Numerus 45 4

Математичко списание НУМЕРУС
за учениците од основното образование.

ISSN 1409-875X
Излегува во четири броја во текот на една учебна година.
Цената на еден примерок е 90 денари, а претплатата за 4
броја е 300 денари.
Претплатата и порачките можете да ги испратите на адреса:
Сојуз на математичари на Македонија,
ул.„Архимедова“ бр. 3, 1000 Скопје, Р. Северна Македонија.
е-адреса за претплата: sojuz.na.matematicari@gmail.com
Жиро сметка 300000001276071, ЕДБ 4030991121596, депонент на
Комерцијална банка АД, СММ (со назнака за НУМЕРУС).
Електронска адреса за контакт, праќање прилози и
решенија: numerus.smm@gmail.com
УРЕДУВАЧКИ ОДБОР
Слаѓана Јакимовиќ, главен и одговорен уредник
Ирена Стојковска, одговорен уредник – Математички загатки и
популарни прилози
Елена Хаџиева, одговорен уредник – Одделенска настава
Петар Соколоски, одговорен уредник – Предметна настава
Делчо Лешковски, одговорен уредник – Олимписко катче
Трајче Ѓорѓијевски, одговорен уредник – Конкурсни задачи
Мирко Петрушевски, одговорен уредник – Наградни задачи
Татјана Атанасова Пачемска
Весна Бојаџиева
Соња Геговска – Зајкова
Валентина Гоговска
Снежана Златковска
Лидија Кондинска
Елена Котевска
Зоран Мисајлески
Билјана Начевска Настовска
Весна Недановска
Светлана Симјаноска
Јасмина Сретеноска
Петар Филиповски
Технички уредник: Ѓорѓи Маркоски
СОПСТВЕНИК И ИЗДАВАЧ Е СОЈУЗОТ НА МАТЕМАТИЧАРИТЕ НА

МАКЕДОНИЈА
ОД ИСТОРИЈАТА НА МАТЕМАТИКАТА
Елена Хаџиева,
Универзитет за информатички науки и технологии „Св. Апостол
Павле“ - Охрид
ЗА ГАУС И СУМИТЕ ОД БРОЕВИ
Јохан Карл Фридрих Гаус (1777-1855)

се смета за еден од највлијателните
луѓе во светската историја, не само
како математичар, туку и поопшто,
како научник.
Често е нарекуван и „најдобар
математичар во историјата“, или
„најдоброто од математичарите“ (на
латински: “princeps mathematicorum”).
Роден е на 30.04.1777 година во
Брунсвик, Германија, во сиромашно
работничко семејство, а починал на
23.02.1855 година во Готинген,
Германија. Мајкa му била неписмена,
дури и не го знаела точно датумот на неговото раѓање, туку само
знаела дека се родил 39 дена по Велигден во 1777 година.
Подоцна, тој сам си го пресметал датумот на раѓање (користејќи
математички методи за наоѓање на датумот на Велигден во
изминати и следни години).
Бил чудо од дете - има неколку приказни од детството поврзани
со неговата надареност. На пример, кога имал 3 години, татко му
вршел некакви пресметки на хартија поврзани со домаќинството.
Гаус забележал грешка во пресметките, и го кажал точниот
резултат пресметувајќи на памет.
Следната приказна, можеби најпозната од неговото детство, е за
добиената казна кога се однесувал непристојно во основно
училиште. Имено, за казна добил да ја пресмета сумата на
првите 100 природни броеви, односно
1 + 2 + 3 + ⋯ + 98 + 99 + 100
Учителот му ја дал оваа задача мислејќи дека тој ќе ја решава
задачата цел час, сумирајќи ги собироците еден по еден, по
редослед. Но проникливиот ученик (најверојатно осумгодишен),
пронашол многу пократок начин за пресметување на оваа сума.
1
Нумерус 45-4
Забележал дека првиот и последниот број даваат иста сума како
и вториот и претпоследниот, итн., односно
1 + 100 = 101, 2 + 99 = 101, 3 + 98 = 101, …, 50 + 51 = 101.
Сега лесно можел да пресмета:
1 + 2 + 3 + ⋯ + 98 + 99 + 100 = 50 ⋅ 101 = 5050.
Така Гаус го запрепастил својот учител, давајќи му одговор за
неколку минути.
Љубовта кон математиката кај Гаус продолжила и понатаму во
младоста и зрелите години. Работел на конструкции на
многуаголници само со шестар и линијар, прв конструирал
правилен 17-аголник, ги поставил основите, а постигнал и
значајни резултати во математичката дисциплина теорија на
броеви. Понатаму, имал значаен придонес во алгебрата и
геометријата, како и во научните дисциплини надвор од
математиката: магнетизам, геодезија, астрономија. Иако работел
во повеќе научни дисциплини, отсекогаш ја сметал математиката
за „кралица на науките“.
По природа бил многу работлив, но скромен. Своите научни
резултати ретко ги објавувал, односно не објавувал ако не сметал
дека има совршено добар резултат. За целиот свој живот,
учествувал само на една научна конференција. Во неговите
дневници имало многу математички резултати, кои биле објавени
години по неговата смрт. Математичарот и писател Бел, рекол
дека, ако Гаус ги објавел своите резултати на време, ќе го
забрзал развојот на математиката за 50 години.
Денес, во негова чест, неколку поими во науката го носат
неговото име: Гаусов метод на елиминација, Гаусова теорема,
Гаусов закон, Гаусова (нормална) распределба, Гаусов закон за
магнетизам, понатаму: Гаусов кратер на месечината, Гаусова
награда, Гаусова кула, Гаусова куќа, астероид 1001 Гаусиа,
вулкан Гаусберг, итн.
Ајде малку да размислуваме...
Ако во задачата која ја добил Гаус учествуваа непарен број
собироци, дали ќе беше покомплицирано да се дојде до збирот?
Пробајте да ја решите следната задача на начинот на кој Гаус
размислувал.
Задача 1. Определете го збирот
1 + 2 + 3 + ⋯ + 19 + 20 + 21.
Ќе дадеме и втор пристап за решавање на задачата која ја добил
малиот Гаус. Да ја означиме со 𝑆 целата сума,
𝑆 = 1 + 2 + 3 + ⋯ + 98 + 99 + 100.
2
Ако го смениме редоследот на собироците, ќе се добие истата

сума,
𝑆 = 100 + 99 + 98 + ⋯ + 3 + 2 + 1.
Ајде сега да ги собереме последниве две равенства (збирот на
левите страни го пишуваме лево, а збирот на десните страни го
пишуваме десно во новото, збирно равенство):
2𝑆 = 1 + 100 + 2 + 99 + 3 + 98 + ⋯ 99 + 2 + 100 + 1
2𝑆 = 100 ⋅ 101
100 ⋅ 101
𝑆= = 5050.
2
Користејќи го овој пристап, повторно решете ја задачата 1. Кој
пристап ви е полесен?
Користејќи го вториот пристап, да се обидеме да изведеме општа
формула за збирот на првите 𝑛 природни бореви. Нека
𝑆 = 1 + 2 + 3 + ⋯ + 𝑛 − 2 + 𝑛 − 1 + 𝑛.
Тогаш исто така важи:
𝑆 = 𝑛 + 𝑛 − 1 + 𝑛 − 2 + ⋯ + 3 + 2 + 1.
Со собирање на равенствата добиваме
2𝑆 = 1 + 𝑛 + 2 + 𝑛 − 1 + 3 + 𝑛 − 2 + ⋯ + 𝑛 − 1 + 2 + 𝑛 + 1 ,
при што во секоја заграда изразот е еднаков на 𝑛 + 1 , а такви
изрази има исто толку колку собироци во сумата 𝑆, вкупно 𝑛.
Следува дека 2𝑆 = 𝑛 𝑛 + 1 , или 𝑆 = , односно
𝑛 𝑛+1
1 + 2 + 3 + ⋯+𝑛 = . 1
2
Формулата (1) со зборови може да се искаже вака: Збирот на
првите 𝑛 природни броеви е половина од производот на 𝑛 и
𝑛+1 .
Задача 2. Пресметајте ги збировите
а) 1 + 2 + 3 + ⋯ + 149
б) 1 + 2 + 3 + ⋯ + 202
Пример 1. Да го примениме вториот пристап и за наоѓање на
збирот на парните броеви од првата стотка:
𝑆 = 2 + 4 + 6 + ⋯ + 96 + 98 + 100.
Го запишуваме збирот и со обратен редослед на собироците:
𝑆 = 100 + 98 + 96 + ⋯ + 6 + 4 + 2.
Сега ги собираме последните две равенства:
2𝑆 = 2 + 100 + 4 + 98 + 6 + 96 … + 98 + 4 + 100 + 2 ,
2𝑆 = 102 + 102 + 102 + ⋯ + 102 + 102 + 102.
Можеби ќе се замислите колку собироци 102 има во последното
равенство. Одговорот е дека тие се исто толку колку што има
3
Нумерус 45-4
собироци во 𝑆, односно колку што има парни броеви во првата
стотка, тоа се 50. Добиваме:
⋅
2𝑆 = 50 ⋅ 102, односно 𝑆 = = 2550.
Да забележиме дека истата задача може да се реши и со мало
преуредување на изразот, па потоа со користење на формулата
(1). Еве како:
𝑆 = 2 + 4 + 6 + ⋯ + 96 + 98 + 100 =
50 ⋅ 51
= 2 ⋅ 1 + 2 + 3 + ⋯ + 48 + 49 + 50 = 2 ⋅
2
= 2550.
Задача 3. Најдете го збирот на непарните броеви помали од 50.
Пробајте да го најдете овој збир на двата начини, како што е
направено во примерот 1.
Упатство: 𝑆 = 1 + 3 + 5 + ⋯ + 47 + 49 = 2 ⋅ 0 + 1 + 2 ⋅ 1 + 1 +
2 ⋅ 2 + 1 + ⋯ + 2 ⋅ 23 + 1 + 2 ⋅ 24 + 1 = 2 ⋅ 0 + 1 + 2 + 3 + ⋯ +
24 + 1 + 1 + ⋯ + 1 . Колку единици има во последнава заграда,
што мислите?
Пример 2. Да се обидеме сега да го определиме следниот збир:
𝑆 = 27 + 28 + 29 + ⋯ + 134 + 135 + 136.
Повторно ќе изложиме решение добиено на два начини. Да
забележиме најпрво дека во збиров има 136 − 27 − 1 = 110
собироци.
1 начин: 𝑆 = 27 + 28 + 29 + ⋯ + 134 + 135 + 136, но и:
𝑆 = 136 + 135 + 134 + ⋯ + 29 + 28 + 27.
Оттука,
2𝑆 = 27 + 136 + 28 + 135 + ⋯ + 136 + 27 = 110 ⋅ 163,
затоа што секој збир во заградите е еднаков на 163, а такви
⋅
збирови има 110, па одговорот на задачата е 𝑆 = = 8965.
2 начин: 𝑆 може да се запише како разлика од суми кои може да
се пресметаат со формулата (1), односно
𝑆 =𝑆 −𝑆 ,
каде што
𝑆 = 1 + 2 + 3 + ⋯ + 136, 𝑆 = 1 + 2 + 3 + ⋯ + 26.
Идејата е дека од збирот на сите природни броеви од 1 до 136, ги
одземаме сите природни броеви од 1 до 26, за да ни останат
природните броеви од 27 до 136. Сега ја применуваме формулата
(1) и добиваме
⋅ ⋅
𝑆 = = 9316, 𝑆 = = 351.
Оттука, 𝑆 = 9316 − 351 = 8965.
Задача 4. Пресметајте ги збировите:
4
а) 35 + 36 + 37 + ⋯ + 89 + 90,
б) 28 + 29 + 30 + ⋯ 211 + 212.
Задача 5. Пресметајте ги збировите
а) 𝑆 = 66 + 69 + 72 + ⋯ + 219 + 222 + 225.
б) 𝑆 = 67 + 70 + 73 + ⋯ + 121 + 124 + 127.
Упатство: а) Се гледа дека собироците се природни броеви
деливи со 3, почнувајќи од 66 па сè до 225. Збирот може да се
запише и на следниов начин 𝑆 = 3 ⋅ 22 + 23 + ⋯ + 74 + 75 . б)
Збирот може да се запише на следниов начин: 𝑆 = 3 ⋅ 22 + 1 +
3 ⋅ 23 + 1 + ⋯ + 3 ⋅ 40 + 1 + 3 ⋅ 41 + 1 + 3 ⋅ 42 + 1 .
Да ги разгледаме поподробно збировите 𝑆 и 𝑆 дадени во
задачата 5. Нивните собироци се разликуваат за константна
разлика, 3. Во таков случај, велиме дека собироците се членови
на таканаречената аритметичка низа или прогресија.
Аритметичка прогресија (низа) е составена од броеви кои се
разликуваат за константа 𝑑:
𝑎, 𝑎 + 𝑑, 𝑎 + 2𝑑, … , 𝑎 + 𝑛𝑑, … .
Формулата (1) ќе ни овозможи да изведеме нова формула, за
збирот на првите 𝑛 + 1 членови на аритметичката прогресија:
𝑆 = 𝑎 + 𝑎 + 𝑑 + 𝑎 + 2𝑑 + ⋯ + 𝑎 + 𝑛𝑑
= 𝑎 + 𝑎 + ⋯+ 𝑎 + 𝑑 1 + 2 + ⋯+ 𝑛
𝑛 𝑛+1
= 𝑛+1 𝑎+ 𝑑,
2
односно
𝑛+1
𝑎 + 𝑎 + 𝑑 + 𝑎 + 2𝑑 + ⋯ + 𝑎 + 𝑛𝑑 = 2𝑎 + 𝑛𝑑 , 2
2
каде што 𝑎 е првиот член на аритметичката прогресија, а 𝑑 е
константната разлика.
Сега збировите од задачата 5 може да ги пресметаме и со помош
на формулата (2). Во 𝑆 прв член, разлика и број на членови се
𝑎 = 66, 𝑑 = 3 и 𝑛 + 1 = 54, соодветно, а во 𝑆 , 𝑎 = 67, 𝑑 = 3 и 𝑛 +
1 = 21, што се гледа од следниов запис на сумите:
𝑆 = 66 + 66 + 1 ⋅ 3 + 66 + 2 ⋅ 3 + ⋯ + 66 + 53 ⋅ 3
𝑆 = 67 + 67 + 1 ⋅ 3 + 67 + 2 ⋅ 3 + ⋯ + 67 + 20 ⋅ 3
Сега, со примена на формулата (2), добиваме:
54
𝑆 = 2 ⋅ 66 + 53 ⋅ 3 = 7857,
2
21
𝑆 = 2 ⋅ 67 + 20 ⋅ 3 = 2037.
2
Да забележиме дека формулата (2) важи и за било кои реални
броеви 𝑎 и 𝑑, и за било кој природен број 𝑛.
Задачи за самостојна работа
5
Нумерус 45-4
а) 1 + 2 + 3 + ⋯ + 56 + 57,
б) 1 + 2 + 3 + ⋯ + 542 + 543,
в) 4 + 8 + 12 + ⋯ + 392 + 396.
а) 23 + 24 + 25 + ⋯ + 45 + 46,
б) 110 + 111 + 112 + ⋯ + 732 + 733
в) 108 + 110 + 112 + ⋯ + 670 + 672,
а) 103 + 105 + 107 + ⋯ + 451 + 453,
б) 235 + 240 + 245 + ⋯ + 455 + 460.
в) 137 + 143 + 149 + ⋯ + 455 + 461.
Пробајте некои од збировите да ги определите на два начини.
Извори:
[1] Wikipedia, the free encyclopedia,
https://en.wikipedia.org/wiki/Carl_Friedrich_Gauss
[2] Kids Enciclopedia Facts,
https://kids.kiddle.co/Carl_Friedrich_Gauss
[3] Gauss Trick – A Staff Seminar,
https://nzmaths.co.nz/gauss-trick-staff-seminar
МАТЕМАТИЧКА ЗАГАТКА 1
A) Како да се поделат 7 јаболка на 12 деца
подеднакво, ако е дозволено само едно
јаболко да се сече на повеќе од два дела?
Б) Како да се поделат 7 јаболка на 12 деца
подеднакво, ако секое јаболко може да се
сече на најмногу 4 дела?
Извор: Ratko Tošić, Rešeni zadaci iz matematika za mlade
matematičare, Naučna Knjiga, Beograd, 1990.
6
Гордана Ѓорѓиевска
Јасмина Сретеноска
ООУ „ВЕРА ЦИРИВИРИ - ТРЕНА“, СКОПЈЕ
Училиштето „Вера Циривири-

Трена“, кое со гордост го носи
името на младата револуцио-
нерка, се наоѓа во општината
Карпош во градот Скопје. Тоа
започнува со работа во 1963
година. Денес, слика на нашето
училиште се успесите кои ги
постигнуваат наставниците и
учениците со својата работа и
трудољубивост. Учениците со
гордост го претставуваат учи-
лиштето на различни манифес-
тации и се учесници во многу
активности и проекти.
Ќе ги наведеме само
наградите со кои се закитија учениците минатата година на
математичките натпревари: три први и четири трети награди на
општинскиот натпревар, четири први и две трети награди на
регионалниот натпревар, втора и трета награда на државниот
натпревар и сребрен и бронзен медал на ЈММО.
Учениците со голема желба и ентузијазам ја посетуваат
и математичката секција. Активностите кои се реализираат во
рамките на математичката секција на учениците им
овозможуваат дружење со математиката надвор од
формалноста која ја нуди училницата во редовната настава.
Главни цели кои се остваруваат преку изучување на различни
теми и изработка на проекти во рамките на секцијата се, на еден
несекојдневен начин, учениците да бидат исправени пред
предизвикот на истражувањето и да се поттикне нивната
креативност во пристапот на решавање на проблемите.
Меѓу другото, учениците од математичката секција
учествуваа на меѓународната математичка манифестација „Мост
на математиката“ во Врњачка Бања, Србија. Во рамките на
7
Нумерус 45-4
натпреварот на оваа манифестација, учениците по насоки и под

раководство на нивниот ментор изработуваа проекти со кои се
претставија пред нивните врсници од соседните земји. На
читателите на „Нумерус“ ќе им претставиме некои од нашите
проекти.
Изработувајќи го проектот МАТЕМАТИЧКИ ЦВЕТ,
учениците имаа можност директно да го применат своето
знаење за геометрија и геометриски трансформации при
изработка на цвет од геометриски тела, со користење на
софтвер за моделирање.
Проектот МОСТ
учениците го претставија со
изработена макета, но и
конструкција на познатиот
математички мост од
Кембриџ со користење на
пакетот Geogebra.
8
ГОСТИН НА НУМЕРУС
За целите на проектот ЧАСОВНИК, учениците

изработија макета на механички часовник со нишало.
Од математичката секција на одделенските наставници

