
తెలుస్తకుింటింద్ధ. మనస్తు కు, వస్తువుకు
చితోు పరాగము అనే సింబింధము క్లగక్పోతే, మనస్తు
వస్తువులను తెలుస్తకోలేద్ధ.

వస్తువుల జాఞనము తెలుస్తకున్నా ,

తెలుస్తకోక్పోయిన్న వస్తువు రన సాథనములో
ఉింటింద్ధ. వస్తువు, మనస్తు రిండూ త్తిగుణారమ క్మైన
మూల త్పక్ృతి నుిండి ఉదభ విించినవే. రిండిింటిలోనూ
మూడు గుణములు (సరుా , రజో, రమో) ఉన్నా యి.
వస్తువు మనస్తు ని తెలుస్తకోవటలేద్ధ. మనస్తు
వస్తువును తెలుస్తకుింట్లింద్ధ. ఇద్ధ ఎలా సాధయ ము?

మనస్తుఒక్ ఇనుప ముదగాు పనిచేస్తుింద్ధ.

వస్తువులు అయసాక ింరముగా పనిచేసాుయి.
అయసాక ింరముగా పనిచేస్త వస్తువులు, ఇనుప
ముదలా
ు ింటి మనస్తు లను ఆక్ర ిించి, మనస్తు లను
రమ దగ గరకు వచేు లా చేస్తకుింటాయి. మనస్తు

63
ఇింత్ద్ధయముల సహాయముతో వస్తువుల దగ గరకు
వళ్ళా తుింద్ధ. వస్తువులు, మనస్తు జడమైనవి (జాఞనము
లేద్వ తెలివి లేనివి). అటవింటప్పు డు మనస్తు
వస్తువులను ఎలా తెలుస్తకోగలద్ధ?

మనస్తు లో సరుా గుణము శారము చాలా

ఎకుక వగా ఉింటింద్ధ. మిగిలిన రజో గుణము, రమో
గుణము యొక్క శారము రకుక వగా ఉింటింద్ధ.
అింద్ధచేర మనస్తు చాలా సా చు ముగా ఉింటింద్ధ.
ఆ సా చఛ ర, పారదరశ క్ము (transparent) కారణముగా,
చైరనయ (జాఞన) సా రూపమైన ఆరమ , మనస్తు లో
త్పతిబిింబిస్తుింద్ధ. మనస్తు ర ఆరమ సా రూపము యొక్క
త్పతిబిింబమును త్గహిించే అసాధారణమైన
సామర ుయ ము ఉింద్ధ. మనస్తు , ఆరమ సా రూపము
యొక్క త్పతిబిింబమును త్గహిించి, మనస్తు లో పడిన
త్పతిబిింబము ద్వా రా మనస్తు కూడా ఆరమ
సా రూపములా వయ వహరించి (విేషమైన సింబింధము
– చితోు పరాగము - దగ గరగా ఉిండుటచేర క్లిగే
అనురాగము, ఒక్రలా ఒక్రు త్పవరించ్చట),
ు
వస్తువులను మనస్తు త్పకాశిింపచేస్తుింద్ధ,
తెలుస్తకుింటింద్ధ.

మనస్తు లో కేశములు
ల (అవిదయ , అసిమ ర, రాగము,
దేా షము, అభినివేశము), అరషడా ర గ ములు (కామము,
త్కోధము, లోభము, మోహము, మదము, మారు రయ ము),
64
సింసాక రములు, అధరమ ము మొదలైన మలినములు
కారణముగా మనస్తు యొక్క సా చఛ ర రగి గతే, సు షర
ి
కోలోు తే, ఆరమ సా రూపము యొక్క త్పతిబిింబము
మసక్ పడి, సు షర ి రగి గ వస్తువుల అనిా విేషములను
త్గహిించలేద్ధ, తెలుస్తకోలేద్ధ. అప్పు డు వస్తువులు
తెలిసీ, తెలియనటల ఉింటింద్ధ. వస్తువులను
సు షము
ి గా, ఉనా ద్ధ ఉనా టల తెలుస్తకోవాలింటే
మనస్తు లోని మలినములను తొలగిించ్చకోవాలి.
మనస్తు ఎింర సా చు ముగా ఉింటే, ఆరమ
త్పతిబిింబము అింర సు షముి గా పడి, వస్తువుల
జాఞనము, రరుా జాఞనము యొక్క సు షరి అింర
పెరుగుతుింద్ధ.

జీవుడు ఈ శరీరము అనే రాజయ మును

పరపాలిసూు, తాను అనేక్ జనమ లలో చేసిన క్రమ ల
ఫలిరములను అనుభవిించాలి అనే కారయ ములో, రన
త్పధాన ఆింరరింగికుడైన మనస్తు ను, స్తవకులైన
ఇింత్ద్ధయములను రాజయ ము అనే ఈ త్పపించములోర
విడిచిపెటి,ి ఆ స్తవకులైన ఇింత్ద్ధయములు, త్పధాన
ఆింరరింగికుడైన మనస్తు తీస్తకువచిు రనకు
సమరు ించే భోగములను (స్తఖ్ము, ద్ధఃఖ్ము)
అనుభవిసూు (భోక్),ు ఆ భోగముల మీద ఆసర ు
పెించ్చకుింట్ట, ఆ మనస్తు , ఇింత్ద్ధయములు,
శరీరము తానే (“నేన”) అనే త్భమతో తానే మనస్తు ,
65
మనస్తు తాను, రనర, మనస్తు ర తేడా లేద్ధ అనే సితి
థ ర
చేర, రన సా రసిదమై
ు న అఖ్ిండ ద్ధవయ మైన ఆనింద
సా రూపమును మరచిపోయి, ఈ సింసార చత్క్ములో
తిరుగుతూ ఉన్నా డు. జీవుడు భోక్గా
ు భోగములను
అనుభవిించకుిండా ఉింటే, త్క్మత్క్మముగా మనస్తు ,
ఇింత్ద్ధయములు రమ, రమ పనులు (త్పాపిించక్
వస్తువులను, భోగములను తీస్తకువచిు జీవుడిర
సమరు ించ్చట) మానుకింటాయి. అప్పు డు జీవుడు రన
సా సా రూపమైన అఖ్ిండ ద్ధవయ మైన ఆనింద
అనుభవము పింద్ధతాడు.

18. సద్య జాతిచ తతవృతతయసత్

త ప్పభుః
పురుషస్సయ పరిణామితవ త్

సద్య జాతిచ తతవృతతయుః తత్ ప్పభుః

పురుషసయ అపరిణామితవ త్ -

సద్య జాతిచ తవ త ృతతయుః - మనస్తు లో క్లిగే

వృతుులు, పరణామములు (ఆలోచనలు) జీవుడిర
ఎలప్ప
ల ు డూ తెలుసూునే ఉింటాయి.

తత్ ప్పభుః పురుషసయ అపరిణామితవ త్ – ఈ

చిరు వృతుులను అనుభవిించే చైరనయ సా రూప్పడైన
త్పభువుర, ప్పరుష్ఠడిర లేద్వ జీవుడిర ఏ పరణామము
లేద్ధ. ఆ ప్పరుష్ఠడు రన చైరనయ సా భావముతో ఈ చిరు
వృతుులను నిరింరరము తెలుస్తకుింట్ట ఉింటాడు.
66
 సృష్లో
ి ఉిండే వస్తువులు, విషయములు
మనస్తు తో సింబింధము (ఉపరాగము) క్లిగితేనే
తెలుస్తకోబడతాయి. వస్తువులకు, విషయములకు
మనస్తు తో సింబింధము లేక్పోతే వాటిని
తెలుస్తకోలేడు. కాబటిి వాటిర తెలిసీ, తెలియని సితి
థ
ఉింటింద్ధ. కాని జీవుడి చైరనయ ము, త్పకాశము
నిరింరరము మనస్తు మీద త్పతిబిింబిసూు,
త్పకాశిింపచేసూు ఉింటింద్ధ కాబటి,ి మనస్తు లో క్లిగే
త్పతీ ఆలోచనలు, పరణామములు (త్పక్ృతి యొక్క
మూడు గుణముల సా భావము) ఏ మారుు లు క్లగని
జీవుడిర నిరింరరము తెలుసూునే ఉింటాయి (సాక్షి).

త్పక్ృతి యొక్క మూడు గుణముల త్పభావముతో

మనస్తు లోను (చూచ్చట, వినుట, ఆలోచన, సమ రణము,
రాగము, దేా షము, కోపము, మొదలైనవి),
వస్తువులలోనూ (ప్పటిట, పెరుగుట, మారుు చెింద్ధట,
క్ష్మణిించ్చట, న్నశనము అగుట) నిరింరరము
పరణామములు క్లుగుతూనే ఉింటాయి. ఆరమ
రరుా మునకు (జీవుడిర) త్పక్ృతితో (గుణములతో) ఏ
విధమైన సింబింధము లేద్ధ, కాబటిి ఆరమ
రరుా మునకు ఏ విధమైన పరణామములు, మారుు లు
ఉిండవు.

త్పక్ృతి నుిండి
పరణామములు చెింద్ధన
త్పపించము (మనస్తు , వస్తువులు, విషయములు)
67
చైరనయ ము (జాఞనము, త్పకాశము) లేని, జడ
పద్వర ుములు. కాబటిి వస్తువులు మేము ఉన్నా ము అని
చెపు లేవు. కాని ప్పరుష్ఠడు (జీవుడు) నిరింరరము
సా యిం చైరనయ (జాఞన) త్పకాశ సా రూప్పడు. కాబటిి
ప్పరుష్ఠడు (జీవుడు) నిరింరరము తాను త్పకాశిసూు,
జీవుడిర అతి దగ గరలో ఉిండే మనస్తు ను
త్పకాశిింపచేసూు, మనస్తు ద్వా రా ఇింత్ద్ధయములను,
వస్తువులను, విషయములను, తెలియచేసూు
ఉింటాడు.

జీవుడిర స్తవకులైన ఇింత్ద్ధయములు, మనస్తు

వస్తువుల మరయు విషయముల (భోగయ ములు)
ఆలోచనలను రమ త్పభువైన ప్పరుష్ఠడి (జీవుడి)
కోసము లోపలిర తీస్తకువచిు ప్పరుష్ఠడిర (జీవుడిర)
అింద్ధస్తున్నా యి. ప్పరుష్ఠడు (జీవుడు) ఆ భోగములను
భోక్గా
ు అనుభవిస్తున్నా డు.

త్పభువు = “ప్పభ్వతి ఇతి ప్పభవు” =

సమరుుడు. అఖ్ిండ ద్ధవయ మైన ఆనింద సా రూప్పడైన
ప్పరుష్ఠడు (జీవుడు) ఈ త్పాపిించక్ భోగములకు ఏ
సింబింధము లేకుిండానే, ఎనోా రటల ద్ధవయ మైన
ఆనిందమును అనుభవిించగల సా భావము,
సామర థయ ము ఉనా వాడు, అజాఞనముతో తాను సా యిం
అఖ్ిండ ద్ధవయ మైన ఆనింద సా రూప్పడు అనే
విషయము మరచిపోయి, మాయ యొక్క త్భమలో పడి,
68
రన స్తవకులైన మనస్తు , ఇింత్ద్ధయములు తెచిు పెటేి
తుచు మైన, క్షణిక్మైన త్పాపిించక్ భోగములను
అనుభవిసూు ఈ సింసార చత్క్ములోనే తిరుగుతూ
ఉన్నా డు. ప్పరుష్ఠడిలో (జీవుడిలో) ఏ విధమైన మారుు
ఉిండద్ధ కాబటి,ి రన సా యిం అఖ్ిండ ద్ధవయ మైన
ఆనింద సామర థయ ము రనలోనే ఉింద్ధ, కాని మాయ
యొక్క ఆవరణ కారణముగా ఆ సామర థయ ము
బయటపడట లేద్ధ, అనుభవములోర రావటలేద్ధ.

భ్గవద్గుత – 3-42 – “ఇస్త్నిేయాణి పరా ణాయ హు

రిస్త్నిేయేభ్య ుః పర్ం మనుః I మనసస్తత పరా బుదిధ రోయ
బుదేధ పర్తస్తత సుః”, 3-43 – “ఏవం బుదేధుః పర్ం
బుద్యధవ సంసభ్య
త య తమ న మాతమ నా I జహి శ్ప్త్తం
మహాబాహూ I క్త్మరూపం ద్గరాసదమ్” –
త్దవయ ములు, వస్తువులు, విషయములు క్ింట్ట
ఇింత్ద్ధయములు ఉరుమమైనవి. ఇింత్ద్ధయముల క్ింట్ట
మనస్తు ఉరుమమైనద్ధ. మనస్తు క్ింట్ట బుద్ధు
ఉరుమమైనద్ధ. వీటినిా క్ింట్ట భినా మైనద్ధ, వీటితో ఏ
సింబింధము లేనిద్ధ అతీరమైనద్ధ ఆరమ రరుా ము
(ప్పరుష్ఠడు). ఈ విధముగా ఆరమ రరుా మును
తెలుస్తకని, శత్తువు, కామరూపమైన భోగములను
జయిించవలెను.

69
ఉద్యహ్ర్ణ్:

ఒక్ చినా పిలవా

ల డిర రలి,ల చింత్ద్ధడు
ఆకాశములో వలుగుతూ, చాలా అిందముగా ఉింటాడు
అని చెపిు ింద్ధ. ఆ పిలవా
ల డిర చింత్ద్ధడిని చూడాలని
కుతూహలము పెరగిింద్ధ. పిలవా
ఆ ల డు రలెతిు
ఆకాశములోర చూశాడు. ఆ పిలవా ల డిర చింత్ద్ధడు
క్నిపిించలేద్ధ. అప్పు డు రలి,ల పగటి పూట చింత్ద్ధడు
ఆకాశములో ఉన్నా , సూరుయ డి త్పకాశములో చింత్ద్ధడు
క్నిపిించడు. రాత్తి, సూరుయ డి త్పకాశము ఉిండద్ధ
కాబటి,ి చింత్ద్ధడు క్నిపిసాుడు అని చెపిు ింద్ధ. ఆ
పిలవాల డు రాత్తి రల పైకెతిు ఆకాశములోర చూసి,
ఆకాశములో చాలా చింత్ద్ధలు ఉన్నా రు అని అన్నా డు.
అప్పు డు రలిల నీవు చూస్తునా ద్ధ చింత్ద్ధలు కాద్ధ, అవి
నక్షత్రములు. ఆకాశములో అనిా టి క్ింట్ట పెదగా ు
వలుగుతూ, వనెా లను వదజలులతూ ఉిండేవాడు
ఒక్క డే చింత్ద్ధడు, అని చెపిు ింద్ధ. అప్పు డు ఆ
పిలవాల డు చింత్ద్ధడిని చూడగలిగాడు.

ఎలాగైతే చింత్ద్ధడిని చూడటానిర, సూరుయ డి

త్పకాశమును, నక్షత్రములను, త్గహములను తొలగిస్తు
కేవలము ఒక్క చింత్ద్ధడినే చూడగలమో, అలాగే
జీవుడిని (“నేన”) మాయతో ఆత్క్మిించి ఉనా ింద్ధన
ల్మలగా, అసు షము
ి గా తెలిస్త వార జీవారమ , వారర
శుదమై
ు న సా రూపముతో క్నిపిించ్చటలేద్ధ. మాయ
70
యొక్క పద్వర ుములతో (త్తిగుణారమ క్మైన
మూల
త్పక్ృతి యొక్క మూడు గుణములు, మహరరుా ము,
అహింకారము, బుద్ధ,ు మనస్తు , ఇింత్ద్ధయములు,
శరీరము, సింసాక రములు, క్రమ లు, క్రమ ఫలిరములు)
క్లగవలసిన జీవుడిని “నేన” అని భావిసూు ఉింటారు.
ఏ ఇరర పద్వర ుములతో క్లవకుిండా ఉిండే శుదమైు న
కేవలమైన ఆరమ రరుా మును తెలుస్తకోవాలింటే
మెటల మెటలగా మాయ యొక్క పద్వర ుములను
వీటనిా టినీ తొలగిించి చూడాలని ఈ పాదములో 18
సూత్రముల వరకూ వివరించారు.

19. నతతా వ భ్యసమ్ దృశ్య తవ త్

న తత్ స్సవ భ్యసమ్ దృశ్య తవ త్ - మనస్తు

రనింరట తాను త్పకాశిసూు, ఇరర వస్తువులను
త్పకాశిింపచేస్త వస్తువు కాద్ధ. మనస్తు దృశయ మైన ఒక్
వస్తువు.

మనస్తు సా త్పకాశము కాద్ధ. మనస్తు కూడా

విజాఞనముతో తెలుస్తకోబడే వస్తువు. 13 వ సూత్రములో
తే వయ క తసూక్షామగుణాతమ నుః – బుద్ధ,ు మనస్తు
ఇింత్ద్ధయములు, శరీరము, వస్తువులు, విషయములు
త్తిగుణారమ క్మైన మూల త్పక్ృతి యొక్క
పరణామములు. ఇవనీా జడ పద్వర ుములు. కాబటిి
సా త్పకాశములు కావు. వీటనిా టికీ త్పభువు ఆరమ

71
సా రూపము. ఇవనీా వాటి త్పభువైన ఆరమ
సా రూపమునకు భోగములు (స్తఖ్ము, ద్ధఃఖ్ము)
అింద్ధించ్చటకు నిరింరరము పనిచేస్తున్నా యి.

