‫تعریف هیدرات ‪:‬‬

‫هیدرات گازی به شکلهای مختلفی تعریف شده است که به شرح ذیل می باشد‪.‬‬

‫‪ -‬هیدراتهای گازی موادی کریستالی غیر استوکیومتری هستند که در اثر تماس آب باا مولکاو‬

‫های گاز مناسب ‪ ،‬تحت شرایط دما و فشار خاص تشکیل می شود ‪.‬‬

‫‪ ،‬گازهای ( ‪Ar , Xe , Ne ,‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ -‬گاز طبیعی شامل متان ‪ ،‬اتان ‪ ،‬پروپان ‪ ،‬ایزو بوتان ‪،‬‬

‫ماننادی کاه از‬ ‫‪ )Kr ,‬و هیدروکربن ها شامل سیلکو پروپان در ساختمانهای قفا‬ ‫‪,‬‬

‫پیوند هیدروژنی مولکولهای آب وجود می آیند‪ ،‬به دام میافتند و هیدرات را تشکیل می دهند ‪.‬‬

‫‪ -‬هیدراتها مواد کریستالی شامل یک شبکه یخی شکل با یک مولکو مهمان محصاور شاده در‬

‫بین مولکولهای آب می باشند که در آن مولکولهای آب توسط پیوندهای هیادروژنی باه ها‬

‫متصل شده اند و در فضای خالی بین آنهاا مولکاو گااز قارار مای گیارد ‪ .‬ایان گااز مای‬

‫‪ ,‬دیگر هیدروکربن ها باا وزن مولکاولی بزرگتار‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫)‬ ‫تواند‬

‫باشند ‪.‬‬

‫‪ -‬هیدراتها ساختمانهای کریستالی تشکیل شده بوسیله آب هستند که باا ضضاور یاک مولکاو‬

‫مهمان در داخل شبکه پایدار شده است ‪ .‬زمانیکه مولکولهای مهمان ترجیحاا گازهاای سابک‬

‫هیدروکربن باشند ‪ ،‬هیدراتها در صنایع نفت و گاز از اهمیت ویژه ای برخوردار می شوند ‪.‬‬

‫‪ -‬هیدارت گازی معموال مواد جامد ترکیب شده از مواد کریستالی ناشی از پیوندهای هیادروژنی‬

‫آب هستند که مولکولهای گاز با جرم مولکولی کمتر را در داخل شبکه جای می دهند ‪.‬‬

‫آنها در دماهای پایین و فشارهای باال تشکیل می شوند ‪ .‬هیدراتهای گازی از نظر زمین شناسی‬

‫در دو ناضیه تشکیل می شوند‪:‬‬

‫‪1‬‬
 ‫‪ .1‬در نواضی سرد زیرزمینی‬

‫‪ .2‬در رسوبات زیر اقیانوسی ضاشیه قاره ها‬

‫‪ -‬هیدراتهای گازی کریستالهای جامدی هستند که از به دام افتادن مولکولها ( معماوال گااز ) در‬

‫قفسهای ناشی از پیوند هیدروژنی مولکولهای آب بوجود می آید ‪ .‬این کریستالها نتیجه ترکیب‬

‫‪),‬‬ ‫فیزیکی مولکولهای گاز و آب هستند ‪ .‬برخالف هیدراتها معدنی ( مانند ‪O‬‬

‫نسبت بین آب و گاز ثابت نمی باشد‪.‬‬

‫‪ -‬هیدراتهای گازی مواد کریستالی هستند که از ترکیب مولکولهای آب و مولکولهای دیگری در‬

‫اندازه و شرایط دما و فشار مناسب بوجود می آیند‪.‬مولکولهای آب بوسیله پیوندهای هیدروژنی‬

‫مانندی راتشکیل دهند مولکولهایی با‬ ‫می توانند کریستالهای با ساختمانهای ناپایدار قف‬

‫مانند به دام می افتند و باعث پایداری ساختمان و‬ ‫اندازهای مناسب در این ساختمانهای قف‬

‫تشکیل هیدرات گازی می شوند‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫انواع هیدرات از نظر گاز تشکیل دهنده‪:‬‬

‫هیدارتهای گازی ساده ‪:‬‬

‫اگر هیدراتهای گازی فقط از یک نوع گاز تشکیل شده باشد‪ ،‬هیدرات گازی ساده نامیاده مای‬

‫‪، i-‬‬ ‫‪ C‬تشکیل هیدرات ساده نوع ‪ S-I‬می دهند ‪ .‬پروپان ‪،‬‬ ‫شود ‪ .‬گازهای متان ‪ ،‬اتان و‬

‫بنزن و سیکلوهگزان هیدرات گازی نوع ‪ S-II‬را می دهند ‪ .‬مولکولهای خیلی کوچاک مانناد‬

‫‪ ,‬در دماهای خیلی پایین تشکیل هیدرات ‪ S-II‬می دهند ‪ .‬تحقیقات اخیار نشاان داد‬

‫در دماهای باال و نزدیک ‪0 C‬تشاکیل هیادرات ‪ S-I‬را‬ ‫که بعضی از این مولکولها مانند‬

‫می دهند ‪ .‬تاکنون هیچ ماده ای که بتواند تشکیل هیدرات ساده ‪ S-H‬را بدهاد و دارای فقاط‬

‫بزرگ در هر واضد ساختمانی باشد ‪ ،‬شناخته نشده است ‪.‬‬ ‫یک قف‬

‫هیدراتهای گازی دوگانه ‪:‬‬

‫اگر دو یا چند نوع مولکو گاز در تشکیل هیدرات شرکت نماید ‪ ،‬هیدرات ضاصل ‪ ،‬هیدرات‬

‫‪ C‬و مولکولهاای‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫دوگانه نامیده می شود ‪ .‬مخلوطهای دو یا چند جزئای محات‬

‫کوچکتر معموال تشکیل هیدرات ‪ S-I‬می دهند ‪ .‬ولی مخلوطهای دو یا چناد جزئای محتاوی‬

‫‪C-‬‬ ‫‪ , C‬و مولکولهای اندازه متوسط مانناد ‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫مولکولهای کوچک مانند‬

‫‪ C-‬و بنزن معموال هیادرات ‪ S-II‬مای دهناد ‪ .‬زمانیکاه غلظات‬ ‫‪, n-‬‬ ‫‪, i-‬‬ ‫‪,‬‬

‫مولکولهای اندازه متوسط خیلی ک باشد هیدرات ‪ S-I‬پایدار است ‪.‬‬

‫‪ Adamantine ,‬به همراه مولکولهای کوچک مانند‬ ‫مولکولها ی خیلی بزرگ مانند‬

‫‪ , C‬ممکن است هیدرات ‪ S-II‬تشکیل دهند ‪.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪3‬‬
‫های بزرگ بیشتر توسط مولکولهای خیلی بزرگ پر مای شاوند در‬ ‫در ساختمان ‪ ، S-H‬قف‬