Кристина Несторовска и Ана Видоевска - Динева
МРЕЖА НА 3Д-ФОРМИ
3Д-формите може да бидат самостојно и едноставно
направени од страна на учениците. За една 3Д-форма потребен
е шаблон кој е составен од 2Д-форми споени во таканаречена
мрежа. Ако се расклопи една кутија за чевли може да се види
мрежата на 3Д-формата квадар, ако се расклопи кутија од
парфем се добива мрежа за 3Д-формата коцка и слично.
9
Нумерус 45-4
Додека учениците ги изработуваат мрежите, тие ги

воочуваат ѕидовите, рабовите, темињата на 3Д-формата и
нивниот број. За да може да ги конструираат 3Д-формите, тие
оставаат дополнителна површина за превиткување и лепење.
Со овие активности кај учениците се развива логичкото
размислување, перцепцијата, ориентацијата во просторот и
секако, креативноста. Воедно се развива ситната моторика на
дланката и визуализацијата.
Учениците од ООУ „Вера Циривири - Трена“ од Скопје
пишуваа за „Нумерус“
ДРЕВЕН БРОЕН СИСТЕМ ЧИМПУ
„Чимпу“ е броен систем, кој се
користел од третиот милениум п.н.е. па сè
до XVII-тиот век, иако одредени варијанти
на системот се употребуваат и ден денес.
Овој начин на броење го користеле голем
број етнички групи на Јужнa Aмерика. За да
се долови бараниот број, бројот на јажиња
во едно чимпу соодветствувал со месните
вредности во тој број, пример едно јаже
означува основна мерна вредност –
единица, две јажиња – десетка, три јажиња
– стотка итн. Додека пак, точната цифра ја прикажувале со
соодветен број на јазли. Освен како броен систем, племињата го
користеле и како литературна форма, единствена во светот,
тридимензионална, според претпоставка дадена од научници
кои го истражуваат овој начин на комуникација.
Ќе го објасниме претста-
вувањето на четирицифрениот
број 4287 со чимпу. Се користат
јажиња и мониста (јазли) низ кои
поминуваат јажињата. На
сликата, најголем број на јажиња
кои минуваат низ едно монисто
(еден јазол) е четири - 4 јажиња
поминуваат низ 4 јазли и тоа
значи дека бројот е
четирицифрен, за секое монисто
по едно јаже. На четирите јажиња се нанижани 4 мониста што
10
означуваат 4 илјадарки, две мониста низ кои минуваат три

јажиња - значи 2 стотки и низ 8 мониста минуваат две јажиња на
позицијата десетки и монистата низ кои минува само едно јаже
значи тоа е позиција единици - 7 единици.
Сега, обидете се да го најдете бројот кој е претставен со
чимпуто на вторава слика. (Одговорот ќе го најдете на
последните страници на Нумерус.)
Ива Мојтиќ IX одд.
Учениците од ООУ „Вера Циривири - Трена“ од Скопје
составија задачи за „Нумерус“
1. На сликата е даден план на
едно парче земјиште во
размер 1:10000. На планот се
измерени неговите дијагона-
ли d1 и d2 и висините h1, h2 и
h3. Дадени се должините:
d1=44mm, d2=50mm, h1=7mm,
h2=20,4mm и h3=21,6mm.
Да се пресмета плоштината
на земјиштето и да се изрази
во хектари.
2. Дали може табла 6 x 6 да се поплочи со форми 4 x 1?
Ивона Зикова IX одд.

(Решенијата на задачите ќе ги најдете на последните страници
на Нумерус.)
11
Ирена Стојковска,
Природно-математички факултет, Скопје
МЕТОД НА ОТСЕЧКИ
(продолжува од претходниот број)
2. Задачи со дел од цело
На следниот цртеж е даденo претставување со отсечки, односно
со правоаголници, на количини кои се дел од целина:
Во едно училиште 2/3 од вработените се жени, а останатите се
мажи:
жени мажи
жени мажи
ИЛИ
Пример 1. Во едно училиште 2/3 од вработените се жени. 36
вработени се жени. Колку вкупно луѓе работат во училиштето?
Решение. Правоаголникот кој ги означува сите вработени во
училиштето го делиме на 3 еднакви дела, така единичниот
правоаголник е 1/3 од вкупниот број на вработени во училиштето.
Два од деловите го претставуваат бројот на жените, а еден дел го
претставува бројот на мажите. Исто така, на црежот означуваме
дека 36 се жени, а количината која се бара, т.е. вкупниот број на
вработени, ја означуваме со прашалник.
жени мажи
? (x)
36 ( 2 x)
3
Аритметички пристап. Алгебарски пристап.
Бројот на вработени мажи во x е вкупниот број вработени
училиштето е 36 : 2 = 18, а 2 x е бројот на жени
вкупниот број на вработени 3
(жени и мажи заедно) е 2 x = 36
36 + 18 = 54. 3
Проверка: бројот на
36 ⋅ 3 108
вработени жени е 2/3 од 54, x= = = 54
односно 2 2
(54 : 3) ∙ 2 = 18 ∙ 2 = 36. Во училиштето има 54
вработени.
12
ОДДЕЛЕНСКА НАСТАВА И ПРЕДМЕТНА НАСТАВА
Пример 2. Две седмини од луѓето присутни на една претстава за

деца биле возрасни. Меѓу присутните имало за 39 повеќе деца од
возрасни. Колку деца биле присутни на претставата?
Решение. На првиот цртеж, вкупниот број присутни го делиме на
седум еднакви дела и означуваме два дела за возрасните, а
останатите за децата. Единичниот правоаголник е 1/7 од вкупниот
број луѓе присутни на претставата.
Присутни: (x)
возрасни ( 2 x)
5
деца ( x)
7 7
На вториот цртеж, го споредуваме бројот на деца и бројот на
возрасни.
Возрасни: ( 2 x)
7
Деца: 5
? ( x)
7
39
Аритметички пристап. Од цртежот гледаме дека вредноста на
три единични правоаголници е 39, па вредноста на еден
единичен правоаголник е 39 : 3 = 13. Тогаш, бараниот број деца
присутни на претставата е 5 ∙ 13 = 65.
Алгебарски пристап.
5 x − 2 x = 39
x луѓе присутни на претставата
7 7
2 x присутни возрасни 3 x = 39
7 7
39 ⋅ 7 273
x − 2 x = 5 x присутни деца x= = = 91
7 7 3 3
Значи, на претставата биле присутни 91 возрасни и деца, а меѓу
5 5
нив имало x = ⋅ 91 =
455 = 65 деца.
7 7 7
Пример 3. Јована имала одредена количина на пари. Потрошила
2/5 од парите. Следниот ден заработила 270 денари, а нешто
13
Нумерус 45-4
подоцна потрошила 3/7 од парите. На крајот сепак ѝ останале
1200 денари. Колку пари имала Јована на почетокот?
Решение. Цртаме цртеж за состојбата на парите на Јована на
почетокот на првиот ден и вториот ден по заработката од 270
денари. На почетокот на првиот ден единичниот правоаголник е
1/5 од почетните пари, а вториот ден по заработката од 270 ден.,
единичниот правоаголник е 1/7 од парите по заработката.
3
останале ( x) потрошени ( 2 x)
На почетокот на 5 5
првиот ден: ? (x)
Вториот ден по
заработката од 270 ден.: 270 (y)
(y)
1200 ( 4 y) потрошени ( 3 y)
7 7
Аритметички пристап.
Од цртежот ја пресметуваме вредноста на вториот единичен
правоаголник 1200 : 4 = 300 денари, од каде вториот ден, по
заработката од 270 денари, Јована имала 7 ∙ 300 = 2100 денари.
Значи, на почетокот на вториот ден пред да заработи 270 денари,
имала 2100 – 270 = 1830 денари, а тоа е вредноста на три
единични правоаголници од првиот вид. Вредноста на првиот
единичен правоаголник е 1830 : 3 = 610 денари, од каде на
почетокот на првиот ден Јована имала 5 ∙ 610 = 3050 денари.
x денари имала Јована на почеток
x − 2 x = 3 x денари ѝ останале откако потрошила 2/5 од нив
5 5
y = 3 x + 270 денари после заработката од 270 денари
5
y − 3 y = 4 y денари ѝ останале откако потрошила 3/7 од нив
7 7
14
4 1200 ⋅ 7 8400
Од y = 1200 следи y= = = 2100 . Бидејќи
7 4 4
y = 3 x + 270 , имаме 3 x + 270 = 2100 . Решаваме 3 x = 1830 и
5 5 5
1830 ⋅5 9150
добиваме x = = = 3050 денари.
3 3
Пример 4. Јана има секојдневна рутина еден час пред спиење:
3/5 од времето Јана го поминува во гледање видеа на омилениот
YouTube канал, 3/8 од преостаното време го поминува во миење
на забите и облекување на пижами. Останатото време Јана чита
книга пред спиење. Колку време Јана чита книга пред спиење?
Решение. Времето пред спиење од 1 час, т.е. 60 минути го
претставуваме со правоаголник кој го делиме на 5 еднакви дела,
еден дел е еден единичен правоаголник. Три единични
правоаголници одговараат на времето поминато на YouTube, а
остатокот од времето го делиме на 8 еднакви дела, еден дел е
еден единичен правоаголник од втор вид, при што три такви
единични правоаголници од втор вид одговараат на времето
поминато во миење заби и облекување пижами.
60 min.
Време
пред спиење: (x)
Останато
време: YouTube ( 3 x) (y)
5
миење заби книга

( 3 y) ( 5 y)
8 8
Аритметички пристап. Прво, ја наоѓаме вредноста на еден
единичен правоаголник од прв вид, т.е. 60 : 5 = 12 минути.
Останатото време по гледање видеа на YouTube е два единични
правоаголника од прв вид, т.е. 2 ∙ 12 = 24 минути. Тогаш,
вредноста на еден единичен правоаголник од втор вид е 24 : 8 = 3
мин. Времето кое Јана чита книга е претставено со 5 единични
правоаголници од втор вид, значи Јана чита книга 5 ∙ 3 = 15 мин.
x = 60 мин. времето пред спиење
15
Нумерус 45-4
3 x минути е времето поминато во гледање на YouTube видеа
5
y = x − 3 x = 2 x минути е времето за миње заби и читање книга
5 5
3 y минути е времето за миење заби
8
Времето кое Јана го поминува во читање книга е
y − 3 y = 5 y = 5 ⋅ 2 x = 1 x = 1 ⋅ 60 = 15 мин.
8 8 8 5 4 4
Пример 5. Гоце и Христијан имале иста количина на пари. Откако
Гоце потрошил 95 денари, а Христијан потрошил 350 денари, на
Христијан му останале пари кои се 4/7 од парите кои му останале
на Гоце. Колку пари му останале на Гоце по пазарувањето?
Решение. Цртаме цртеж на кој парите на Гоце и Христијан пред
пазарувањето ги претставуваме со правоаголници со иста
големина, а откако ќе ги означиме деловите кои одговараат на
потрошените пари, деловите кои ги претставуваат парите кои им
останале треба да се составени од единични правоаголници, и
тоа кај Гоце 7, а кај Христијан 4, за да парите кои му останале на
Христијан се 4/7 од парите кои му останале на Гоце.
останале ( y) потрошени
Гоце: 95 (x)
Христијан: 350 (x)
останале ( 4 y) потрошени
7
Аритметички пристап.
Од цртежот гледаме дека три единични правоаголници
одговараат на разликата од потрошените пари на Христијан и
Гоце т.е. 350 – 95 = 255, па вредноста на еден единичен
правоаголник е 255 : 3 = 85. Значи, по пазарувањето, на Гоце му
останале 7 ∙ 85 = 595 ден.
x - пари кои ги имале Гоце и Христијан на почетокот
16
y = x − 95 - пари кои му останале на Гоце по трошењето

x − 350 - пари кои му останале на Христијан по трошењето
x − 350 = 4 y  x − 350 = 4 ( x − 95)  7 x − 2450 = 4 x − 380
7 7
 3 x = 2070  x = 2070 : 3 = 690 ден.
По пазарувањето на Гоце му останале 690 - 95 = 595 ден.
Пример 6. На училишниот излет 1/4 од учениците биле ученици

од 4 одделение, 1/3 од учениците биле ученици од 3 одделение и
1/5 од останатите ученици биле од 2 одделение. Колку вкупно
ученици биле на излетот, ако на излетот имало 96 ученици кои не
се ниту второ, ниту трето ниту четврто одделение?
Решение. Правоаголникот кој ги претставува сите ученици го
делиме на 12 еднакви делови, значи еден дел е еден единичен
правоаголник. Бидејќи 1/4 од 12 = 12 : 4 = 3, а 1/3 од 12 = 12 : 3 =
4, затоа 3 од тие делови ги претставуваат учениците од IV
оддедение, а 4 од тие делови ги претставуваат учениците од III
одделение. Остануваат 12 – (3 + 4) = 12 – 7 = 5 делови. Бидејќи
1/5 од остатокот се ученици од II одделние, значи, еден дел
одговара на учениците од II одделение. Четирите дела кои
остануваат одговараат на преостанатите 96 ученици кои не се
ниту II, ниту III, ниту IV одделение. (y)
Ученици:
(x)
IV одд. ( 1 x) III одд. ( 1 x) II одд. ( 1 y) 96

4 3 5
Аритметички пристап. Вредноста на единичниот правоаголник е
96 : 4 = 24, па на излетот биле вкупно 12 ∙ 24 = 288 ученици.
x - вкупен број ученици на излетот y − 1 y = 96
5
1 x - ученици од IV одд. 4 y = 96
4 5
1 x - ученици од III одд. 96 ⋅ 5 480
3
y= = = 120
4 4
17
Нумерус 45-4
y = x − ( 1 x + 1 x) = x − 7 x = 5 x 5 x = 120
4 3 12 12 12
1 y - ученици од II одд. 120 ⋅12 1440
5
x= = = 288
5 5
Значи, на излетот биле вкупно 288 ученици.

1. 7/9 од отпечатениот тираж на списанието „Нумерус“ биле
продадени уште во првиот месец. Останале 800 броја
непродадени. Колкав бил тиражот на списанието?
2. Александар добил одредена сума пари од баба му. Потрошил
500 ден. и на Бојан му дал 1/3 од парите кои му останале. Бојан
потрошил 20 ден. и на Кирил му дал 3/4 од парите кои му
останале. Кирил потрошил 60 ден. и на Дејан му дал 3/5 од
парите кои му останале. Ако Дејан добил 270 ден. од Кирил, колку
пари добил Александар од баба му?
3. На морскиот брег биле собрани јато пеликани. 1/3 од
пеликаните биле кафеави, а останатите бели. Откако неколку
кафеави пеликани одлетале, само 2/7 од пеликаните кои
останале биле кафеави. Откако неколку бели пеликани одлетале,
од пеликаните кои останале 2/3 биле бели. Ако разликата на
бројот на кафеави пеликани кои одлетале и бројот на бели
пеликани кои одлетале е 6, колкав бил бројот на кафеави
пеликани кои на почетокот биле на морскиот брег?
Извори:
[1] И. Стојковска, Решавање текстуални задачи со метод на
отсечки, Есенска математичка школа 2019, СММ, октомври-
ноември 2019.
[2] М. Шариќ, Метода дужи, Математички лист XLIV-3 (2009), 1-4.
[3] S.J.Choo, K.T.Hong, Y.S.Mei, J.Lim, Singapore Model Method for
Learning Mathematics, Marshall Cavendish Education, 2009.
18
Лидија Филиповска
професор во гимназија СУГС „Јосип Броз Тито“, Скопје
РЕШАВАЊЕ ЛИНЕАРНИ РАВЕНКИ-продолжение

Равенки кои содржат непознати од двете страни
ℕ = 1, 2, 3, … е множеството природни броеви.

За секој 𝑎 ∈ ℕ, важи 𝑎 − 𝑎 = 0 ∈ ℕ , каде што ℕ = 0, 1, 2, 3, … е
проширеното множество природни броеви.
∙
За секои 𝑎, 𝑚 ∈ ℕ важи 𝑎 ∶ 𝑎 = = 1 ∈ ℕи 𝑚 ∙ 𝑎 :𝑎 = = 𝑚.
ℤ = … , −3, −2, −1,0, 1, 2, 3, … е множеството цели броеви.
Спротивен број на 𝑎 ∈ ℕ е бројот –𝑎, спротивен број на –𝑎 е бројот 𝑎.
𝑎 + −𝑎 = −𝑎 + 𝑎 = 0
𝑎 и –𝑎 на бројната права се симетрично поставени во однос на нулата.
Затоа, спротивниот број на спротивниот број на 𝑎 е 𝑎, т.е. − −𝑎 = 𝑎.