“నేన” స్తఖ్ముగా ఉన్నా ను, “నేన” ాధ

పడుతున్నా ను, అని మనస్తు లో ఆలోచన
క్లుగుతుింద్ధ. ఈ వాక్య ములలో ఉిండే “నేన”
అర ుము “అహ్ం” అనగా అహింకారము యొక్క
ఆలోచన. ఈ అహింకారము త్తిగుణారమ క్మైన మూల
త్పక్ృతి యొక్క పరణామమే. అింద్ధచేర ఈ మనస్తు
సా త్పకాశము కాద్ధ. మనస్తు దృశయ మైన ఒక్ వస్తువు.

20. ఏకసమయే చోభ్యఽనవధార్ణ్మ్

ఏక సమయే చ ఉభ్య అనవధార్ణ్మ్ - ఒకే

సమయములో ఇట మనస్తు , అట
వస్తువు/విషయము రిండూ తెలిస్తింద్ధకు అవకాశము
లేద్ధ. అింద్ధచేర మనస్తు సా త్పకాశము కాద్ధ.

ఉద్యహ్ర్ణ్ – శుక మహ్రి ి:

శీ ీ శుక్ మహర ి వేద వాయ స్తడిర కుమారుడిగా

జనిమ ించారు. వేద వాయ స్తడు వివాహము చేస్తకోలేద్ధ
కాబటి,ి శుక్ మహర ిర రలిల లేద్ధ. శుక్ మహర ి కారణ
జనుమ డు, పరమేశా రుడి అనుత్గహముతో ప్పటిన
ి వాడు.
కాబటిి ప్పటిన
ి వింటనే 6 సింవరు రముల కుమారుడిగా

72
పెరగాడు. వేద వాయ స్తడు పరమేశా రుడిని త్పార థించి,
రన కుమారుడిర ఉపనయనము చేయమని
త్పార థించాడు. పారా తీ పరమేశా రులు వచిు , పిలవా
ల డైన
శుక్ మహర ిర ఉపనయనము చేసి, రరుా జాఞనము
(త్బహమ , జీవుడు గురించి) ఉపదేశము చేశాడు. రరువార
వేద వాయ స్తడు, రన కుమారుడి విద్వయ భాయ సము కరకు
బృహసు తి దగ గరకు పింపాడు. శీ ీ శుక్ మహర ి
బృహసు తి దగ గర విద్వయ భాయ సము పూర ు చేస్తకుని,
రింత్డి దగ గరకు వచిు , “ిం కర్ తవయ మ్” అని అడిగాడు.
అప్పు డు వేద వాయ స్తడు మరకనిా ఉపదేశములు
కూడా బోధిించాడు. శుక్ మహర ిర రరుా జాఞనము
క్లిగిిందని గురించాడు.
ు ఆ రరుా జాఞనము బలపడి,
సిర
థ పడుటకు నీవు జనక్ మహారాజు దగ గరకు వళ్ల ల
ఆయన దగ గర కూడా కనిా ఉపదేశములు పింద్వలి
అని చెపిు , శుక్ మహర ిని జనక్ మహారాజు దగ గరకు
పింపాడు. శుక్ మహర ి కౌీనము ఒక్క టే ధరించి, జనక్
మహారాజు ఉిండే రాజ భవనము వళ్ళా డు. అక్క డ
ద్వా రపాలకులు ఈ పిలవా
ల డిని అడగి
డ ించారు.
ద్వా రపాలకులు లోపలి పింపలేదని ఏమీ
అనుకోకుిండా, శుక్ మహర ి అక్క డే ఒక్ సుింభమునకు
ఆనుకని, ధాయ నములో నిమగా మై ఉన్నా డు. అలా
రిండు రోజుల రరువార, ఆ ద్వా రపాలకుల పై అధికార,
ఈ పిలవా ల డి గురించి జనక్ మహారాజుకు తెలిపి,

73
ఆయన ఆజ ఞ తీస్తకని, రాజ భవనములో
అింరఃప్పరములో ఒక్ గద్ధలో ఉించి, సక్ల భోగములు
ఏరాు ట చేశారు. రాజ మరాయ దలు, ఉపచారములు
జరుగుతున్నా యి. అలా రిండు రోజులు గడిచిింద్ధ. శుక్
మహర ి ఆ రాజ భోగములు, మరాయ దలు,
ఉపచారములను పటిిం
ి చ్చకోకుిండా, రన
ధాయ నములోనే తాను ఉన్నా డు. ఈ విషయము జనక్
మహారాజు క్నిపెడుతూనే ఉన్నా డు. జనక్ మహారాజు
పూరగా
ు నీళ్ళా నిింపిన చెింబును నెతిు మీద పెటికని,
భాజా భజింత్తీలతో వచిు , శుక్ మహర ి కాళ్ళల క్డిగి, రన
నెతిు మీద జలులకని, తాను శుక్ మహర ిర
పాద్వభివిందనము చేసి, రన రాజ పరవారమును
అిందరనీ కూడా శక్ మహర ిర పాద్వభివిందనము
చేయమన్నా డు. జనక్ మహారాజు శుక్ మహర ి
మనస్తు లో ఏమైన్న వికారములు (అహింకారము,
గరా ము) క్లుగుతోింద్వ అని పరీక్షిసూు ఉన్నా డు. శుక్
మహర ి మనస్తు లో ఏ విధమైన చినా పాటి వికారము
క్లగలేదని తెలుస్తకని, మిగిలిన వాళ్ా ిందరనీ
పింపిించేసి, శుక్ మహర ిని ఒక్ ఆసనము మీద
కూరోు పెటి,ి మీ న్ననా గారు నినుా , న్న దగ గరకు
ఎింద్ధకు పింపారో న్నకు తెలుస్త. నీవు స్తఖ్
ద్ధఃఖ్ములు, మాన అవమానములు
(దా ిందా ములను) అధిక్మిించావు నీకు రరుా

74
జాఞనము క్లిగి, అనుభవములోర వచిు ింద్ధ. ఒక్సార
రరుా జాఞనము క్లిగిిందని, సాధన వద్ధలేస్తు అద్ధ
సిర
థ ముగా ఉిండకుిండా జారపోతుింద్ధ. ఈ జాఞనము
మనస్తు లో ఉిండే సింసాక రములు, కేశములు
ల
త్పభావముతో ఎప్పు డు జారపోతుిందో తెలియద్ధ.
జాఞనము మనస్తు లో సిర
థ పడుటకు సిందేహములను
పోగొటికోవటానిర త్పతిరోజూ మననము, జాఞనము
బలపడటానిర ధాయ నము, నిద్ధధాయ సనము (మర, మర
రలుచ్చకనుట) చేసూు ఉిండాలి. ఇింకా చాలా
సాధనములను బోధిించి, నేను నీకు చెపు వలసినద్ధ
అింతా చెపేు శాను. నీవు మీ రింత్డి దగ గరకు వళ్ళా , అని
చెపిు పింపిించాడు. శుక్ మహర ి రన రింత్డి దగ గరకు
వళ్ల ల “ిం కర్ తవయ మ్” అని అన్నా డు. అప్పు డు వేద
వాయ స్తడు, శుక్ మహర ిని రన త్పక్క న కూరోు మని,
ధాయ నము మొదలుపెటాిడు. శుక్ మహర ి కూడా
ధాయ నము చేస్తున్నా డు. అప్పు డు అశరీరవాణి ఈ
పరా రము మీద ఎప్పు డూ వేద అధయ యనము
జరుగుతూ ఉిండాలి, కాబటిి వేద అధయ యనము
చేయిండి అని చెపిు ింద్ధ. అప్పు డు ఇదరూ ు వేద
అధయ యనము మొదలుపెటాిరు. మధయ లో వేద
వాయ స్తడు మధాయ హిా క్ సాా నము అనే వింక్ పెటిి ఆకాశ
గింగకు వళ్ళా డు. శుక్ మహర ి ఏకాింరముగా, ఏకాత్గరతో
వేద అధయ యనము చేసూు ఉన్నా డు. ఇింరలో సనత్

75
కుమారులు వచాు రు. శుక్ మహర ి సనత్ కుమారులను
నమసాక రము చేసి, ఏదైన్న మించి విషయములు
చెపు ిండి అని అడిగాడు. సనత్ కుమారులు, శుక్
మహర ిర చాలా విసుృరముగా ఉపదేశములు చేశారు. ఆ
ఉపదేశములను అింద్ధకుింటనా శుక్ మహర ి పై, పై
సాథయిర వళ్ళా తూ, సరా భూరమయముగా
మారపోయాడు. అప్పు డు శీ ీ శుక్ మహర ి, న్న రింత్డిర న్న
మీద ప్పత్ర త్పేమ, అభిమానము ఉింద్ధ, ఆయన వచిు
న్న గురించి అడుగుతాడు. వారర నేను ఈ ద్ధశగా
వళ్ళా ను అని చెపు ిండి అని అక్క డ ఉనా చెటర
ల ,
ప్పటర
ల చెపాు డు. శీ ీ శుక్ మహర ి ఆకాశ సా రూపముగా
మార వైకుింఠ చేర, శీమన్నా
ీ రాయణుడు దగ గర కూడా
ఉపదేశములు పింద్ధ, రరుా
జాఞనమును సిర థ
పరచ్చకని, భూలోక్మునకు తిరగి వచిు , అరుహలకు
భరతో
ు కూడిన జాఞనమును (మహా భాగవరము)
ఉపదేశములు చేశారు.

21. చితతంతర్దృశ్లయ బుదిధబుధ్ధధర్తిప్పసంగుః

సమ ృతిసంకర్శ్చ

చితతంతర్ దృశ్లయ బుదిధబుధ్ధధర్ అతిప్పసంగుః

సమ ృతి సంకర్శ్చ -

చితతంతర్ దృశ్లయ - మొదటి క్షణములో ప్పటిన

ి
విజాఞనము వస్తువులను తెలియచేస్తు, రిండవ

76
క్షణములో ప్పటిన
ి విజాఞనము, మొదటి క్షణములో
ప్పటిన
ి విజాఞనము దృశయ ము అవుతుింద్ధ. (రిండవ
క్షణములో ప్పటిన ి విజాఞనము మూడవ క్షణములో
ప్పటిన
ి విజాఞనముతో తెలుస్తుింద్ధ - అలా మూడవ
క్షణములో ప్పటిన ి విజాఞనము న్నలుగవ క్షణములో
ప్పటిని విజాఞనముతో తెలుస్తుింద్ధ – ఇద్ధ ఇలా ఒక్ద్వని
రరువార మరొక్టి సాగిపోతూనే ఉింటింద్ధ) – ఇద్ధ
బౌదు మరము సిద్వుింరము.

బుదిధబుధ్ధధర్ అతి ప్పసంగుః – ఏ విజాఞనము

“నేన” ఉన్నా ను అని రనని తాను తెలియచేయుట
లేద్ధ. ఇద్ధ ఇలా నిరింరర త్పవాహములాగ
సాగిపోతూనే ఉింటే, ఈ ధార ఎపు టికీ ఆగిపోవటానిర
వీలులేద్ధ. దీనిని “అనవస్సథ“ – సితి
థ లేక్పోవుట –
దీనిలో అతి త్పసింగము అనే దోషము ఉింద్ధ.

సమ ృతి సంకర్ శ్చ – ఈ విజాఞన ధారను

అింగీక్రస్తు, ఒకక క్క విజాఞనముతో ఒకక క్క
సింసాక రము ప్పటికు వస్తు, ఈ అనింర విజాఞన
సింసాక రములలో, ఏ సింసాక రము ద్వా రా ఏ సమ ృతి
క్లుగుతోిందో తెలియని పరసితి
థ ఏరు డుుింద్ధ. అప్పు డు
సమ ృతి సింక్రము (బేధము తెలియని) అనే దోషము
కూడా ఏరు డుతుింద్ధ. శ్చ = ఆరమ ను, మనస్తు తో
క్లిపేశారు. అప్పు డు ఆరమ , మనస్తు , విజాఞనము
ఒక్క టే అయిపోతుింద్ధ. ద్వనితో ఆరమ వేరు, మనస్తు
77
వేరు అనే సింక్రము (బేధము తెలియని) పరసితి
థ
ఎరు డలేద్వ?

ఉద్వహరణకు, మనకు విజాఞనములు

పద్ధ
ఉన్నా యి అని అనుకుింటే, మొదటి విజాఞనము
రిండవ విజాఞనము ద్వా రా తెలిసిింద్ధ. ఇలా తొమిమ దవ
విజాఞనము పదవ విజాఞనము ద్వా రా తెలిసిింద్ధ.
రరువార పదవ విజాఞనము దేని ద్వా రా తెలియాలి?
ఒక్వేళ్ ఈ ధార ఇలా సాగిపోతూ ఉింటే, ఈ ధార,
త్పవాహము ఎక్క డ ఆగుతుింద్ధ?

దీనిర బౌద్ధుల సమాధానము ఈ క్షణిక్ విజాఞన

ధార ఎపు టికీ ఆగద్ధ. ఈ విజాఞన ధారతో లోక్
వయ వహారము, సింసారము) సాగుతుింద్ధ. ఈ విజాఞన
ధారకు ఐద్ధ సక ింధము ఉింటాయి:

1. రూప సక ంధము – విజాఞనములు ఒక్ద్వని

వింట మరొక్టి ప్పటికు వసాుయి. ఈ విజాఞనములు
రూపములను (వస్తువులను) తెలియచేసాుయి. ఇద్ధ
మెలకువగా ఉనా ప్పు డు (జాగృతి సితి
థ లో)
పనిచేస్తుింద్ధ.

2. విజాన సక ంధము - ఈ విజాఞన సక ింధము

వస్తువులను తెలియ చేయద్ధ. కేవలము “అహ్ం” –
“నేన” అని రనని తాను తెలియచేస్తుింద్ధ. ఇద్ధ
నిత్దపోతునా ప్పు డు (స్తష్ఠపిు సితి
థ లో) పనిచేస్తుింద్ధ. ఈ
78
రిండూ ఒక్ద్వని రరువార మరొక్టి సాగిపోతూనే
ఉింటింద్ధ.

3. వేదన సక ంధము – పై రిండిింటి

సక ింధముల వలన ఈ వేదన (స్తఖ్, ద్ధఃఖ్
అనుభవము) సక ింధము ఏరాు ట అవుతుింద్ధ.

4. సంజా సక ంధము - ఈ సింజాఞ సక ింధము

ద్వా రా త్పతి వస్తువును ఒక్ పేరుతో పిలవటము
జరుగుతుింద్ధ.

5. సంస్సక ర్ సక ంధము - త్పతి విజాఞనము

ద్వా రా సింసాక రము ప్పటికు వస్తుింద్ధ. ఈ
సింసాక రము, దీని రరువార క్లిగే విజాఞనములో జమ
అవుతుింద్ధ. దీని రరువార క్లిగే విజాఞనములో రిండవ
విజాఞనము మరయు మొదటి విజాఞనముతో క్లిగిన
సింసాక రము క్లిపి జమ అవుతుింద్ధ. ఇలా
విజాఞనములు, సింసాక రములు వరసగా క్లిసిపోతూ,
సాగిపోతూ ఉింటింద్ధ.

బాదరాయణ్ మహ్రి ి ప్రహ్మ సూప్తముల్లో –

దివ తీయ అధాయ యము - దివ తీయ పాదము - 4.
సముద్యయాధికర్ణ్మ్ – ఈ త్రింద ఆరు
సూత్రములలో ఇదే విషయమును ఖ్ిండిించి
నిరూపిించారు.

79
 18. సముద్యయ ఉభ్యహేత్తకేపాపి
తదప్పాపిుఃత

19. ఇతర్దతర్ ప్పతయ యతవ దితి

చేన్నన తా తితమాప్త నిమితతతవ త్

20. ఉతతరోతా దే చ పూర్వ నిరోధాత్

21. అసతి ప్పతిజ్ఞాపరోధోయౌగ

పదయ మనయ థ

22. ప్పతిసంఖయ ప్పతిసంఖయ నిరోధాప్పాపి త

ర్విచేు ద్యత్

23. ఉభ్యథ చ దోషాత్

ఉద్యహ్ర్ణ్:

జైమిని మహర ి, వేద వాయ స్తడి త్పాధమిక్

శిష్ఠయ లలో ఒక్రు. వేద వాయ స్తడు నుిండి జైమిని
మహర ిర సామవేదము (1000 శాఖ్లు) నేరుు కని
త్పచారము చేసినవాడు. వేదములో చెపిు న క్రామ చరణ
ఎలా చేయాలి, ద్వనిర కావలసిన న్నయ య విచారణ ఎలా
చేయాలి అని వివరించే పూరా మీమాింస (1000
అధిక్రణములు) లేద్వ క్రమ మీమాింస దరశ నమును
త్వాసినవాడు. ఆయనకు కనిా సిందేహములు
క్లిగాయి. ఆ
సిందేహములను తీరుు కుింద్ధకు
మారక ిండేయ మహర ి (చిరింజీవి, ఎనోా క్లు ములను
80
చూసినవాడు) దగ గరకు వళ్ల,ల రన సిందేశములను
తీరు మని త్పార థించాడు. మారక ిండేయ మహర ి, నేను
అనుష్టినము, యాగములో మొదలైన పనులతో
ఉన్నా ను. న్నకు నీ సిందేహ,ములు తీరేు ఖ్యళ్ళ,
సమయము లేద్ధ. కింర దూరములో న్నలుగు పక్షులు
ఉన్నా యి. ఆ పక్షులు ఎనోా జనమ ల పాట జాఞన
సముపార జన చేసిన పక్షులు. వాటిర అనీా తెలుస్త. ఏదో
శాప కారణముగా ఇలా పక్షులుగా ఉన్నా యి.