‫های کوچک و متوسط را پر می کنند ‪ .‬اگر مولکولهاای (‪C-‬‬ ‫ضالیکه مولکولهای کوچک قف‬

‫و بنزن ) در سیا موجود باشد ‪ .‬ساختمان هیدرات ‪ S-II‬بسیار پایادارتر از‬ ‫‪, i-‬‬ ‫‪,‬‬

‫‪ S-H‬است ‪ .‬مگر اینکه غلظت مولکولهای بزرگ و سنگین خیلی زیاد باشد ‪.‬غلظت الزم جهت‬

‫تغییر هیدرات از ‪ S-II‬به ‪ S-H‬برای چند سیست تست شاده اسات ‪ .‬غلظات بحرانای بارای‬

‫سیست های گوناگون متفاوت است و خیلی بیشتر از مقداری است که در سیست های طبیعی‬

‫وجود دارد ‪ .‬مطالعات اخیر نشان داده که در سیست های پایادار محتاوی ‪ C1‬و مولکولهاای‬

‫‪ ، ) , i-‬امکان تغییر هیدرات از ‪ S-H‬باه ‪ S-I‬باا افازای‬ ‫بزرگ وسنگین ( سیست‬

‫فشار و دمای سیست وجود دارد ‪.‬‬

‫معموال هیدرات ‪ S-H‬که پایدارترین هیدرات مطرح است ‪ .‬تشکیل نوع هیدرات پایادارتر باه‬

‫ترکیب گازهای موجود در سیا و نقطه تجزیه هیدرات در دمای معین دارد ‪ .‬هیدراتی کاه در‬

‫کمترین فشار تجزیه می شود ‪ ،‬بعنوان پایدارترین هیادرات اسات ‪ .‬تعادادی از برناماه هاای‬

‫‪ ،‬ضداقل مجهز شده اند تا نقطه تشاکیل‬ ‫کامپیوتری که با معادالت مربوط به انرژی آزاد گیب‬

‫هیدرات گازی پایدار و فازهای موجود بطور اتوماتیکی محاسبه کنند ‪.‬‬

‫‪ ‬نتایج ضاصل از نرم افزار ‪ HYSYS‬نشان می دهد هیدرات ضاصال از محاسابات انجاام‬

‫شده توسط معادالت ضالت ‪ Peng-Robinson‬و ‪ SRK‬در دو نقطه قابال تشاکیل از‬

‫نوع ‪ S-I‬و ‪ S-II‬است ولی مجزا نکرده است ‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫خواص جالب توجه هیدراتهای گازی‪:‬‬

‫هیدراتها دارای خواص ذیل می باشند ‪:‬‬

‫‪ -‬به دام انداختن مقدار زیادی گاز ( ضداکثر‪ %11‬درصد مولی ) ‪:‬‬

‫هیدراتها ‪ ،‬گازهای زیادی را در خود ذخیره مای کنناد و مای توانناد تاا ‪ %11‬ماولی را در‬

‫ساختمان خود نگهدارند ‪ ،‬که این مقدار بسیار زیاد خواهد بود ‪ .‬در ضقیقت یک ضج هیدرات‬

‫توانایی ذخیره ‪ 171‬ضج گاز در شرایط استاندارد را دارد ‪ .‬تعدادی از محققان به فکر ذخیاره‬

‫سازی و انتقا نفت و گاز به شکل هیدرات هستند ‪ .‬این اندیشه موازنه اقتصاادی بسایاری از‬

‫میدانهای نفتی و گازی ضاشیه ای را بصورت بالقوه تغییر می دهد ‪ .‬بنابراین بسیاری از چاال‬

‫های تکنولوژی بایستی بسوی کاربردی کردن این ایده سوق داده شود ‪.‬‬

‫‪ -‬جداسازی اجزای سبک از نفت و گاز ‪:‬‬

‫هیدراتهای می توانند اجزاء سبک موجود در نفت و گاز را جدا کنند ‪ .‬هیدراتها از مولکولهاای‬

‫‪ ) Adamantine ,‬تشکیل می شوند ‪ .‬هیدراتها باید بطور‬ ‫‪,C‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪-‬‬ ‫کوچک (‬

‫ضساب شده ای تشکیل شوند چرا که باعث باال رفتن ویسکوزیته نفت باقیمانده خواهد شاد ‪.‬‬

‫تعدادی از محققان بر این عقیده اند که از تشکیل هیدرات به عنوان فرصتی بارای جداساازی‬

‫داد ‪.‬‬ ‫نفت و گاز باید استفاده کرد و اندازۀ جداکننده های معمولی را تا ضد امکان کاه‬

‫‪ -‬هیدراتهای گازی در دماهای نزدیک صفر درجه سانتیگراد تشکیل می شوند ‪ .‬معموال سبکتر از‬

‫آب هستند ‪ .‬ضضور مولکو گاز در فضاهای خالی ساختمان کریستا هیادرات باه پایاداری‬

‫ساختمان کمک می کند ‪ .‬معموال مولکولهای کروی با اندازه های نزدیک به اندازۀ فضای خالی‬

‫‪ ،‬بهترین مولکولها برای تشکیل هیادرات گاازی اسات ‪ ،‬چاون آنهاا دارای پیونادهای قاوی‬

‫‪5‬‬
‫واندروالسی با اتمهای اکسیژن آب مجاور هستند ‪ .‬پتانسیل تشکیل هیادرات در دماای بااالی‬

‫نقطه انجماد دارای تأثیرات مثبت و منفی هستند که بعدا توضیح داده خواهد شد ‪.‬‬

‫‪ -‬مقدار زیادی گرما جهت میعان مورد نیاز است ‪:‬‬

‫‪ -‬هیدراتهای گازی بعلت باال بودن گرمای نهان آنها مقداری زیادی ضرارت جهات تجزیاه آنهاا‬

‫الزم است ‪ .‬عمل تشکیل هیدرات‪ ،‬واکنشی گرمازاست و تجزیه آن عملی گرمااگیر اسات ‪.‬در‬

‫به محیط اطراف سیاالت باقی مانده منتقل مای‬ ‫طی تشکیل هیدرات ‪ ،‬ضرارت ناشی از واکن‬

‫را محدود می کند ‪ .‬بنابراین با عایقکاری می تاوان از پیشارفت واکان‬ ‫شود و عمل واکن‬

‫تشکیل هیدرات جلوگیری نمود ‪ .‬برای تجزیه هیدرات نیز عاله بر ایجاد افت فشار و یا تزریق‬

‫بازدارنده می توان به سیست ضرارت داد ‪.‬‬

‫‪ -‬غیراستوکیومتری هستند‪:‬‬

‫هیدراتهای گازی موادی غیراستوکیومتری هستند که دارای فرمو ثابتی نمی باشند و ترکیبای‬