Својства на равенство (равенка)
За секои 𝑎, 𝑏 ∈ ℕ важи:
 𝑥+𝑎 =𝑏  𝑎+𝑥 =𝑏
𝑥+𝑎−𝑎 =𝑏−𝑎 𝑎−𝑎+𝑥 =𝑏−𝑎
𝑥 =𝑏−𝑎 𝑥 =𝑏−𝑎
 𝑥−𝑎 =𝑏  𝑎−𝑥 =𝑏
𝑥−𝑎+𝑎 =𝑏+𝑎 𝑎−𝑥+𝑥 =𝑏+𝑥
𝑥 =𝑏+𝑎 𝑎−𝑏 =𝑥+𝑏−𝑏
𝑥 =𝑎−𝑏
 𝑎 𝑥=𝑏  𝑥 𝑎=𝑏
19
Нумерус 45-4
𝑎∙𝑥 𝑏 𝑥∙𝑎 𝑏
= =
𝑎 𝑎 𝑎 𝑎
𝑏 𝑏
𝑥= 𝑥=
𝑎 𝑎
 𝑥∶𝑎=𝑏  𝑎∶𝑥=𝑏
𝑥 ∶𝑎 ∙𝑎 =𝑏∙𝑎 𝑎 ∶𝑥 ∙𝑥 =𝑏∙𝑥
𝑥∙𝑎 𝑎∙𝑥
=𝑏∙𝑎 =𝑏∙𝑥
𝑎 𝑥
𝑥 =𝑏∙𝑎 𝑎 =𝑏∙𝑥
𝑎 𝑏∙𝑥
=
𝑏 𝑏
𝑎
𝑥=
𝑏
Некои аритметички закони
За секои 𝑎, 𝑏, 𝑐 ∈ ℕ важат дистрибутивните закони:
𝑎∙ 𝑏+𝑐 =𝑎∙𝑏+𝑎∙𝑐
𝑎 ∙ 𝑏 − 𝑐 = 𝑎 ∙ 𝑏 − 𝑎 ∙ 𝑐.
Пример 1. Со примена на овие закони добиваме:
4 ∙ 𝑥 + 5 = 4 ∙ 𝑥 + 20 и 7 ∙ 𝑥 − 2 = 7 ∙ 𝑥 − 14.
А) Решавање равенки од видот 𝒂𝒙 + 𝒃 = 𝒄𝒙 + 𝒅, каде 𝒂, 𝒃, 𝒄, 𝒅 ∈ ℕ

Случај 1: 𝑎 𝑐 и 𝑏 𝑑
𝑎𝑥 + 𝑏 = 𝑐𝑥 + 𝑑 / одземаме 𝑐𝑥 и 𝑏 од двете страни
𝑎𝑥 − 𝑐𝑥 + 𝑏 − 𝑏 = 𝑐𝑥 − 𝑐𝑥 + 𝑑 − 𝑏
𝑎𝑥 − 𝑐𝑥 = 𝑑 − 𝑏
𝑎−𝑐 𝑥 =𝑑−𝑏
𝑥= (единствено решение)
Пример 2.
9𝑥 − 8 = 2𝑥 + 13 / на двете страни додаваме 8 и одземаме 2𝑥
9𝑥 − 2𝑥 − 8 + 8 = 2𝑥 − 2𝑥 + 13 + 8 Вообичаена постапка:
9𝑥 − 2𝑥 = 13 + 8 9𝑥 − 8 = 2𝑥 + 13
7𝑥 = 21 9𝑥 − 2𝑥 = 13 + 8
20
𝑥=3 7𝑥 = 21
Проверка: Проверуваме дали 𝑥=3
9 ∙ 3 − 8 = 2 ∙ 3 + 13 е точно бројно равенство.
27 − 8 = 6 + 13, т.е. 19 = 19.
Пример 3.
5𝑥 + 4 = 11𝑥 + 16 / одземаме 4 и 5𝑥 од двете страни
5𝑥 − 5𝑥 + 4 − 4 = 11𝑥 − 5𝑥 + 16 − 4 Вообичаена постапка:
0 = 6𝑥 + 12 / одземаме 12 од двете страни 5𝑥 + 4 = 11𝑥 + 16
0 − 12 = 6𝑥 + 12 − 12 4 − 16 = 11𝑥 − 5𝑥
−12 = 6𝑥 −12 = 6𝑥
6𝑥 = −12 6𝑥 = −12
𝑥 = −2 𝑥 = −2
Дали 5 ∙ −2 + 4 = 11 ∙ −2 + 16 е точно бројно равенство?
−10 + 4 = −22 + 16, т.е. −6 = −6.
Случај 2: 𝑎 = 𝑐 и 𝑏 𝑑
𝑎𝑥 − 𝑐𝑥 + 𝑏 − 𝑏 = 𝑐𝑥 − 𝑐𝑥 + 𝑑 − 𝑏
0 = 𝑑 − 𝑏 / додаваме 𝑏 на двете страни
𝑏 = 𝑑, што е спротивно на претпоставката 𝑏 𝑑,
што значи дека равенката нема решение.
Пример 4. Вообичаено:
7𝑥 − 6 = 7𝑥 − 11 / одземаме 7𝑥 од двете страни 7𝑥 − 6 = 7𝑥 − 11
7𝑥 − 7𝑥 − 6 = 7𝑥 − 7𝑥 − 11 7𝑥 − 7𝑥 = −11 + 6
−6 = −11 / додаваме 6 и 11 на двете страни 0 = −5
−6 + 6 + 11 = 11 − 11 + 6 што е невозможно,
11 = 6 е невозможно, т.е. равенката нема
т.е. равенката нема решение. решение.
Случај 3: 𝑎 = 𝑐 и 𝑏 = 𝑑
21
Нумерус 45-4
𝑎𝑥 − 𝑐𝑥 + 𝑏 − 𝑏 = 𝑐𝑥 − 𝑐𝑥 + 𝑑 − 𝑏
0 = 0, што значи дека равенката има бесконечно многу решенија.
Пример 5.
4𝑥 − 9 = 4𝑥 − 9 / од двете страни одземаме 4𝑥 и додаваме 9
4𝑥 − 4𝑥 − 9 + 9 = 4𝑥 − 4𝑥 − 9 + 9 Вообичаена постапка:
0 = 0, 4𝑥 − 9 = 4𝑥 − 9
што значи дека равенката има 4𝑥 − 4𝑥 = −9 + 9
бесконечно многу решенија. 0 = 0, па равенката има
бесконечно многу решенија.
Б) Решавање равенки од видот 𝒂 𝒙 + 𝒃 + 𝒄 = 𝒎 𝒙 + 𝒑 + 𝒒, каде

𝒂, 𝒃, 𝒄, 𝒎, 𝒑, 𝒒 ∈ ℕ
Пример 6.
5 𝑥 − 4 + 3 = 6 𝑥 + 3 + 7 /применуваме дистибутивен закон
5𝑥 − 20 + 3 = 6𝑥 + 18 + 7 /на двете страни додаваме 20, одземаме 5𝑥 и 3
5𝑥 − 5𝑥 − 20 + 20 + 3 − 3 = 6𝑥 − 5𝑥 + 18 + 7 + 20 − 3
0 = 𝑥 + 42 /одземаме 42 од двете страни
𝑥 = −42 Вообичаена постапка:
Проверка: Дали 5 𝑥−4 +3=6 𝑥+3 +7
5 ∙ −42 − 4 + 3 = 6 ∙ −42 + 3 + 7 5𝑥 − 20 + 3 = 6𝑥 + 18 + 7
е точно бројно равенство? 5𝑥 − 17 = 6𝑥 + 25
5 ∙ −46 + 3 = 6 ∙ −39 + 7 −17 − 25 = 6𝑥 − 5𝑥
−230 + 3 = −234 + 7 −42 = 𝑥
−227 = −227 𝑥 = −42
Пример 7.
9 − 3 𝑥 − 4 = 10 − 4 𝑥 + 5 / додаваме 3 𝑥 − 4 и 4 𝑥 + 5 на двете
страни и одземаме 9 на двете страни
9 − 9 − 3 𝑥 − 4 + 3 𝑥 − 4 + 4 𝑥 + 5 = 10 − 4 𝑥 + 5 + 4 𝑥 + 5 +
3 𝑥−4 −9
22
4 𝑥 + 5 = 10 + 3 𝑥 − 4 − 9 / применуваме дистрибутивен закон

4𝑥 + 20 = 10 + 3𝑥 − 12 − 9 / одземаме 3𝑥 и 10 од двете страни и
додаваме 12 и 9 на двете страни
4𝑥 − 3𝑥 + 20 − 10 + 12 + 9 = 10 − 10 + 3𝑥 − 3𝑥 − 12 + 12 − 9 + 9
𝑥 + 31 = 0 / одземаме 31 од двете страни
𝑥 + 31 − 31 = 0 − 31 Вообичаена постапка:
𝑥 = −31 9 − 3 𝑥 − 4 = 10 − 4 𝑥 + 5
Проверка: Дали 9 − 3𝑥 + 12 = 10 − 4𝑥 − 20
9 − 3 −31 − 4 = 10 − 4 −31 + 5 −3𝑥 + 21 = −4𝑥 − 10
е точно бројно равенство? −3𝑥 + 4𝑥 = −10 − 21
9 − 3 −35 = 10 − 4 −26 𝑥 = −31
9 + 105 = 10 + 104
114 = 114
𝒂𝒙 𝒃 𝒎𝒙 𝒏
В) Решавање равенки од видот = , каде 𝒂, 𝒃, 𝒄, 𝒎, 𝒏, 𝒑 ∈ ℕ
𝒄 𝒑
Пример 8.
= / ги множиме со 12 двете страни
3 7𝑥 − 2 = 4 5𝑥 + 4 / применуваме аритметички закон
21𝑥 − 6 = 20𝑥 + 16 / од двете страни одземаме 20𝑥 и додаваме 6
21𝑥 − 20𝑥 − 6 + 6 = 20𝑥 − 20𝑥 + 16 + 6
𝑥 = 22
Проверка: Дали Вообичаена постапка:
7 ∙ 22 − 2 5 ∙ 22 + 4
4
=
3
= /∙ 12
е точно бројно равенство?
3 ∙ 7𝑥 − 2 = 4 ∙ 5𝑥 + 4
154 − 2 110 + 4
= 21𝑥 − 6 = 20𝑥 + 16
4 3
152 114
= 21𝑥 − 20𝑥 = 16 + 6
4 3
38 = 38 𝑥 = 22
23
Нумерус 45-4
𝒂𝒙 𝒃 𝒎𝒙 𝒏
Г) Решавање равенки од видот +𝒅= + 𝒒, каде
𝒄 𝒑
𝒂, 𝒃, 𝒄, 𝒅, 𝒎, 𝒏, 𝒑, 𝒒 ∈ ℕ
Пример 9.
+7= − 2 / ги множиме со 6 двете страни
4𝑥 − 5 + 42 = 2 3𝑥 + 2 − 12 / применуваме дистрибутивен закон
4𝑥 − 5 + 42 = 6𝑥 + 4 − 12
4𝑥 + 37 = 6𝑥 − 8 / од двете страни одземаме 4𝑥 и додаваме 8
4𝑥 − 4𝑥 + 37 + 8 = 6𝑥 − 4𝑥 − 8 + 8
45 = 2𝑥 Вообичаена постапка:
45
𝑥= +7= −2 /∙ 6
2
1
𝑥 = 22 4𝑥 − 5 + 42 = 3𝑥 + 2 ∙ 2 − 12
2
4𝑥 + 37 = 6𝑥 + 4 − 12
Проверете дали
37 + 8 = 6𝑥 − 4𝑥
4 ∙ 22 − 5 3 ∙ 22 + 2 45 = 2𝑥
+7= −2
6 3 1
𝑥 = 22
е точно бројно равенство. 2
Пример 10.
−5=9− / ги множиме со 15 двете страни
5 6𝑥 − 1 − 75 = 135 − 3 2𝑥 + 3 /додаваме 3 2𝑥 + 3 и 75 на двете стр.
5 6𝑥 − 1 + 3 2𝑥 + 3 + 75 − 75 = 135 − 3 2𝑥 + 3 + 3 2𝑥 + 3 + 75
5 6𝑥 − 1 + 3 2𝑥 + 3 = 135 + 75 / применуваме дистрибутивен закон
30𝑥 − 5 + 6𝑥 + 9 = 210 / на двете страни додаваме 5 и одземаме 9
30𝑥 − 5 + 5 + 6𝑥 + 9 − 9 = 210 + 5 − 9
36𝑥 = 206 Вообичаена постапка:
206
𝑥=
36
/ дропката ја кратиме со 2 −5=9− / ∙ 15
103 5 6𝑥 − 1 − 75 = 135 − 3 2𝑥 + 3
𝑥=
18 30𝑥 − 5 − 75 = 135 − 6𝑥 − 9
13 30𝑥 − 80 = 126 − 6𝑥
𝑥=5
18 30𝑥 + 6𝑥 = 126 + 80
24
36𝑥 = 206 / :2
Проверете дали 18𝑥 = 103
103
6∙5 −1 2∙5 +3 𝑥=
−5=9− 18
3 5 13
е точно бројно равенство. 𝑥=5
18
Задачи за самостојна работа:

1. Пресметај ја вредноста на изразите:
а) 6 − 14 в) −4 − 8
б) 22 − 31 г) −17 − 13
Реши ги следните равенки:

2. а) 9𝑥 − 8 = 2𝑥 + 13 в) 11𝑥 − 5 = 11𝑥 − 6
б) 3𝑥 + 2 = 12𝑥 + 20 г) 8𝑥 − 5 = 8𝑥 − 5
3. а) 7 𝑥 − 3 + 11 = 8 𝑥 + 1 + 9
б) 12 − 6 𝑥 − 1 = 13 − 7 𝑥 + 3
4. а) = б) −1= +5
в) 2𝑥−5 𝑥+6
1− = −4
2 5
Извори:
[1] Т. Ѓорѓијевски, О. Трифуновска, А. Смилевска, Л. Филиповска, М.
Петрушевски, Збирка задачи по математика за 6 одделение, Просветно
дело Скопје, 2017.
25
ПРЕДМЕТНА НАСТАВА
Петар Соколоски
Природно-математички факултет, УКИМ, Скопје
ТЕОРЕМА НА ПИТАГОРА (ТРЕТ ДЕЛ):

РАСТОЈАНИЈА МЕЃУ МНОЖЕСТВА ВО РАМНИНА
Еден од најважните поими во математиката е поимот за растојание,
а скоро секаде поимот за растојание е тесно поврзан со примена на
Питагоровата теорема. Има многу примери во кои таа се користи за
пресметување на должина на катета или хипотенуза, на висина или на
апотема кои всушност се растојанија помеѓу две точки или помеѓу точка
и отсечка. Во овој дел ќе опишеме како се добиваат некои важни
резултати за растојанието помеѓу две множества во рамнината. За таа
цел ќе користиме неравенства. Најважно неравенство кое директно
следи од Питагоровата теорема е дека хипотенузата во правоаголен
триаголник е поголема од секоја од двете катети.
Дефиниција 1. Ако M и N се две множества во рамнината,
тогаш растојание меѓу M и N е должината на најкратката од
отсечките AB каде A ∈ M , B ∈ N . Растојанието помеѓу
множествата M и N го означуваме со d ( M , N ) .
Од дефиницијата, јасно е дека секогаш важи d ( M , N ) ≥ 0 . Исто

така, ако A ∈ M , B ∈ N , тогаш d ( M , N ) ≤ AB .
Пример 1. Нека M и N се две множества со непразен пресек, т.е.
постои A ∈ M ∩ N . Од тоа што A ∈ M и A ∈ N , една отсечка со
една крајна точка во M и друга во N е AA и таа има должина
AA = 0 . Од 0 ≤ d ( M , N ) и d ( M , N ) ≤ AA = 0 се добива дека
d (M , N ) = 0 .
Пример 2. Ако M = { A} и N = { B} , тогаш добиваме растојание

меѓу точките A и B . Од дефиницијата за растојание, добиваме дека
d ({ A} , { B} ) = AB .
26
Често се користи следново правило познато како неравенство на

триаголник: ако A , B и C се три произволни точки, тогаш
AB + BC ≥ AC . Равенство важи само ако точките се колинеарни.
Задача 1. Најди го растојанието меѓу точка A и права p .
Решение. Ако A ∈ p , тогаш јасно е дека d ( A, p ) = 0 . Нека A ∉ p и
A ' ∈ p е таква што AA ' ⊥ p (види слика 1).
Велиме дека точката A' е
ортогонална проекција на точката
A врз правата p . Ќе покажеме дека
d ( A, p ) = d ( A, A ') . Ако B ∈ p и
B ≠ A , тогаш триаголникот AA ' B е
правоаголен со хипотенуза AB од
каде AA ' ≤ AB .
Слика 1
Може да заклучиме дека растојание меѓу точка и права е
растојанието меѓу точката и нејзината ортогонална проекција на
правата.
Задача 2. Најди го растојанието меѓу точка A и кружница k ( O, r )

кои лежат во една рамнина.
Решение. Ако A ∈ k , тогаш јасно е дека d ( A, k ) = 0 . Нека A ∉ k ,

A ≠ O и p е правата низ точките A и O . Правата p ја сече k во
две точки, p ∩ k = { B, C} . Ќе покажеме дека d ( A, k ) е помалата од
должините на отсечките AB и AC . Има два случаја: i) точката A е

надвор од кружницата k , т.е. OA > r (сл. 2.1) и ii) точката A е внатре
во кружницата k , т.е. OA < r (сл. 2.2). Без губење на општоста, може
да претпоставиме дека AB ≤ AC . Нека t е тангента на k во B .
27
Нумерус 45-4
i) Ако OA > r , тогаш точката B е меѓу A и O (сл. 2.1). A и k
се во различни полурамнини во однос на t . Нека D ∈ k е точка
различна од B и C . Ако ја повлечеме правата AD , се гледа дека
Слика 2.1
Слика 2.2
таа ја сече тангентата t во точка E . Триаголникот ABE е правоаголен
и затоаAB ≤ AE ≤ AD . Може да заклучиме дека
d ( A, k ) = AB = AO − r .
ii) 0 < OA < r . Од AB ≤ AC , добиваме дека

Нека
2 AB ≤ AB + AC = 2 r од каде AB ≤ r . Точката A и кружницата k
се во иста полурамнина во однос на t . Повлекуваме кружница
( )
k ' A, AB . Бидејќи AB ⊥ t , правата t е тангента и на k ' . Затоа,
кружниците k и k ' се допираат во точката B . Секоја друга точка
28
D ∈ k е надвор од k ' па ќе важи AD > AF = AB од каде се добива

дека d ( A, k ) = AB = r − AO .
Двата случаја, i) и ii), може да се вклопат во едно равенство

d ( A, k ) = r − AO .
Задача 3. Најди го растојанието меѓу права p и кружница k ( O, r )

кои лежат во една рамнина и немаат заеднички точки (види слика 3).
Слика 3
Решение. Низ центарот на кружницата k повлекуваме нормала n на p
. Нека n ∩ k = { B, C} , n ∩ p = { A} и нека AB ≤ AC . Ќе докажеме
дека d ( p, k ) = AB . Нека D ∈ k е точка различна од B и C и нека
E е точка на p различна од A .
D и правата p е
Од задача 1 знаеме дека растојанието помеѓу точката
DF каде F ∈ p и DF ⊥ p . Значи, DF ≤ DE . Нека G = k ∩ OF .
Од неравенство на триаголник за OFD , се добива дека
OF ≤ OD + DF = r + DF . Од друга страна,
OF = OG + GF = r + GF . Од последните две релации се добива дека
r + GF ≤ r + DF или GF ≤ DF . Од задача 2.i), растојанието помеѓу
точката F и кружницата k е GF . Од задача 1, растојанието помеѓу
точката O и правата p е d ( O, p ) = OA од каде OA ≤ OF . Бидејќи
29
Нумерус 45-4
OA = OB + BA = r + BA и OF = r + GF , добиваме дека
r + BA ≤ r + GF , т.е. BA ≤ GF . Ако ги споиме неколкуте претходно
добиени неравенства, добиваме дека BA ≤ GF ≤ DF ≤ DE . Од
произволноста на точките D и E , добиваме дека d ( p, k ) = AB .
Задача 4. Најди го растојанието меѓу две дисјунктни кружници

k1 ( O1 , r1 ) и k2 ( O2 , r2 ) кои лежат во една рамнина.
Решение. Нека p = O1O2 е правата која минува низ центрите O1 и O2

при што k1 ∩ p = {B1 , C1} , k2 ∩ p = { B2 , C2 } . Ќе докажеме дека
d ( k1 , k2 ) е еднакво на должината на најкратката од отсечките B1 B2 ,
B1C2 , C1 B2 , C1C2 . Без губење на општоста, може да претпоставиме
дека B1 B2 е најкратка од овие четири отсечки. Нека H1 ∈ k1 \ { B1} и
G2 ∈ k2 \ { B2 } . Можни се два случаја:
i) кружниците се надвор една од друга, т.е. O1O2 > r1 + r2 (слика 4.1)
Слика 4.1
ii) една од кружницата е во внатрешноста другата кружница (на пример,
k1 е во k2 ), т.е. O1O2 < r2 − r1 (слика 4.2).
30
Слика 4.2
i) Нека
O1O2 > r1 + r2 . Во точките B1 и B2 повлекуваме
тангенти
t1 и t2 k1 k2
на кружниците и соодветно. Јасно е дека
O1O2 ⊥ t1 и O1O2 ⊥ t2 од каде t1  t2 . Кружниците k1 и k2 се во
t t
различни полурамнини во однос на тангентите 1 и 2 , а помеѓу
тангентите нема кружница. Ако ја повлечеме правата

H1G2
, таа ја сече
тангентата
t1 во точка P1 и ја сече тангентата t2 во точка Q2 .
Јасно е дека 1 2 ≤ H1 P1 + PQ
PQ 1 2 + Q2G2 = H1G2 . Без губење на
општоста, можеме да претпоставиме дека d ( P1 , p ) ≤ d ( Q2 , p ) , т.е.