పూరా ము వస్తవు అనే అపు రస ఉిండేద్ధ. ఆ

అపు రస ఏదో రప్పు చేసి, దూరాా స మహర ిర కోపము
తెపిు ించిింద్ధ. ద్వనిర దూరాా స మహర ి ఆ అపు రను
నీవు పక్షి అయిపో అని శపిించారు. అప్పు డు ఆ
అపు రస పశాు తాు పము పడి, శాప విమోచనము
చెపు మని త్పార థించిింద్ధ. దూరాా స మహర ి
అకారణముగా అలా శాపములు ఇవా డు. ద్వని వనుక్
ఏదో దైవ నిర ణయము ఉింటింద్ధ. అయిన్న ఆయన
శాింతిించి, నీకు అరుజనుడి ాణము రగిలినప్పు డు,
నీకు శాప విమోచనము క్లుగుతుింద్ధ అని చెపాు డు. ఆ
పక్షి జనమ లో రనకు నలుగురు పిలలు
ల కూడా ప్పడతారు
అని చెపాు డు. ఆ వస్తవు అనే అపు రస పక్షిగా జనమ
ఎతిుింద్ధ. అప్పు డు మహాభారరము యుదము ు
జరుగుతోింద్ధ. ఆ యుదము ు మధయ లో ఒక్ ఏనుగు
చ్చట్టి ఈ పక్షి ఎగురుతోింద్ధ. ఆ యుదము
ు లో అరుజనుడి
81
ఆ ఏనుగు మీద ఉనా యోధుడి మీదకు వేసిన ాణము
వచిు , ఈ పక్షిర రగిలిింద్ధ. ఆ సమయములో ఆ పక్షి
గరభ ములో న్నలుగు గుడుల ఉన్నా యి. ఆ గుడుల
భూమిమీద పడాడయి. ఆ ఏనుగుకు మేడలో క్టిని గింట
ఆ గుడమీ
ల ద పడి ఆ గుడుల రక్షణ క్లిగిించిింద్ధ.
రరువార రలిల పక్షి త్రింద పడి మరణిించిింద్ధ. ఆ రలిల
పక్షిర శాప విమోచన కూడా అయిపోయిింద్ధ. ఆ
యుదము ు పదవ రోజున భీష్ఠమ డు, అరుజనుడి
ాణములకు పడిపోయాడు. భీష్ఠమ డిర అింపశయయ
ఏరాు ట చేశారు. భీష్ఠమ డి
అింపశయయ ఎవరకీ
తెలియకుిండానే ఆ న్నలుగు గుడను
ల రక్షిస్తునా గింట
మీద ఏరాు ట చేయబడినద్ధ. ఆ గింట త్రింద గుడుల
పెరుగుతున్నా యి. ఆ గుడ ల నుిండి ప్పటిన
ి
అసాధారణమైన ఆ పక్షి పిలలు ల త్క్మత్క్మముగా
మానవులు మాటాలడే మాటలు వినగలుగుతున్నా యి.
మహాభారరము యుదము ు అింరమైన రరువార,
అింపశయయ మీద ఉనా భీష్ఠమ డు, ధరమ రాజుకు ఎనోా
ధరమ ఉపదేశములు, రాజ పాలన్న విధానములను,
రరుా ములను, విష్ఠణ సహత్స న్నమములు, శివ సహత్స
న్నమములు ఉపదేశము చేశాడు. భీష్ఠమ డు,
ధరమ రాజుకు చేసిన ఉపదేశములు అనీా ఈ న్నలుగు
పక్షులు జాత్గరుగా విన్నా యి. రరువార ఉరురాయణము
వచిు నప్పు డు భీష్ఠమ డు రన జనమ చాలిించాడు.

82
రరువార ఆ అింపశయయ ను కూడా తీస్తశారు. రరువార
ఆ త్పదేశమును ఎవా రూ పటిిం
ి చ్చకోలేద్ధ.

కన్నా ళ్ా రరువార శమీక్ మహర ి అటవైప్ప

నుిండి వళ్ళా తున్నా డు. ఆయన ఆ గింటను, ద్వని
త్రింద పక్షుల రలరల ధా నులు విన్నా డు. ఆయన ఆ
గింటను తొలగిస్తు, న్నలుగు పక్షి పిలలు
ల చూసి ఆశు రయ
పోయి, ఇద్ధ పరమేశా రుడి ల్మల అని అనుకని, ఆ
న్నలుగు పక్షి పిలల ల ను రన ఆత్శమమునకు
తీస్తకువళ్ళలడు. కనిా రోజులకు ఈ పక్షులు మానవ
భాషలో మాటాలడుతున్నా యి. త్రిందటి జనమ లో మేము
స్తకురుిడు మహర ి కుమారులము. మా పేరుల – 1.
పిింగాక్షుడు, 2. విరాటడు, 3. వృత్తుడు, 4.
స్తముఖ్యడు. మా రింత్డి మాకు అనిా రక్ముల
విదయ లు బోధిించారు. ఒక్రోజు తాయ గము యొక్క
గొపు రనము బోధిసూు “తయ గాత్ శాంతి అనంతర్మ్”
– తాయ గముతో ఏమైన్న సాధిించగలము. తాయ గము
మోక్షమునకు మూలము అని చెప్పు తూ ఉిండగా,
ఇింత్ద్ధడు త్గదు రూపములో వచిు , న్నకు నర
మాింసము తిన్నలని ఉింద్ధ. మీలో ఎవరైన్న మీ
శరీరమును న్నకు తాయ గము చేసాురా? అని అడిగాడు.
అప్పు డు మా రింత్డిగారు, తాయ గము యొక్క
గొపు రనము గురించి చెప్పు తున్నా ను క్ద్వI మీకు న్న
బోధ అర ుమైతే మీలో ఎవరైన్న మీ శరీరమును తాయ గము
83
చేయిండి అని మాతో అన్నా రు. అప్పు డు మేము మీ
పాఠము సరగాగ అర ుము కాలేద్ధ. మేము శరీరమును
ఎలా తాయ గము చేయగలము? అని అబదము ు ఆడాము.
ద్వనిర మా రింత్డిర కోపము వచిు , మమమ లను
పక్షులుగా అవాా లని శపిించారు. రరువార మా రింత్డి
ఆ త్గదతోు నేను న్న శరీరమును నీకు తాయ గము
చేస్తున్నా ను. ననుా తిను అని అన్నా రు. అప్పు డు ఆ
త్గదు నేను జీవిించి ఉనా వాళ్ లను తినను. నీవు నీ
త్పాణములను వద్ధలితే, అప్పు డు నీ చనిపోయిన
శరీరమును తిింటాను అని అింద్ధ. అప్పు డు మా
రింత్డిగారు పద్వమ సనము వేస్తకని, యోగ శరతోు రన
త్పాణములను వద్ధలేసూు, న్న త్పాణము పోయిన
రరువార న్న శరీరమును తిను అని త్పాణములను
వద్ధలుతూ ఉిండగా, వింటనే ఆ త్గదు ఇింత్ద్ధడి
రూపము ద్వలిు , నీవు నీ త్పాణములను
వద్ధలిపెటవ
ి ద్ధు. నీ త్పాణములను నీ శరీరములో
మరలా త్పవేశపెడుతున్నా ను. తాయ గములో నీ అింరటి
మహానుభావుడు ఈ సృష్లో
ి లేడు అని
త్పపించమునకు తెలియ చేయుటకే నేను ఈ విధముగా
నినుా పరీక్షిించాను. నీ అింరటి గొపు వాడిర నేను
ఇవా గలిగినద్ధ ఏదీ లేద్ధ, అని చెపిు
అదృశయ మైపోయాడు. మిమమ లిా క్షమిించమని, మాకు
శాప విమోచనము చెపు మని మా రింత్డి కాళ్ ల మీద

84
పడాడము. అప్పు డు మా రింత్డిగారు, త్పాణులకు
శరీరము మీద వాయ మోహము ఉింటింద్ధ. మీరు ఈ
జనమ లో నేరుు కునా విదయ , జాఞనము మీ పక్షి జనమ లో
కూడా ఉింటింద్ధ. మీ పక్షి జనమ లో భీష్ఠమ డు,
ధరమ రాజుకు చేస్త ధరమ ఉపదేశములు
కూడా
నేరుు కునే భాగయ ము క్లుగుతుింద్ధ. జైమిని మహర ి మీ
దగ గరకు వచిు ఆయన సిందేహములను
అడిగినప్పు డు, మీరు ఆయన సిందేహములను
తీరు నప్పు డు మీకు శాప విమోచనము అవుతుింద్ధ అని
చెపాు రు. మీరు మిమమ లిా ఆ గింట నుిండి విముర ు
చేసి, మీ ఆత్శమమునకు తీస్తకువచిు , మీ వేద
పఠనముతో మాకు జాఞన భిక్ష కూడా పెడుతున్నా రు.
అింద్ధచేర మీరు మాకు రింత్డి మరయు గురువు కూడా
అని చెపాు యి.

మారక ిండేయ మహర ి, జైమిని మహర ితో నీవు ఆ

పక్షుల దగ గరకు వళ్ల,ల వాటిని నీ సిందేహములను
తీరు మని అడుగు. అవి నీ సిందేహములను
రపు కుిండా తీరుసాుయి అని చెపాు డు. జైమిని మహర ి
ఆ పక్షుల దగ గరకు వళ్ల,ల రన సిందేహములను
అడిగాడు. ఆ పక్షులు ఆ సిందేహములను అనిా టినీ
తీరు , ఆరమ రరుా ము గురించి కూడా వివరించి వాటి
శాప విమురనిు పింద్వయి.

85
 కఠోపనిషత్ – 1-2-9 – “నిషా తర్దక ణ్
మతిరాపనేయా ప్పోక్త్త2నేయ నవ స్తజానాయ ప్పేషఠ I
యాం తవ మాపుః సతయ ప్ద్గతిర్ా తపి తవ దృగ్ న్న
భూయా నన చేకేతుః ప్పషాి” – ఆరమ రరుా జాఞనము
రరక ము, ఊహల ద్వా రా పిందలేరు. ఎవరైతే ఆరమ
రరుా ము తెలుస్తకోవాలని జజాఞసతో నిరింరరము
త్పయరా ము చేసి, ఆరమ రరుా ము అనుభవము
క్లిగిన సద్ధగరువు ద్వా రా ఉపదేశము పింద్ధనవారు
మాత్రమే స్తలభముగా తెలుస్తకోగలరు.

22. చితేతర్ప్పతిసంప్కమాయాసద్య
త క్త్రాపత్తత
సవ బుదిధసంవేదనమ్

బౌద్ధులు చెపిు న క్షణిక్ విజాఞన పరింపర సాగుతూ

ఉింటింద్ధ. ఆ పరింపరలో మొదటి విజాఞనము
దృశయ మును తెలియచేస్తుింద్ధ. రిండవ విజాఞనము
మొదటి విజాఞనమును తెలియచేస్తుింద్ధ. ఇలా ఈ విజాఞన
ధార కనసాగుతూ ఉింటింద్ధ. దీనిర
అింరము
ఉిండద్ధ. మేము చెపిు న ద్వనిని ఏ విధముగా అర ుము
చేస్తకున్నా రో చెపు ట లేద్ధ, మేము చెపిు న వాటిలో
దోషములు చెప్పు తున్నా రు, కాని మీ అభిత్పాయము
ఏమిట్ల చెపు ట లేద్ధ, అని బౌద్ధులు మహర ిగారని
అడిగారు, ద్వనిర మహర ిగారు ఈ సూత్రములో ఇలా
జవాబు చెప్పు తున్నా రు –

86
 చితేర్
త అప్పతి సంప్కమాయాుః సద్య
త క్త్ర్ ఆపత్తత
సవ బుదిధ సంవేదనమ్ – బుద్ధలో
ు లేద్వ మనస్తు లో
సరుా గుణము శారము ఎకుక వగా, మిగిలిన రజో
గుణము, రమో గుణము శారము రకుక వగా ఉింటింద్ధ.
అింద్ధచేర బుద్ధు లేద్వ మనస్తు సు టిక్ము లేద్వ
అదము
ు వలె సా చు మైన పద్వర ుము. సా చు మైన
మనస్తు లో ఆరమ చైరనయ ము (జాఞనము) యొక్క
త్పతిబిింబము ఏరు డుతుింద్ధ. ఆరమ చైరనయ ము
త్పతిబిింబముగా ఉనా మనస్తు , ఆ త్పతిబిింబముతో
క్లిసి ఇింత్ద్ధయముల ద్వా రా బయటకు వళ్ల,ల
వస్తువులు లేద్వ విషయములతో సింబింధము
ఏరు డినప్పు డు, మనస్తు లో ఉిండే ఆరమ చైరనయ
త్పతిబిింబము యొక్క త్పకాశముతో, ఆ వస్తువులను,
విషయములను తెలియచేస్తుింద్ధ. మనస్తు జడ
పద్వర ుము క్నుక్, రనింరట తాను ఏమీ
తెలియచేయలేద్ధ. మనస్తు మధయ వరగా
ు మాత్రమే
పనిచేస్తుింద్ధ. మనస్తు లో ఏరు డిన ఆరమ చైరనయ ము
యొక్క త్పతిబిింబమే వస్తువులను, విషయములను
తెలియచేస్తుింద్ధ.

ఆరమ యొక్క చైరనయ శర ు మనస్తు కు యొక్క

పరము అవద్ధ, క్లగద్ధ. ఆరమ చైరనయ శర ు ఎప్పు డైతే
బుద్ధలో
ు లేద్వ మనస్తు లో త్పతిఫలిస్తుిందో, అప్పు డు ఆ
చైరనయ త్పతిబిింబమునకు, బుద్ధు వృతిుర బేధము
87
తెలియద్ధ. అప్పు డు సామానయ దృష్ర
ి బుద్ధు లేద్వ
మనస్తు సా త్పకాశములాగా (రనింరట తాను
వలుగుతూ, మిగిలిన వస్తువులను వలిగిస్తునా టల)
అనిపిస్తుింద్ధ.

ఎవర సమాధానము అన్నద్ధ వేద వాఙ్మ యము,

గురు పరింపర ఆధారముగా ఉింటిందో వార
సమాధానమును అింగీక్రించాలి.

కఠోపనిషత్ – 1-3-12 – “ఏష్ సర్దవ ష్

భూతేష్, ఘూఢో22తమ న ప్పక్త్శ్తే I దృశ్య తే
తవ ప్గయ యా బుద్యధయ , సూక్షమ యా సూక్షమ దర్శ భిుః” –
అనిా త్పాణుల శరీరములో ఉిండే ఆరమ రరుా ము,
బయటకు సు షముి గా తెలియట లేద్ధ. ఆరమ రరుా ము
యొక్క చైరనయ త్పతిబిింబము జడమైన బుద్ధు మీద
పడి, బుద్ధు కూడా ఆరమ రరుా ము వలె త్పకాశిస్తుింద్ధ.
త్పకాశిస్తునా బుద్ధని
ు మాత్రమే మనము
గమనిస్తున్నా ము, కాని ఆ బుద్ధని
ు వలిగిస్తునా ఆరమ
రరుా మును మనము గమనిించ్చట లేద్ధ. బయటకు
తెలిస్తద్ధ బుద్ధు వృతిు మాత్రమే. ఏకాత్గరతో ఆ బుద్ధు
వృతిు ద్వా రా (అతి సూక్షమ దృష్తో
ి ఆ బుద్ధు మీద పడిన
త్పతిబిింబమును పటికని, ఆ త్పతిబిింబము యొక్క
బిింబమును పటికని) లోపల నిగూఢముగా ఉిండే
ఆరమ రరుా మును తెలుస్తకోవాలి.

88
 ముండకోపనిషత్ – 3-1-8 – “జాన ప్పస్సదేన
విశుదధసతతవ సత
త స్తత తం పశ్య తే నిషక ల్ం
ధాయ యమానుః” - ఆరమ జాఞనముతో పరశుదమై ు న
అింరఃక్రణము క్లవాడై, పరత్బహమ ను నిరాకారముగా
ధాయ నిించ్చవారు మాత్రమే ఆరమ రరుా మును
దరశ ించగలరు.