‫از آب و گاز و متفاوت از هیدراتهای معدنی هستند ‪ .‬هیدراتهای گاازی بارخالف هیادراتهای‬

‫معدنی دارای عدد هیدرات ثابتی نمی باشند‪ .‬هر چناد هار سااختمان هیادرات دارای تعاداد‬

‫مولکولهای آب و فضای خالی ثابتی هستند ولی الزم نیست همه فضاهای خالی برای پایداری‬

‫ساختمان با مولکولهای گاز پرشوند ‪ .‬به همین علت اعداد هیدرات گوناگونی برای هیادراتهای‬

‫گازی گزارش می شود و خواهد شد ‪ .‬اشغا فضاهای خالی کریستالها تابعی از شرایط دماا ‪،‬‬

‫فشار و نوع گاز می باشد ‪ .‬تعدادی از برنامه های کامپیوتری می توانند اشغا فضاهای خاالی‬

‫بینی کنند ‪.‬‬ ‫را پی‬

‫‪6‬‬
 ‫از ‪ %51‬درصد آب در ساختمان وجود دارد ‪:‬‬ ‫‪ -‬بی‬

‫از ‪ %51‬مولی آب وجود دارد ‪ .‬تعاداد مولکولهاای آب در‬ ‫در ساختمان هیدراتهای گازی بی‬

‫هر واضد ساختمانی هیدراتهای گازی گوناگون ثابت است ‪ .‬در نسبت مولی های متفاوت آب ‪،‬‬

‫نسبت اشغا فضاهای خالی به کل فضاها متفاوت خواهد بود‪.‬‬

‫‪ -‬دارای نمک و دیگر ناخالصی ها هستند‪:‬‬

‫هیدراتهای گازی تمام ناخالصی ها را از ساختمان شان خارج می کنند ‪ .‬و فقط از مولکولهای‬

‫آب و گاز تشکیل می شوند‪ .‬این بدان معنی است که اگرهیدارت گازی در آب های شور‬

‫تشکیل شود‪ ،‬غلظت آب شور باقی مانده باالتر می شود و چنانچه تجزیه شود‪ ،‬غلظت محلو‬

‫ضاصل کمتر خواهد شد‪ .‬این خاصیت برای طراضی کارخانه های نمک زدایی که براساس‬

‫تشکیل هیدرات کار می کنند ‪ ،‬امتحان شده است‪ .‬ولی با توجه به اینکه مقداری هر چند اندک‬

‫آب شور و نمک در بین کریستالهای هیدرات به دام می افتند‪،‬استخراج آب بسیار خالص غیر‬

‫ممکن است‪.‬از پدیدۀ تشکیل هیدرات در تصفیه آبها زائد در صنایع الیاف و برای اندازه گیری‬

‫مقدار هیدرات گازی در رسوبات زیردریایی بوسیله تغییر غلظت یونهای کلراید استفاده می‬

‫شود ‪.‬‬

‫‪ -‬نتیجه ترکیب فیزیکی آب و گاز هستند ‪:‬‬

‫هیدراتهای گازی در نتیجه ترکیب فیزیکی آب و گاز تشکیل می شود ‪ .‬بنابراین عمل تشاکیل‬

‫و تجزیه آنها فرایندی فیزیکی و برگشت پذیر است ‪.‬‬

‫‪ -‬ترکیب هیدرات متفاوت از فاز هیدروکربن است ‪:‬‬

‫‪7‬‬
‫درصد ترکیب گازهای موجود در هیدرتها با گازهای موجود در فااز بخاار متفااوت اسات ‪.‬‬

‫هیدروکربنهای سنگین بیشتر عالقمند به شرکت در سااختمان هیادرات هساتند ‪ .‬کاه از ایان‬

‫خاصیت برای فرایند جداسازی تقطیر گازها استفاده می شود ‪.‬‬

‫‪ -‬فضاهای خالی می توانند مولکولهای مهمان مختلفی را مطابق با اندازه شان بدام بیاندازند ‪.‬‬

‫روش های مختلف جلوگیری از تشکیل هیدرات ‪:‬‬

‫برای جلوگیری از تشکیل هیدرات روشهای مختلفی وجود دارد که عبارتند از ‪:‬‬

‫‪ -‬آب زدایی ( دی هیدراسیون )‬

‫‪ -‬جداسازی زیر دریا‬

‫‪ -‬تزریق بازدارنده های ترمو دینامیکی‬

‫‪ -‬تزریق بازدارنده های سینیتیکی‬

‫های داخلی ضد رسوب ‪Anti-depositional‬‬ ‫‪ -‬استفاده از پوش‬

‫‪ -‬گرما دهی الکتریکی یا گرمکن های تیوب باندلی ( با آب جوش )‬

‫‪ -‬استفاده از بازدارنده های ضد تخمیر‬

‫‪ )1‬اثر ناخالصی های محلو در آب ‪:‬‬

‫بطور کلی ناخاصی های محلو درآب ازتشکیل هیدرات جلوگیری می کنناد ‪ .‬ماوادی مانناد‬

‫نمکها ‪ ،‬گالیکو ‪ ،‬اتانو و‪ ..‬از تشکیل هیدرات جلوگیری می کنند ‪ .‬ماوادی مانناد ‪ THF‬و‬

‫دی اکسین عمل تشکیل هیدرات را تسریع می کنند ‪.‬‬

‫غلظت های بعضی از مواد در غلظت های پایین عمل تشکیل هیدرات را تسریع و در غلظات‬

‫های باال از تشکیل هیدرات جلوگیری می کنند ‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫‪ )2‬آب زدایی ( دی هیدراسیون ) ‪:‬‬

‫غلظت آب بعنوان یک روش خیلی موثر در جلوگیری از مشکالت مربوط باه تشاکیل‬ ‫کاه‬

‫دهنده های مه ( آب) از سیست تا ضدودی زیاادی‬ ‫هیدرات است ‪ .‬که در آن یکی از واکن‬

‫دهندۀ محدود کننده عمل خواهد کرد ‪،‬‬ ‫داده می شود ‪ .‬در این مورد آب بعنوان واکن‬ ‫کاه‬

‫میزان تشکیل هیدرات می شود ‪ .‬این عمال باه چنادین‬ ‫آن موجب کاه‬ ‫که ضذف و کاه‬

‫روش در ضا ضاضر مورد استفاده قرار می گیرند که عبارتنداز ‪:‬‬

‫نقطه شبن سیست به دمای زیر ضداقل دمای لوله ‪ ،‬که روش هزینه بری است ‪.‬‬ ‫‪ -1‬کاه‬