дека 1 1 ≤ Q2 B2 . Во P1 повлекуваме права паралелна со O1O2 која ја
PB
сече t2 во точка F2 . Триаголникот PQ
1 2 F2 е правоаголен и затоа
1 2 ≤ PQ
PF 1 2 ≤ H1G2 . Четириаголникот PF
1 2 B2 B1 е правоаголник, па
B1 B2 = PF
1 2 . Затоа B1 B2 = PF
1 2 ≤ PQ
1 2 ≤ H1G2 . Заради
произволноста на точките H1 и G2 , важи
d ( k1 , k2 ) = B1 B2 = O1O2 − ( r1 + r2 ) .
31
Нумерус 45-4
ii) Нека O1O2 < r2 − r1 . Кружниците се претставени на слика 4.2.
Заради задача 2.i), важи d ( k 2 , H1 ) = H1 F2 каде F2 ∈ k2 ∩ H1O2 . Неа

ќе ја означиме со F2 . Затоа важи H1 F2 ≤ H1G2 .
Точките B1 , B2 и O2 се колинеарни, па затоа,
B1O2 = B1 B2 + B2O2 = B1 B2 + r2 . Исто така, точките H1 , F2 и O2 се

колинеарни па H1O2 = H1 F2 + F2O2 = H1 F2 + r2 .
Од задача 2.ii), d ( k1 , O2 ) = B1O2 па B1O2 ≤ H1O2 , т.е.
B1 B2 + r2 ≤ H1 F2 + r2 . После кратење, добиваме дека B1 B2 ≤ H1 F2 .

Од последното и од H1 F2 ≤ H1G2 , добиваме B1 B2 ≤ H1G2 .
Заради произволноста на точките H1 ∈ k1 и G2 ∈ k2 , важи

d ( k1 , k2 ) = B1 B2 = r1 − r2 − O1O2 .
Задачи за самостојна работа:

Задача 5. Најди го растојанието помеѓу:
а) точките со координати(1, −1) и ( 4,3) ;
б) точката со координати (1, −2 ) и x -оската;
в) y -оската и кружницата со центар во ( 4,3) и радус 5;
г) y -оската и кружницата со центар во ( 3,3) и радус 2;
д) кружницата со центар во ( −3, −5 ) и радус 4 и кружницата со
центар во ( 2, 7 ) и радус 5;
ѓ) кружницата со центар во ( 4,5 ) и радус 7 и кружницата со
центар во (1,1) и радус 1.

Направете скици во координатен систем.
32
Примерите кои се решени погоре може да се обопштат во 3Д

простор. Им предлагам на читателите да пробаат да најдат растојание во
простор помеѓу следниве форми за кои претпоставуваме дека се
дисјунктни:
1) точка A и рамнина Σ ;
2) точка A и сфера S ( O, R ) ;
3) права p и сфера S ( O, R ) ;
4) рамнина Σ и сфера S ( O, R ) ;
4) две сфери S1 ( O1 , R1 ) и S2 ( O2 , R2 ) .
Пресмeтај ја плоштината на
правоаголен триаголник со
хипотенуза 10 cm и висина кон
хипотенузата од 6 cm.
Извор: В. И. Арнольд, Задачи для

детей от 5 до 15 лет, МЦНМО, Москва, 2004.
33
ОЛИМПИСКО КАТЧЕ
ТЕОРЕМА НА МЕНЕЛАЈ И НЕЈЗИНА ПРИМЕНА ВО ЗАДАЧИ
Теоремата на Менелај зазема значајно место во математиката. Таа има

голема примена во геометријата, каде се користи за докажување на
колинеарност на точки и за пресметување на некои должини во
триаголник. Се смета дека овој резултат првпат е даден од Менелај (од
Александрија), околу 100 год. п.н.е, но потоа тој е заборавен до 1678
год., кога италијанскиот математичар Џовани Чева го публикува како
Теорема на Менелај, заедно со уште еден друг важен резултат, денес
познат како Теорема на Чева. На математичките натпревари
организирани на повисоки нивоа (национални и меѓународни), многу
често се сретнуваат задачи кои можат да се решат со примена на
теоремата на Менелај. Затоа таа претставува обврзно четиво за сите
сегашни и идни математички олимпијци.
На овие страници ќе ја формулираме и докажеме теоремата, а потоа ќе
дадеме и неколку примери.
Теорема на Менелај. На правите определени од страните BC , CA и
AB на ΔABC се земени, соодветно, точки A1 , B1 и C1 , т.ш. точно
една или сите три од нив се надворешни за соодветните страни на
ΔABC . Тогаш точките A1 , B1 и C1 се колинеарни (лежат на една
BA1 CB1 AC1
права) ако и само ако важи ⋅ ⋅ =1.
A1C B1 A C1 B
Доказ. Нека A1 , B1 и C1 се колинеарни
точки. Низ точката A повлекуваме права
паралелна на правата A1 B1 која ја сече BC
во точка D . Од A1 B1 || DA следува дека
ΔC1 BA1 ~ΔABD и ΔCB1 A1 ~ΔCAD . Тогаш,
со примена на Талесовата теорема за
пропорционални отсечки добиваме
AC1 DA1 CB1 CA1
= и = .
C1 B A1 B B1 A A1 D
34
AC1 CB1 DA1 CA1

Со множење на овие две равенства добиваме ⋅ = ⋅ ,
C1 B B1 A A1 B A1 D
BA1 CB1 AC1
од каде следува ⋅ ⋅ =1.
A1C B1 A C1 B
BA1 CB1 AC1
Обратно, нека важи ⋅ ⋅ = 1 и нека A1C1 ∩ AC = B1' . Со
A1C B1 A C1 B
примена на директната насока на теоремата на Менелај, што претходно
BA1 CB1' AC1
ја докажавме, добиваме дека ⋅ ⋅ = 1 . Следува дека важи
A1C B1' A C1 B
CB1' CB1 '
= , од каде добиваме дека точките B1 и B1 се совпаѓаат,
'
BA
1
B1 A
односно точките A1 , B1 и C1 се колинеарни.
1. Нека е даден квадрат ABCD и P е точка од правата AB т.ш.

BP = 2 AB . Нека M е средина на CD , BM ∩ AC = Q и
CR
PQ ∩ BC = R . Пресметај ја вредноста на количникот .
RB
Решение. Од теоремата на
Менелај за ΔABC и точките
P , Q и R , следува дека
AQ CR BP
⋅ ⋅ =1.
QC RB PA
Од сличноста на ΔMQC и
AQ AB
ΔBQA имаме = .
QC MC
AB AQ
Од 2MC = CD = AB следува = 2 . Оттука, =2.
MC QC
35
Нумерус 45-4
BP 2 CR 2
Од BP = 2 AB имаме = . Конечно, ⋅ 2 ⋅ = 1 , од каде
AP 3 RB 3
CR 3
добиваме дека = .
RB 4
2. Нека е даден ΔABC , што не е рамностран. Симетралите на

надворешните агли на триаголникот во темињата A , B и C , ги сечат
страните BC , AC и AB во точките A1 , B1 и C1 , соодветно. Докажи
дека A1 , B1 и C1 се колинеарни точки.
Решение. Ќе го користиме познатиот резултат за симетрала на агол во
триаголник.
Лема: Нека е даден ΔABC и нека симетралата на ∠ACB ја сече AB
AC AD
во точка D . Тогаш важи = .
CB DB
BA1 AB CB1 BC AC1 AC

Од лемата имаме = , = и = . Со множење
A1C AC B1 A AB C1 B BC
на трите последни равенства добиваме
BA1 CB1 AC1 AB BC AC
⋅ ⋅ = ⋅ ⋅ = 1 . Од последното и од теоремата на
A1C B1 A C1 B AC AB BC
Менелај (за ΔABC и точките A1 , B1 и C1 ) следува дека точките A1 ,
B1 и C1 се колинеарни.
36
3. Нека е даден ΔABC . Кружница што минува низ точките B и C ги

сече AC и AB во точките R и P , соодветно. Нека PR ∩ BC = Q .
QC RC ⋅ AC
Докажи дека = .
QB PB ⋅ AB
Решение. Од теоремата на Менелај имаме
CR AP BQ QC CR AP
⋅ ⋅ = 1 , т.е. = ⋅ (1)
RA PB QC BQ RA PB
Од степен на точка во однос на кружница
имаме
AP AC
AP ⋅ AB = AR ⋅ AC , т.е. = (2)
AR AB
QC RC ⋅ AC
Од (1) и (2) следува = .
QB PB ⋅ AB
4. (G7 Shortlist JBMO 2005) Нека ABCD е паралелограм, P е точка од

CD , а Q е точка од AB . Нека AP ∩ DQ = M , BP ∩ CQ = N ,
MN ∩ AD = K и MN ∩ BC = L . Докажи дека BL = DK .
Решение. Нека правата MN ги сече
CD и AB во точки T1 и T2 ,
соодветно. Тогаш од теоремата на
Менелај за ΔDQC и точките M , N
и T1 и ΔAPB и точките M , N и T2
имаме
DM QN CT1 PM BN AT2
⋅ ⋅ =1 и ⋅ ⋅ =1 (1)
MQ NC T1 D MA NP T2 B
Од ΔAMQ ~ΔPMD и ΔQNB ~ΔCNP следува
DM PM QN BN
= и = (2)
MQ MA NC NP
37
Нумерус 45-4
CT1 AT2 CD + DT1 AB + BT2
Од (1) и (2) добиваме = , т.е. = , односно
T1 D T2 B T1 D T2 B
CD AB
= . Бидејќи CD = AB , следува T1 D = T2 B . Од последното и
T1 D T2 B
од ΔT1 DK  ΔT2 BL следува дека BL = DK .
5. (G5 Shortlist JBMO 2006) Нека е даден рамностран ΔABC и нека O е

неговото тежиште. Нека M е произволна точка од страната BC . Нека
K и L се ортогоналните проекции на M врз AB и AC , соодветно.
Докажи дека OM минува низ средината на KL .
Решение. Нека N и Q се средини на BC и AM , соодветно. Од
∠AKM = ∠ANM = ∠ALM = 90 следува дека точките A, K , M , N и
L лежат на иста кружница. ΔMKA , ΔMNA и ΔMLA се правоаголни
триаголници со хипотенуза AM ,
чија средина е Q. Затоа
QK = QM = QN = QL = QA . Значи
Q е центар на опишаната кружница
околу петаголникот AKMNL . Од
теоремата за централен и периферен
агол следува

∠KQN = 2∠KAN = 60 . Добиваме
дека ΔKQN е рамностран. Од
∠NKL = ∠NAL = 30 и од

∠KLN = ∠КAN = 30 следува дека ΔKNL е рамнокрак и важи
KN = LN . Добиваме дека и ΔQNL е рамностран, а четириаголникот
KNLQ е ромб. Нека KL ∩ QN = D . Имаме
AM QD NO 1
⋅ ⋅ = 2 ⋅ 1 ⋅ = 1 , па од теоремата на Менелај за ΔAQN и
MQ DN OA 2
точките M , D и O , следува дека тие точки се колинеарни. Од тоа што
D е средина на KL , следува тврдењето на задачата.
38
6. (G5 JBMO 2015) Нека е даден остроаголен ΔABC т.ш. AB ≠ AC .

Нека впишаната кружница во ΔABC ги допира страните BC , CA и
AB во точките D , E и F , соодветно. Нека правата EF ги сече
нормалите на BC повлечени низ C и B во точки M и N , соодветно.
Нека пресечните точки на DN и DM со впишаната кружница се Q и
P , соодветно. Докажи дека DP = DQ .
Решение. Нека
EF ∩ BC = T .
Тогаш, од теоремата
на Менелај за
ΔABC и точките T
, E и F имаме
BT CE AF
⋅ ⋅ = 1.
TC EA FB
Од AE = AF
BT CE
(тангентни отсечки) имаме ⋅ = 1,
TC FB
BT FB
т.е. = .....(1)
TC CE
Од ΔTBN ~ΔTCM ( ∠BTN = ∠CTM , ∠TBN = ∠TCM = 90 )
BT BN
следува = .....(2)
TC CM
BN FB BD
Од (1) и (2) следува = = .....(3)
CM CE DC
Од (3) и од ∠DBN = ∠DCM = 90 следува ΔBDN ~ΔCDM . Оттука,
∠BDN = ∠CDM . Бидејќи BC е тангента на впишаната кружница и ја
допира во точка D , последното повлекува дека кружните лаци DP и
DQ се еднакви, од каде следува дека DP = DQ .
39
Нумерус 45-4
1. Нека е даден ΔABC и нека E и F се точки од AB и AC ,

соодветно, AF = AE . Нека M
т.ш. е средина на BC и
QE AC
EF ∩ AM = Q . Докажи дека = .
QF AB
2. Нека е даден четириаголник ABCD и нека AC ∩ BD = M , т.ш.

AM = MC и DM = 2 MB . Нека X и Y се точки од MC и BC ,
AC BY
соодветно, т.ш. = = 3 . Докажи дека точките X , Y и D се
MX YC
колинеарни.
3. Нека е даден правоаголен ΔABC , со прав агол при темето C . Нека

P и Q се точки од страните BC и AC , соодветно, т.ш. CP = CQ = 2 .
Нека AP ∩ BQ = R , CR ∩ AB = S и PQ ∩ AB = T . Ако AB = 10 и
AC = 8 , пресметај ја должината TS .
4. Нека е даден ΔABC . Тангентите на опишаната кружница на

триаголникот во точките A , B и C ги сечат правите BC , CA и AB
во точките P , Q и R , соодветно. Докажи дека P , Q и R се
колинеарни.
***
(Решенијата ќе бидат дадени во следниот број)
Извори:
[1] A. S. Posamentier, C. T. Salking, Challenging Problems in Geometry,
1996
[2] artofproblemsolving.com
[3] Shortlist JBMO 2015
[6] BMO 2015
40
Делчо Лешковски
Решенија на задачите за самостојна работа од Нумерус XLV-3

(Метод на инваријанти)
1. Дадена е низа од пет броеви: 2, 2, 3, 4, 4. Во еден чекор, два од нив, a

и b , се заменуваат со 2a − b и 2b − a .
а) Дали може после одреден број вакви чекори да се добие низата 0, 2, 3,
4, 6?
б) А низата 2, 2, 3, 4, 6?
Решение. При оваа операција инваријанта е збирот на броевите.
Имено, ако a и b се заменат со 2a − b и 2b − a , имаме
a + b = ( 2a − b ) + ( 2b − a ) . На почетокот збирот на броевите е
2 + 2 + 3 + 4 + 4 = 15 . Поради претходното својство, после секој чекор
збирот ќе остане непроменет, односно повторно ќе биде 15.
( 2, 4 )
a) Може. ( 2, 2,3, 4, 4 ) → ( 0, 2,3, 4,6 ) ;
б) Не, бидејќи 2 + 2 + 3 + 4 + 6 = 17 .
2. Ана напишала 20 цели броеви, од кои 7 се непарни. Таа брише два од

броевите и го запишува збирот на нивните квадрати. Ја повторува оваа
операција повеќекратно, се додека на крајот не остане само еден број.
Дали е тој број парен или непарен?
Решение. Нека S е бројот на напишани непарни броеви. На почетокот
S =7.
Нека Ана ги избришала броевите a и b. Има три случаи:
а) Двата броја a и b се парни. Во тој случај бројот на непарните броеви

не се менува бидејќи a 2 + b 2 е парен број.
б) Двата броја a и b се непарни. Во овој случај бројот на непарните

броеви се намалува за два бидејќи a 2 + b 2 е парен број.
в) a и b имаат различна парност, т.е. едниот е парен, а другиот непарен.

Во овој случај бројот на непарните броеви не се менува зашто a 2 + b 2 е
непарен број.
41
Нумерус 45-4
Значи секоја операција или го намалува S за 2 или не го менува.

Парноста на S се запазува, т.е. S е секогаш непарен. На крајот, кога ќе
остане само еден број во низата, важи S ≤ 1 (бројот е или парен или
непарен), но од претходната дискусија следува дека S = 1 .
Добиваме дека последниот број што останал е непарен.
3. Во еден фрижидер има 36 шишиња, од кои 19 се полни, а другите

празни. Случајно избираме две шишиња. Ако точно едно е полно, го
враќаме само него во фрижидерот. Ако двете се празни, враќаме едно од
нив во фрижидерот. Ако двете се полни, празниме едно од нив и тоа го
враќаме во фрижидерот. Дали е полно последното шише што ќе остане
во фрижидерот?
Решение. Нека S е бројот на полни шишиња. На почетокот S = 19 .
Секоја операција го запазува S или го намалува за 2. На тој начин се
запазува парноста на S (поточно S е секогаш непарен). Бидејќи на крајот
S ≤ 1 , следува дека S = 1 . Последното шише е полно.
4. Дали може стандардна шаховска табла да се покрие со 32 домино

фигури, така што 17 домино фигури се поставени вертикално, а 15
домино фигури-хоризонтално?
Решение. Користиме боење на таблата во две бои по редови. Секое
вертикално поставено домино покрива едно црно и едно бело квадратче.
Како и да ги поставиме 17-те вертикални домина, тие ќе покриваат
вкупно 17 црни и 17 бели квадратчиња. Но секое хоризонтално домино
покрива или две црни или две бели квадратчиња, т.е. хоризонталните
домина покриваат парен број бели и парен број црни квадратчиња.
Значи, бараното покривање е невозможно.
5. Дали може квадрат 10 × 10 да се покрие со фигури со обликот
?
Решение. Користиме шаховско боење на квадратот, 50 полиња се бели
и 50 се црни. Ако покривањето е возможно, ќе бидат потребни вкупно
100 : 4 = 25 фигури. Секоја фигура покрива или 3 бели и едно црно
поле, или 3 црни и едно бело поле.
42
За да се покријат еднаков број бели и црни полиња (по 50 од секоја

боја), потребно е бројот на фигури со 3 црни и едно бело поле да е
еднаков со бројот на фигурите со 3 бели и едно црно поле. Но тоа е
невозможно бидејќи вкупниот број на фигури е непарен-25.
6. Дали може правоаголник 6 × 10 да се покрие со правоаголници 1 × 4 ?

Решение. Ќе разгледуваме дијагонално боење како на сликата.
На овој начин се обоени 14 полиња.