శాస్త్సము
త - “న పాతళం న చ వివర్ం
గ్నరీణామ్ నవాంధక్త్ర్మ్ స్తక్షయో న్నదరీణామ్
గుహాయిస్సయ మ్ నిహితం ప్రహ్మ శాశ్వ తం బుదిధ
వృతితం అవిిషాిమ్ సవయో వేదయంతే” - బుద్ధు
వృతిుర, మనస్తు ర, మనస్తు యొక్క పరణామములకు,
ఆరమ రరుా మునకు త్పాధమిక్ముగా ఏ బేధము
క్నిపిించద్ధ. మనస్తు రపు ఇింకేమీ లేద్ధ అని
అనిపిస్తుింద్ధ. మనస్తు ఆరమ అని కూడా అనిపిస్తుింద్ధ.
ఆరమ , మనస్తు ఒక్టిగా క్లిసిపోయి ఉింటింద్ధ. కాని
అదే బుద్ధు వృతిులో ఆరమ రరుా ము క్లిపేస్తకని, రనని
తాను తెలియకుిండా బుద్ధు వృతిులో ద్వకుక ని ఉింద్ధ.

ఉపనిషతుులు, సిద్వుింరములు చెపిు న

విధముగా బుద్ధు వృతిు నుిండి ఆరమ రరుా మును
విడదీసి తెలియచేస్తున్నా ము.

89
ఉద్యహ్ర్ణ్:

త్పహాలద్ధడు రలిల గరభ ములో ఉిండగానే న్నరద్ధడి

ద్వా రా ఎనోా ఉపదేశములు పింద్ధనవాడు. భరలో ు
అింతిమ సాథయిర చేరుకునా వాడు. రన కోసము శీహర ీ
ఒక్ అవతారము ఎతిు, నరసిింహసాా మి దరశ నము
క్లిగి, ఆయన దగ గర నుిండి ఆశీరాా దము
పింద్ధనవాడు. రరువార రింత్డి సాథనములో రాజయ
పరపాలన చాలా ధారమ క్ముగా, సాతిా క్ముగా
పరపాలిించినవాడు. నిరింరరము త్శదగాు , భరతో
ు శీహర
ీ
చిింరనతోనే జీవిరము గడిపినవాడు. కాని త్పహాలద్ధడిర
ఒక్ చిింర మిగిలిపోయిింద్ధ. సాక్షాత్ శీహర
ీ దరశ నము
అయిన రరువార కూడా, రనకు విదేహ కైవలయ ము
ఎింద్ధకు క్లగలేద్ధ? వయస్తు పెరగిన రరువార,
రాజయ మును రన పిలకు ల అపు గిించి, తీర థ యాత్రలకు
వళ్ళా డు. తీర థ యాత్రలలో ప్పణయ క్షేత్రములలో,ప్పణయ
నద్ధలలో ఎనెా నోా
ద్వనములు, సాా నములు,
పూజలు, త్వరములు చేస్తున్నా డు. ఒక్ రోజు సహాయ త్ద్ధ
పరా రము మీద ఉిండే దతాు త్తేయసాా మి దగ గరకు
వళ్ళా తున్నా డు. దతాు త్తేయసాా మి త్పహాలద్ధడి
హృదయములో ఉిండే సిందేహము అర థమయిింద్ధ.
దతాు త్తేయసాా మి మరొక్ రూపము ద్వలిు , ఒక్ బురద
గుింటలో, రరువార బయటకు వచిు మటిలో ి మరలా
బురదలో పరులతున్నా డు. అద్ధ త్పహాలద్ధడు చూసి, ఆ
90
వయ ర ు బురదలో, మటిలో
ి పరులతున్నా , ఆయన శరీరము
బింగారు వర ణములో ధగ, ధగ మెరసిపోతోింద్ధ. అద్ధ
చూసి ఈయన ఒక్ మహాతుమ డు అని త్గహిించాడు.
ఆయన దగ గరకు వళ్ల ల నమసక రించి, మహాతామ I ఇింర
మించి శరీరమును బురదలో, మటిలో
ి పరులతూ
ఎింద్ధకు పాడుచేస్తకుింటన్నా రు? మీ శరీర
అింగములు అనీా సరగాగ ఉన్నా యి క్ద్వ, మీరు ఏదో
పనిచేసి ధనము సింపాద్ధించ్చకోవచ్చు క్ద్వ I మీరు మీ
వయస్తు ను, సమయమును ఎింద్ధకు వృధా
చేస్తున్నా రు? అని అడిగాడు. ద్వనిర సాా మి – “న్న
బింగారు శరీరమును బురదలో, మటిలో
ి
పాడుచేస్తకుింటన్నా ను అని అన్నా వు. బింగారము
క్ింట్ట ఎకుక వగా రళ్రళ్లాడే పరశుదమై
ు న ఆరమ ను
మీరిందరూ ఈ అపరశుదమై
ు న శరీరములలో,
త్పాపిించక్ విషయములలో ముించి పాడుచేయట
లేద్వ? ఈ జనమ అనే బురద గుింటలో పర ల, బయటకు
వచిు , మరలా మరొక్ జనమ , శరీరము అనే బురద
గుింటలో పోర లట లేద్వ? ఈ జనమ , శరీరము నుిండి ఆరమ
బయట పడాలింటే, ఆధాయ తిమ క్ దృష్ ,ి సాధన
పెించ్చకోవాలి. నీకు చినా పు టి నుిండి ఉిండే భర ు
మిగిలి ఉింద్ధ. కాని అింరకు మిించి ఆధాయ తిమ క్ దృష్,ి
సాధన పెరగలేద్ధ.
శరీరములతో, త్పాపిించక్
విషయములతో సింబింధము లేని, జాఞన దీపముగా

91
త్పకాశిించే ఆరమ రరుా మును తెలుస్తకునే
త్పయరా ము, సాధన చేయాలి”, అని చెపాు రు. ఇద్ధ
వినా త్పహాలద్ధడు సాా మిని గురించాడు.
ు రరువార
సాా మి రన నిజ సా రూపము చూపిించి, త్పహాలద్ధడు
ఎలా సాధన చేయాలో ఉపదేశము చేశారు.

23. ప్దషృ
ి దేృశోయ పర్క తం చితతం సరావ ర్ ధమ్

ప్దషృ
ి దేృశ్య ఉపర్క తం చితతం సరావ ర్ ధమ్ -
చిరుిం (మనస్తు ) అనేద్ధ ఒక్టి ఉింద్ధ. ఆ మనస్తు ర
వనకాలే త్దషృి (చూస్తవాడు – ఆరమ సా రూపము -
జీవారమ ) అనేవాడు ఉన్నా డు. ఆ మనస్తు ర బయట
దృశయ ము (చూడబడే వస్తువులు, విషయములు) అనేవి
చాలా ఉన్నా యి. ఈ చిరుము (మనస్తు ) త్దషతో
ి ను,
దృశయ ముతోను క్లిసి ఉింద్ధ.

ఉపర్క తము = ఎత్ర మింద్వర ప్పవుా సనిా ధిలో

ఉిండుటచే ద్వని ఎరుప్ప రింగు క్లిగి క్నిపిించ్చ
సఫ టిక్ప్ప రాయివలె ఉపాధి సానిా ధయ మువలన ఆ
ఉపాధి గుణము క్లద్ధగా తోోఁచ్చనద్ధ. (జీవారమ ). ఈ
చిరుము (మనస్తు ) త్దషతో
ి ను (జీవారమ తో),
దృశయ ముతోను (వస్తువులు, విషయములు) క్లిసి
ఉింద్ధ.

సరావ ర్ ధమ్ - ఈ చిరుము అనిా రక్ముల

విషయములను తెలియచేసోు ింద్ధ, అనిా రక్ముల
92
వయ వహారములను చేసోు ింద్ధ, అనిా త్పయోజనములను
(భోగము – స్తఖ్ము మరయు క్షము ి , అపవర గము –
మోక్షము) సాధిస్తుింద్ధ. ఇలా అనీా చేసూు మనస్తు
ఆరమ సా రూపము అని త్భమలో పడేసోు ింద్ధ.

చూస్త జీవారమ కు (“నేన”) చూచ్చటకు

ఉపయోగపడే సాధనముగా మనస్తు ఉింటింద్ధ. ఈ
మనస్తు ఇింత్ద్ధయముల ద్వా రా ఏ వస్తువు లేద్వ
విషయము మీదకు త్పసరస్తుిందో, ఆ వస్తువు లేద్వ
విషయము యొక్క జాఞనము లోపలి తీస్తకువచిు ఆ
త్దషకు
ి సమరు స్తుింద్ధ. అప్పు డు ఈ త్దషకు
ి
(“నేనకు”) ఆ వస్తువు లేద్వ విషయము యొక్క
జాఞనము క్లుగుతుింద్ధ. చిరుము (మనస్తు ) ఇట
త్దషతో
ి (జీవారమ తో), అట దృశయ ముతోను (వస్తువుతో,
విషయముతో) సింబింధము క్లిగి ఉింద్ధ (ఉపరక్ము). ు
త్దష ి యొక్క కింర శర ు మనస్తు క్లిగి ఉనా ద్ధ కాబటి,ి
త్దషగా
ి వయ వహరసూు, తానే త్దష ి అనే త్భమ క్లిగిసోు ింద్ధ.

ఈ త్భమ జీవుడి అవిదయ తోనే

త్పారింభమవుతోింద్ధ. జీవుడిని (“నేనని”) ఎప్పు డైతే
అవిదయ తో క్పేు శామో, “నేన” అనేద్ధ తెలియకుిండా
సిందేహములతో ఎవరు ఏద్ధ చెపిు తే అద్ధ నమేమ సి
మానవులు అయోమయ పరసితి థ లో ఉన్నా రు. అవిదయ
యొక్క బురద తొలగాలింటే, ఆగమ (వేదముల)
జాఞనముతో మాత్రమే శుత్భము చేస్తకోవాలి.
93
 కఠోపనిషత్ – 1-3-4 – “ఆతేమ ంప్దియ
మన్నయుక తం, భకే త తయ హు ర్మ నీష్టణ్ుః” – శరీరము,
ఇింత్ద్ధయములు, ఇింత్ద్ధయములను నియింత్తిించే
మనస్తు వీటనిా తో క్లిసి ఉనా ఆరమ రరుా మును
భోక్ ు అని ధీమింతులు (విద్వా ింస్తలు) అింటారు.

ముండకోపనిషత్ – 2-2-10 – “తచ్ఛు ప్భ్ం

జ్ఞయ తిషాం జ్ఞయ తి సద
త య ద్యతమ విదో విద్గుః” –
శరీరము, ఇింత్ద్ధయములు, మనస్తు లతో
సింబింధము లేని పరశుదమై ు న ఆరమ ను జోయ తులకు
జోయ తి అని ఆరమ వేరులు అింటారు.

24. తదసంఖ్యయ యవాసనాభిిచ ప్తమపి పరార్ థమ్

సంహ్తయ క్త్రితవ త్

తద్ అసంఖ్యయ య వాసనాభి ిచ ప్తమపి

పరార్ థమ్ సంహ్తయ క్త్రితవ త్ -

తద్ అసంఖ్యయ య వాసనాభి ిచ ప్తమపి -

దృశయ ములను లోపలి తీస్తకువచేు మనస్తు ,
జనమ జనమ లలో పోగుచేస్తకునా అసింఖ్యయ క్మైన
సింసాక రములతో ఎనెా నోా రూపములతో
ఉనా పు టికీ,

పరార్ థమ్ సంహ్తయ క్త్రితవ త్ – రనలాింటి

ఇరర సాధనములతో (శరీరము, ఇింత్ద్ధయములు)

94
క్లుప్పకని పనిచేసోు ింద్ధ కాబటి,ి ఇరరుల (జీవుడి)
కోసము పనిచేస్త సా భావము క్లిగినద్ధ.

మనస్తు పనిచేయాలింటే ఆరమ సా రూపము

ఉిండి తీరాలి. ఆరమ సా రూపము లేకుిండా మనస్తు
పనిచేయలేద్ధ. ఎనెా నోా జనమ లను నుిండి
సింపాద్ధించ్చకునా సింసాక రములు మనస్తు లో
పేరుకని ఉన్నా యి. ఆ సింసాక రముల త్పభావముతో
ఈ మనస్తు ఎనెా నోా రూపములను ధరస్తుింద్ధ లేద్వ
త్రయలను (జాఞనములను
తీస్తకువస్తుింద్ధ,
ఆలోచనలను, భావనలను, వికారములను) చేస్తుింద్ధ.
మనస్తు ఈ పనులు చేస్తటప్పు డు ఇరర
జాఞనేింత్ద్ధయములను, క్రేమ ింత్ద్ధయములను, శరీరము
యొక్క సహాయము తీస్తకుింటింద్ధ. ఎనోా
వస్తువులతో (ఇనుము, సిమెమ ింట, ఇస్తక్, ఇటక్లు,
రాళ్ళల, క్లప, చెక్క లు, క్రింట, బలుో లు, ఫానుల,
సోఫాలు, మించములు, కురీు లు మొదలైనవి) క్లిసి
రయారైన భవనము వాటితో ఏ సింబింధము లేని ఆ
భవనము యొక్క యజమానిర ఏదో ఒక్ భోగమును
క్లుగజసాుయి. ఆ వస్తువులు ఆ భోగములను
అనుభవిించవు. అలాగే త్తిగుణారమ క్మైన మనస్తు ,
జాఞనేింత్ద్ధయములు, క్రేమ ింత్ద్ధయములు, శరీరము
ఇవనీా క్లిసి, ఆ శరీరమునకు యజమానైన, ఆ
పద్వర ుములతో ఏ విధమైన సింబింధము లేని (త్పక్ృతి
95
యొక్క త్తిగుణములు లేని), రమ క్ింట్ట విరుదు
సా భావము క్ల జీవారమ కు భోగములు (స్తఖ్ము,
ద్ధఃఖ్ము) లేద్వ అపవర గము (మోక్షము) కోసము
పనిచేస్తున్నా యి. ఆ భోగములు, అపవర గము ఆ
పద్వర ుములు అనుభవిించవు. ఆ
పరుడు లేద్వ
యజమాని లేద్వ జీవుడు లేక్పోతే ఈ పద్వర ుములు ఏ
పనీ చేయలేవు. పద్వర థములు జీవుడి కోసము
పనిచేసాుయి. జీవుడు రనింరట తాను ఉింట్ట
పద్వర ుములు చేస్త పనిని అనుభవిసాుడు (సాా ర ు).

మనస్తు , ఇింత్ద్ధయములు లేని బయట ఉిండే

వస్తువులు, విషయముల క్ింట్ట మనస్తు ,
ఇింత్ద్ధయములు ఉనా శరీరము కింర గొపు ద్ధ.
శరీరము క్ింట్ట సాతిుా క్ గుణము ఎకుక వగా ఉిండే
ఇింత్ద్ధయములు కించము గొపు వి. ఇింత్ద్ధయముల
క్ింట్ట, ఇింత్ద్ధయములను నియింత్తిించే మనస్తు లో
సాతిుా క్ గుణము ఇింకా ఎకుక వగా ఉింటింద్ధ కాబటి,ి
ఇింత్ద్ధయముల క్ింట్ట మనస్తు ఇింకా గొపు ద్ధ.
వీటనిా టి క్ింట్ట ఆ శరీరము యొక్క యజమాని
త్తిగుణములతో ఏ సింబింధము లేని చైరనయ
సా రూప్పడైన “పర్ుః” (పరమారమ – ఆరమ ) అనిా
పద్వర ుముల క్ింట్ట గొపు వాడు. ఆ “పర్ుః” ను చేరుటకు
ద్వరులు, సాధనములు చెపు గలరు రపు , ఆ “పర్ుః” ను

96
ఎవరర వారు సాధన చేస్తకని అనుభవములోర
తెచ్చు కోవలసినదే.

25. విశ్లషదరిశ న ఆతమ భ్యవభ్యవనావినివృతితుః

విశ్లష దరిశ న ఆతమ భ్యవభ్యవనా వినివృతితుః –

పద్వర ుములు (జీవుడి కోసము పనిచేస్తవి), సాా ర ుము
(రనింరట తాను ఉిండే ఆరమ ) మధయ ఉిండే విేషమైన
బేధమును తెలుస్తకోలేక్, ఆరమ భావమును
ఎక్క డెక్క డో (ఆరమ తో ఏ సింబింధము లేని మనస్తు లో,
ఇింత్ద్ధయములలో, శరీరములో, భారయ లో, పిలల ల లో,
మనవులలో, ఆస్తులలో, సింపదలలో)
చూస్తకుింటన్నా రు.