‫آب از سیست ( بوسیله جداکننده های محتوی ( ‪) Decicont‬‬ ‫‪ -2‬ضذف و کاه‬

‫مقدار آب و استفاده از درجه ‪ Subcooling‬الزم است ‪.‬‬ ‫‪ -3‬کاه‬

‫‪ -4‬کاش میزان آب موجود در سیست می تواند با روش های تزریق بازدارنده (‬

‫ترمودینامیکی ‪ ،‬سینیتیکی و ضد تجمعی )‬

‫تشاکیل‬ ‫و یاا ضاذف واکان‬ ‫ترکیب و در نهایت با یک فرآیند اقتصادی عملیات کاه‬

‫هیدرات انجام شود ‪.‬‬

‫‪ )3‬عایقکاری و ضرارت دادن خط لوله ‪:‬‬

‫دمای سیا داخل لوله بشدت بستگی به دمای خارجی آن دارد ‪ .‬با عایقکاری لوله می توان از‬

‫تشکیل هیدرات جلوگیری کرد ولی اگر هیدرات تشکیل شود ‪ ،‬عایق از تجزیاه آن جلاوگیری‬

‫بعمل می آورد ‪ .‬تاکنون گرم کردن لوله بوسیله بعضی از شرکتها مانند کونوکو در دریای شما‬

‫ماورد‬ ‫برتانیا جهت ثابت نگهداشتن دمای سیا برای جلوگیری از تشکیل هیدرات و یا واک‬

‫استفاده قرار گرفته است ‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫ضرارت دادن بعضی از نقاط فشار باال برای تسریع در تجزیه هیدراتها نیز مورد اساتفاده قارار‬

‫می گیرد ‪.‬‬

‫* در نقطه چهارم ( ‪ ) GTU FED‬مورد مطالعه این پاروژه عمال عایقکااری و اساتفاده از‬

‫گرمکنهای بخار ( کویل استی ) اطراف لوله ها و اتصاالت مربوطه انجام شد که تاا ضادودی‬

‫موثر واقع شد ولی کامل برطرف نشد ‪.‬‬

‫‪ )4‬اثر آب شور ‪:‬‬

‫آب شور معموال محلو آب و نمک با غلظات بااال از اناواع نماک هاسات ‪ .‬محلاو آبای‬

‫الکترولیتی از تشکیل هیدرات جلوگیری می کند‪.‬در مخازن هیدروکربوری ‪ ،‬نواضی کاه میازان‬

‫آب شور آنها خیلی ک است نواضی هستند که هیدرات بندرت در آنها دیده می شود ‪ .‬بسیاری‬

‫از مدلهای ترمودینامیکی قادر به محاسبه قابلیت بازدارندگی آب شور سازند هستند ‪ .‬اگر چاه‬

‫نمک تعدادی از آنها باید به ‪ Nacl‬تغییر یابند ‪.‬‬

‫‪ )1‬آب سازند شور همراه بازدارنده های آلی ‪:‬‬

‫بازدارندۀ معدنی می تواند ماورد‬ ‫اگر اثر بازدارندگی آب سازنده ( شور )کافی نباشد ‪ ،‬افزای‬

‫بازدارندۀ آلی باعث خروج نمک های معدنی از آب سازند و در‬ ‫استفاده قرار گیرد‪.‬البته افزای‬

‫نتیجه تولید رسوب یا خوردگی می شود ‪ .‬فقط تعداد کمی از مدلهای ترمودینامیکی قاادر باه‬

‫بینی اثر ترکیبی نمک ها با بازدارنده های آلی روی ناضیه بادون هیادرات سایا مخازن‬ ‫پی‬

‫هیدروکربوری هستند ‪.‬‬

‫بازدارندۀ آلی بارای‬ ‫همانطوریکه غلظت بازدارنده در فاز غنی شده از آب مه است ‪ ،‬افزای‬

‫سیست های غنی شده از آب اقتصادی نمی باشد ‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫های داخلی ‪:‬‬ ‫‪ )6‬اثر پوش‬

‫اصطکاک و افت فشار در خط لوله استفاده می شود ‪.‬‬ ‫های داخلی معموال برای کاه‬ ‫پوش‬

‫تشکیل هیدرات در خط لوله می شود ‪ .‬مطالعات اخیر‬ ‫فشار خود موجب کاه‬ ‫که این کاه‬

‫کاوارتز ) میازان‬ ‫های داخلی ( مانند کریساتا میکروبااالن‬ ‫نشان داد که استفاده از پوش‬

‫می یابد ‪.‬‬ ‫رسوب گذاری ذرات جامد در خط لوله و انسداد آن کاه‬

‫‪ )7‬بازدارنده های هیدرات ‪:‬‬

‫متانو ‪ ،‬اتانو ‪ ،‬منواتیلن گالیکو ( ‪ ، ) MEG‬دی اتیلن گالیکو ( ‪ ، ) DEG‬تاری اتایلن‬

‫گالیکو ( ‪) TEG‬بازدارنده های ک تزریق ( ‪،) LDHI‬ضاد تجمعای( ‪ ،) AA‬سانیتیکی (‬

‫‪. ) KI‬‬

‫معایب و محدودیت ها ‪:‬‬

‫‪ -1‬دارای زمان ماند کمی هستند ‪.‬‬

‫‪ -2‬د دماهای پایین دارای بازدهی ک می باشند ‪.‬‬

‫‪ -3‬نسبت به سیا و شرایط تولید مخزن نوع مخصوصی باید طراضی شود ‪.‬‬

‫‪ -4‬در فشارهای پایین مورد استفاده قرار می گیرند ‪.‬‬

‫ساختمان مولکولی یک بازدارنده سینتیکی‬

‫‪11‬‬
‫بسیاری از بازدارنده های سینیتیکی موجود قابل برگشت به طبیعت نمی باشند و بارای محایط‬

‫زیست مضر می باشند ‪.‬‬

‫بازدارنده سینیتیکی بر منحنی تشکیل هیدرات‬ ‫منحنی اثر افزای‬

‫اهمیت مطالعه هیدراتها ‪:‬‬

‫عالقه به مطالعه هیدراتهای گازی در صنعت با مشاهده پدیده تشکیل هیدرات در خطوط لولاه‬

‫انتقا گاز شروع شد ‪ .‬که بایستی برای جلوگیری از تشکیل و یا از بین بردن آن چاره اندیشای‬

‫می شد ‪ .‬لذا برای این کار از روشهای مانند تزریق بازدارنده هایی نظیر گالیکو ها ‪ ،‬متانو و‬

‫ها استفاده شد ‪.‬برای رفع انساداد از مسایرهایی کاه‬ ‫یا آب زدایی از سیاالت گازی یا کندان‬

‫کافی درباره مکانیس تجزیاه هیادراتها الزامای‬ ‫بوسیله هیدرات مسدود شده اند داشتن دان‬

