ARADENZ BLACK Ska 4EPHOR WORE EDEBIYATIN TARIHI VE TARIHIN EDEBIYATI ARASINDA MOSKOF DESTANLARIT MUSCOVITE EPICS BETWEEN HISTORY OF LITERATURE AND LITERATURE (OF HISTORY MOCKOBCKHE AACTAHBI I MEXALY HCTOPHENINTEPATYEBI H “CINTEPATYPOR HCTOPHH Ozer SENODEVICT Ozer Sozld kiltir Grtinerinin kayit alana alindii onemli eserlerden olan cOnklerin taranmasi bifgok debi masulin de su yGatine gikanimasina yardimet olacake ‘Galigmada,boyle bir bakiy agsiyla Mill Katiphane yazmaliniginde yer alan cOnklende bulunan ve Osmant-Rus savaslanndan babseden destanlan ineeleyecegia, Bu destaniona ‘anikhk ettgitarihselhadiseleritespit ederek, destan sahibi ign savaya ne derece stra ‘ttigin ve savastan ne sekildeetkilendigini de gostermeye galgacagie, Osmanth Deviet nin XVIML ve XIX. yhzyllarda ufrastgsGnemliproblemlerden ti olan Rus yaya millet viedaninda nasi epki ile karla, tarihsel bir veri olarak da Gnemlidir. Sebebi ne lursa olsun, dint bir isteklegirgten micadelede ‘iklanm din buyoklerinden: yarde dilekier, dogmana meydan okumalan, Misiimanlatgazays davetetmelerinin lenis bu ddestanlann: “Tk savas edebiyat”nin numuneleri olarak isleamele yerckorckied Galizmada tespit edilen edi “Moskof Destant™” nesreilecek ve. bunlarn tctkki yapilacak ‘Anahtar Kelimeler: ednk, savas edebiyatl, Osmanli-Rus Savaslan, destan,g28, ik cdebiyats ABSTACT Scanning of eXnks that are important works which is writen ora Iterature outcomes will help to discover lots of work of literature, In this work with this wiewpoint we will ‘examine epics about Ortoman-Russian wars that exist in the ednk collection of Nottoeal Library Manusrits. We will determine the historia! events tat epis witness and ty to show that ow the owners of epics pateipaed in war and how he was impressed from war, 1s also imporant asa historical daa that how reacted the Russian emperyalism thats one ‘of major problem of Ottoman Empire in XVIth and XIXth century in Turkish county's heart. In the war that is participated poets demand assistance fiom a spritual leader whee it {he real war eason was; and they throw down the gag to ene, their avitation for “gars” exit in these epics, For tht reason these epics must be considered as samples of “Tiskich “hi Evran Universitesi Tork Dili ve Edebiyat Balam Arastma Goel’ Kuryehir- TURKIVEKARADEN2- BLACK Sk EPO MOPE War Literature" In this work five Muscoviteepies which discover by us will be published and studied Key Word nk, war literature, Otoman-Russian wars, epic, jihad, ik Hteratre PESIOME, Hayvenme daconos, KoTOpMe RBIMOTEA NAKIHIM AHpO TypeEKOM yerHON apossox mopsecrae, oMoxeT BUiMieHNa na exer MMOL. pyri. socere Neimaccrix sireparypux canrnacos. B jase erate mnt GyseM necxexosars, acral, KOTOPHE AAIMOTEA COCTaNANOLIEE JEKOHKON, HACORAUINER ® HallNONaEOl SuGmoFeRE, Wt novecrayior o TypeuKO-pycexHx olnax Hecreaya nevopnaceane coburMAR, 0 KOTOPHX FOROpITIcN 8 sTHK AAEaNAX, Mid HoMATaeMeR noxAT HacKONDHO Suan caxaanos sano sono auryxn xaxoM ornewsroK nponawesit a ix cobuer, 4a ol soine mpownouesune, Oxia i saAHX cpodnsM, Koropol croanyace ‘Ocanexax aepix w XVII w XIX no. Guiza nposaens pycexoro mamepnasinaa, Kasai ‘ommop m