సామానయ మానవులు ఆరమ రరుా మును అర ుము

చేస్తకోలేక్ ఆరమ తో ఏ సింబింధము లేని మనస్తు ని,
ఇింత్ద్ధయములను, శరీరమును, భారయ ను, పిలలల ను,
మనవులను, ఇలులను, ధనమును, సింపదలను)
అనిా ింటినీ ఆరమ తో క్లిపే సి, అవే “నేన” (ఆరమ )
లేద్వ “నాది” (ఆరమ ద్ధ) అని అనుకుింట్ట త్భమ
పడుతున్నా రు. ఆరమ తో ఏ సింబింధము లేని
మనస్తు కు, ఇింత్ద్ధయములకు, శరీరమునకు, భారయ కు,
పిలకుల , మనవులకు, ధనమునకు, సింపదలకు ఏ
క్షము
ి లేద్వ నషముి క్లిగిన్న, “నాకు” (ఆరమ కు)
క్షము
ి లేద్వ నషము
ి క్లిగిిందని త్భమ పడి ాధ

97
పడుతూ ఉింటారు. ఆరమ సా రూపమును, ఆరమ
సా రూపము కాని రన శరీరములో, శరీరమునకు
సింబింధిించిన భారయ లో, పిలల
ల లో, ధనములో,
పదవులలో, విదయ లో, అహింకారములో మరయు
త్పాపిించక్ విషయముల అనిా టిలో “నేన”, “నాది”
గా భావిసూు, భావిసూు వేరొక్ విధముగా పెించ్చకుింట్ట
ఇబో ింద్ధలు, ాధలు పడుతున్నా రు.

ఆరమ సా రూపమునకు ఏ విధమైన సింబింధము

లేని, మనస్తు నుిండి బయట విషయములను
వద్ధలేసి, మనస్తు లోపల, వనుక్ ఉిండే ఆరమ
రరుా ము గురించి విేష దరశ నము (జాఞనము)
సాధిించ్చకుింటే త్పాపిించక్ విషయముల మీద ఉనా
ఆరమ భావము (“నేన”, “నాది”) తొలగిపోతుింద్ధ. ఆ
విేష దరశ నము అష్టిింగ యోగ సాధనములను త్శదగాు
చేస్తకోవాలి. అప్పు డు “నేన” అనే పదమునకు సరైన
అర ుము తెలుస్తుింద్ధ.

ఉద్యహ్ర్ణ్:

ఒక్ పలెట్ట
ల రులో ఎిండాకాలము రరువార
రిండు రోజులు జలులలు పడాడయి. ఒక్
వయ వసాయద్వరుడు, అరని మనవడు పలము
వళ్ళా రు. అింరవరకు బీడు క్టిి ఉనా పలము, చినా ,
చినా మొలక్లతో పచు గా క్నిపిించిింద్ధ. అప్పు డు

98
మనవడు తారగారతో, ఇింరవరకు బీడు క్టిి ఉనా
మన పలములో, మనము విరునములు వేయకుిండానే,
ఈ మొలక్లు ఎలా వచాు యి అని అడిగాడు. ద్వనిర
తారగారు, భూమిలో గడి,డ క్లుప్ప మొక్క ల విరునములు
చాలా బలముగా ఉింటాయి. ఆ విరునములు ధానయ ప్ప
విరునముల వలె ఎిండిపోవు, కుళ్ల లపోవు. కించము
జలులలు పడగానే ఆ గడిడ విరునములు, క్లుప్ప మొక్క ల
విరునములు వింటనే మొలక్లు ఎతుుతాయి. వాటిర
ఎకుక వ వర ిము నీళ్ళా అక్క రే లద్ధ అని చెపాు డు.

అదే విధముగా ఎప్పు డో, పూరా జనమ లలో వినా

లేద్వ చేసిన చినా , చినా మించి విషయములు, ప్పణయ
క్రమ లు మనస్తు లో సింసాక రముల రూపములలో
అింరరీ లనముగా ద్వగి ఉింటాయి. సరైన
సిందరభ ములలో కాని, గురువుల ఉపదేశములతో కాని
ఆ సింసాక రములు మళ్ళా మొలకెతిు వాటి
త్పభావములతో జీవుడిని రరుా జాఞన సాధన ద్ధశగా
త్పేరేపిసాుయి, త్పోరు హిసాుయి.

26. తద్య వివేకనిమన మ్ కైవల్య ప్పాగాా ర్మ్

చితతమ్

తద్య వివేకనిమన మ్ కైవల్య ప్పాగాా ర్మ్

చితతమ్ - ఆ విేష దరశ నము (ఆరమ చైరనయ
సా రూపము వేరు, త్తిగుణములకు సింబింధిించిన

99
పద్వర ుములు, వస్తువులు వేరు) త్పారింభమైనప్పు డు
(మనస్తు పరశుదమై ు నప్పు డు), మనస్తు వివేక్ము
అనే పలము ల వైప్ప పారుతూ, త్పయాణిసూు కైవలయ మును
అింద్ధకోవటానిర సింసిదమ
ు వుతుింద్ధ.

ఒక్వేళ్ వివేక్ దరశ నము లేక్పోయినటయిల తే,

మనస్తు అవిదయ , కేశములు
ల (అజాఞనము) అనే పలము
ల
వైప్ప పారుతూ, త్పయాణిసూు సింసారము అనే
అఖ్యరములో పడుతుింద్ధ.

ధర్మ ము:

మహాభ్యర్తము - “ధార్ణాత్ ధర్మ

ఇతయ ుః
ధరోమ ధార్యతి ప్పజుః I య సయ ధార్ణ్సంయుక తుః
స ధర్మ ఇతి నిశ్చ యుః” - ధరమ ము
మానవులను/సమాజమును ఒక్టిగా నిలబెటిను.
ధరమ ము మానవుడి జనమ జనమ లను కూడా
నిలబెటితుింద్ధ. మానవుడి అసిురా మును (ఉనిరని)
నిలబెటిను. మానవుడిని ఉనా ర సాథయిర
తీస్తకువళ్ళా తుింద్ధ.

27. తచిు ప్దేష్ ప్పతయ యాంతరాణి సంస్సక ర్దభ్య ుః

తత్ చిు ప్దేష్ ప్పతయ యాంతరాణి

సంస్సక ర్దభ్య ుః – ధాయ నము పై సాథయిర చేర, సమాధి
సితి
థ క్లిగిన రరువార, ఏదో ఒక్ కారణముతో ఆ సమాధి

100
సితి
థ ర భింగము (రింత్ధము, Gap) క్లిగి, వారలో ఉిండే
సింసాక రముల త్పభావముతో వేరే రక్మైన ఆలోచనలు,
త్రయలు జరుగుతాయి. ఆ సాధకులు ఈ భింగమును
గమనిించి, ఆ విధమైన సింసాక రముల త్పభావము
క్లగకుిండా ఉిండేలా త్పయతిా ించి, సాధనలో
ముింద్ధకు సాగిసాురు.

కింరమింద్ధ మహానుభావుల రపస్తు లేద్వ

సమాధి సితి
థ కింర కాలము భింగపడిన్న – ఆరమ భావన
సితి
థ నుిండి దేహ భావన సితి
థ ర వచిు లేద్వ దేహమును
పోష్ించ్చటకు, రక్షణకు (విశాా మిత్ర మహర ి, క్ిండు
మహర ి, ద్ధరాా స మహర ి మొదలైన వారు), రరువార
మరలా వార సాధన మొదలుపెటిి క్ృరక్ృతుయ లు
అయాయ రు. కాని సాధారణ మానవులు ఏ చినా సాథయి
సాధన, త్పయరా ము మొదలుపెటిన్న
ి , వారలో ఉిండే
సింసాక రముల త్పభావముతో ఆ సాధనకు,
త్పయరా ముకు భింగము క్లిగి ఆ సాధన,
త్పయరా ము ఆపేసి ద్ధగజారపోతారు. మనము ఆ
సింసాక రముల త్పభావము క్లగకుిండా ఉిండేలా
చాలా నిత్గహము పాటిించి, ఆ సింసాక ర
త్పభావములకు లోబడకుిండా మన సాధన,
త్పయరా ములను కనసాగిించాలి. మన మనస్తు
ఒక్సార త్రిందకు జారపోయ్ పరసితి
థ ఏరు డితే, ద్వనిని
వనకుక మరలిించి సరైన ద్వరలో పెటట ి ము చాలా
101
క్షమై
ి న పని. కాబటిి మనము మన సింసాక రములను
రగి గించ్చకునే త్పయరా ము చేయాలి.

ఛందోగోయ పనిషత్ – “అర్ణ్య ం ఇయద్ ఇతి

పదం తతో న పునర్దయాత్” – ఒక్ వేళ్ వైరాగయ ము
క్లిగి సాధన చేస్తకోవాలి అనే కోరక్ క్లిగితే, వింటనే ఆ
సాధన చేస్తకుింద్ధకు రగిన త్పదేశమునకు (గురువు,
ఏకాింర త్పదేశము, అరణయ ము) వళ్ల,ల సాధన
చేస్తకోవాలి. సాధన సాథయి నుిండి ద్ధగజారకూడద్ధ,
మళ్ళా వనకుక మాత్రము రాకూడద్ధ. సాధన భింగము,
అింరరాయము క్లిగితే వేరే ఆలోచనలు క్లుగుతాయి.
ఆ ఆలోచనలకు కారణము మనస్తు లో పేరుకునా
సింసాక రములు. సాధనకు భింగము,
అింరరాయములు క్లిగిించే సింసాక రముల
త్పభావములను రగి గించ్చకోవాలి.

28. హానమేషాం కే ేశ్వద్గక తమ్

హానమేషాం కే ేశ్వద్ ఉక తమ్ – మనలోని

సింసాక రములు ఎనిా జనమ ల నుిండి క్లిగిన్న సరే,
ఎనెా నిా ఉన్నా సరే, ఎింర బలముగా ఉన్నా సరే వీటి
త్పభావములను రగి గించ్చకనుట సాధయ ము. ఎలాగైతే
త్పతిత్పసవము, ధాయ నము ద్వా రా అవిదయ , అసిమ ర -
అహింకారము, రాగము, దేా షము, అభినివేశము – నేను
ఉిండాలి అనే భావన, అనే కేశముల
ల త్పభావములను

102
రగి గించ్చకోగలమో (రిండవ పాదము 10, 11 వ
సూత్రములలో - 10. తే ప్పతిప్పసవహేయాుః సూక్షామ ుః,
11. ధాయ నహేయాసద త వ ృతతయుః), అదే విధముగా కేశల
సింసాక రముల త్పభావములను రగి గించ్చకోవచ్చు ను.

త్పతి త్పసవము, ధాయ నము సాధనలో ఎింతో పై

సితి
థ . కాని సామానయ సాధకులకు ఈ సింసాక ర
త్పభావములను రగి గించ్చకుింద్ధకు (రిండవ పాదము
26 వ సూత్రములో 26. వివేకఖయ తిర్విపవా
ే
హాన్నపాయుః) చెపిు న విధముగా “నేన” వేరు,
త్పపించములోని వస్తువులు (శరీరము,
ఇింత్ద్ధయములు, మనస్తు కూడా) వేరు అనే వస్తు
రరుా ము, ఆరమ రరుా ము అనే వివేక్ ఖ్యయ తి మనస్తు లో
సిర
థ ముగా బలపడితే, సింసాక రముల త్పభావము
రగుగతాయి.

కేశములలో
ల ముఖ్య మైన అవిదయ – “నేన” కాని
శరీరమును “నేన” అనే త్భమపడుట. మిగిలిన
న్నలుగు కేశము
ల (అసిమ ర,
రాగము, దేా షము,
అభినివేశము) ఈ అవిదయ అనే కేశముల మూలముగానే
క్లుగుతాయి. సింసాక రములు కూడా ఈ కేశముల ల
ద్వా రానే ప్పటికసాుయి. కాబటిి అవిదయ ను
పోగొటికుింటే, ఈ కేశములు,
ల సింసాక రములు
తొలగిపోతాయి. అవిదయ వివేక్ము ద్వా రా
తొలగిపోతుింద్ధ. అవిదయ – “నేన” ఎవరు?, “నాకు”, ఈ
103
శరీరమునకు, మనస్తు ర సింబింధము ఏమిటి?
“నేన” క్రను
ు (క్రమ లకు కారణము గుణములు, ఆరమ
కాద్ధ). “నేన” భోక్ను
ు (నేను భోగములు
అనుభవిస్తున్నా ను – క్రమ గుణములు చేస్తు, వాటి
ాధయ ర, ఫలిరములు ఆరమ ఎింద్ధకు
అనుభవిించాలి?) అనే త్భమ. చైరనయ సా రూపమైన
ఆరమ సా రూపము కేవలము ఉద్వసీనముగా, ఏ
రక్ముల పద్వర ుములతో సింబింధము లేకుిండా,
రనింరట తాను సా చు ముగా త్పకాశ రూపముగా ఉింద్ధ.
ఆరమ యొక్క చైరనయ శర ు త్పతిబిింబము మనస్తు లో
ఏరు డుతోింద్ధ. ఎలాగైతే సూరయ రరణములు నీటిలో
పడినప్పు డు నీళ్ళా కించము వేడెకుక తాయో, అదే
విధముగా మనస్తు లో పడిన ఆరమ బిింబము యొక్క
త్పతిబిింబమును మనస్తు త్గహిించ్చట వలన, ఆ
త్పతిబిింబము త్పభావముతో మనస్తు లో కింర చైరనయ
శర ు క్లిగి, మనస్తు ఆరమ గా వయ వహరించినటలగా
తోసోు ింద్ధ. అసలు బిింబము మీద దృష్ ి తొలగిపోయి,
త్పతిబిింబము మీద దృష్ ి పెరగి మనస్తు చేస్త త్పతి
త్రయకు ఆరమ ాధయ ర వహిసూు (“నేన” క్రను ు అనే
త్భమ క్లిగి), ఆరమ ఆ క్రమ ఫలిరము
అనుభవిస్తునటలగా (“నేన” భోక్ను
ు అనే త్భమ) త్భమ
క్లుగుతోింద్ధ. ఎలాగైతే సూరుయ డిర, నీళ్ా కు ఏ విధమైన
సింబింధము లేదో, అదే విధముగా వాసువానిర ఆరమ కు,

104
మనస్తు కు, మనస్తు చేస్త ఆలోచనలకు, మనస్తు
ద్వా రా జరగే త్రయలకు లేద్వ క్రమ లకు ఆ క్రమ
ఫలిరములకు ఏ విధమైన సింబింధము లేద్ధ.
వాసువానిర మనస్తు అనిా త్రయలను, క్రమ లను
చేసోు ింద్ధ. కాబటిి ఆ క్రమ ల ఫలిరములు మనస్తు
అనుభవిించాలి. ఆరమ కు ఏ విధమైన సింబింధము
లేద్ధ. ఆరమ రన సా సా రూపము, పద్వర ు రరుా ము
అనే వివేక్ము నిరింరరము అనుభవములోర
వచేు ింరవరకు ఆరమ అవిదయ చే ఆవరించబడి
ఉనా టే.ల

ఈ మనస్తు చేస్త ఆలోచనలను, త్రయలను ఎలా

అరక్టాిలి? మనస్తు త్పక్ృతి యొక్క పరణామమే.
మనస్తు , త్పక్ృతి యొక్క సా భావము – 1. అనులోమ
(అనుకూల) పరణామములను – మనస్తు
నిరింరరము ఏదో ఒక్ ఆలోచనలను లేద్వ త్రయలను
చేసూు ఉింటింద్ధ. 2. త్పతిలోమ (త్పతికూల)
పరణామములను – మనస్తు అనులోమ
పరణామములకు వయ తిరేక్ముగా – ఆలోచనలను,
త్రయలను అడుడకుింటింద్ధ. అనులోమ
పరణామములను ఆప్పకోవాలి అనే ధృఢమైన
సింక్లు ముతో, త్పతిలోమ పరణామము పనిచేసి
మనస్తు యొక్క ఆలోచనలను, త్రయలను
ఆప్పకోవచ్చు . ద్ధఃఖ్మైన ఈ సింసారక్ ఆలోచనలు,
105
త్రయలు న్నకు వద్ధు అనే దృఢమైన ఆలోచన
(వివేక్ము + వైరాగయ ము) క్లిగినప్పు డు త్పతిలోమ
పరణామము మనస్తు లో పనిచేస్తుింద్ధ. మనస్తు
పూరగా ు రన పూర ు అయిపోగానే, మనస్తు రనకు
మూలమైన త్పక్ృతిలో ల్మనమైపోతుింద్ధ.