‫است ‪.‬‬

‫‪12‬‬
 ‫موارد کاربرد هیدراتهای گازی عبارتند از ‪:‬‬

‫‪ -1‬برای جداسازی نفت و گاز‬

‫‪ -2‬ذخیره سازی و انتقا گاز‬

‫‪ -3‬نمک زدایی ( ‪) De salivation‬‬

‫‪ -4‬تصفیه آبهای زائد‬

‫‪ -1‬تصفیه گاز‬

‫ذیل قابل بررسی است ‪:‬‬ ‫اهمیت مطالعه هیدراتها بطور کلی در سه بخ‬

‫‪ )1‬انتقا گاز ‪:‬‬

‫در ضا ضاضر برای انتقا گاز در مسیرهای کوتاه از خطاوط لولاه‪،‬در مسایرهای طاوالنی از‬

‫کشتی ها ( گاز مایع ) که خود هزینه و خطرات زیادی دارد ‪ ،‬استفاده می شود ‪ .‬ولای اماروزه‬

‫استفاده از هیدراتهای گازی بعنوان یک روش انتقا گاز مطرح اسات ‪ .‬چارا کاه در صاورت‬

‫هزینه ها و خطرات خواهد شد‬ ‫انتقا گاز طبیعی بصورت هیدرات بجای مایع ‪ ،‬موجب کاه‬

‫وبرای استفاده ازاین تکنیک ‪ ،‬داشتن اطالعات کافی درباره تجزیه هیدراتها نکته کلیدی است ‪.‬‬

‫‪ )2‬منبع انرژی ‪:‬‬

‫یکی از منابع بالقوه گاز طبیعی ‪ ،‬هیدراتهای گازی هستند که در رسوبات زیر اقیاانوس هاا در‬

‫ضاشیه قاره ها وجود دارند و برای اندازه گیری میزان گاز موجود در این منابع عظی هیادرات‬

‫با استفاده از مطالعات شبیه سازی مخازن هیدرات گازی ‪ ،‬الزم است سینتیک تجزیه هیادراتها‬

‫کامال شناسایی شوند ‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫هیدراتهای گاز طبیعی که در رسوبات زیردریایی یا رسوبات ضخی کف دریاهای عمیق وجود‬

‫دارند ‪ ،‬بعنوان یک منبع عظی انرژی برای آینده در نظر گرفته می شوند موسسه زمین شناسای‬

‫آمریکا در سا ‪ 1991‬منابع هیدرات آمریکا را محتوی ‪ 320/000 Tcf‬اعالم کرده است ‪.‬‬

‫* ‪ 7.6‬متار‬ ‫و‬ ‫‪ -‬تخمین های موجود میزان گاز موجود در هیدراتهای زیر دریاها بین‬

‫مکعب متغیر است‪.‬‬

‫* ‪ 4‬گیگا تن کربن در رسوبات سوخت فسیلی موجود است ‪.‬‬ ‫این مقدار معاد ‪ 131‬تا‬

‫‪ -‬میزان انرژی موجود درهیدراتهای گازی تقریبا ‪ 2‬برابر کل سوخت های فسیلی است یا دو برابر‬

‫میزان گاز متان قابل بازیافت است ‪.‬‬

‫گران براین اعتقادند که تا سا ‪ 11 ، 2010‬درصد از گاز طبیعی جهاان از‬ ‫‪ -‬تعدادی از پژوه‬

‫هیدراتهای گازی تأمین خواهد شد ‪.‬‬

‫‪ -‬آمریکا ‪ ،‬ژاپن و هند ‪ ،‬بطور جدی به دنبا استخراج متان از هیدرات هستند ‪.‬‬

‫‪ -‬هیدراتهای گازی در سا ‪ 1510‬بعنوان یک پدیده غیر واقعی علمی که از ترکیب گاز باا آب‬

‫یک جامد ضاصل می شود ‪ ،‬مطرح بود ‪ .‬در ضالیکه از سا ‪ 1934‬تااکنون و ضتای در آیناده‬

‫بعنوان یک پدیده بدیع و تازه در صنعت نفت و گاز مطرح است ولی اکنون زماان آن رسایده‬

‫است که بطرف فرصتهای بی شماری که برای ما فراه آورده است ‪ ،‬ضرکت کنی ‪.‬‬

‫‪ -‬مقادیر خیلی زیادی از هیدراتهای گازی در رسوبات زیر اقیانوس ها و دریاهای عمیق و الیاه‬

‫های منجمد زیرزمینی ( ‪ ) Permafrost‬وجود دارند‪.‬آنها می توانند رسوبات را باه یکادیگر‬

‫دهند‪،‬درجه اشباع سیا و خواص مکانیکی سنگها‬ ‫بچسبانند ‪ ،‬تخلخل و قابلیت نفوذ را کاه‬

‫را تغییر دهند ‪ ،‬شامل مقدار زیادی هیدرات متان می باشند ‪ ،‬بعنوان یک کالهک ذخیره ساازی‬

‫گاز می توانند عمل کنند ‪.‬‬

‫‪14‬‬
‫‪ -‬منابع عظی هیدراتهای گازی متان در رسوبات شیبدار قاره ای جهان وجود دارند ‪ .‬که اگر آنها‬

‫بطور اقتصادی بازیافت شوند ‪ ،‬دارای پتانسیل عظی انرژی می باشند ‪.‬‬

‫‪ -‬اولین گازیکه بعنوان منبع ذخیره انرژی مورد توجه است ‪ ،‬گاز متان است ‪ .‬ضج متان موجاود‬

‫در یک واضد هیدرات ممکن است معاد ‪ 164‬ضج گاز متان در شرایط دما و فشار استاندارد‬

‫باشد ‪.) Davidson et. Al. 1978 ( .‬‬

‫‪ Kenvolden -‬در سا ‪ 1993‬تخمین زد که مقدار متان ذخیره شده بصورت هیدرات در قاره‬

‫گرم است ‪ .‬اگر چنین تخمینی درسات باشاد میازان متاان‬ ‫ها و کف اقیانوس ها تقریبا‬

‫موجود درهیدراتهای متان دو برابر میزان کربن موجود در رسوبات سوخت فسیلی در سراسار‬

‫جهان است ‪.‬‬

‫‪ Dicken -‬در سا ‪ 1997‬تخمین زد که متان ذخیره شاده در هیادراتهای ( ‪) Blake Ridge‬‬

‫فالت قاره جنوب کارولینا ‪ ،‬به اندازه ای است که بارای مصارف ‪ 101‬ساا ایااالت متحاده‬

‫آمریکا که مصرف ساالنه گاز طبیعی آنها به اندازه سا ‪ 1996‬باشد ‪ ،‬کافی خواهد بود ‪.‬‬

‫‪،‬‬ ‫‪ 99 -‬درصد گازهای موجود در هیدراتهای گازی ‪ ،‬گاز متان است ‪ .‬گازهای دیگر مانناد‬

‫اتان و پروپان در خلیج مکزیک و دریای کاسپین ( محتوی ‪ 9‬تا ‪ 79‬درصد گازهای دیگر بجاز‬