HauuonanHoM camocozmaHI TYpKOR mony‘ ytasnepeKan, nts PYCCKIN HIMEET wtTEpec Ht © TOURH 3peHIR NevOpIN. JLaCam, coxepeatNe » bebe bpauterme aulykos x zyxoVeNCTEY, OTH wparas Ht tpinsis MYCy/MAN a eaa, TOMKN SOCHpINUINATACA Ka YaNBETEMIME MpHiMepes serypeluolBaratol auteparypso, Cts 2acraHos, xoropse Gul Obapy>er a xoxe Heese zOBatNN, Spay ‘onyOnmconan w iy¥euts wo acexseTaRx Kenowenite esoma: Zixons, Geran sreparypa,sypako-pyecrne von, adcran, sexx, sureparypa ayo, Turk millet, gaBlar boyunea var mileadeesini stricken birgok savasa gm, afer ve hisranlanim dil getren birgok eserini de kayt alia alms, Genelile soe eadebiyat mahsullrini derleyen e&nklerde “savas” konulu bitgok escrin.vathg, kim millederce aye bie bash alunda incelenen “savas edebiyat"nin Tirk edebiya iin de so onusuedilebilecegini aka getirmektedi. Tire dayali bic simiamaya. sidilecck cldugunda, savagtan bahseden eselerin, bu tasnifte bir ana bash olesturacadh ‘ngdrilebilc. Ayn: liteatiran sézit edebiyat Kismat bigok dyin terennom eta ddestanann teyekkal etreceg de dgikirdr. Bu bak agspla, Mill Kitphane Veena iginde yer alan birkag cdinktebulunan ve Osmanly-Rus saaslarndan balseden destin ‘mercek alinaalmanin uygun olacaginakanaat getndik XVI ve XIX. yozyllards Osmanit Devlet'ain ufraymak zorunda kaldigs bayak problemlerden biri ofan Rus yaysImacii, taih sayfalanina bir dizi savag ve anlayina Maddelerihalinde geyerken, @klann destanlannda da‘Osimnittebsasing mengup bir Turk'n duyarkig ile islenmisti. “Gaz4" ve “din kavgasi”sizcikler ile karylanan bur micadeleden bahseden destanlard,tarisel hadscern kronoljik akg yakalanbilecegi sib, savalarn toplumda uyandidgs heyecan ve tepkler de tespit edilcbilit. Bu agiden Oz onus destanlar tarihsel verilerin teyit ve tasdikinden zivade, hadisclerin mallet ‘viedaninda neden oldugu galkantlan ifade etmeleribakimundan degerlendimek geri. ‘Tarih ve edebiya ilimlerinn ilgisine muhtag se komus destanlan neqrederken, bunlanin ariel karsklarina da kisaca degindik. Bozuk brim ve yaz ile kleine alan cOnklerde, mistensihten kaynaklandigt anlaslan hece vezi hatalarim, uyak ve ayak ”KARADENI2 BLACK SEA YEPHOE WORE problemlerini Kak madahalelerle gidermeye galstk. Metinlede bu sekile problemi Kismlara ekedigimiz sbzcik ve ibareleri kilt parantez "I" ile gosterdik, Cihartnak, zorunda kaldigomiz yada detistidigimiz. szcok ve ibarelerin yazmadaki-oninal bigimlerini sonnota gostedik. Bu ksimada ayrag "ie biebrinden ayilan salad kd rtiik umarasin, ikncis ise o dérdkteki mara qumarasi karilamaktad, Ying ya da baska bir tabripten Str okunamaz hile gelenkisimlan Og nokta". ile heli asmann sonuna, metinlerde gegen kimi terimleri ve sdzcikler apiklayan bir de ssl ekledik. Destan metinferinin okunusuna gnimuz ses ve barf elliklerine gove verdile Oniinal metinterin dijtal gorinilerinden alitlar yaparak bunlanm yes Bigmlee ve inl hakkinda ike sahibiolunmasiny temenn etik Bu yekilde, “Tk savayedcbiyaty™ ‘mahsullerinden “Moskof Destanlaei't tespit, eit ve tetkik tidy ilim dlemine sundak BBayok bir kul varhgin: barmndian ve -her ne kadar imla ve yazist bozuk olsa da. ‘debiyat araguemaclarnn ilgsini bekleyen ednklerin ne