Како и да поставиме правоаголник 1 × 4 , тој покрива точно едно обоено
поле. Ако претпоставиме дека правоаголникот 6 × 10 може да се покрие
со правоаголници 1 × 4 , тогаш ќе бидат употребени 60 : 4 = 15
правоаголници 1 × 4 кои ќе покриваат 15 обоени полиња. Но обоените
полиња се точно 14, што претставува контрадикција. Следува дека
бараното покривање не е возможно.
Извори:
[1] Ивайло Кортезов, Светлозар Дойчев, Състезателни задачи по
математика за 7. - 8. клас, 2010.
[2] Емил Колев, Невена Събева, Математика за напреднали, 2016.
43
Нумерус 45-4
JУНИОРСКА МАКЕДОНСКА МАТЕМАТИЧКА ОЛИМПИЈАДА

2019
1. Најди ги сите прости броеви од облик 1+ 2 p + 3 p + ...+ p p каде

p е прост број.
2
Прво решение. За p = 2 го добиваме бројот 1 + 2 = 5 што е
прост број. Нека p > 2 односно нека p е непарен број. Тогаш
бројот
1 + 2 p + 3 p + ... + p p
  p −1  p  p +1  p 
(
= 1 + ( p − 1)
p p
) + (2 p
+ ( p − 2)
p
) + ... +   +
  2   2  
+ pp
 
е делив број со p бидејќи секој од броевите во заградите е
делив со p .
Навистина, k p ≡ k p (mod p ) , p − k ≡ −k (mod p ) и
( p − k ) p ≡ (− k ) p ≡ −k p (mod p ) .
k p + ( p − k ) ≡ k p − k p ≡ 0(mod p ) .
p
Добиваме
p p p
Значи секој број од облик 1 + 2 + 3 + ...+ p е сложен за
произволен непарен прост број p . Единствено решение на
проблемот е бројот 5 кој се добива за p = 2 .
Второ решение. Од малата теорема на Ферма a ≡ a mod p за

p
( )
секој природен број aи p прост број. Тогаш
p ( p + 1)
1 + 2 p + 3 p + ... + p p ≡ 1 + 2 + ... + p = (mod p ) . Ако p е
2
p ( p + 1)
непарен број, p + 1 е парен од каде ≡ 0(mod p ) , што е
2
контрадикција. Значи единствен прост број од обликот
p p
1+ 2 + 3 + ...+ p p е бројот 1 + 2 2 = 5 .
44
2. Кружниците ω1 ω 2 се сечат во две точки A и B . Нека t1 и

и
t 2 се тангентите на ω1 и ω 2 , соодветно, низ точката A . Нека
вториот пресек на ω1 и t 2 е C , а вториот пресек на ω 2 и t1 е D .
На полуправата AB , дадени се точки P и E , такви што B е
помеѓу A и P , P е помеѓу A и E и AE = 2 ⋅ AP . Опишаната
кружница на ΔBCE ја сече t 2 по втор пат во точка Q , а
опишаната кружница на ΔBDE ја сече t1 по втор пат во точка
R . Докажи дека точките P , Q и R се колинеарни.
Решение. Од својството за агол меѓу тангентата t1 и тетивата
AB во ω1 имаме ∠BCA = ∠BAD . Од тетивниот четириаголник
BCQE имаме ∠QEB + ∠ QCB = 180  . Значи,
∠ QEA ≡ ∠QEB = 180  − ∠ QCB = ∠ BCA = ∠BAD ≡ ∠EAR ,
па бидејќи наизменичните агли на трансферзалата EA се
еднакви, добиваме QE || AR . Од својството за агол помеѓу
тангентата t 2 и тетивата AB во ω 2 имаме ∠ADB = ∠BAC . Од
тетивниот четириаголник BRDE имаме ∠REB = ∠RDB . Значи,
∠REA ≡ ∠REB = ∠RDB ≡ ∠ADB = ∠BAC ≡ EAQ ,
па бидејќи наизменичните агли на
трансферзалата EA се еднакви,
добиваме RE || AQ .
Значи, четириаголникот AQER е

паралелограм. AE = 2 ⋅ AP ,
Од
добиваме AP = PE т.е. P е средина
на дијагоналата AE во
паралелограмот AQER . Бидејќи
дијагоналите во паралелограм се
преполовуваат во пресечната точка,
добиваме дека P мора да е средина
45
Нумерус 45-4
и на другата дијагонала QR , т.е. дека P ∈ QR . Значи, точките
P , Q и R се колинеарни.
3. Дефинираме боење на рамнината на следниот начин:
• Избираме природен број m.
• НекаK1 , K 2 ,..., K m се различни кругови со позитивен
радиус такви што K i ⊂ K j или K j ⊂ K i за i ≠ j .
• Точките од рамнината што се надвор од произволен од
тие кругови се различно обоени од точките што се внатре во
кругот.
Различен избор на m, K1 ,..., K m кои ги испонуваат условите ги

бојат точките во рамнината.
Ако во рамнината се дадени 2019 точки такви што било кои три
од нив не се колинеарни, тогаш кој е максималниот број на бои со
кои тие точки можат да се набојат?
Решение. Од условот на задачата следува дека бројот на
употребените бои е ≤ 2019 . Бројот на бои 2019 се достигнува.
Имено, ќе докажеме дека постојат кругови K1 , K 2 ,..., K 2019 . Ги

повлекуваме сите отсечки кои имаат крајни точки во дадените
2019⋅ 2018
2019 точки. Такви се конечно и ги има . На тие
2
отсечки повлекуваме симетрали. Избираме точка која не лежи на
било која од тие симетрали. Растојаниата од таа точка до
дадените 2019 точки мора да се меѓу себе различни(избраната
точка не лежи на било која од симетралите на отсечките) и истите
ги подредуваме во растечки редослед 0 < s1 < s 2 < ... < s 2019 .
Наредно избираме
s1 < r1 < s2 < r2 < ... < s2019 < r2019 .

Повлекуваме 2019 концентрични кружници со центар во
избраната точка и радиуси ri ,1 ≤ i ≤ 2019 . Секоја од точките за
така избраните кругови е различно обоена.
46
4. Нека a , b и c се реални броеви за кои важи
(a + b )(b + c )(c + a ) = abc и (a 9 + b 9 )(b 9 + c 9 )(c 9 + a 9 ) = (abc)9

Докажи дека барем еден од броевите a , b , c е нула.
Решение. За произволни реални броеви x и y важи
( )(
x 9 + y 9 = ( x + y ) x 2 − xy + y 2 x 6 − x 3 y 3 + y 6 . ) (1)
Исто така, од (x − y ) 2
≥ 0 и xy ≥ xy , добиваме
2 2
x + y ≥ 2 xy ≥ xy + xy , (2)
односно
x 2 + y 2 − xy ≥ xy (3)
Равенство во (3) важи акко важат двете равенства во (2), т.е. акко
важи x = y (x = y , xy ≥ 0 ) .
Од (3) следува
3
x 6 − x 3 y 3 + y 6 ≥ xy (4)
3 3
Равенство во (4) важи акко x = y , т.е. x = y .
Нека abc ≠ 0 . Ако го поделиме равенството
(a 9
)( )( )
+ b 9 b 9 + c 9 c 9 + a 9 = (abc) со abc , добиваме
9
(a 2
)( )( )(
− ab + b 2 a 6 − a 3 b 3 + b 6 b 2 − bc + c 2 b 6 − b 3 c 3 + c 6 ⋅ ) (5)
(c 2
− ca + a 2 )(c 6
− c3a 3 + a 6 ) = (abc) 8
Од друга страна, од (3) и (4) имаме
(a 2
− ab + b 2 )( a 6 − a3b3 + b6 )( b 2 − bc + c 2 )( b6 − b3c3 + c 6 ) ⋅
(6)
(c 2
− ca + a 2 )( c 6 − c3a 3 + a 6 ) ≥ ( abc )
8
47
Нумерус 45-4
Бидејќи важи (5), добиваме дека во (6) мора да важи равенство, а
од претходната дискусија и abc ≠ 0 , следува дека a = b = c.
Заменувајќи во равенството (a + b)(b + c )(c + a ) = abc , добиваме
8a 3 = a 3 т.е. 7 a 3 = 0 , од каде следува дека a = 0 . Ова е во
контрадикција со abc ≠ 0 . Следува abc = 0 , од каде добиваме
дека барем еден од броевите е еднаков на нула.
5. Нека p1 , p2 , ..., p k се различни прости броеви. Колку природни
α α αk
броеви постојат од облик p1 1 p 2 2 ... p k , αi ∈ N , така што
α1α 2 ...α k = p1 p2 ... pk .
Решение. Ќе конструираме к-торка (α1 ,...,α k ) од природни
броеви така што p1 p2 ... pk = α1α 2 ...α k на следниот начин.
Го ставаме на p1 на едно од празните места во празната к-торка
(_,..., _ ) . Имено p1 може да се најде на к места. p2 го ставаме
на било кое место во к-торката (независно од p1 ) , p3 ,..., pk ги
ставаме на аналоген начин независно од позицијата на
претходните членови . На местата каде се наоѓаат повеќе pi ,
простите броеви се множат. Ако останат непополнети места во к-
торката, ставаме 1 . Очигледно е дека производот на членовите
во новодобиената к-торка е p1 p2 ... pk .
Добиваме дека изборот на (α1 ,...,α k ) може да се направи на kk
k
начини, односно може да се добијат k различни броеви со
бараното својство.
Броевите што така се добиваат се навистина различни, имено
α α αk β β βk
нека p1 1 p 2 2 ... p k = p1 1 p 2 2 ... p k за
(α1 ,...,α k ) ≠ (β1 ,..., β k ) . Тогаш α i ≠ β i за барем едно 1≤ i ≤ k .
αi βi
Но тогаш pi ≠ pi од каде не може да биде исполнето
α1 α2 αk β1 β β
p1 p 2 ... p k = p1 p 2 2 ... p k k .
48
КОНКУРСНИ ЗАДАЧИ
4 одделение
3688. Изградени се седум осумкатници така што на секој кат има по девет
станови. Од сите станови двособни се 126 , еднособни се 252 и сите останати
се трособни. Колку трособни станови има?
3689. Марко пешачи до своето работно место кое е на растојание од 4 km од
неговиот дом. Тој прави 100 чекори во минута и секој чекор е со должина од
8 dm . Кога треба да тргне од дома за да стигне на работното место 10 минути
пред 11 часот и 27 минути?
3690. Збирот од плоштините на два правоаголника е 330 cm 2 .
Правоаголниците имаат иста должина, а ширината на првиот изнесува 4 cm .
Одреди ја должината на правоаголниците ако ширината на вториот
правоаголник е за 3 cm поголема од ширината на
првиот.
3691. Лена на училишното игралиште нацртала три
квадрати со плоштини 25 m , 9 m и 1m2 (како на
2 2
сликата десно). Колку изнесува вкупната должина на сите

линии кои Лена ги нацртала?
4 – 5 одделение
3692. Крофна и чоколада вкупно чинат 85 денари, чоколада и сок чинат 100
денари и сок и крофна вкупно чинат 95 денари. Колку чини секој производ
посебно?
3693. Еден шестцифрен број исто се чита и одлево надесно, и оддесно налево.
Првата цифра е следбеник на втората цифра, а втората на третата цифра.
Збирот на цифрите на шестцифрениот број е 24 . Кој е тој шестцифрен број?
3694. Едната страна на триаголник е долга 24 dm. Тоа е двапати повеќе од
должината на другата страна и за пет помалку од должината на третата страна.
Одреди го периметарот на триаголникот.
3695. Колку cm жица ќе употребиш за правење модел на коцка, ако работ на
коцката е долг 9 cm ? Дали парче со должина од 1 m ќе биде доволно?
5-6 одделение
3696. Aнкица купила фустанче и чевли чии цени во денари се природни броеви.
Двете цени ги заокружила до најблиската десетка, па рекла дека за фустанчето
потрошила 840 денари, а за чевлите 910 денари.
а) Која е најмалата сума пари што Анкица можела да ја потроши за купување
фустанче и чевли?
49
Нумерус 45-4
б) Може ли Анкица за разликата меѓу најголемата и најмалата сума на пари што
може да ја потроши на купувањето фустан и чевли, да купи уште и чоколада која
чини 18 денари?
3697. Збирот на 10 последователни природни парни броја изнесува 5370.
Одреди ги сите прости делители на најголемиот број од сите тие 10 броја?
3698. Кога едната страна на правоаголникот ќе се зголеми за 48 cm , ќе се
добие квадрат со периметар 2020 cm . Пресметај ја должината на страната
на квадратот и периметарот на правоаголникот.
3699. На кракот на рамнокрак триаголник од надворешната страна е нацртан
квадрат. Периметарот на така добиената сложена 2Д форма е 28 cm. Одреди ги
страните на рамнокракиот триаголник и страната на квадратот, ако кракот на
рамнокракиот триаголник е за 2 cm подолг од неговата основа.
3700. Цифрата на стотките во некој трицифрен број е 7. Ако таа цифра ја
преместиме на местото на единиците, ќе добиеме нов трицифрен број кој е за
567 помал од дадениот. Најди го почетниот број?
3701. Во една паралелка од учениците биле машки. Колку ученици има во
паралелката, ако машките ученици се за 5 повеќе од женските?
3702. На цртежот точката N
лежи на дијагоналата AC на
правоаголникот ABCD. Одреди
ја плоштината на
правоаголникот TBMN ако:
𝑁𝐿 = 5,5 cm и 𝑁𝑆 = 4cm.
3703. Во триаголникот ABC,

страната AC е поголема од
страната BC, а симетралата на
аголот при темето C ја сече страната AB во точка D. Кој од аглите ∢ADC и
∢BDC е поголем?
3704. Таткото, мајката и ќерката сега имаат вкупно 84 години. Таткото е за 4
години постар од мајката. Кога се родила ќерката таткото и мајката заедно
имале 48 години. Колку години има секој од нив сега?
3705. Тројца другари, Бојан, Дино и Андреј поделиле одредена сума пари меѓу
себе. Бојан добил третина од сумата, Дино четвртина од остатокот, а Андреј ги
добил останатите пари. Колку пари биле и по колку добил секој од нив, ако
Андреј добил 100 денари повеќе од Бојан?
3706. Нека во триаголникот ABC разликата помеѓу аглите α и β е 90 .

Нека симетралата на внатрешниот агол ја сече отсечката AB во точка D , а
50
КОНКУРСНИ ЗАДАЧИ
симетралата на надворешниот агол ја сече правата AB во точка E . Докажи

дека CD = CE .
3707. Основите на рамнокрак трапез имаат еднакви должини со должините на
страните на паралелограм, а неговите краци имаат должина еднаква на
должината на едната од неговите основи. Размерот на периметрите на трапезот
и паралелограмот е 8077: 8078. Висината меѓу помалите страни на на
паралелограмот има должина 2020 mm. Да се пресмета должината на другата
висина на паралелограмот во метри.
3708. Нека 𝑎, 𝑏, 𝑐 се броеви различни од нула, такви што 𝑏 𝑐 + 𝑎 е
аритметичка средина на броевите 𝑎 𝑏 + 𝑐 и 𝑐 𝑎 + 𝑏 . Ако 𝑏 = ,
пресметај ја аритметичката средина на броевите , , и .
3709. Две третини од еден аквариум се наполнети со вода, а остатокот од
аквариумот собира уште x литри вода. Друг аквариум, чиј волумен е за 5 литри
поголем од волуменот на првиот аквариум, до половина е наполнет со вода, а
тој може да собере уште y литри вода. Познато е дека x : y = 3 : 5 . Одреди ги
непознатите x и y , како и волумените на двата аквариуми.
3710. Нека A е пресечната точка на графиците на линеарните функции
y = 3x − 5 и y = 7 − x . Ако B е симетричната точка на точката A во однос
на x оската, тогаш одреди ја плоштината и периметарот на триаголникот
ABO , каде O е координатниот почеток.
3711. Нека ABC е рамнокрак триаголник со основа AB и нека на висината

спуштена од темето C е избрана точка M така што ∠ BAM = ∠ABM = 30 .
На полуправата MA е избрана точка N така што NM = MC . Докажи дека
NB = AC .
n(n + 1)(n + 2)(n + 3) + 1
3712. Пресметај ја вредноста на изразот A = за
4
n = 2020.
6 8 12
3713. За колку броеви k важи НЗС (6 ,8 , k ) = 12 ?
3714. На страната AB на триаголникот ABC се избрани две точки D и E
такви што DE = BC . Нека точката F е средина на страната AC и
AD = BE . Докажи дека аголот DFE е прав.
3715. Докажи дека симетралата на произволен агол е подеднакво одалечена од
краците на тој агол.
51
Нумерус 45-4
Трајче Ѓорѓиjевски
Мирко Петрушевски
НАГРАДНИ ЗАДАЧИ
1. Нека L е периметарот на Δ ABC , а M е произволно избрана точка од

внатрешноста на триаголникот. Покажете дека
L
< MA + MB + MC < L .
2
2. Во рамнината се дадени 2020 црвени и 2020 сини точки, никои три од
кои не се колинеарни. Покажете дека точките може да се поврзат со 2020
отсечки со разнобојни краеви кои се попарно заемно дисјунктни. (За две
отсечки се вели дека се заемно дисјунктни ако немаат заедничка точка.)
На колку различни начини може еден човек
кој се наоѓа во својот дом во долниот лев
агол да стигне до црквата која се наоѓа во
горниот десен агол. Притоа, тој секогаш се
движи кон север (N), исток (Е) или северо-
исток (NE), односно со секој чекор тој е сѐ
поблизу до црквата.
Извор: H. E. Dudeney, 536 Puzzels and

Curious Problems, Charles Scribner’s Sons,
1967.
52
МАТЕМАТИЧКИ НАТПРЕВАРИ
XLIV РЕПУБЛИЧКИ НАТПРЕВАР ПО МАТЕМАТИКА ЗА

ОСНОВНОТО ОБРАЗОВАНИЕ
1. Даден е квадрат со страна долга 12 cm . Најди ги димензиите
на сите различни правоаголници чии должини на страните се
различни природни броеви, а нивната плоштина е еднаква на
плоштината на дадениот квадрат. Кој од добиените
правоаголници има најголем, а кој најмал периметар?
Решение. Правоаголникот има иста плоштина со дадениот
2
квадрат, па затоа плоштината на правоаголникот е 144 cm . Го
4 2
разложуваме бројот 144 на делители, т.е. 144 = 2 ⋅ 3 и ги
формираме сите можни двојки различни природни броеви чиј
производ е 144 . Така добиваме 7 правоаголници со страни 1 и
144 , 2 и 72 , 4 и 36 , 6 и 24 , 8 и 18 , 3 и 48 , 9 и 16 ,
изразени во cm .
Периметарот на секој од нив е:
( )
2 1 + 144 = 290 cm , ( )
2 2 + 72 = 148 cm , ( )
2 4 + 36 = 80 cm ,
2(6 + 24) = 60 cm , 2(8 + 18) = 52 cm , 2(3 + 48) = 102 cm ,
2(9 + 16) = 50 cm .
Најголем периметар има правоаголникот со страни 1 cm и
144 cm , а најмал оној со страни 9 cm и 16 cm .
2. Разликата на два природни броеви е 15 , а нивниот најмал
заеднички содржател е 42 . Кои се тие броеви? Образложи го
својот одговор!
Решение. Ако еден од тие броеви го означиме со a , тогаш
другиот број кој го бараме е a + 15 . НЗС на овие два броја е 42 ,
па значи и двата броја се делители на 42 . Бројот a е еден од
броевите 1, 2, 3, 6, 7,14, 21 или 42 . Но, и бројот a + 15 е еден од
овие броеви. Бидејки a + 15 е поголем од 15 и е делител на 42 ,
имаме две можности:
i. a + 15 = 21 , oд каде a = 6 ;
ii. a + 15 = 42 , од каде a = 27 , што противречи на условот
дека бројот a е делител на 42 .
53
Нумерус 45-4
Значи бараните броеви се 6 и 21 .
3. Цената на едно пенкало е цел број денари. Цената на 9 вакви
пенкала е поголема од 1100 денари, а помала од 1200 денари.
Цената на 13 пенкала е поголема од 1500 денари, а помала од
1600 денари. Колку чини едно пенкало?
Решение. Нека x е цената на едно пенкало. Заради условот на
задачата, x е цел број денари. Според дадените услови, имаме
1100 < 9 x < 1200 122 < x < 134