‫متان ) مشاهده شده است ‪) Kvenvolden 1995( .‬‬

‫‪ -‬بخاطره نامشخص بودن شرایط زمین شناسی و جغرافیایی که هیدراتها بوجود می آیند ‪ ،‬هناوز‬

‫تکنولوژی خاصی برای استخراج متان از هیدراتها بوجود نیامده است ‪.‬‬

‫‪ -‬هندوژاپن و دیگر ملتها برنامه های تحقیقاتی برای بازیافت متان از هیدراتها را شروع کرده اند‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫‪)3‬ایمنی و زیست محیطی ‪:‬‬

‫مدفون کردن این گازها بصورت‬ ‫گازهای گلخانه ای مانند‬ ‫یک روش جدید برای کاه‬

‫هیدرات در اقیانوس های عمیق خواهد بود که برای تعیین ناضیه ای پایدار با شارایط مناساب‬

‫نیازمند اطالعات دقیق از سینتیک تجزیه هیدراتها است ‪.‬‬

‫مورد استفاده قارار گیرناد ‪.‬‬ ‫می توانند بعنوان عامل مه خاموش کنندۀ آت‬ ‫‪ -‬هیدراتهای‬

‫چون دو عامل خاموش کنندۀ قوی با یکدیگر ترکیب می شوند ‪ (.‬جامد باودن ‪ ،‬کاه موجاب‬

‫از که در باالی سوخت قرار می گیرد ‪ ،‬موجب خفگای‬ ‫می شود و‬ ‫آن روی آت‬ ‫پخ‬

‫می شود ) و فرصت آسیب رسانی آن وجود ندارد ‪.‬‬

‫‪،‬‬ ‫‪ -‬هیدراتهای گازی به استثنای هیدراتهای مختوی مولکولهای با جرم مولکولی باالتر مانند‬

‫‪ Xe‬و ‪ ...‬از آب سبکتر هستند ‪ .‬هیدراتهای گازی که در بسیاری از سیاالت مخزنی تشکیل می‬

‫شوند ‪ ،‬از آب سبکتز هستند و در عملیات جداسازی و انتقا آنها را ساده تار مای کنناد ‪ .‬باا‬

‫از آب سنگینتر هستند ‪ ،‬مای تاوان از ایان خاصایت‬ ‫توجه به اینکه هیدراتهای محتوی‬

‫در اقیانوس های عمیق استفاده کرد ‪.‬‬ ‫جهت مدفون کردن گاز‬

‫‪ -‬گاز اصلی موجود در هیدراتهای گازی ‪ ،‬گاز متان است ‪ .‬گاز متان یک گاز گلخاناه ای اسات‬

‫است و تجزیه هیدراتها مقدار زیادی متان را به جاو وارد خواهاد‬ ‫که ‪ 21‬برابر قویتر از‬

‫کرد ‪ .‬اعتقاد بر این است که در طی دوره های یخبندان ( عصر یخبندان ) و با گذشت زمان در‬

‫سطح آب دریاها به میزان ضدود ‪ 100‬متر‬ ‫اثر انتقا آب بصورت یخ به قلبها و درنتیجه کاه‬

‫غلظات گازهاای‬ ‫‪ ،‬هیدارتهای زیر دریا تجزیه خواهد شد و با توجه به تاأثیر خنثای افازای‬

‫خواهد می دهد ‪.‬‬ ‫گلخانه ای دوران یخبندان را کاه‬

‫‪ -‬هیدرتهای گازی بخاطر داشتن گرمای نهان باال ‪ ،‬می توانند در سیکلهای تبرید ماورد اساتفاده‬

‫قرار گیرند ‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫‪ -‬هیدارتهای گازی بخاطر عدم بجا گذاشتن دودۀ زیاد ‪ ،‬برای مجصوالت کشاورزی مای توانناد‬

‫مورد استفاده قرار گیرند ‪.‬‬

‫‪ -‬در خطوط لوله‪،‬تسهیالت فرآیندی ‪ ،‬عملیات ضفاری در فالت قاره ‪ ،‬رسوبات زیار دریاایی و‬

‫نواضی الیه منجمد زیرزمینی و سنگهای متخلخل می توانند تشکیل شوند ‪.‬‬

‫‪ -‬دانشمندان اعتقاد دارند که هیدراتها در طی دوره های زمین شناسی اثر نا محسوسی داشته اند‬

‫ولی در ضرکات الیه های زیر اقیانوس ها و موجهای بزرگ اقیانوسی موثر بوده اند ‪ .‬هیدراتها‬

‫فرصتی را برای جمع آوری ‪ CO2‬فراه آورده است ‪.‬‬

‫‪ -‬هر چند هیدراتها ممکن است بعنوان یک منبع بالقوه هیدروکربن از یک طرف و وسیله انتقا و‬

‫ذخیره سازی گاز طبیعی از طرف دیگر محسوب شود ولی تاکنون وجودش بعوان یک مشاکل‬

‫عملیاتی و ایمنی مطرح بوده است ‪.‬‬

‫‪ -‬هیدراتها در فشارهای بیشتر و دماهای کمتر از فشار و دمای تعادلی در خطوط لوله انتقا نفت‬

‫و گاز طبیعی قابلیت تشکیل دارند که موجب انسداد مسیرها می شوند ‪ .‬بعنوان مثا هنگامیکاه‬

‫جریان گاز از مسیر تنگی( شیر کنتر فشار شکن) عبور می کند در اثر افات دماای ناگهاانی‬

‫هیدرات تشکیل می شود ‪.‬‬

‫عالوه بر مشکالت بالقوه ناشی از رسوبات جامد( مانند واکسها ‪ ،‬آسفالتین هاا ‪ ) ... ،‬تشاکیل‬

‫هیدرات نیز یک مشکل جدی برای تکنولوژی اکتشاف و استخراج و انتقا نفت و گاز در دریا‬

‫است ‪.‬‬

‫‪ -‬همچنین هیدراتها می توانند در تجهیزات ضفاری و یا خطوط لوله در اعماق آبها تشکیل شوند‬

‫و موجب انسداد مسیر و پارگی خطوط لوله و انفجار تجهیرات ضفاری و ‪ ...‬در نهایت آسایب‬

‫رساندن به انسانها شوند ‪.‬‬

‫‪17‬‬
‫‪ -‬تعدادی از محققان معتقدند که اگر چنانچه تغیرات جزئی در سطح دریا و یا دماای آب دریاا‬

‫بوجود آید ‪ ،‬هیدراتهای گازی تجزیه می شوند و ضج زیادی از گاز را آزاد خواهد کارد کاه‬

‫خود اثرات نامطلوبی در محیط زیست دریایی برجا خواهد گذاشت ‪ .‬هیدراتهای متان موجاب‬

‫عدم پایداری شرایط کف دریاها می شوند ‪ .‬ضضور هیدراتهای گازی در رسوبات اقیانوس هاا‬