derece. Sncml materyaler ‘olduklani bu vesile ie ynelemekte fayda vara, Bizim tepit edebildigimiz ve tcihse! ailtklarm bulabildigimiz metinler agagidadse. Daha ayrnth taramalarla "Moskot Destam” sayisimn artacagina siphe yoktur 1, 1769-1774 Osmanli-Rus Savaslari Ags All 6 Mil Vz Cink 74] Agik Ali'ye ait destanda Sultan Mustafa ve Vecir Ali isimleri anlmaktadi Stine herhangi bir tarih bulunmamaktadr. Osmanl Suanlartiginde Rusya ile uzun siren bie micadeleye girmip olan Sultan IL. Mustafa, destandaki beklenilere wore dovige dovige Kuz! Elma’yt alacak, Ruslara Islim dinini kabul etirecektir. 1769 yilndan 1774 ytliada tk Kaynarca Anlaymast"ni imzalanmasina degin siren bie dizi savastan olan bu vadele, Osmanhs Devleti agtsindan tam bir hisran ile neticelenmisti, Osman Hukumdart azine varhgina givenerek ve Istanbul halkinin heyecenindan ekilencr Rusya'ya savas ilin etmigtr (Uzungargth, 1978: 372). Savag sonunda ise Kim, Osment 'opragt olmakian gikmis, Ruslar Kendilerini Ortodoks Hirisiyan tebaamim hamist ian derek, Osmank Devletnin toprak bitinligind hige sayms, imparorluk toprekla Azerinde bingok ckonomik imiiyaz sahibi olmustur (Karst, 1970-24-40), Bu savage, Agi Alinin ifadeeri Masliman tebaanandestoginin de beklendiginigOstermektedi “Vary ‘aserlertyek-pire als / Kimi Bath kim Dim | Yas bit ‘Arap wlir ys heybett | Ontar da kira yetve gerektr” Anca, hadiselerin gigi Ayik Alinin ve Misliman Turk tebaanin undugu gibi gelismes, Bu savasta “Babudli Misi 'dan ne asker’ me de madil bir yandim Beklevemecdh Rus savagn sid hrik dinemlerde ble Meir tiranarin anleymaclisart nrc devam eat ve bistk bir tet altindaki Osmant Imparatorutr man menfaater gbs coe jevketlimiz [30 givenimiz [etvanumz da olabilr: gaminimiz KAYNAKLAR, Develliogly, Feit, (1999), Osmantica-Turkge AnsiblopedikLitgat, Ankara, Aydin Kitabevi Ipek, Nedim, (2002), Anka, Kurat, Akdes Nimet, (1970), Trkive ve Rusya, Ankara, Ankara Universtesi Dil ve ‘Tarik-Cogratya Fakes’ Vayilan, Gxuna, Yatmaz, (2006), Osmanls Devlet Tarihi / Sivasi Tarih 1, Istanbul, Ortken Negevat, Ucatol, Rift, (2008), Sivasi Tarik (1789-2001), Istanbul, Der Vayinlan. Uaungarg,fsmail Hak, (1978), Osman Tarihi, CIV, Anka, ark Tash Kuru Yayinlan, ‘Yenigeri, Ozean, (2002), “Kan Savas, Islahat Ferman ve Paris Bang Antlasmas, Tirkler,C:12,s:840-888, Ankara Yorga, Nicolae, (2008), Osmants mparatorlugu Tarihi, (ev.: Nilifer Epgeli), CS [4cita", 5 cil“B" ie gostei, Istanbul, Yeditepe Vayinev. ‘Yazma Eserler Agi Ali, Hz Turk, Mill Kotophane Vazmalary, 06 Mil Yz Conk 74. Beam, Oi Tir Hm Ide Seyrn Kiri lin Destin Eh Dil rf Okuyan Ele ‘Mill Katophane Yazmalan, Mili Katiphane Vazmalar, 06 Mil Yz.Cénk 1249 ve 06 Mil Ye Conk 80. Kopriiogl, baglksc, Milli Katphane Yazmalan 06 Mil Y2 Cink 14 Rica, Destin Rizd Efenl, Mill Katiphane Vazmalan, 05 Mil ¥z Conk 73 Selim, Desn-r Moskof. Mili Katiphane Vazmalart, 06 Mil ¥z Conk 236, Sem‘, baghsiz, Milli Ktiphane Yazmalar, 06 Mil Vz Cink 84 ve 06 Mil Yz. Conk 36, Ay Deri / Devin, Destin Mosko, Mill Kutophane Yazmalan, 06 Yz Cok 36 Rizi, Destine Ried Efendi, Mill Kusuphane Vazmalar, 06 Mil ¥z Conk 73 {877-1878 Osmanl-Rus Savay", Turkler, C.13, 515-24, w