1500 < 13x < 1600 115 < x < 124
при што, во првото неравенство делиме со 9 , а во второто со 13 .
Ако ги подредиме двете последни неравенства, добиваме:
115 < 122 < x < 124 < 134 , што значи дека x = 123 . Според тоа,
цената на едно пенкало е 123 денари.
4. За внатрешните агли α = ∠BAC и β = ∠ABC на
триаголникот ABC важи α − β = 90 . Нека M и N се
пресечните точки на правата AB со симетралите на
внатрешниот и надворешниот агол во темето C , соодветно.
Докажи дека CM = CN !
Решение.
Од условот α − β = 90 следува дека триаголникот ABC е

тапоаголен. За да покажеме дека CM = CN , доволно е да
докажеме дека важи ∠CMN = ∠NMC . Да означиме со
γ
γ = ∠ACB и δ = ∠AMC . Од ΔMBC имаме δ = β +
2
(бидејќи δ е надворешен агол за овој триаголник), а од ΔAMC
54
γ
имаме α +δ + = 180  . Ако на левата страна на последното
2
равенство го додадеме и одземеме аголот β и го искористиме
условот, ќе добиеме
γ
α − β +δ + β + = 180  90 + δ + δ = 180  2δ = 90
2
 δ = 45

Бидејќи ∠NCM = 90 , како агол меѓу симетралите на
внатрешниот и надворешниот агол во темето C , кои се

напоредни агли, следува дека ∠CNM = 45 , т.е. NMC е
рамнокрак триаголник, па CM = CN .
5. Најди ги сите трицифрени броеви деливи со 7 , кои имаат
различни цифри и имаат збир на цифри делив 7 .
Решение. Нека x = abc е таков трицифрен број каков што се
бара во задачата. Тогаш за неговите цифри важи a ≠ b ≠ c ≠ a .
Имаме x = 100a + 10b + c = 7(14a + b) + (2a + 3b + c) , од каде
што следува дека 2a + 3b + c е број делив со 7 . Бидејќи од
условот на задачата a + b + c е број делив со 7 , добиваме дека
и разликата (2a + 3b + c) − 2(a + b + c) = b − c е број делив со 7 .
Бидејќи цифрите се различни, добиваме дека единствени броеви
кои го задоволуваат условот на задачата се:
518 , 581 , 329 и 392 .
1. Најди го најмалиот природен број, кој помножен со 127008
дава куб на природен број. Образложи го својот одговор!
5 4 2
Решение. Бројот 127008 = 2 ⋅ 3 ⋅ 7 , следува дека најмалиот
природен број со кој треба да го помножиме овој број е бројот
2 ⋅ 3 2 ⋅ 7 = 126 .
2. Должините на страните на еден правоаголник се природни
броеви. Одреди ги тие должини ако мерниот број на плоштината
на овој правоаголник е еднаков на мерниот број на неговиот
периметар. Образложи го одговорот!
55
Нумерус 45-4
Решение. Нека a и b се должините на страните на
правоаголникот. Тогаш заради условот на задачата ab = 2 ( a + b ) ,
односно ab − 2a − 2b = 0 . Со додавање на 4 од двете страни на
равенката, добиваме ab − 2a − 2b + 4 = 4 , од каде што
(a − 2)(b − 2) = 4 . Тогаш можни се следние случаи:
1) a − 2 = 1 , b − 2 = 4 , односно a = 3, b = 6;
2) a − 2 = 2 , b − 2 = 2 , односно a = 4 , b = 4,
што се и бараните димензии.
179
3. Дропката претстави ја како збир на три позитивни дропки
140
со едноцифрени именители. Образложи го својот одговор!
Решение. Ако именителот на дадената дропка го разложиме на
прости множители, се добива 140 = 2 ⋅ 2 ⋅ 5 ⋅ 7 . Оттука, овој број
може да се запише како производ од три едноцифрени броеви
единствено на следниов начин 140 = 4 ⋅ 5 ⋅ 7 . Според тоа,
x y z 179
бараното претставување на дадената дропка е + + = .
4 5 7 140
Ако равенката ја помножиме со 140 се добива
35 x + 28 y + 20 z + = 179 .
Доволно е да се најдат сите решенија на оваа равенка. Пред се,
да забележиме дека бројот 20 z е парен број кој завршува на 0 ,
за било која вредност на z . Потоа, бројот 28 y е парен за било
која вредност на y . Бидејќи десната страна на равенката е
непарен број, бројот 35x мора да биде непарен, а тоа е можно
само кога x е непарен број. Притоа, 35x завршува на 5 за било
која вредност на x , па затоа треба 28 y да завршува на 4 . Тоа е
можно, ако y е број што завршува на 3 или 8 . Ако y е 8 ,
тогаш 28 y > 179 . Затоа заклучуваме дека y = 3 . Имаме
35x + 20 z = 95 . Со непосредна проверка се добива дека x = 1 ,
1 3 3 179
z = 3 , односно + + = .
4 5 7 140
4. Во триаголникот ABC , ∠ACB = 60 . Симетралата на ∠BAC

ја сече страната BC во точка M , а симетралата на ∠ABC ја
56
сече страната AC во точка N . Нека S е центарот на

впишаната кружница во триаголникот ABC . Докажи дека
SM = SN .
Решение. Нека P и Q се подножјата на нормалоте спуштени од

S кон BC и AC , соодветно. Нека означиме α = ∠AMC и
β = ∠BNA . Заради условот ∠ACB = 60  , за внатрешните агли

на триаголникот ABC имаме ∠BAC + ∠ABC = 120 . Во
триаголникот AMC важи
∠BAC ∠BAC
α + 60  + = 180   α + = 120  (1)
2 2
Во ΔBNC важи
(180  − β ) + 60 + ∠ABC

2
= 180   (180  − β ) +
∠ABC
2
= 120 
(2)
Ако ги собереме равенките (1) и (2 ) , се добива
∠BAC ∠ABC
α+ + (180 − β ) + = 240
2 2
∠BAC + ∠ABC
α −β + = 60  α − β = 0
2
т.е. α = β . Според тоа, триаголниците MPS и NQS се складни
според АСА, бидејќи имаат исти агли и SQ = SP , како радиуси на
57
Нумерус 45-4
впишаната кружница во триаголникот ABC . Следува дека
SM = SN , што требаше и да се докаже.
5. Ана има 16 исти квадари со должини на рабовите 2 cm , 2 cm
и 1 cm . Таа со нив на повеќе начини може да формира поголем
квадар, при што мора да ги употреби сите 16 мали квадари и
новиот квадар да нема никакви празнини. Кои се должините на
рабовите на квадарот што го формирала Ана, ако тој треба да
има најмала плоштина?
Решение. Волуменот на добиениот квадар секогаш е ист, без
разлика како Ана ќе го формира и изнеусва
V = 16 ⋅ 2 ⋅ 2 ⋅ 1 = 64 cm 3 . Должините на рабовите на вака
добиениот квадар мора да се делители на 64 , односно 1 cm ,
2 cm , 4 cm , 8 cm , 16 cm , 32 cm или 64 cm . Единствените
можни квадрати што можат да се добијат на овој начин имаат
димензии: 32 × 2 × 1 , 16 × 4 × 1 , 16 × 2 × 2 , 8 × 8 × 1 , 8 × 4 × 2 и
4 × 4 × 4 . Нивните плоштини се:
P1 = 2(64 + 32 + 2) = 196 cm 2 , P2 = 2(64 + 16 + 4) = 168 cm 2 ,
P3 = 2(32 + 32 + 4 ) = 136 cm 2 ,
P4 = 2(64 + 8 + 8) = 160 cm 2 , P5 = 2(32 + 16 + 8) = 112 cm 2 ,
P6 = 2(16 + 16 + 16 ) = 96 cm 2 .
Според тоа, квадарот кој го направила Ана има димензии
4× 4× 4.
1. Докажи дека бројот
20192019 + 20192018 ⋅ 20192019 ⋅ 20192020
е куб на цел број.
Решение. Нека означиме со n = 20192019 .Тогаш горниот израз
може да го запишеме како
( )
n + (n − 1) ⋅ n ⋅ (n + 1) = n + n ⋅ n 2 − 1 = n + n 3 − n = n 3 , од каде
што следува тврдењето на задачата.
2. Даден е рамнокрак ΔABC со краци AC и BC и
∠ACB = 108 . Симетралата на ∠BAC ја сече страната BC во

58
точка D . Низ D повлекуваме права нормална на AD која ја

сече правата AB во точка E . Докажи дека DE = CD .
Решение.
Нека F е пресечната точка на правата ED со правата AC .
Од ΔABC е рамнокрак и од ∠ACB = 108 имаме ∠BAC = 36 .
 
Од AD е симетрала на ∠BAC имаме ∠DAC = 18 .



Триаголникот ΔADF е правоаголен, па имаме ∠DFA = 72 .
   
Од ∠ACB = 108 имаме ∠DCF = 180 − 108 = 72 .
Следува дека ΔDCF е рамнокрак триаголник и DC = FD .
Од AD е симетрала на ∠BAC , следува DE = FD = CD .
3. Во триаголникот ABC повлечени се симетралите на аглите во
темињата A и C . Точките P и Q се проекции на точката B на
тие симетрали, соодветно. Докажи
деја отсечката PQ е паралелна
со страната AC .
Решение. Нека ги продолжиме
отсечките BQ и BP до пресекот
со правата AC и нека тие точки
ги означиме со A1 и C1 ,
соодветно. Во триаголникот
ABC1 отсечката AP е висина и
симетрала на аголот во темето A .
Значи тој триаголник е рамнокрак
(AB = AC ). Тогаш отсечата
1 AP
е исто така и тежишна линија, па
59
Нумерус 45-4
BP = PC1 . Сосема аналогно, CQ е тежишна линија во
триаголникот CBA1 , па BQ = QA1 . Според тоа PQ е средна
линија во триаголникот A1 BC1 . Значи, отсечката PQ е
паралелна со страната AC .
4. Нека A е природен број со парен број на цифри, а B е број
добиен со некоја промена на редоследот на цифрите на бројот A
n
така што A + B = 10 . Докажи дека ако n е парен број, тогаш
секој од броевите A и B со горното својство е делив со 10.
Решение. Нека A = a1a2 ...an и B = b1b2 ...bn . Од условот
A + B = 10 n следува дека an + bn = 0 или an + bn = 10 .
Ако an + bn = 10 , тогаш од A + B = 10 следува дека ak + bk = 9
n
за секој i = 1, n − 1 . Со собирање на овие равенства добиваме

n
 (a
k =1
k + bk ) = 9(n − 1) + 10 . Левата страна на последното
равенство е парен број бидејќи секоја цифра се јавува два пати, а

десната е непарна ( n е парен број), што не е можно. Следува
дека an + bn = 0 , односно an = bn = 0 , па 10 | A и 10 | B .
5. Пресметај го максималниот производ на сите природни броеви
чиј збир е 2019 .
Решение. Нека со P го означиме максималниот производ.
Очигледно е дека ниту еден од множителите во производот P не
( )
е 1 . Бидејќи 2 k − 2 > k и 2 + k − 2 = k кога k > 4 , јасно е дека
сите множители во производот P се помали или еднакви на 4
(во спротивно, P не би бил максимален). Бидејќи 4 = 2 + 2 ,
производот не се менува кога четворките ги замениме со две
двојки. Следува P = 2 3 . Бидејќи 2 < 3 и 2 + 2 + 2 = 3 + 3 ,
x y 3 2
јасно е дека двојки не може да има повеќе од две. Од

2019 = 673 ⋅ 3 , следува дека P = 3673 .
1. Определи го бројот на природните броеви n за кои се
исполнети неравенствата
60
2019 < n < 2020 . (1)

Решение. Со квадрирање на дадените неравенства ги добиваме
2 2
еквивалентните неравенства 2019 < n < 2020 . Според тоа,
вкупниот број на броеви за кои се точни последните нераенства,
т.е. се точни неравенствата (1) е еднаков на
20202 − 20192 − 1 = ( 2020 − 2019 )( 2020 + 2019 ) − 1
= 4039 − 1 = 4038
2. Најди ги сите прости броеви p такви што 17 p + 1 е полн
квадрат на природен број.
2
Решение. Нека 17 p + 1 = n . Од 17 и p се прости броеви имаме
2
17 p = n − 1 = (n − 1)(n + 1) . Можни се два случаи:
1) 17 = n − 1 и n + 1 = p , од каде следува дека n = 18 и p = 19 .
2) p = n − 1 и n + 1 = 17 , т.е. n = 16 и p = 15 што е
контрадикција ( 15 не е прост број).
Следува, единствено решение е p = 19 .
3. Докажи деа за секој природен број n постои број од облик
11...100...0 кој е делив со n .
Решение. Ги разгледуваме броевите 1, 11, 111, 1111,..., 11...1,
каде i -тиот број соджи i единици, i = 1, n + 1 . При делење со
бројот n можни остатоци се броевите {0,1,2,..., n − 1}. Имаме
n + 1 број, а n остатоци, па според Принципот на Дирихле
постојат два кои имаат ист остаток при делење со n . Нивната
разлика е делива со n и има облик 11...100...0 .
4. Даден е остроаголен ΔABC . Точката B ' е осносиметрична
слика на точката B во однос на правата AC , а точката C ' е
осносиметрична слика на точката C во однос на правата AB .
Опишаните кружници околу триаголниците ABB ' и ACC ' се
сечат во точките A и P . Докажи, дека центарот на опишаната
кружница околу ΔABC лежи на правата AP .
61
Нумерус 45-4
Решение.
Нека O1 е пресекот на правата AC и симетралата на страната

AB . Заради осната симетрија важи BO1 = B ' O1 , т.е. O1 е
центарот на опишаната кружница околу триаголникот ABB ' .
Аналогно ја дефинираме точката O2 како пресек на правата AB
и симетралата на страната AC , што значи дека таа е центар на
опишаната кружница околу триаголникот ACC ' . Бидејќи AP е
заедничка тетива на двете кружници, правата AP е нормална на
правата O1O2 . Симетралите на страните AB и AC се сечат во
точката O, т.е OO1 е нормална на AB и OO2 е нормална на AC.
Значи, O е ортоцентар на триаголникот AO2O1 . Заклучуваме
дека правата AO е нормална на правата O1O2 . Значи, правите
AP и AO се нормални на O1O2 , од што следува дека тие се
совпаѓаат, т.е. точките A, O и P се колинеарни.
62
5. Даден е трапезABCD со основи AB и CD , AB > CD . Нека

на страната BC е одбрана точка M , таква што BM < MC .
Докажи дека PΔAMD > PΔAMB + PΔCMD .
Решение.
Низ точката M ќе повлечеме права паралелна со кракот AD и

ќе ги означиме со E и F пресечните точки со AB и CD ,
соодветно. За трапезот CFBE , важи дека P = PΔFMB = PΔCME ,
бидејќи PΔFMB = PΔCBF − PΔCMF , PΔCME = PΔCFE − PΔCMF и ушете
PΔCBF = PΔCFE . Од BM < MC следува дека

P = PΔBMF < PΔCMF и PΔBME < PΔCME = P .
Следува PΔBME < PΔCMF . Од паралелограмот AEFD имаме
1
PΔAMD = PAEFD или PΔAMD = PΔAEM + PΔDFM .
2
Но,
PΔAEM = PΔABM − PΔBEM и PΔDFM = PΔDCM + PΔCMF .
Конечно,
PΔAMD = PΔABM − PΔBEM + PΔDCM + PΔCMF
= PΔABM + PΔDCM + PΔCMF − PΔBEM > PΔABM + PΔDCM .
63
РЕШЕНИЈА НА КОНКУРСНИТЕ ЗАДАЧИ ОД НУМЕРУС XLV-3
3660. Одреди ја разликата на најмалиот четирицифрен број запишан со
различни цифри и најголемиот трицифрен број чии цифри се помали од 8.
Решение. Најмалиот четирицифрен број запишан со различни цифри е 1023, а
најголемиот трицифрен број чии цифри се помали од 8 е 777. Нивната разлика е
1023 - 777 = 246.
3661. Татко и син одлучиле да го одредат растојанието меѓу две дрва со чекори.
За таа цел тргнале во исто време од исто дрво. Должината на чекорот на
таткото изнесува 70cm , а на синот 56cm . Колку изнесува растојанието меѓу
дрвата, ако чекорите на таткото и синот се совпаднале точно десет пати токму
кога стигнале до второто дрво?
Решение. Прв начин на решавање:
Растојанието меѓу двете дрва мора да биде број кој ги содржи големините на
чекорите на таткото и синот т.е. НЗС ( 70,56 ) = 280 . Бидејќи чекорите на
таткото и синот се совпаднале десет пати, тогаш бараниот број е
10 ⋅ 280 = 2800cm = 28m .
Втор начин на решавање (без примена на НЗС):
Со секој чекор таткото поминал 70cm, 140cm, 210cm, 280cm, 350cm итн., а синот
поминал 56cm, 112cm, 168cm, 224cm, 280cm, 336cm итн. Забележуваме дека
чекорите на таткото и на синот прв пат се совпаѓаат на 280cm оддалеченост од
дрвото од кое тргнале. Значи, второто дрво е на оддалеченост 10 · 280cm =
2800cm = 28m.
3662. Ходник во форма на правоаголник со димензии 15dm и 3m треба да се
поплочи со правоаголни плочки чии димензии се 50cm и 20cm. Колку плочки се
потребни за поплочувањето? (дозволено е да се користат само цели плочки)
Решение. Димензиите на ходникот се 15dm и 3m=30dm, а димензиите на една
плочка се 50cm=5dmи 20cm=2dm. Бидејќи е дозволено да се користат само цели
плочки, димензиите на ходникот треба да се броеви деливи со димензиите на
плочката, односно 15:5=3 и 30:2=15. Потребни се 3·15=45 плочки.
3663. Должината на отсечката AB е за 2cm поголема од должината на
отсечката CD . Ако должината на отсечката CD се зголеми 3 пати, а
должината на отсечката AB се зголеми за 10cm , ќе се добијат еднакви
отсечки. Колкави се должините на отсечките AB и CD ?
Решение. Нека 𝑥 должината на отсечката CD . Тогаш 3𝑥 = 𝑥 + 2 + 10.
Значи, 𝑥 =6, a АB = 6 + 2 = 8cm.
64
РЕШЕНИЈА НА КОНКУРСНИTE ЗАДАЧИ ОД МИНАТИОТ БРОЈ
3664. Еден ученик наместо да го помножи некој број со 506 , го помножил со