‫خواص فیزیکی و ژئولوژیکی کف دریاها شامل قدرت برشی ‪ ،‬تخلخل ‪ ،‬قدرت نفوذ ‪ ،‬سرعت‬

‫صوت ‪ ،‬ترکیب سیا ‪ ،‬سرعت سیا را تغییر می دهند ( ‪) Dillonetal 1998‬‬

‫‪ -‬هیدراتها فضاهای خالی را پر می کنند و با چسباندن دانه ها باه یکادیگر ‪ ،‬قادرت مکاانیکی‬

‫مضاعفی را به رسوبات می دهند ‪) Max.and Lowrie (.‬‬

‫‪ -‬بعلت ضساسیت زیاد هیدراتها به تغیرات دما و فشار ‪ ،‬کوچکترین تغییر در فشار و دمای ناشی‬

‫از ضرکت الیه ها موجب تجزیه هیدراتها و آزاد شدن گاز می شود ‪.‬‬

‫‪ -‬هیدراتهای گاز ممکن است موجب ازدیاد غلظت گازهای گلخانه ای مانند متان شاوند کاه از‬

‫نظر زیست محیطی برای طبیعت مورد توجه قرار می گیرد ‪.‬‬

‫هیدراتهای گازی در صنعت نفت‪:‬‬

‫هیدراتها می توانند در خطوط لوله نفت و گاز تشگیل شوند ‪ .‬آب نیز ممکن است از میعان یاا‬

‫تولید آب تأمین شود‪.‬برای انتقا ‪ ،‬اختالف فشار الزم است و دمای پایین نیز از شرایط جوی و‬

‫یا محیطی ( زیردریا ) و یا انبساط ناگهانی بوجود می آید‪ .‬در تأسیسات فرآیندی ‪ ،‬جداکنناده‬

‫دهندۀ دماای‬ ‫های هیدروکربن های سنگین ‪ ،‬بعد از شیر کنتر ها ‪ ،‬مبد های ضرارتی کاه‬

‫گاز و یا رسوبات زیردریایی امکان تشکیل هیدرات وجود دارد‪.‬در رسوبات زیردریایی بخااطر‬

‫فشار هیدرواستاتیک باال با دمای آب پایین ‪ ،‬شرایط تشاکیل هیادرات از گازهاای آزاد شادۀ‬

‫ضاصل از فعالیت بیوژنیک وترموژنیک فراه می شود‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫یادآوری ‪: 1‬‬

‫با توجه به اینکه ضداکثر جرم ضجمی آب در‪ 4‬درجه سانتیگراد است لذا این آب به کف دریا‬

‫انتقا می یابد و دمای پایین را ثابت نگه می دارد ‪.‬‬

‫یادآوری ‪: 2‬‬

‫میکرو اورگانیس های باالی رسوبات زیر دریایی ( چندصد متری ) مواد آلی داخل رساوبات‬

‫را مصرف و گازهای گوناگون بویژه متان را تولید می کنند ‪ .‬که گاز تولید شده را گاز بیوژنیک‬

‫می گویند ‪.‬‬

‫منحنی تغییرات دما با عمق‬

‫یادآوری ‪: 3‬‬

‫مواد آلی که به ارتفاعات باالتر منتقل می شوند تحت شرایط دمای باالتر و فشار پایینتر تجزیه‬

‫می شوند و هیدروکربن های ضاصل بخاطر جرم ضجمی پایین تر نسبت باه آب ‪ ،‬در ساطوح‬

‫متخلخل به سطوح باالتر آب منتقل می شوند که این نوع هیدروکربن را ترموژنیک می گویند ‪.‬‬

‫‪19‬‬
‫در نواضی الیه منجمد دائمی زمین فشار ناشای از وزن رساوبات الیاه هاای بااالتر و فشاار‬

‫هیدرواستاتیکی آب و دمای پایین محیط شرایط مساعد برای تشکیل هیادرات را فاراه مای‬

‫آورد ‪.‬‬

‫در ضفاری فالت قاره ‪ ،‬فشاره سیا ضفاری در دمای پایین آبهای عمیق و ضفاری خیلی سریع‬

‫شرایط الزم جهت تشکیل هیدرات فراه می شود ‪.‬‬

‫هیدراتهای گازی در خطوط لوله ‪:‬‬

‫همنطوریکه قبال گفته شد امکان تشکیل هیدراتهای گازی در خطوط لولاه و ایجااد مشاکالت‬

‫عملیاتی و ایمنی وجود دارد هیدراتها می توانند در بسیاری از عملیاتهای معمولی مانند ماوارد‬

‫ذیل تشکیل شوند ‪:‬‬

‫فرآیند انبساط ‪:‬‬

‫دما ( تأثیر ژو – تامسون ) همراه اسات ‪.‬‬ ‫برای بسیاری از سیاالت ‪ ،‬انبساط ناگهانی با کاه‬

‫این پدیده بعد از شیر کنتر ‪ ،‬شیرهای سماوری و بعضی نقاط دیگر رخ مای دهاد و موجاب‬

‫تشکیل هیدرات می شود ‪ .‬همچنین در هنگام ضرکت عمودی سیاالت جاهائی که فشار کاه‬

‫می یابد ‪ ،‬گاز از مخلوط جدا می شود و گرمای تبخیر خود را از سیست مای گیارد و باعاث‬

‫دمای سیست می شود ‪.‬‬ ‫کاه‬

‫تجزیه هیدرات با انتقا شرایط سیست از ناضیه هیدرات پایدار باه خاارج از آن امکاان پاذیر‬

‫است بعنوان مثا در شکل زیر سیست در نقطه ‪ A‬در محدوده هیدرات پایدار اسات ‪.‬باا یاک‬

‫فشار در یاک‬ ‫= ‪ ) T‬به نقطه ‪ B‬می رسی ‪ .‬اگر کاه‬ ‫فشار دما – ثابت ( ‪0‬‬ ‫فرآیند کاه‬

‫فاصله کوتاهی مانند شیر کنتر ها و شیرهای سماوری اتفاق بیافتد( ‪ ) H = 0‬به نقطه ‪ D‬که‬

‫‪21‬‬
‫در آن سیست در ضالت هیدرات پایدار است منتقل می شود ‪ .‬بارای یاک فرآیناد آدیاباتیاک‬

‫برگشت پذیر ( ‪ ) S = 0‬شرایط خط لوله با نقطه ‪ F‬بیان می شود ‪.‬‬

‫از نقطه نظر عملی ‪ ،‬در سیست های واقعی معموال انبساط دما – ثابت خیلی با سرعت کا و‬

‫شاید غیر ممکن اتفاق می افتد ‪ .‬به این ترتیب برای اینکه از تشکیل هیدرات گاازی ناشای از‬