ఉద్యహ్ర్ణ్:

ఒక్ పలెట్టల రులో ఒక్ చినా గుటి ఉింద్ధ. ఆ గుటి

చ్చటి త్పక్క ల పచు ని చెటల, వాతావరణము చాలా
ాగుింటింద్ధ. ఆ మించి వాతావరణములో, మించి
ఆలోచనలు, అభిత్పాయములు క్లగాలని, కింరమింద్ధ
పెదవా
ు ళ్ళల, ఆ గుటి మీద ఒక్ పెదు అమమ వార
మహిష్టస్తర మర ుని విత్గహమును సాథపిించారు. ఆ
చ్చటి త్పక్క ల త్గామముల నుిండి చాలా మింద్ధ వచిు ,
అమమ వారర నమసక రించి, కోరక్లు కోరుకని వళ్ళా తూ
ఉిండేవారు. అద్ధ అిందమైన త్పదేశము కాబటి,ి
కింరమింద్ధ వినోదము కోసము కూడా వళ్ళా తూ,
ఫొట్లలు (Selfee) కూడా తీస్తకుింట్ట ఉిండేవారు. ఆ
ఊరులో ఉిండే కింర మింద్ధ మహానుభావులు,
అమమ వార రూప వర ణన, న్న క్ష్టిలను తీరుు , న్న కోరక్లు
తీరుు , ననుా నీలో క్లిపేస్తకో అనే అర ుములు వచేు
మించి ోలక్ములు, సోు త్రములు రాళ్ ల మీద చెరక ించి
అమమ వార విత్గహము చ్చట్టి అమరాు రు. అక్క డిర
వచేు భకుు లు ఆ ోలక్ములను, సోు త్రములను పఠిసూు
106
అమమ వారర నమసక రించి వళ్ళా తూ ఉిండేవారు.
కన్నా ళ్ా ర అమమ వారర ఒక్ ఆలోచన క్లిగిింద్ధ.
వీళ్ా ిందరూ న్న మీద నమమ క్ముతో, భరతో ు వీళ్ా ిందరూ
న్నలో క్లిసిపోవాలని కోరక్తో వచిు న్న మీద ోలక్ములు,
సోు త్రములు పఠిస్తున్నా రు. వీళ్ా ను అనుత్గహిించాలి
అని అనుకుింద్ధ. అమమ వార ఒక్ పిండగ రోజున చాలా
మింద్ధ జనము వచాు రు. అప్పు డు మహిష్టస్తర మర ుని
అమమ వార విత్గహము నుిండి మించి మధురమైన,
గింభీరమైన క్ింఠతో “భకుు లారా మీరిందరూ న్నలో
క్లిసిపోవాలని ననుా త్పారస్తు
థ న్నా రు. నేను మిమమ లిా
అనుత్గహిించాలని అనుకుింటన్నా ను. మీలో ఎవరైతే
న్నలో క్లిసిపోవాలని అనుకుింటన్నా రో, వాళ్ళా ఒక్క
అడుగు ముింద్ధకు వేయిండి. వాళ్ లను నేను, న్నలో
క్లిపేస్తకుింటాను” అని త్పక్టిించిింద్ధ. ఇద్ధ వినా
వింటనే, ఎవా రూ ఒక్క అడుగు ముింద్ధకు వేయలేద్ధ
సర క్ద్వ, అిందరూ భయపడి పలోమని వనకుక తిరగి
పరగెతుుకుింట్ట పారపోతున్నా రు. అింరలో మీడియా
వాళ్ళా వచిు ఏమి జరగిింద్ధ అని అడుగుతున్నా రు.
కింరమింద్ధ మేము ఆఫీస్తకు వళ్ళా లి, మేము పరీక్ష
త్వాయాలి, మా రైలు లేద్వ లై ల ముము అయిపోతోింద్ధ
వళ్ళా లి, మేము ఉదోయ గమూ ఇింటరూా య ర వళ్ళా లి,
మేము వింట చేస్తకోవాలి, మేము అమమ వారలో
క్లిసిపోతే మా పనులు ఆగిపోతాయి అని చెప్పు తూ

107
పరగెతుుతున్నా రు. ఆ సమయములో అక్క డ ఉనా
పూజార అమమ వార త్పక్టన వినలేద్ధ, పారపోవట
లేద్ధ. ఆ మీడియా వాళ్ళా ఆ పూజారని కూడా అడిగారు.
ద్వనిర పూజార నేను
అమమ వారర నైవేదయ ము
తీస్తకురావటానిర లోపలిర వళ్ళలను. ఏమి జరగిిందో
న్నకు తెలియద్ధ అని అన్నా డు. అప్పు డు మీడియా
వాళ్ళా ఏమి జరగిిందో చెపు మని
అమమ వారనే
అడిగారు. ద్వనిర అమమ వారు త్పజలు అిందరూ భరతో ు
న్న మీద ోలక్ములు, సోు త్రములు పఠిసూు వాళ్ా కోరక్లు
కోరుకుింటన్నా రు. చాలా మింద్ధ చాలా కోరక్లు నేను
తీరుస్తున్నా ను. కింరమింద్ధ వాళ్ లను న్నలో
క్లుప్పకోమని కూడా త్పారస్తు
థ న్నా రు. అింద్ధచేర
వాళ్ లను న్నలో క్లుప్పకోవాలని ఒక్ త్పక్టన చేశాను.
అిందరకీ వాళ్ా , వాళ్ా క్షము ి లు నుిండి విముర ు
క్లగాలని, వాళ్ళా స్తఖ్ముగా ఉిండాలని ఉింద్ధ. న్నలో
క్లిసిపోతే వాళ్ లకు త్పాపిించక్ సమసయ ల నుిండి శాశా ర
పరష్టక రము క్లుగుతుింద్ధ అని కూడా తెలుస్త.
వాటితోపాట వాళ్ లకు ఎనెా నోా త్పాపిించక్ కోరక్లు
ఉన్నా యి, ఆ కోరక్లు తీరుు కోవాలని వాయ మోహము
కూడా ఉింద్ధ. వాళ్ా కు వాళ్ా త్పాపిించక్ సమసయ లకు
పరష్టక రములు క్లగాలని కూడా ఉింద్ధ. వాళ్ా
మనస్తు మొరుము వాళ్ా త్పాపిించక్ కోరక్లతో
నిిండిపోయి ఉింద్ధ. వాళ్ లకు త్పాపిించక్ వాయ మోహము

108
ఇింకా రగ గలేద్ధ. అింద్ధచేర వాళ్ళా నిజముగా న్నలో
క్లవటానిర సిదము ు గా లేరు. (భకుు లు భగవింతుడిర
పూజ చేసి, నైవేదయ ము సమరు సాురు.
ఒక్వేళ్
భగవింతుడు ఆ నైవేదయ మును నిజముగా సీా క్రస్తు
(తిింటే), రరువార ఆ భకుు లు ఆ నైవేదయ ము కూడా
సమరు ించరు).

భ్గవద్గుత – 2-70 – “ఆపూర్య మాణ్ మచల్

ప్పతిషం
ి సముప్ద మాపుః ప్పవిశ్ని త యదవ త్ I
తదవ తక మా’యం ప్పవిశ్ని త సర్దవ స శాని త
మాపోన తి న క్త్మక్త్మీ” – నద్ధలు నిరింరరమూ
సముత్దమును చేరన్న సముత్దము యొక్క మటము ి
పెరగకుిండా స్తసిర
థ ముగా ఉింటిందో, అదే విధముగా
మానవులలో కోరక్లు త్పవాహము నిరింరరము
చేరుతున్నా , ఏ మానవుడైతే రనింరట తాను ఏమీ
కోరుకోకుిండా తాను పింద్ధన ఫలిరములతో రృపిుగా,
క్లర చెిందకుిండా, స్తసిర
థ ముగా ఉింటాడో, ఆ
మానవుడు మాత్రమే పరపూర ణమైన శాింతిని
అనుభవిసాుడు. రనింరట తాను కోరక్లు
కోరుకునేవాడు, ఎపు టికీ శాింతిని అనుభవిించలేడు.

భ్గవద్గుత – 2-70 – “విహాయ క్త్మాన్ య

సా రావ న్ పుమాం శ్చ ర్తి I నిసా ృహ్ుః నిర్మ మో
నిర్హ్ంక్త్ర్ుః స శాని త మదిగచచ తి” –
ఇింత్ద్ధయములను నిత్గహిించ్చకని, అనిా కోరక్లను
109
విడిచిపెటి,ి ఏ విధమైన ఆపేక్ష లేకుిండా, మమకారము
మరయు అహింకారము లేకుిండా ఉిండువాడు
మాత్రమే నిజమైన శాింతిని పింద్ధతాడు.

29. ప్పసంఖయ నేఽపయ కుసీదసయ సర్వ థ

వివేకఖయ తేర్ ధర్మ మేఘసా మాధిుః

ప్పసంఖయ నేపి అపయ కుసీదసయ సర్వ థ

వివేకఖయ తేుః ధర్మ మేఘుః సా మాధిుః –
ప్పసంఖయ నము = త్పక్ృషమై
ి న జాఞనము, రరుా
జాఞనము. రరుా జాఞనము (మోక్షము) మీద కూడా
ఫలాపేక్ష లేనివారర, మనస్తు లో ఖ్యళ్ళ ఏరు డుతుింద్ధ.
ఆ ఖ్యళ్ళలో మనస్తు లో వివేక్ ఖ్యయ తి నిరింరరము
నిిండుకని ఉనా వారర అమృర ధారను కురపిించే
ధరమ మేఘము అనే సమాధి సితి
థ ఏరు డుతుింద్ధ.

భ్గవద్గుత – 6-26 – “యతో యవతో నిశ్చ ల్తి

మన శ్చ ంచల్ మరథర్మ్ I తతసతో త నియమైయ త
ద్యతమ నేయ వ వశ్ం నయేత్” – ఇింత్ద్ధయములను,
చించలమైన మనస్తు సాా భావిక్ త్పవృతిుతో
త్పాపిించక్ విషయముల వైప్ప పారపోతూ, పారపోతూ
ఉిండగా, ఆ మనస్తు ని త్పేమతో లేద్వ బలవింరముగా
మళ్ళా , మళ్ళా వనకుక లాకచిు , ఆరమ సా రూపము మీద
నిలబెటికోవాలి, కేింత్దీక్రించాలి (నిధిధాయ సనము,
త్పసింఖ్యయ నము). దీనిని త్పరయ య ఆవృతిు, అభాయ సము,

110
ధాయ నము, త్పసింఖ్యయ నము అని అింటారు. అప్పు డు
వివేక్ ఖ్యయ తి కుద్ధరుకని, బలము చేకూరుతుింద్ధ.

కేశములు,
ల సింసాక రములు త్క్మత్క్మముగా రగి గ,
ఏ కోరక్లు లేకుిండా సిరథ ముగా ఉనా టయి ల తే,
మనస్తు లో నిరింరరము వివేక్ ఖ్యయ తి (ఆరమ
సా రూపమునకు, మనస్తు కు, వస్తువులకు మధయ
ఉిండే బేధము) రపు మరొక్ ఆలోచన లేని పరసితి
థ
క్లిగినప్పు డు అమృర ధారను కురపిించే ధరమ
మేఘము అనే సమాధి ఏరు డుతుింద్ధ.

1. త్పాపిించక్ కోరక్లు (రాజస, తామస గుణముల

కోరక్లు, సింసారక్ బింధము క్లిగిించే కోరక్లు), 2.
మోక్షము కావాలనే కోరక్ (సాతిుా క్ గుణము యొక్క
కోరక్, సింసార బింధమును తొలగిించే కోరక్) ఈ రిండూ
కోరక్లే. వీటిలో ఏ కోరక్ ఉన్నా అద్ధ కోరకే కాబటి,ి ఈ
కోరక్లు సాధనకు తూటల (రింత్ధము) పడుసూు, వేరే
కరు ఆలోచనలను క్లిగిించి, మనస్తు ను మరింర
క్లుష్రము చేస్తుింద్ధ.

రరుా జాఞనము, ఆ జాఞనము యొక్క ఫలిరము

(మోక్షము) కావాలి అనే కోరక్లు కూడా లేకుిండా,
కేవలము వివేక్ ఖ్యయ తి మాత్రమే మనస్తు లో సిర
థ ముగా
ఉనా ప్పు డు, అమృర ధారను కురపిించే ధరమ
మేఘము అనే సమాధి సితి థ ఏరు డుతుింద్ధ.

111
వైరాగయ ము:

వైరాగయ ము కోపముతో, దేా షముతో, ఆవేశముతో,

భావోదేా గములతో తాతాక లిక్ పరసితు
థ లలో
నిరేా దముతో ప్పటికురాద్ధ. వీటితో క్లిగే ఉదేా గము
ఎన్నా ళ్ళా ఉిండద్ధ. వైరాగయ ము ఒక్ అనుకూలమైన
భావన. సింసారక్ విషయముల మీద పూర ు
అవగాహనతో, సరైన విే లషణ చేసినప్పు డు
క్లుగుతుింద్ధ. సరైన వైరాగయ ము క్లిగినప్పు డు
మాత్రమే సన్నయ సము తీస్తకోవాలి.

గౌడపాద్యచరుయ ల్ క్త్రికలు – “ద్గుఃఖమ్

సర్వ అనసమ ృతయ క్త్మ భగాన్ నివర్ తయేత్ I
అజం సర్వ అనసమ ృతయ జతం నవత్త పశ్య తి” –
న్నకు కేవలము స్తఖ్ము కావాలా లేద్వ స్తఖ్
ద్ధఃఖ్ముల మిత్శమము అయిన్న పరాా లేద్ధ అని
ఆలోచిించి నిర ణయము తీస్తకోవాలి. రరువార సింసారక్
విషయములు, త్పాపిించక్ వస్తువులు, వయ కుు లు న్నకు
ద్ధఃఖ్ము క్లిగిస్తున్నా యా లేద్వ స్తఖ్ము
క్లిగిస్తున్నా యా అని త్పశా వేస్తకోవాలి. వీటి ద్వా రా
లేశ మాత్రమైన ద్ధఃఖ్ము క్లిగిన్న సరే, అవి న్నకు వద్ధు
అని నిర ణయిించ్చకోవాలి, కాని వాటి మీద ఏ మాత్రము
దేా షము ఉిండకూడద్ధ. కోరక్లు క్లిగి, వాటి కోసము
త్పయతిా ించే అలవాట నుిండి బయటకు రావాలి.
నీకు ఏమి కావాలో అనే ద్వని మీద ఒక్ సిర థ మైన
అభిత్పాయము క్లిగి ఉిండాలి. వస్తువులు,
112
విషయములు, వయ కుు లు ద్వా రా క్లిగే తాతాక లిక్మైన
ద్ధఃఖ్ముతో కూడని స్తఖ్ము న్నకు వద్ధు. ఏ వస్తువు,
విషయము, వయ ర ు ద్వా రా కాకుిండా, ఏ కోరక్ లేని
శాశా రమైన స్తఖ్ము (అజం స్తఖమ్) కావాలి అనిా
నిర ణయిించ్చకునా రరువార మరొక్ వస్తువుని,
విషయమును, వయ రని ు పటిిం
ి చ్చకోకూడద్ధ, క్నీసము
త్కీగింటితో కూడా చూడవద్ధు. దీనిని నిజమైన
శాశా రమైన వైరాగయ ము అింటారు.
గౌడపాద్యచరుయ ల్ క్త్రికలు – “వీతరాగ భ్య
ప్కోధుః మునిభిర్ వేద పార్గుః నిరివ కలోా యహ్య ం
దృషుఃి ప్పపంచోప సమో దవ వుః” – ఏ వస్తువు మీద
రాగము లేద్ధ, భయము లేద్ధ, కోపము లేద్ధ. కేవలము
ఆరమ రరుా ము సాధన మీదే దృష్ ి కేింత్దీక్రించి,
మౌనముగా సాధన చేస్తకుింట్ట, ఈ జాఞన సాధనను
మళ్ళా , మళ్ళా వేద వాక్య ములలో ఉిండే ఆరమ
రరుా మును మాత్రమే ఆవృతిు, అనుసింధానము
చేస్తకుింట్ట ఉింటే, సృష్లో
ి (త్పపించములో) భాగము
కాని, విక్లు ములు లేని అద్ధా తీయమైన ఆరమ
రరుా ము తెలుస్తుింద్ధ. ఇలా కాకుిండా వేరే విధముగా
త్పయరా ము చేస్తు ఏమీ తెలియద్ధ. దీనిర మరో
రక్మైన త్పయరా ము ఏమీ లేద్ధ.

30. తతుః కే ేశ్కర్మ నివృతితుః

113
 తతుః కే ేశ్ కర్మ
నివృతితుః – వైరాగయ ము, వివేక్
ఖ్యయ తిని మనస్తు లో సిర
థ ముగా, బలముగా ఏరు డి,
ధరమ మేఘ సమాధి క్లిగిన రరువార పించ కేశములుల
(అవిదయ , అసిమ ర, రాగము, దేా షము, అభినివేశము)
మరయు క్రమ లు తొలగిపోతాయి. కేశముల
ల ద్వా రా ఏ
క్షము
ి ఉిండద్ధ, కేశముల
ల త్పభావముతో చేసిన క్రమ ల
ఫలిరములు క్లగవు.

2 వ పాదములోని 3 వ సూత్రము - 3.
అవిద్యయ ఽరమ తరాగదేవ షాభినివేశాుః పంచకే ేశాుః –
పించ కేశములు
ల - 1. అవిదయ – త్భమ, విపరయ య
(వయ తిరేక్మైన, విరుదమై
ు న) జాఞనము – ఉనా ద్ధ
లేనటలగా, లేనిద్ధ ఉనా టలగా భావిించ్చట, 2. అరమ త –
అహింకారము – “నేన” లేద్వ “నాది” కాని శరీరమును,
మనస్తు ను “నేన”, “నాది” అనే భావన, 3. రాగము -
త్ీతి, 4. దేవ షము – శత్తురా ము, పగ, 5.
అభినివేశ్ము – నేను ఉిండాలి, నేను ాగుిండాలి అనే
తీత్వమైన అభిలాష.