бројот 56 , при што добил за 11250 помал производ. Кој број го множел
ученикот?
Решние: Нека x е непознатиот број. Тогаш
x ⋅ 506 − x ⋅ 56 = 11250
450 x = 11250
x = 25
3665. Јовче од дома до училиштето има 3km и 650m . Тој чекори со чекор долг
50cm . Колку чекори ќе направи до училиштето и назад до дома?
Решение.
3km650m = 3000m + 650m = 3650m = 3650 ⋅100cm = 365000cm
365000 : 50 = 7300 чекори.
Значи ќе направи 2 ⋅ 7300 = 14600 чекори.
3666. Должината на страната на еден квадрат е четири пати поголема од
должината на страната на друг квадрат. Нивните периметри се разликуваат за
36cm. Определи ги должините на страните на двата квадрати!
Решение. Нека L1 е периметарот на првиот, а L2 на вториот квадрат.
Ако L1 = 4a , тогаш L2 = 4 ( 4a ) .
Бидејќи 36 = L2 − L1 = 16a − 4a = 12a , должината на страната на првиот
квадрат е 36 :12 = 3cm , а на другиот квадрат е 4 ⋅ 3 = 12cm.
3667. На отсечката AB = 28cm означени се точките C и D така што отсечката
CD е два пати поголема од отсечката AC , а отсечката DB е два пати
поголема од отсечката CD . Пресметај го растојанието меѓу средишните точки
на отсечките AC и DB.
Решение.
Нека AC = x .
Од условот на задачата:
CD = 2 ⋅ AC = 2 x
DB = 2 ⋅ CD = 2 ⋅ ( 2 x ) = 4 x
65
Нумерус 45-4
Тогаш,
AC + CD + DB = 28
x + 2 x + 4 x = 28
7 x = 28
x=4
Значи AC = x = 4cm .
Растојанието меѓу средишните точки на отсечките AC и DB ќе биде
x
+ 2 x + 2 x = 2 + 8 + 8 = 18cm.
2
3668. Еден сточар на пазар однесол јаре, теле и овен. Јарето и овенот заедно
имале 90kg , јарето и телето 186kg , а овенот и телето 240kg .По колку
килограми има секој од нив?
Решение. Од дадените податоци на задачата имаме
J + O = 90
J + T = 186
O + T = 240
Ако сите три равенки ги собереме заедно, ќе добиеме:
J + O + J + T + O + T = 90 + 186 + 240
2 ( J + O + T ) = 516
J + O + T = 258.
Ако во последната равенка ги замениме условите на задачата добиваме:
J = 258 − ( O + T ) = 258 − 240 = 18kg
O = 258 − ( J + T ) = 258 − 186 = 72kg
T = 256 − ( J + O ) = 258 − 90 = 168kg .
3669. Баба Маре испекла 121 костен за своите внуци. Таа им ги поделила
костените, така што секој од нив добил еднаков број костени. Знаеме дека баба
Маре има повеќе од еден, а помалку од 100 внуци.
А) Колку внуци имала баба Маре и по колку костени добил секој од нив?
Б) Колку биле момчиња, ако момчињата биле за еден повеќе од девојчиња?
Решение.
А) Бидејќи 121 = 11 ⋅11 , значи дека баба Маре има 11 внуци и секој од нив
добил по 11 костени.
Б) Бидејќи 6 и 5 се единствените природни броеви кои се разликуваат за 1, а
збирот им е 11, добиваме дека момчиња се 6, а девојчиња се 5.
66
( )
3670. Во рамнокрак триаголник ABC AB = AC кракот AC е продолжен преку
темето A до точка D , така што периметарот на триаголникот BAD е 16cm.
Пресметај ја основата BC на триаголникот
ABC , ако периметарот на триаголникот
BCD е 29cm.
Решение. BC = ?
LΔBAD = BA + AD + DB = 16cm
LΔBCD = BC + CA + AD + DB = 29cm
CA = BA
BC = LΔBCD − LΔBBAD = 29 − 16 = 13cm.
Значи , BC = 13cm.
3671. Ако 𝑃𝑄 и 𝑄𝑅 се отсечки нанесени на
една права така што редоследот на точките е P, Q, R, и нека 𝑀 е средината на
отсечката 𝑃𝑄 и 𝑁 е средината на отсечката 𝑃𝑅, при што Q е меѓу N и R, докажи
дека
𝑄𝑅 = 2 ∙ 𝑁𝑀.
Решение. Забележуваме дека 𝑃𝑁 = 𝑁𝑅 , 𝑃𝑀 = 𝑀𝑄 . Поради тоа:
𝑄𝑅 = 𝑁𝑅 − 𝑄𝑁 = 𝑁𝑃 − (𝑃𝑄 − 𝑃𝑁) = 2𝑁𝑃 − 𝑃𝑄 =
= 2(𝑃𝑀 + 𝑀𝑁) − 𝑃𝑄 = 2𝑀𝑁 + (𝑃𝑀 + 𝑀𝑄 ) − 𝑃𝑄 = 2𝑀𝑁.
3672. За првенство во фудбал во едно училиште формирани се 10 екипи. Колку
натпревари ќе се одиграат во текот на првенството, ако секоја екипа со секоја
друга екипа ќе одигра 4 натпревари?
Решение.
Во првиот круг секоја од десетте екипи ќе одигра 9 натпревари, па вкупниот број
на натпревари во првиот круг ќе биде: (10 ∙ 9) ÷ 2 = 45, при што се дели со
два бидејќи во производот 10 ∙ 9 секој натпревар е пребројан два пати.
Во четирите круга ќе бидат одиграни: 4 ∙ 45 = 180 натпревари.
3673. Збирот на броителот и именителот на една дропка е 95. По скратување на
дропката добиена е дропката . Одреди ја таа дропка.
Решение. Нека дропката е .
Од првиот услов на задачата имаме: 𝑎 + 𝑏 = 95.
Од вториот услов на задачата имаме:
∶
=
∶
од каде 𝑎 = 7𝑘 и 𝑏 = 12𝑘.
Ако во 𝑎 + 𝑏 = 95 замениме за 𝑎 и 𝑏, добиваме
67
Нумерус 45-4
7𝑘 + 12𝑘 = 95, 𝑘 = 5.
Броителот на дропката е 35, а именителот на дропката е 60. Значи бараната
дропка е .
3674. За триаголникот ABC е познато дека темето A има координати (2,5),
темето B е симетрично на темето A во однос на y – оската, а темето C е
симетрично на темето B во однос на x – оската. Одреди ги координатите на
темињата на B и C и нацртај го осносиметричниот триаголник на ABC во однос
на правата p.
Решение.
68
3675. Миле се разбудил едно утро и видел дека неговиот единствен часовник
престанал да работи бидејќи приклучувачот испаднал од штекерот.
Миле немал друг часовник, телефон, телевизор, радио или било што од каде
можел да дознае колку е часот. Неговиот пријател живеел на оддалеченост од
2 𝑘𝑚 и само со одење можел да стигне кај него.
Миле откако повторно го приклучил часовникот да работи на струја, отишол пеш
до пријателот, се информирал за точното време и, без задржување се вратил
дома со истата брзина на движење и ги коригирал стрелките на часовникот.
Како Миле направил часовникот да го покажува точното време?
Решение. Миле отишол кај својот пријател и од него го дознава точното време
(на пример 10 часот и 15 минути) и се вратил со истата брзина. Од неговиот
часовник може да види колку време му било потребно да оди и да се врати од
кај пријателот, одејќи притоа со иста брзина. (на пример 80 минути). Тој открива
дека за да се врати дома од кај пријателот му биле потребни 40 минути и истите
ги додава на 10 и 15 минути часот и ќе го стави часовникот на 10 и 55.
3676. Аритметичката средина на четири броеви изнесува 20. После додавањето

на уште еден број, аритметичката средина на петте броеви ќе биде 18. Кој е
додадениот број?
Решение. Бидејќи аритметичката средина на четирите броеви изнесувала 20,
збирот на четирите броеви е 80, односно
𝑥 + 𝑥 +𝑥 + 𝑥 = 80.
Аритметичката средина на петте броеви e 18, односно
= 18, т.е. = 18.
Од овде 𝑥 = 10.
3677. Три сестри си поделиле одредена сума на пари при што првата сестра
зела од парите, втората сестра од парите, а остатокот го зела третата
сестра. Но, потоа третата сестра ѝ дала на првата сестра од својот дел, а на
втората сестра ѝ ги дала сите останати пари. Колкав дел од целата сума пари
добила првата сестра?
Решение. Нека целата сума пари ја означиме со 𝑥.
Од условот на задачата прва сестра зела 𝑥, втората 𝑥, а третата сестра 𝑥 −
𝑥− 𝑥= 𝑥.
Третата сестра на првата и дала ∙ 𝑥= 𝑥.
Првата сестра добила вкупно 𝑥 + 𝑥= 𝑥, односно од парите.
69
Нумерус 45-4
3678. Разликата на периметрите на два квадрати е 24, а должините на страните
на квадратите се однесуваат како 3:2. Пресметај ја плоштината на квадратите.
Решение. Од условот на задачата имаме 𝐿 − 𝐿 = 24 и 𝑎 : 𝑎 = 3: 2.
Од 𝑎 : 𝑎 = 3: 2 добиваме 𝑎 = . (1)
Од 𝐿 − 𝐿 = 24 се добива 4𝑎 − 4𝑎 = 24, односно 𝑎 − 𝑎 = 6. (2)
Со замена на (1) во (2) се добива дека 𝑎 = 12𝑐𝑚. Тогаш 𝑎 = 18𝑐𝑚.
Плоштините на квадратите се 𝑃 = 324𝑐𝑚 𝑃 = 144𝑐𝑚 .
3679. Во правоаголен триаголник ABC со прав агол во темето С, на страната
𝐴𝐵 е дадена точка M, а на страната 𝐴𝐶 точка N така што |𝐵𝐶| = |𝐶𝑀| =
|𝑀𝑁| = |𝐴𝑁|. Пресметај ги аглите на триаголник ABC.
Решение. Триаголниците ANM, NMC и BCM се рамнокраки, па
𝛼 = ∠𝐶𝐴𝑀 = ∠𝑁𝑀𝐴, 𝛽 = ∠𝐶𝐵𝑀 = ∠𝐶𝑀𝐵, ∠𝑀𝐶𝑁 = ∠𝐶𝑁𝑀.
Аголот ∠𝑀𝑁𝐶 е надворешен агол за триаголник AMN, па ∠𝑀𝑁𝐶 = 2𝛼. Тогаш

∠𝑀𝐶𝑁 = 2𝛼 и ∠𝐶𝑀𝑁 = 180° − 4𝛼.
За аголот ∠𝐵𝑀𝐶 добиваме дека
∠𝐵𝑀𝐶 = 180° − (180° − 4𝛼) − 𝛼 = 3𝛼 , т. е. ∠𝐶𝐵𝑀 = 3𝛼.
Но ∠𝐶𝐵𝑀 = 𝛽, па се добива дека 𝛼 + 3𝛼 = 90°, 𝛼 = 22,5°.
За 𝛽 се добива 𝛽 = 3𝛼 = 67,5°.
3680. Во Декартов правоаголен координатен систем се дадени точките

𝐴(−2, −2), 𝐵(3, −2), 𝐶(5,1), 𝐷(1,1). Четириаголникот 𝐴𝐵𝐶𝐷 ротира околу
темето 𝐶 за агол од 90° во позитивна насока (спротивно од движењето на
стрелките на часовникот), при што, како слика се добива четириаголникот
𝐴 𝐵 𝐶 𝐷′. Пресметај ја приближно плоштината на петаголникот 𝐴𝐴 𝐵 𝐶 𝐷.
70
Решение. Да го означиме пресекот на правите 𝐶 𝐷′ и 𝐴𝐴 со 𝐸, а пресекот на

правата низ 𝐵 паралелна со 𝑦-оската и 𝐴𝐴 со 𝐹. Бидејќи аголот на ротација е
90°, и според координатите𝐴𝐵 ∥ 𝐶𝐷 ∥ 𝑂𝑥, следува 𝐴 𝐵 ∥ 𝐶 𝐷′ ∥ 𝑂𝑦. Значи,
петаголникот 𝐴𝐴 𝐵 𝐶 𝐷е разбиен на три трапези: 𝐴𝐵𝐶𝐷 (𝐴𝐵 ∥ 𝐶𝐷) со висина
ℎ = 3, 𝐸𝐶𝐵𝐹 (𝐸𝐶 ∥ 𝐹𝐵) со висина ℎ = 2, 𝐴 𝐵 𝐶 𝐸 (𝐴 𝐵 ∥ 𝐶 𝐸) со висина
ℎ = 3, и еден правоаголен триаголник 𝐹𝐵𝐴 со катети 𝐹𝐵 и 𝐵𝐴.
Од цртежот се гледа дека 𝑦-координатата на 𝐸 е приближно −5,
односно 𝐶 𝐸 = 𝐶𝐸 6. Со ова приближување, за плоштината добиваме:
𝑃 =𝑃 +𝑃 +𝑃 +𝑃
𝐴𝐵 + 𝐶𝐷 𝐸𝐶 + 𝐵𝐹 𝐴 𝐵 +𝐶 𝐸 𝐴𝐵 ∙ 𝐵𝐹
= ℎ + ℎ + ℎ +
2 2 2 2
∙
∙3+ ∙2+ ∙ 3 + = + 8 + + 5 = 43.
3681. Дропката да се претстави (ако тоа е можно) како збир од три
позитивни дропки така што именителите на тие три дропки да се по парови
заемно прости.
Решение. Од претставувањето како производ на прости множители 2020 =
2 ∙ 5 ∙ 101 следува дека бараните именители ќе бидат 4, 5, и 101. За да
поедноставиме, прво ќе побараме природни броеви 𝑎, 𝑏 за да ја претставиме
дропката во облик
= + ,
или еквивалентно, 101𝑎 + 20𝑏 = 2019 ⋯ (∗).
Бидејќи 𝑎, 𝑏 ∈ ℕ, од (∗) следува 𝑎 = 20.
Равенството (∗) може да се запише на следниот начин:
𝑎 + 1 = 2020 − 100𝑎 − 20𝑏 = 20(101 − 5𝑎 − 𝑏),
71
Нумерус 45-4
од каде 20 мора да е делител на 𝑎 + 1. Единствен таков 𝑎 ∈ ℕ за кој 𝑎 20 и
20|(𝑎 + 1) е 𝑎 = 19, и тогаш 𝑏 = 5. Останува уште да најдеме 𝑐, 𝑑 ∈ ℕтакви
што важи = + , односно 5𝑐 + 4𝑑 = 19. Лесно се добива 𝑐 = 3, 𝑑 = 1, и
претставувањето е = + + .
3682. Во текот на учебната година Коста правел неколку тестови по математика
и на нив постигнал одреден број поени. Ако Коста на следниот тест по
математика постигне 89 поени, тогаш неговиот просек на поени од тестови ќе
биде 91. Но, ако на следниот тест постигне 64 поени, тогаш негиот просек на
поени од тестови по математика ќе биде 86. Колку тестови по математика
направил Коста?
Решение. Нека 𝑛 е бројот на тестови по математика што ги правел Коста, а 𝑥е
бројот на поени што го постигнал на нив. Од условот на задачата може да
запишеме: = 91, = 86. Ако од двете равенки го изразиме 𝑥
добиваме 𝑥 = 91𝑛 + 2, 𝑥 = 86𝑛 + 22. Со изедначување на десните страни и
решавање на равенката се добива 91𝑛 + 2 = 86𝑛 + 22, т. е. 𝑛 = 4.
3683. Во ∆𝐴𝐵𝐶, 𝐴𝐶 = 5 𝑐𝑚 и 𝐵𝐶 = 9 𝑐𝑚. Од средината на страната AB е
издигната нормала којашто страната BC ја сече во точката E. Точката E е
поврзана со темето A. Пресметај го периметарот на ∆𝐴𝐸𝐶. C
Решение. Ако D е средина на AB, тогаш од 𝐷𝐸⏊𝐴𝐵.
Следува дека ∆𝐴𝐵𝐸 е рамнокрак, со основа AB, E
па 𝐴𝐸 = 𝐵𝐸 . Бараниот периметар е:
𝐴𝐶 + (𝐶𝐸 + 𝐸𝐴) = 𝐴𝐶 + (𝐶𝐸 + 𝐸𝐵) = 5 + 9 = 14𝑐𝑚.
А B
D
3684. Ако во правоаголникот страните се однесуваат како 2 :1 , тогаш
нормалите спуштени од две спротивни темиња врз дијагоналата ја делат
дијагоналата на три еднакви дела. Докажи!
Решение.
72
Нека AD = BC = a . Тогаш од AB : AD = 2 :1 , следува дека