2 వ పాదములోని 4 వ సూత్రము - 4. అవిద్యయ

క్షేప్తముతర్ద
త షాం ప్పస్తపత
త నవిచిు న్నన ద్యరాణామ్

- ఈ ఐద్ధ కేశములలో
ల అవిదయ త్పధానమైన కేశము.
ల
మిగిలిన న్నలుగు కేశములకు
ల (అసిమ ర, రాగము,

114
దేా షము, అభినివేశములకు) అవిదయ త్పధానమైన
జనమ భూమి లాింటి కేశము.
ల

అవిదయ లేక్పోతే మిగిలిన న్నలుగు కేశములు

ల
ఉిండవు. అవిదయ ఉింటే మిగిలిన న్నలుగు కేశములు
ల
రపు కుిండా ఉింటాయి. అవిదయ రమము (త్భమ,
అజాఞనము) కాబటి,ి రరుా జాఞనము (వివేక్ ఖ్యయ తి)
క్లిగినప్పు డు రపు కుిండా అవిదయ తొలగిపోతుింద్ధ.
మరొక్ త్పాపిించక్ విషయములు ఏవీ లేకుిండా, వివేక్
ఖ్యయ తి మాత్రమే మనస్తు లో బలముగా నిిండుకని
ఉనా ప్పు డు, అవిదయ రపు కుిండా తొలగిపోతుింద్ధ.
అవిదయ తొలగిపోయినప్పు డు, అవిదయ జనమ భూమిగా
ఉిండే మిగిలిన న్నలుగు కేశములు
ల (అసిమ ర, రాగము,
దేా షము, అభినివేశము) కూడా తొలగిపోతాయి.

2 వ పాదములోని 13 వ సూత్రము - 13. సతి

మూల్ల తదివ పాకో జతయ యురోా గాుః – ముఖ్య
మూల కేశమైన
ల అవిదయ ఉనా టయి
ల తే, ఆ అవిదయ
కారణముగా క్రమ ఫలిరములుగా జనిం, ఆయుస్తు ,
భోగము (స్తఖ్ము, ద్ధఃఖ్ము) క్లుగుతాయి.

2 వ పాదములోని 12 వ సూత్రము - 12.

కే ేశ్మూల్ుః కరామ శ్యో దృషాిదృషజ ి నమ వేదనీయాుః
– ఈ పించ కేశములలో
ల త్పధాన కేశమైన
ల అవిదయ వలన
క్రమ లు (ప్పణయ ములు, పాపములు) చేయబడతాయి. ఆ

115
క్రమ ల ఫలిరములుగా ఈ జనమ లో కనిా ఫలిరములు
క్లుగుతాయి. గర జనమ లలో కనిా ఫలిరములు క్లిగి
ఉింటాయి. క్లగబోయ్ జనమ లలో కనిా ఫలిరములు
క్లుగుతాయి, కనిా ఫలిరములు క్లిగేింద్ధకు
సిదము
ు గా ఉింటాయి.

అవిదయ కేశములకు,
ల క్రమ లకు, జనమ లకు,
ఆయుస్తు కు, భోగములకు (స్తఖ్ము, క్షము
ి ) పరమ
మూల కారణము. త్పకాశవింరమైన రరుా జాఞనము
(వివేక్ ఖ్యయ తి) క్లిగి చీక్టి అనే అవిదయ తొలగిపోయ్,
కేశములు,
ల క్రమ లు, జనమ లు, ఆయుస్తు , భోగములు
అనీా తొలగిపోతాయి. అప్పు డు కైవలయ ము పింద్ధటకు
అర హర ఏరు డుతుింద్ధ. చీక్టి అనే అవిదయ
తొలగాలింటే, త్పకాశము అనే రరుా జాఞనము (వివేక్
ఖ్యయ తి) రపు మరొక్ మార గము లేద్ధ.

నాయ య దర్శ నము – గౌతమ మహ్రి ి – “ద్గుఃఖ

జనమ ప్పవృతిత దోష మిథయ జానానామ్
ఉతతరోతతరాపాయే సదనంతరాపాయాత్ అపవర్ ుుః” –
మానవులు ద్ధఃఖ్ పడుతున్నా ము అని అనుకుింటారు.
ఆ ద్ధఃఖ్ములకు కారణము వారు ఎతిున జనమ . వార
జనమ కు కారణము వారు చేస్తకునా క్రమ ఫలిరములు
(ప్పణయ ములు, పాపములు). వారు క్రమ లు (ప్పణయ ములు,
పాపములు) చేయుటకుకారణము వారర ఉనా
రాగము, దేా షము, మోహము ( కేశములు).
ల రాగము,
116
దేా షము, మోహములకు కారణము వారర ఉనా మిథ్యయ
జాఞనము లేద్వ త్భమ లేద్వ అవిదయ . ఈ మిథ్యయ జాఞనము
లేద్వ అవిదయ పోవాలింటే రరుా జాఞనమును
సాధిించ్చకోవాలి. రరుా జాఞనము మిథ్యయ జాఞనమును
లేద్వ అవిదయ ను (త్భమలను) తొలగిస్తుింద్ధ. అవిదయ
తొలగితే రాగము, దేా షము, మోహము అనే దోషములు
తొలగిపోతాయి. రాగము, దేా షము, మోహము అనే
దోషములు తొలగితే, జీవుడు క్రమ లు చేయడు. క్రమ లు
లేక్పోతే జీవుడిర జనమ లు ఉిండవు. జనమ లు లేక్పోతే
జీవుడిర ద్ధఃఖ్ము క్లిగే అవకాశమే ఉిండద్ధ.

నాయ య దర్శ నము – గౌతమ మహ్రి ి –

“వీతరాగ జనామ దర్శ నాత్” – జీవుడిర ద్ధఃఖ్ములకు
కారణమైన ఎనెా నోా జనమ లు క్లుగుతున్నా యి. ఆ
జనములు క్లగటానిర కారణము ఆ జీవుడు చేస్తకునా
క్రమ లు. ఆ క్రమ లు ఏదో ఒక్ కోరక్తో (రాగముతో)
చేస్తున్నా రు. ఈ జనమ పరింపర ఆగాలి అని
అనుకుింటే, రాగము, దేా షము (కోరక్లు) క్లగకుిండా
చూస్తకోవాలి. కోరక్లు లేక్పోతే క్రమ లు చేయడు,
జనమ లు క్లగవు.

ప్రహ్మ సూప్తములు – చత్తర్ ధ అధాయ యము –

ప్పధమ పాదము - 9. తదధిగమాధికర్ణ్ము - 13.
“తదధిగమ ఉతతర్ పూరావ ఘయోర్ శ్ల ేషవినాశౌ
తదవ య పదేశాత్”, “14. ఇతర్స్సయ ష్యయ వ మసంశ్ల ేషుః
117
పాతేత్త”– ఆరమ రరుా మును పూరగా
ు అర ుము
చేస్తకునా టయి
ల తే, అింరవరకు చేస్తకునా క్రమ లు
(ప్పణయ ము, పాపము) విన్నశనము అయిపోతాయి. ఆరమ
రరుా జాఞనము క్లిగిన రరువార చేస్త ఏ క్రమ అింటద్ధ.
అలా అనిా క్రమ లు (ప్పణయ ము, పాపము) నివృతిు
అయిపోతాయి. ఆ క్రమ ఫలిరములు (స్తఖ్ము,
ద్ధఃఖ్ము) ఆ జీవుడిర ఏ సింబింధము ఉిండద్ధ. ఆ
సాధకుడు మిగిలిన ేష జీవిరము జీవనుమ కుు డుగా
గడుప్పతాడు. ఆ శరీరము పడిపోయినప్పు డు కైవలయ ము
పింద్ధతాడు.

31. సరావ వర్ణ్మల్పపేతసయ

జానస్సతయ నంతయ జ్ఞయ
ా మల్ా మ్

తద్య సరావ వర్ణ్ మల్పపేతసయ జానసయ

ఆనంస్సతయ త్ జ్ఞయ
ా మ్ అల్ా మ్ - త్పబలమైన
వైరాగయ ముతో వివేక్ ఖ్యయ తి మనస్తు లో బలపడి, ధరమ
మేఘము అనే సితి థ క్లిగిన రరువార, మనస్తు లో
పేరుకని ఆవరించి (క్పిు వేసిన) ఉనా అనిా
మాలినయ ములు తొలగిపోయి, మనస్తు కు జాఞనముతో
అనింరమైన శర ు క్లిగి, జయ
ఞ మైన (తెలుస్తకోవలసిన)
వస్తువు రకుక వ సాథయిలో ఉింటింద్ధ.

త్దష ి (చూస్తవాడు) క్ింట్ట దృశయ ము (చూడబడే

వస్తువు) పెదద్ధ
ు . ఎవరకైన్న సరే వాళ్ళా

118
తెలుస్తకోవలసిన విషయము చాలా పెదద్ధ ు . ఎింతో
త్పయరా ము చేస్తు కాని ఒక్ వస్తువు యొక్క సమత్గమైన
విషయము అనిా కోణములలో తెలియద్ధ.
మానవులకు వస్తువులను తెలుస్తకోవాలనే ఆసర ు క్లిగి,
ఆ వస్తువు మీద మనస్తు ను కేింత్దీక్రించి ఆలోచిసూు,
త్క్మత్క్మముగా ఆ వస్తువు మీద కామముగా (కోరక్గా)
పరణమిసోు ింద్ధ. ఆ కామమే (కోరక్లే) త్క్మత్క్మముగా
క్రమ లను చేయిసోు ింద్ధ. ఆ క్రమ లు ఫలిరములను
అింద్ధసూు, జనమ లు క్లిగిస్తున్నా యి. ఈ జనమ లకు
మూల కారణము వస్తువు యొక్క పరపూర ణమైన జాఞనము
క్లగటలేద్ధ. మానవులు వస్తువును చూసి, ద్వని అనిా
విషయములు తెలుస్తకోవాలి అనే రపనతో, రనకు
తెలియకుిండానే, ఆ వస్తువు యొక్క జాలమునకు,
వలయములోర చికుక కుింటన్నా డు (Effects of
Advertisements).

త్పపించములోని వస్తువులను, విషయములను

ఆ, యా ఇింత్ద్ధయములు వాటితో ఇింత్ద్ధయములను
నియింత్తిించే మనస్తు క్లిసి తెలుస్తకుింటాయి.

మైప్తేయోపనిషత్ - “మనస్స హేయ వ పశ్య తి

మనస్స ప్శుణోతి మనస్స సరావ ణినామానయ భి
వదతి” – మనస్తు చూస్తుింద్ధ, మనస్తు విింటింద్ధ.
మనస్తు అనిా టినీ తెలుస్తకుింటింద్ధ.

119
 మనస్తు వేరే విషయము మీద ఆలోచిసూు
ఉింటే, వస్తువు ఎద్ధరు గుిండా ఉన్నా చూడలేద్ధ.
క్నుా ఎింరవరకు త్పసరించగలిగితే, మనస్తు కూడా
క్నుా తో అింరవరకే
త్పసరించి ఆ వస్తువును
చూడగలద్ధ. మనస్తు ఆ వస్తువు వనక్ భాగమును
కూడా చూడలేద్ధ. వస్తువుల సమత్గమైన
విషయములను మనస్తు ఎింద్ధకు త్గహిించలేక్
పోతోింద్ధ?

మనస్తు సా చు ముగా ఉిండుటవలన, ఆరమ

యొక్క త్పతిబిింబము మనస్తు మీద త్పతిఫలిసోు ింద్ధ.
మనస్తు రనలో త్పతిఫలిించిన ఆరమ చైరనయ మును,
వస్తువు మీదకు త్పసరింపచేసి,, ఆ వస్తువు గురించిన
విషయములను మనస్తు తెలుస్తకుింట్లింద్ధ.
మనస్తు లో ఇరర మాలినయ ములు (రజో గుణము,
రమో గుణము, కామము, సింసాక రములు, రాగము,
దేా షము, కోరక్లు, కోపము, లోభము, మోహము,
మదము, మారు రయ ము మొదలైనవి) ఉిండుటవలన,
ఆరమ చైరనయ ము యొక్క త్పతిబిింబము పూరగా
ు
త్గహిించలేక్ పోతోింద్ధ. ఎలాగైతే మబుో లు సూరయ
రరణములను పూరగా ు భూమి మీదకు పడకుిండా ఎలా
అడగి డ సాుయో, అదే విధముగా ఆరమ ను ఆవరించి
ఉిండే రమో గుణము (అజాఞనము), ఆరమ చైరనయ శరని ు
మనస్తు మీద పూరగాు పడకుిండా అడగిడ సోు ింద్ధ.
120
అింద్ధచేర ఆరమ బిింబము మనస్తు మీద పూరగా ు
సు షము
ి గా త్పతిబిింబిించ్చటలేద్ధ. ఈ పరసితి
థ లో,
రజో గుణము ఇింత్ద్ధయములను, మనస్తు ను
బయటకు పోయ్లా త్పేరేపిించి, ఇింత్ద్ధయములు
వస్తువుల మీద, విషయముల మీద త్పసరించినింర
మేరకు మాత్రమే మనస్తు త్గహిించిన కద్ధపా
ు టి చైరనయ
శరతో
ు తెలుస్తకగలుగుతోింద్ధ. అప్పు డు తెలుస్తకోగలిగే
జాఞనము రకుక వగా ఉిండి, జయ ఞ ము (తెలుస్తకోబడే
వస్తువులు, విషయములు) పెదవి
ు గా ఉింటాయి.
ఇింత్ద్ధయములు వస్తువుల వనుక్ భాగములవైప్ప
త్పసరించలేని కారణముగా మనస్తు వస్తువుల
సమత్గమైన జాఞనము త్గహిించలేక్ పోతోింద్ధ.
అింద్ధచేర ఆ వస్తువుల సమత్గమైన జాఞనము
తెలుస్తకోవాలనే ఆసర ు మనస్తు లో పెరగి, పెరగి
త్క్మత్క్మముగా కోరక్గా పరణమిసోు ింద్ధ.

ఒక్వేళ్ ఆకాశములో ఏ మబుో లు లేకుిండా,

ఆకాశము పరశుదము
ు గా ఉనా ప్పు డు సూరయ
రరణములు పూర ు త్పకాశముతో భూమి మీద
పడినప్పు డు వస్తువులు ఎింర సు షము
ి గా
క్నిపిసాుయో, అదే విధముగా
మనస్తు లో రమో
గుణము, రజో గుణము త్పభావము పూరగా
ు తొలగిపోతే,
వాటి ద్వా రా క్లిగే సింసాక రములు, మలినములు
(రాగము, దేా షము, కోరక్లు, కోపము, లోభము,
121
మోహము, మదము, మారు రయ ము మొదలైనవి) కూడా
తొలగిపోయి, మనస్తు పూరగా
ు సా చు ముగా,
పరశుదముు గా ఉింటే, ఆరమ చైరనయ ము పూరగా ు
మనస్తు మీద త్పతిఫలిించి, ఆరమ చైరనయ ము యొక్క
పూర ు చైరనయ శరతో
ు వస్తువుల, విషయముల
సమత్గమైన జాఞనము పిందగలుగుతుింద్ధ. అప్పు డు
తెలుస్తకోగలిగే జాఞనము అనింరముగా ఉిండి,
జయఞ ము (తెలుస్తకోబడే వస్తువులు, విషయములు)
అలు ముగాఉింటాయి. అప్పు డు ఆ వస్తువుల,
విషయముల మీద ఆసర ు ఉిండద్ధ, వాటిమీద కోరక్లు
క్లగవు.

32. తతుః కృతరాథనాం

పరిణామప్కమసమాపిగు త ణానామ్

తతుః కృతరాథనాం పరిణామప్కమ సమాపి త

గుణానామ్ – త్పబలమైన వైరాగయ ముతో వివేక్ ఖ్యయ తి
మనస్తు లో బలపడి, ధరమ మేఘ సమాధి సిద్ధిం ు చిన
రరువార గుణముల త్పయోజనములు పూర ు
అయిపోయినింద్ధన, మనస్తు లో ఆలోచనల
రూపములో ఉిండే గుణములు క్ృతార ుర పింద్ధ ఆ
గుణముల పరణామ త్క్మము పూరగా
ు ఆగిపోతుింద్ధ.

వైరాగయ ముతో వివేక్ ఖ్యయ తి క్లిగిన మనస్తు లో

ఉిండే ఆవరణ మలినములు అనీా తొలగిపోయి,

122
మనస్తు పరశుదమై
ు మనస్తు లో జాఞనము
అనింరముగా త్పతిబిింబిసూు ఉింటే, జయ
ఞ ము
(త్పాపిించక్ వస్తువులు, విషయములు) అలు ముగా
అయిపోయి, ధరమ మేఘము ద్వా రా అమృర ధారల
వర ిముతో ముదు అవుతునా సిద్ధుడు,అలు మైన
త్పాపిించక్ వస్తువులు, విషయముల మీద ఏ విధమైన
కోరక్లు, వాటి ద్వా రా క్లిగే భోగముల మీద ఏ విధమైన
ఆసర ు లేని సితి
థ ఏరు డినప్పు డు, త్పక్ృతి యొక్క సరుా ,
రజో, రమో గుణముల త్పయోజనములు (1. సింసారక్
భోగములు – స్తఖ్ము, ద్ధఃఖ్ము. 2. వైరాగయ ము, వివేక్
ఖ్యయ తి, అపవర గము – మోక్షము, భోగముల ముగిింప్ప)
పూర అయిపోతుింద్ధ. వైరాగయ ము క్లిగి సింసారక్
భోగములు వదని
ు నిర ణయిించ్చకున్నా డు కాబటిి
మొదటి త్పయోజనము పూర ు అయిపోయిింద్ధ.
భోగములకు విరుగుడుగా వైరాగయ ముతో వివేక్ ఖ్యయ తి
పింద్వడు కాబటిి రిండవ త్పయోజనము కూడా పూర ు
అయిపోయిింద్ధ. ఈ పరసితి
థ లో త్పక్ృతి యొక్క మూడు
గుణములకు ఏ పనీ లేద్ధ, కాబటిి గుణములు క్ృతార థర
(సఫలము, పని పూర ు చేశాయి) అయిపోయాయి.

ఆ వయ రలో
ు ఈ పరసితి
థ ఏరు డిన రరువార
గుణములలో మారుు లు (ఒక్ గుణమును మరొక్
గుణమును అధిగమిించాలనే పోటీ – కామము, త్కోధము,
లోభము, మోహము, మదము, మారు రయ ము, దేా షము,
123
సింసాక రములు) ఆ వయ రరు సింబింధిించినింరవరకు
సమాపుము అయిపోతుింద్ధ.

త్పక్ృతి యొక్క మారుు లు రిండు విధములుగా

ఉింటింద్ధ.

1. అనలోమ పరిణామ ప్కమము – సృష్ ి -

మూల త్పక్ృతి లేద్వ త్పధానము (త్పక్ృతి యొక్క
మూడు గుణములలో నిరింరరము త్పతి క్షణములో
అతి సూక్షమ మైన పరణామములు, మారుు లు క్లిగి) –
మహరరుా ము – అహింకారము – పించ రన్నమ త్రలు –
పించ భూరములు – శరీరము, మనస్తు ,
ఇింత్ద్ధయములు - వస్తువులు, విషయములు
మొదలైనవి (త్పపించము) – త్పయోజనము – భోగము
(స్తఖ్ము, ద్ధఃఖ్ము).

2. ప్పతిలోమ ల్లద్య విలోమ పరిణామ ప్కమము

– సృష్రి వయ తిరేక్ ద్ధశ - వైరాగయ ము క్లిగి భోగముల
మీద ఆసర పూ ు రగాు తొలగిపోయి, త్పక్ృతి యొక్క మూడు
గుణములలోని పరణామములు సమాపుము
అయిపోతాయి త్పయోజనము – వివేక్ ఖ్యయ తి, రరుా
జాఞనము, అపవర గము.

33. క్షణ్ప్పతియోగీ పరిణామాపరాంతనిస్త్రాుహ్య ుః

ప్కముః

124
 క్షణ్ ప్పతియోగీ పరిణామ అపరాంత
నిస్త్రాుహ్య ుః ప్కముః - త్పాపిించక్ వస్తువులలో ఉిండే
గుణముల నిరింరరము పరణామములు లేద్వ
మారుు లు క్షణములతో ముడిపడి ఉింటింద్ధ. త్పతి
క్షణ, క్షణములలో అనిా వస్తువులలోను అతి
సూక్షమ మైన పరణామములు క్లుగుతూ ఉింటాయి.
క్షణ, క్షణములలో జరగే ఈ పరణామముల
సమాహారమును త్క్మము అింటారు. ఎప్పు డైతే,
ఎవరకైతే ఈ గుణములు క్లిగిించే భోగములు లేద్వ
అపవర గము క్లిగిించి, ఇింక్ చేయవలసినద్ధ ఏమీ లేని
పరసితి
థ ఏరు డినప్పు డు, ఆ గుణములు క్ృతార ుర
పింద్ధ, అప్పు డు ఈ గుణముల పరణామ త్క్మమునకు
ఒక్ అింరము, ముగిింప్ప కూడా ఉింటింద్ధ.

త్తిగుణారమ క్మైన మూల త్పక్ృతి నుిండి ప్పటిన

ి
త్పపించములోని ఏ వస్తువులోనైన్న (ఆ వస్తువులోని
గుణములు నిరింరరము క్షణ, క్షణము అతి
సూక్షమ మైన పరణామములు నిరింరరము చెింద్ధతూ)
త్పతి క్షణములో మన క్ళ్ లకు క్నిపిించని చినా , చినా
మారుు లు క్లుగుతూ ఉింటాయి. ఒక్ శిశువు ప్పటిన ి
రరువార, ఆ శిశువు శరీరము త్క్మత్క్మముగా
పెరుగుతూ ఉింటింద్ధ. రరువార ాలయ దశ,
యవా నము, మధయ వయస్తు , ముసలిరనము.
రరువార ఈ మారుు లకు ఒక్ అింతిమ దశ వచిు
125
చివరర మరణము (న్నశనము) జరగి ఈ పరణామ త్రయ
ఆగిపోతుింద్ధ. ఈ అింతిమ దశలో ఈ వస్తువులను
మూల త్పక్ృతి రనలో లయము చేస్తకుింటింద్ధ. ఈ
త్పపించములోని త్పతి వస్తువుకు ఈ పరణామ త్క్మము
రపు కుిండా ఉింటింద్ధ. కాని మూల త్పక్ృతిర అింతిమ
దశ అనేద్ధ లేద్ధ. ఈ మారుు లు క్లిగిన వస్తువులను
అనిరయ ము (అసరయ ము) అని అింటాము. కాని మూల
త్పక్ృతిర పరణామ త్క్మము ఉన్నా , ద్వనిర అింతిమ
దశ లేద్వ అవసానము లేద్ధ. అింద్ధచేర మూల
త్పక్ృతి ఒక్ రక్మైన నిరయ ము (ఈ సృష్లో
ి ని అనిా
జీవులకు అపవర గము క్లిగే వరకు త్పక్ృతిలో పరణామ
త్క్మము ఉింటింద్ధ). ఇద్ధ సు షము
ి గా చెపు లేరు.

త్తిగుణాతీరమైన ఆరమ సా రూపమునకు

(“నేన”) ఈ పరణామములు, పరణామ త్క్మము
ఉిండద్ధ, అలాగే అింతిమ దశ లేద్వ అవసానము
కూడా ఉిండద్ధ. అటవింటి ఆరమ సా రూపమును
నిరయ ము (సరయ ము) అని అింటాము. కాని అజాఞనముతో
(త్భమతో) ఈఆరమ సా రూపమును (“నేన”)
శరీరముతో ముడి పెటేసి
ి , శరీరమే నేను అనే త్భమతో –
“నేన” ప్పటాిను, “నా” ప్పటిన
ి రోజు, “నేన”
పెరుగుతున్నా ను, “నాకు” దెబో రగిలిింద్ధ అని
అింట్ట ఈ శరీరమునకు క్లిగిన పరణామములను
ఆరమ కు (“నేన”) అింటిస్తున్నా ము. మనస్తు లో ఉిండే
126
రాగము (రజో గుణము) లేద్వ దేా షము (రమో గుణము)
కారణముగా క్రమ లు జరుగుతున్నా , జీవుడు ఆ క్రమ లకు
“నేన” క్ర ు అని త్భమిసూు, ఆ క్రమ లు రన ాధయ ర
వహిసూు, ఆ క్రమ ఫలిరములను అనుభవిించ్చటకు, ఈ
సింసార చత్క్ములో తిరుగుతూ ఉన్నా డు.

ఆకాశములో తెలనిల మబుో లు క్మిమ తే ఆకాశము

తెలగా
ల ఉింద్ధ అింటాము, నలటిల మబుో లు క్మిమ తే
ఆకాశము నలగా ల ఉింద్ధ అింటాము. ఏ మబుో లు
లేక్పోతే (Space లో ఉిండే సూక్షమ మైన క్ణముల మీద
సూరయ రరణములు పడి త్పతిఫలిించేటప్పు డు నీలము
రింగు అనిా ద్ధశలకు వాయ పిస్తుింద్ధ. అింద్ధచేర
ఆకాశము నీలముగా క్నిపిస్తుింద్ధ) నీలముగా ఉింద్ధ
అని అింటాము. నిజానిర ఆకాశమునకు ఏ రింగు లేద్ధ,
అింటద్ధ. సా చు ముగా ఉింటింద్ధ. అదే విధముగా
ఆరమ సా రూపమునకు శరీరము యొక్క ఏ
లక్షణములు లేవు, అింటవు, ఏ పరణామము లేద్వ
మారుు ఉిండద్ధ. ఆరమ సా రూపము కూటస థ నిరయ జాఞన
సా రూపము – ఎలల కాలములలోను ఏ పరణామములు
లేని నిరయ (సరయ ) సా రూపము.

34. పురుషార్ థశూనాయ నామ్ గుణానామ్ ప్పతిప్పసవుః

కైవల్య మ్ సవ రూపప్పతిషాఠ వా చితశ్
త ి తరితి

127
 పురుషార్ థ శూనాయ నామ్ గుణానామ్
ప్పతిప్పసవుః కైవల్య మ్ సవ రూప ప్పతిషాఠ వా
చితతశ్ి తుః ఇతి -

పురుషార్ థ శూనాయ నామ్ గుణానామ్ -

త్తిగుణారమ క్మైన మూల త్పక్ృతి యొక్క మూడు
గుణములకు (సరుా గుణము, రజో గుణము, రమో
గుణములకు) ఎప్పు డైతే ప్పరుష్ఠడి
(జీవారమ కు)
అింద్ధించవలసిన (భోగము లేద్వ అపవర గము) పూర ు
అయిపోయినప్పు డు

ప్పతిప్పసవుః కైవల్య మ్ – ఈ మూడు గుణములు

రమకు మూలమైన మూల త్పక్ృతిలో ఐక్య మైపోతాయి
(లయమైపోతాయి). గుణముల త్పభావము లేని
పరసితి
థ ని కైవలయ ము అింటారు. లేద్వ

సవ రూప ప్పతిషాఠ వా చితతశ్ి తుః ఇతి– ఆరమ

సా రూపము యొక్క చైరనయ శర,ు రన సా సా రూపములో
(వేరే సా రూపముతో క్లిసి ఉిండకుిండా) భాసిసూు లేద్వ
త్పకాశిసూు ఉిండే సితి
థ ని కైవలయ ము అింటారు. దీనిని
మిించి ఇింకేమీ లేద్ధ.

కైవలయ మును రిండు విధములుగా అర ుము

చేస్తకోవచ్చు . 1. మూడు గుణములకు ప్పరుష్ఠడితో ఏ
పనీ లేక్ పరణామ త్క్మము అింరము

128
అయిపోయినప్పు డు. 2. ఆరమ సా రూపము రన
సా సా రూపములో భాసిసూు ఉనా ప్పు డు.

రన సా సా రూపమును కోలోు యిన ప్పరుష్ఠడిర,

మూల త్పక్ృతితో క్లిసి ఉిండి, మూల త్పక్ృతే తాను
అనే త్భమలో ఉిండే ప్పరుష్ఠడిర, ఆ మూల త్పక్ృతి
ద్వా రా జరగిన క్రమ లు తానే చేస్తకున్నా నని త్భమతో,
ఆ క్రమ ల ాధయ ర వహిస్తునా ప్పరుష్ఠడిర, ఆ క్రమ
ఫలిరములను (భోగములు – స్తఖ్ము, ద్ధఃఖ్ము)
అింద్ధించ్చటకు సృష్ని
ి త్పారింభిస్తుింద్ధ. సృష్ ి
త్క్మము - మూల త్పక్ృతి – మహరరుా ము –
అహింకారము – పించ
రన్నమ త్రలు – పించ
మహాభూరములు – అింరఃక్రణము (బుద్ధ,ు మనస్తు ,
చిరుము, అహింకారము) మరయు దృశయ త్పపించమైన
వస్తువులు, విషయములు. జీవారమ కు ఆ క్రమ ల
కారణము యొక్క త్భమ, అజాఞనము ఉనా ింర వరకు,
మూల త్పక్ృతి ఈ సృష్ ి త్పత్రయ నిరింరర పరణామ
త్క్మముగా నడిపిసూు ఉింటింద్ధ.

అవిదయ తో ఆవరించబడి ఉనా ప్పరుష్ఠడు

పరణామ త్క్మములో త్పధానమైన మనస్తు తో
మమేక్మైపోయి, మనస్తు “నేన” అని త్భమిసూు, ఆ
మనస్తు ను ఆధారముగా చేస్తకని, దృశయ
త్పపించమును దరశ సూు, “నేన ప్దష”ి అని త్భమిసూు,
మనస్తు చేస్త క్రమ లను “నేన” కర్ త” అని త్భమిసూు,ఆ
129
దృశయ త్పపించము ద్వా రా భోగములను అనుభవిసూు
“నేన భక త” అని త్భమిస్తున్నా డు. దీనిర మూల
కారణము ప్పరుష్ఠడు మనస్తు తో క్లిసిపోయి, రనకు
త్తిగుణారమ క్మైన మనస్తు కు ఏ బేధము లేదని త్భమ
(అవిదయ ).

ప్పరుష్ఠడిర రన సా సా రూపము చైరనయ

సా రూపమని, త్తిగుణారమ క్మైన త్పక్ృతి ద్వా రా క్లిగిన
మనస్తు తో, త్పాపిించక్ వస్తువులు, విషయములు వేరు
అనే వివేక్ము క్లిగిన రరువార, ఈ వివేక్ము
క్లిగిించటమే రమ త్పయోజనముగా ఉిండే మూడు
గుణములు, రమ పని పూర ు అయినటల (క్ృతార ుర)
భావిించి, తాము ఆ ప్పరుష్ఠడిర చేయవలసినద్ధ
ఇింకేమీ లేద్ధ కాబటి,ి రమ మూల కారణమైన మూల
త్పక్ృతిలో లయమైపోతాయి. ఏ మనస్తు తో
ఇింరవరకు క్లిసిపోయి, ఆ మనస్తు నేను అని
ప్పరుష్ఠడు త్భమపడుతూ భోగములను
అనుభవిస్తున్నా డో, ఏ మనస్తు లో ఎనెా నోా
సింసాక రములు, రాగములు, దేా షములు మొదలైన
మలినములను ద్వచ్చకనిఉన్నా డో, ఏ మనస్తు తో
సాధన చేస్తకని వివేక్ ఖ్యయ తి పింద్వడో, ఆ మనస్తు
రన మూల కారణమైన మూల త్పక్ృతిలో
లయమైపోయి (త్పతిత్పసవము అయిపోయి), మరలా ఆ

130
మనస్తు తిరగి ప్పటద్ధ ి . ఆ ప్పరుష్ఠడిర ఆ మనస్తు తో
విముర ు లభిస్తుింద్ధ.

ఇింరవరకు ఆరమ సా రూపమును ఆవరించి

ఉనా లేద్వ అడము
డ గా ఉనా మూడు గుణములు
యొక్క ఆవరణ తొలగిపోయి, దృశయ త్పపించముతో
సింబింధము కూడా తొలగిపోయి ఆరమ సా రూపము
యొక్క చైరనయ శర,ు మనస్తు ను, వృతుులను
ఆత్శయిించ్చకోకుిండా, కేవలము ఏక్ముగా రన
సా సా రూపములో భాసిసూు ఉింటింద్ధ. ఇదే
కైవలయ ము. ఆ కైవలయ ములోనే పరపూర ణమైన
ఆనిందము ఉింద్ధ.

కైవల్య పాదము సమాపము

త .

ప్ీకృషణ ప్పార్ థన
వుస్తదేవస్తతం దేవం, కంసచణూర్ మర్ ేనమ్I
దేవకీ పర్మానందం, కృషం ణ వందే జగద్గురుమ్ II

అధ క్షమా ప్పార్ ధనా

యదక్షర్పదప్భ్షం ి మాప్తహీనం చ యదా వేత్ l
తతా ర్వ ం క్షమయ తం దేవ నారాయణ్ నమోస్తతతే ll

131
అధ భ్గవత్ సమర్ా ణ్మ్
క్త్యేన వాచ మనరంప్దియైరావ బుధాయ తమ నావా
ప్పకృతే సవ భ్యవాత్ l
కరోమి యదయ త్ సకల్ం పర్స్మమ నారాయణాయేతి
సమర్ా యామి ll
అధ లోకక్షేమ ప్పార్ ధనా
సర్దవ భ్వంత్త స్తఖినుః సర్దవ సంత్త నిరామయాుః l
సర్దవ భ్ప్ద్యణి పశ్య ంత్త మా కిచ త్
ద్గుఃఖభ్యగా వేత్ ll
అధ మంగళమ్
ప్ియుః కంతయ కళ్యయ ణ్ నిధయే నిధయేరి ధనామ్ l
ప్ీవేంకట నివాశాయ ప్ీనివాస్సయ మంగళమ్ ll
కృషణ నామ సంకీర్ తన
కృషంణ వందే జగద్గురుం l ప్ీ కృషంణ వందే
జగద్గురుం l
కృషం ణ వందే జగద్గురుం l ప్ీ కృషంణ వందే
జగద్గురుం l

132