AB = DC = a 2 . Дијагоналата на правоаголникот е
2 2
AC = AB + BC = (a 2) 2 + a 2 = 3a 2 = a 3 .
Од сличноста на триаголниците ΔABC и ΔBEC добиваме дека
2
BC a 3 a2
EC : BC = BC : AC , EC = , односно EC = . =
AC a 3 3
Од сличноста на триаголниците ΔADC и ΔDFA добиваме дека
2
AD a2 a 3
FA : AD = AD : AC , FA = , односно FA = = .
AC a 3 3
a 3 a 3 a 3
Следува дека FE = AC − FA − EC = a 3 − − = ,
3 3 3
што значи дека нормалите спуштени од две спротивни темиња врз дијагоналата
ја делат дијагоналата на три еднакви дела.
3685. Нека правата p паралелна со страната BC ги сече страните AB и AC
на рамностраниот триаголник ABC во точките M и N , соодветно. Ако
периметарот на триаголникот AMN е m и е еднаков со периметарот на
трапезот BCNM тогаш одреди го периметарот на триаголникот ABC .
Решение. Да забележиме дека триаголникот AMN е рамностран (бидејќи е
сличен со рамностраниот триаголник ABC ), а според тоа трапезот BCNM е
m
рамнокрак. Нека MB = NC = x. Тогаш AB = BC = CA = x + . Од условот на
3
2m
задачата имаме дека LBCNM = LAMN односно 3x + = m од каде добиваме
3
m m m m 4m
дека x = . На тој начин имаме дека AB = x + = + = . Значи,
9 3 9 3 9
4 m 4m
LABC = 3 ⋅ AB = 3 ⋅ = .
9 3
73
Нумерус 45-4
3686. Марија и Милена замислиле по еден природен број. Ако бројот што го
замислила Марија го намалиме за 15%, а бројот што го замислила Милена го
зголемиме за 15% тогаш се добиват два еднакви броја. Познато е дека
замислените броеви се најмалите природни броеви со тоа својство. Кои броеви
ги замислиле Марија и Милена.
Решение. Нека Марија го замислила бројот a , а Милена го замислила бројот b .
Тогаш имаме дека 0,85 ⋅ a = 1,15 ⋅ b односно 85 ⋅ a = 115 ⋅ b . Ако поделиме со 5,
добиваме дека 17 ⋅ a = 23 ⋅ b . Од тоа што броевите 17 и 23 се взаемно прости
имаме дека a = 23 ⋅ k , b = 17 ⋅ k . Најмалите природни броеви ги добиваме за
k = 1 . Значи, Марија го замислила бројот 23 , а Милена бројот 17 .
1 + 5k +1 ⋅ 2k
3687. Докажи дека, за секој цел број k , дропката е скратлива.
1 + 5k ⋅ 2 k +1
1 + 51 ⋅ 20 1 + 5 ⋅1 6
Решение. За k = 0 , дропката е = = , па таа е скратлива.
1 + 50 ⋅ 21 1 + 1 ⋅ 2 3
Нека k ≥ 1 .
1 + 5k +1 ⋅ 2k 1 + 5k ⋅ 51 ⋅ 2k 1 + 5 ⋅ (5 ⋅ 2) k
Тогаш = = =
1 + 5k ⋅ 2k +1 1 + 5k ⋅ 2 k ⋅ 21 1 + 2 ⋅ (5 ⋅ 2) k
1 + 500.....0
 5 00.....01

1 + 5 ⋅10 k k − нули ( k −1) − нула
= = = .
1 + 2 ⋅10k 1 + 2 00.....0
 2 00.....01

к − нули ( к −1) − нула
74
Збирот на цифрите на бројот во броителот е еднаков на 6, а з6ирот на цифрите
на бројот во именителот е еднаков на 3. Значи и двата броеви се делливи со 3,
па следува дека дропката може да се скрати. Значи, за секој цел број k ,
дропката е скратлива.
УЧЕНИЦИ КОИ ИСПРАТИЈА ТОЧНИ РЕШЕНИЈА НА КОНКУРСНИТЕ
ЗАДАЧИ ОД НУМЕРУС XLV-3
Задачи Ученик Одд. Училиште Место
3660-3664 Стефан Атанасаов 4 Д.И. Малешевски Берово
3664-3667
3668-3671
Андреј Тасиќ 5 Ѓ. Пулевски Скопје
3664-3667
3668-3670
Марко Павловски 5 Л. Трповски Скопје
3664-3667
3668-3671
Елена Арсова 5 Н. Карев Радовиш
3664-3667
3668-3671
Деспина Гинова 5 Н. Карев Радовиш
3664-3667
3668-3671
Александра Петрова 5 Н. Карев Радовиш
3664-3667 Александар Петров 5 Н. Карев Радовиш
3664-3667
3668-3671
Јана Јованова 5 К. П. Мисирков Радовиш
3664-3667
3668-3671
Софија Ѓорчева 5 Т. Велков Пепето Кавадарци
3664-3667
3668-3671
Кирил Атанасов 5 11 Октомври Скопје
3668, 3669 Ирина Јанеска 5
3668-3671
3672-3675
Марија Муканова 6 А. Македонски Скопје
3672-3675 Огнен Мирчески 6 Б. Конески Скопје
3668-3671
3672-3675
Михаил Ѓорѓиески 6 Г. Делчев Прилеп
3668-3671
3672-3675
Илина Арсовска 6 К. Рацин Куманово
3672-3674
3676-3678
Евгенија Џабирска 7 С. Стојменски Штип
3672-3675
3676-3679
Марко Митевски 7 К. Пејчиновиќ Скопје
3676-3679 Јана Дамчевска 7 Г. Делчев Скопје
3676-3679
3680-3683
Филип Темелкоски 7 К. Гаврилоски-Јане Прилеп
3676-3679
3680-3683
Михаела Смилевска 8 К. Пејчиновиќ Скопје
3676-3679
3680-3683
Мите Симјаноски 8 Х. Узунов Другово
3680-3683
3684-3687
Ивона Митиќ 9 Н. Георгиева Дуња Скопје
3684-3687 Јован Филипов 9 Кирил и Методиј Кочани
3680-3683
3684-3687
Марија Атанасова 9 11 Октомври Скопје
75
Нумерус 45-4
Трајче Ѓорѓиjевски
Мирко Петрушевски
РЕШЕНИЈА НА НАГРАДНИТЕ ЗАДАЧИ ОД НУМЕРУС XLV-3
1. Дали е можно да се распоредат броевите 1, 2,,81 на

9 × 9 табла (по еден број во секое единечно квадратче од
таблата) така што за секој i , 1 ≤ i ≤ 9 , производот на броевите
распоредени во i -тата редица е еднаков на производот на
броевите распоредени во i -тата колона? (Одговорот да се
образложи.)
Решение. Одговорот е негативен. Со цел да докажеме дека такво
распоредување не постои, тргнуваме од спротивната
претпоставка: нека броевите 1, 2,,81 се распоредени на 9 × 9
табла така што за секој i , 1 ≤ i ≤ 9 , производот на броевите во i -
тата редица е еднаков на производот на броевите во i -тата
колона. Тогаш секој прост број p за кој важи 41 ≤ p < 82 лежи на
главната дијагонала од таблата. (Зошто?) Но ова е невозможно!
Навистина, постојат вкупно 10 такви прости броеви:
41, 43, 47,53,59, 61, 67, 71, 73, 79.
2. Од таблицата броеви
0 1 2  9
9 0 1  8
8 9 0  7

1 2 3  0
се избрани десет броеви така што никои два не се во иста линија

(редица или колона од таблицата). Дали е можно сите избрани
броеви да се меѓусебно различни? (Одговорот да се образложи.)
Решение. Одговорот е негативен. Со цел да докажеме дека таков
избор не може да се направи, да ја воочиме следнава
закономерност на таблицата:
76
Бројот на позиција (i, j ) е еднаков со бројот на позиција (i ', j ')

ако и само ако збировите i + j ' и i '+ j даваат еднакви
остатоци при делење со 10 .
На пример, бројот на позиција (1, 4) е еднаков со бројот на

позиција (10,3) (станува збор за бројот 3 од првата и последната
редица); притоа, навистина споменатите збирови 1 + 3 = 4 и
10 + 4 = 14 даваат еднакви остатоци при делење со 10 . Од друга
страна, бројот на позиција (2,1) се разликува од бројот на
позиција (3,10) ; овој пат, соодветните збирови 2 + 10 = 12 и
3 + 1 = 4 очигледно даваат различни остатоци при делење со 10 .
Нека од i -тата редица (1 ≤ i ≤ 10) е избран бројот кој лежи во
колоната со индекс ji . Да претпоставиме дека сите избрани
броеви се различни. Согласно воочената закономерност,
разликите 1 − j1 , 2 − j2 , ,10 − j10 даваат различни остатоци при
делење со 10 . Тоа значи дека збировите
(1 − j1 ) + (2 − j2 ) +  + (10 − j10 ) и 0 + 1 +  + 9 даваат еднакви
остатоци при делење со 10 . (Зошто?) Но,
(1 − j1 ) + (2 − j2 ) +  + (10 − j10 ) = (1 + 2 +  + 10) − ( j1 + j2 +  + j10 )
= (1 + 2 +  + 10) − (1 + 2 +  + 10)
=0
додека
0 + 1 +  + 9 = 45 = 4 ⋅10 + 5 .
Оваа противречност ни потврдува дека посакуваниот избор е
невозможен.
77
ОДГОВОРИ
Одговори на задачите за самостојна работа од

ЗА ГАУС И СУМИТЕ ОД БРОЕВИ
1. 231
2. а) 11175, б) 20503.
3. 625.
4. а) 3500, б) 22200
5. а) 7857, б) 2037.
6. а) 1653, б) 147 696, в) 19800.
7. а) 828, б) 263016, в) 110370.
8. а) 48928, б) 15985, в) 16445.
ОДГОВОР НА МАТЕМАТИЧКАТА ЗАГАТКА 1
A) Шесте јаболка се сечат на половина, и секое дете добива по една половина.

А седмото јаболко се сече на 12 еднакви дела, и секое дете добива уште по
една дванаесетина.
Б) Четири од јаболката да се исечат на третини, а три од јаболката да се исечат
на четвртини. Секое од дванаесетте деца така ќе добие по една третина и една
четвртина.
Таков триаголник не постои. Ја

повлекуваме тежишната линија кон
хипотенузата. Од Талесовата теорема,
нејзината должина е половина од
хипотенузата, односно 5 cm. Добивме
правоаголен триаголник со катета 6 cm
(висината кон хипотенузата) и
хипотенуза 5 cm (тежишната линија кон хипотенузата), што не е можно
(хипотенузата да е помала од катетата).
78
ОДГОВОРИ
На сликата домот е означен со

H, а црквата со C. Бројките во
кругчињата на секоја од
раскрсниците го покажуваат
бројот на начини за да се стигне
до таа раскрсница. Притоа, овие
броеви се пополнуваат
почнувајќи од долниот лев агол,
со собирање на бројот на сите
патишта од запад (W), југо-запад
(SW) и југ (S) кои водат кон таа
раскрсница. Така, човекот може
на 321 различни начини да
стигне од домот (H) до црквата
(C).
Решенија на задачите од учениците од ООУ „Вера Циривири - Трена“ од

Скопје
ДРЕВЕН БРОЕН СИСТЕМ ЧИМПУ
Одговор: 2242
ЗАДАЧИ
1. Плоштината на земјиштето на планот е
1 ( d h + d ( h + h )) = 1 (308 + 2100) = 1204mm 2 = 12, 04cm 2
2 1 1 2 2 3 2
Според тоа, вистинската плоштина на земјиштето е
2 2 2 2 2 2
12, 04 ⋅10000 cm = 12, 04 ⋅1000 dm = 12, 04 ⋅100 m = 12, 04ha
2. Не може. Да ги означиме полињата на
дадената табла 6 х 6 со четирите броја 1, 2, 3, 4, 1 2 3 4 1 2
како што е прикажано на сликата. Ако поставиме 2 3 4 1 2 3
една форма 4 х 1 на вака означената табла, било
хоризонатално или вертикално, тогаш таа ќе
3 4 1 2 3 4
покрие четири полиња, од кои секое е означено 4 1 2 3 4 1
со различен број. Па, ако претпоставиме дека 1 2 3 4 1 2
поплочувањето со форми 4 х 1 е можно, тогаш на
2 3 4 1 2 3
таблата треба да има еднаков број на полиња
означени со секој од четирите броја. Но, на
таблата има 8 полиња означени со бројот 4, а 10 полиња обоени со бројот 2.
Затоа, поплочувањето не е можно.
79
Нумерус 45-4
Одговори на задачите за самостојна работа од

МЕТОД НА ОТСЕЧКИ
1. Тиражот на списанието бил 3600 броја.
2. Александар добил 2600 ден. од баба му.
3. На почетокот на морскиот брег имало 30 кафеави пеликани.
Одговори на задачите – РЕШАВАЊЕ ЛИНЕАРНИ РАВЕНКИ

1. 2. 3. 4.
а) −8 а) 𝑥 = 3 а) 𝑥 = −27 а) 𝑥 = 5
б) −9 б) 𝑥 = −2 б) 𝑥 = −26 б) 𝑥 = 7
в) −12 в) нема решение в) 𝑥 = 5
г) −30 г) бесконечно многу решенија
Решенија на задачите за самостојна работа –

ТЕОРЕМА НА ПИТАГОРА (ТРЕТ ДЕЛ)
Задача 5.
а) 5; б) 2; в) 0; г) 1; д) d ( k1 , k2 ) = O1O2 − ( r1 + r2 ) = 13 − ( 4 + 5 ) = 4 ;
ѓ) d ( k1 , k2 ) = r1 − r2 − O1O2 = 7 − 1 − 5 = 1 .
1) Ако A ' ∈Σ , AA ' ⊥ Σ , тогаш d ( A, Σ ) = AA ' ;

2) d ( A, S ) = AO − R ;
3) d ( Σ, S ) = d ( Σ, O ) − R ;
4) d ( p, S ) = d ( p, O ) − R ;
5) ако R1 + R2 > O1O2 , тогаш d ( S1 , S2 ) = O1O2 − ( R1 + R2 ) ;
ако O1O2 < R2 − R1 , тогаш d ( S1 , S 2 ) = R1 − R2 − O1O2 .
80
СОДРЖИНА
Елена Хаџиева
ЗА ГАУС И СУМИТЕ ОД БРОЕВИ 1
Математичка загатка 1 6
ООУ „ВЕРА ЦИРИВИРИ - ТРЕНА“, СКОПЈЕ 7
ОДДЕЛЕНСКА И ПРЕДМЕТНА НАСТАВА
Ирена Стојковска
МЕТОД НА ОТСЕЧКИ 12
Лидија Филиповска
РЕШАВАЊЕ ЛИНЕАРНИ РАВЕНКИ 19
Петар Соколоски
ТЕОРЕМА НА ПИТАГОРА (ТРЕТ ДЕЛ) 26
ТЕОРЕМА НА МЕНЕЛАЈ И НЕЈЗИНА ПРИМЕНА ВО ЗАДАЧИ 34
Делчо Лешковски
Решенија на задачите за самостојна работа од Нумерус XLV-3 41
JУНИОРСКА МАКЕДОНСКА МАТЕМАТИЧКА ОЛИМПИЈАДА 2019 44
Конкурсни задачи 49
Наградни задачи 52
XLIV РЕПУБЛИЧКИ НАТПРЕВАР ПО МАТЕМАТИКА ЗА ОСНОВНОТО
ОБРАЗОВАНИЕ 2019……. 53
Решенија на конкурсните задачи од „Нумерус“ XLV-3 64
Решенија на наградните задачи од „Нумерус“ XLV-3 76
Одговори 78

Numerus 45 4

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Numerus 45 4

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Математичко списание НУМЕРУС

за учениците од основното образование.

Технички уредник: Ѓорѓи Маркоски

СОПСТВЕНИК И ИЗДАВАЧ Е СОЈУЗОТ НА МАТЕМАТИЧАРИТЕ НА

ЗА ГАУС И СУМИТЕ ОД БРОЕВИ

Јохан Карл Фридрих Гаус (1777-1855)

Ако го смениме редоследот на собироците, ќе се добие истата

ООУ „ВЕРА ЦИРИВИРИ - ТРЕНА“, СКОПЈЕ

Училиштето „Вера Циривири-

натпреварот на оваа манифестација, учениците по насоки и под

За целите на проектот ЧАСОВНИК, учениците

Од математичката секција на одделенските наставници

Додека учениците ги изработуваат мрежите, тие ги

означуваат 4 илјадарки, две мониста низ кои минуваат три

Ивона Зикова IX одд.

Пример 2. Две седмини од луѓето присутни на една претстава за

миење заби книга

Христијан: 350 (x)

y = x − 95 - пари кои му останале на Гоце по трошењето

Пример 6. На училишниот излет 1/4 од учениците биле ученици

IV одд. ( 1 x) III одд. ( 1 x) II одд. ( 1 y) 96

Задачи за самостојна работа

РЕШАВАЊЕ ЛИНЕАРНИ РАВЕНКИ-продолжение

ℕ = 1, 2, 3, … е множеството природни броеви.

Затоа, спротивниот број на спротивниот број на 𝑎 е 𝑎, т.е. − −𝑎 = 𝑎.

А) Решавање равенки од видот 𝒂𝒙 + 𝒃 = 𝒄𝒙 + 𝒅, каде 𝒂, 𝒃, 𝒄, 𝒅 ∈ ℕ

Б) Решавање равенки од видот 𝒂 𝒙 + 𝒃 + 𝒄 = 𝒎 𝒙 + 𝒑 + 𝒒, каде

4 𝑥 + 5 = 10 + 3 𝑥 − 4 − 9 / применуваме дистрибутивен закон

Задачи за самостојна работа:

Реши ги следните равенки:

ТЕОРЕМА НА ПИТАГОРА (ТРЕТ ДЕЛ):

Од дефиницијата, јасно е дека секогаш важи d ( M , N ) ≥ 0 . Исто

Пример 2. Ако M = { A} и N = { B} , тогаш добиваме растојание

Често се користи следново правило познато како неравенство на

Задача 2. Најди го растојанието меѓу точка A и кружница k ( O, r )

Решение. Ако A ∈ k , тогаш јасно е дека d ( A, k ) = 0 . Нека A ∉ k ,

должините на отсечките AB и AC . Има два случаја: i) точката A е

ii) 0 < OA < r . Од AB ≤ AC , добиваме дека

D ∈ k е надвор од k ' па ќе важи AD > AF = AB од каде се добива

Двата случаја, i) и ii), може да се вклопат во едно равенство

Задача 3. Најди го растојанието меѓу права p и кружница k ( O, r )

Задача 4. Најди го растојанието меѓу две дисјунктни кружници

Решение. Нека p = O1O2 е правата која минува низ центрите O1 и O2

i) кружниците се надвор една од друга, т.е. O1O2 > r1 + r2 (слика 4.1)

тангентите нема кружница. Ако ја повлечеме правата

општоста, можеме да претпоставиме дека d ( P1 , p ) ≤ d ( Q2 , p ) , т.е.

Заради задача 2.i), важи d ( k 2 , H1 ) = H1 F2 каде F2 ∈ k2 ∩ H1O2 . Неа

Точките B1 , B2 и O2 се колинеарни, па затоа,

B1O2 = B1 B2 + B2O2 = B1 B2 + r2 . Исто така, точките H1 , F2 и O2 се

Од задача 2.ii), d ( k1 , O2 ) = B1O2 па B1O2 ≤ H1O2 , т.е.

B1 B2 + r2 ≤ H1 F2 + r2 . После кратење, добиваме дека B1 B2 ≤ H1 F2 .

Заради произволноста на точките H1 ∈ k1 и G2 ∈ k2 , важи

Задачи за самостојна работа:

в) y -оската и кружницата со центар во ( 4,3) и радус 5;

г) y -оската и кружницата со центар во ( 3,3) и радус 2;

д) кружницата со центар во ( −3, −5 ) и радус 4 и кружницата со

ѓ) кружницата со центар во ( 4,5 ) и радус 7 и кружницата со

центар во (1,1) и радус 1.

Примерите кои се решени погоре може да се обопштат во 3Д

Извор: В. И. Арнольд, Задачи для

ТЕОРЕМА НА МЕНЕЛАЈ И НЕЈЗИНА ПРИМЕНА ВО ЗАДАЧИ

Теоремата на Менелај зазема значајно место во математиката. Таа има

AC1 CB1 DA1 CA1

1. Нека е даден квадрат ABCD и P е точка од правата AB т.ш.