‫فشار و انبساط سیا جلوگیری کنی سیست باید در دمای باالتر کار کند ‪ .‬یا‬ ‫فرآیندهای کاه‬

‫یابد و یا فاصلۀ منحصر بفردی جهت انتقا ضرارت در نظار‬ ‫فشار باید طی چند مرضله کاه‬

‫گرفته شود و در نهایت اینکه از بازدارنده جهت تزریق به جریان بااال دسات و انتقاا ناضیاه‬

‫پایداری هیدرات و جلوگیری از تشکیل هیدرات استفاده می کنی ‪.‬‬

‫خواباندن و راه اندازی ‪:‬‬

‫در خطوط لوله زیر دریا ‪ ،‬معموال دمای آب کمتر از دمای سیا مخاازن اسات در ابتادای راه‬

‫از جریان سیا هیدرات گازی در خطوط‬ ‫اندازی دمای لوله کمتر از دمای سیا است ‪ .‬لذا پ‬

‫جریان و توقف آن ‪ ،‬دمای سیا‬ ‫از کاه‬ ‫لوله تشکیل می شوند ‪ .‬در هنگام خواباندن نیز پ‬

‫می آید و موجب تشکیل هیدرات خواهد شد ‪.‬‬ ‫پایین‬

‫بنا به دالیل ذیل عمل تشکیل هیدرات در راه اندازی و خواباندن خطوط لوله فالت قاره دارای‬

‫اضتما زیادی است ‪:‬‬

‫‪ -‬در خطوط لوله زیر دریا دمای خط لوله تا ضدود ‪ 4‬درجه سانتیگراد که دمای محایط اسات‬

‫پایین می آید ‪.‬‬

‫‪ -‬در خواباندن ها بخاطره افت فشار و در راه اندازی بخااطر فشاار گارفتن اضتماا تشاکیل‬

‫هیدرات وجود دارد ‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫فرایند های مختلف تشکیل هیدرات در خطوط لوله‬

‫فرایند های آدیاباتیک و ایزنتروپیک تشکیل هیدرات در خطوط لوله‬

‫نمودار نشان می دهد که شرایط خط لوله در طی عملیات نرما خارج از ناضیه هیدرات پایدار‬

‫و توقف جریان ‪ ،‬دمای خط لوله تا دمای آب دریا افت می کند و هماین‬ ‫از کاه‬ ‫است پ‬

‫باعث تشکیل هیدرات در تمام یا قسمتی از خطوط لوله می شود بنابراین مراقبتهاای ویاژه ای‬

‫برای جلوگیری از تشکیل هیدرات در چنین شرایطی باید صورت بگیرد ‪.‬‬

‫‪22‬‬
‫برای جلوگیری از بوجود آمدن چنین مشکالتی درضین راه انادازی وخوابانادن خطاوط لولاه‬

‫بایستی ‪:‬‬

‫‪ -1‬مرز فازی و رفتار فازی سیست در شرایط عادی و خواباندن عملیات مورد تجزیه و تحلیل قرار‬

‫گیرد ‪ .‬تکنیک های پیشگیری و اندازه گیری های آزمایشگاهی برای این منظور ماورد اساتفاده‬

‫قرار می گیرد ‪.‬‬

‫‪ -2‬با در نظر گرفتن کمترین دمای ممکن آب دریا و بیشترین فشار عملیات ‪ ،‬بازدارنده به قسامتی‬

‫خارج می شود تزریق گردد‪ .‬مقدار بازدارنده تزریقی به میازان آب‬ ‫از خط لوله که از سروی‬

‫موجود در گاز بستگی دارد و تزریق بازدارنده ترمودینامیکی مرز فازی هیدرات را باه سامت‬

‫چپ تغییر می دهد ‪.‬‬

‫خارج شده است بایستی قبل از جریان‬ ‫‪ -3‬در مورد راه اندازی قسمتی که بدون برنامه از سروی‬

‫سیا در خط لوله ‪ ،‬بازدارنده به آن تزریق گردد ‪ .‬نوع بازدارنده بستگی به شارایط خاط لولاه‬

‫( معموال متانو بخاطر فشار بخار باالی آن ) انتخاب می گردد ‪.‬‬

‫(( در نقطه شماره یک مورد مطالعه در این پروژه ( تاسیسات خروجی چاههای گاز ) نیاز در‬

‫هنگام خواباندن چاهها و راه اندازی مجدد آنها در فصو سرد سا بنا به دالیل فوق معموالباا‬

‫پدیده تشکیل هیدرات مواجه هستی ))‬

‫‪23‬‬
 ‫خارج شدن و راه اندازی مجدد‬ ‫تغییر شرایط خط لوله و چاه در ضین از سروی‬

‫ناضیه پایداری هیدرات برای مواد خالص‬

‫نمودار زیر ناضیه پایدار چند ماده خالص را نشان می دهد ‪ .‬در نمودارهای با مقیااس ‪Semi-‬‬

‫‪ Log‬ناضیه هیدارت پایدار بشکل خطوط مستقی هستند ‪ .‬سه ناضیه مختلف برای بیشاتر ماواد‬

‫مشخص می شود ‪ .‬با شروع از شرایط دمای پاایین ابتادا ناضیاه ‪Ice- Hydrate- Vapor‬‬

‫وجود دارد جایی این سه فاز در ضا تعاد هستند ‪ .‬بعد به نقطه سه گانه ( ‪ ) Q1‬جاایی کاه‬

‫چهار فاز ‪ Ice- Hydrate- Vapor- (I-H-V-L) Water‬در ضا تعااد اناد میرسای ‪.‬‬

‫از عبور از نقطه انجماد آبهای آزاد به نقطه تقاطع این خط با خط فشار بخاار جاایی کاه‬ ‫پ‬

‫‪ Water-Hydrate-(L –H-VL )Vapor-Liquid Hydrocarbon‬در تعااد اناد ‪.‬‬

‫نقطه سه گانه دوم نامیده می شود ‪ .‬و در نهایت خط سه فازی ( ‪ ) L -H- VL‬را داری ‪.‬‬

‫همانطوری که در شکل نشان داده شده است بعضی از مواد مانند متان بطاور اساتثناء از ایان‬

‫قاعده عمومی تبعیت نمی کنند و نقطه تقاطعی بین خط فشار بخار و خط ( ‪ ) L –H-V‬وجود‬

‫ندارد ‪.‬‬

‫‪24‬‬
 ‫نمودار فشار‪ -‬دمای ناضیه ی پایدار هیدرات چند ماده خالص‬

‫در نمودار زیر نیز‪ ،‬بطور کلی ناضیه پایدار هیدرات برای سیست های دوجزئی و یا چند جزئی‬

‫داده شده است مرز فازی هیدرات به اساتثنای نقطاه چناد فاازی‬ ‫در محدوده بسته ای نمای‬

‫باالیی ضرورتا مانند مواد خالص است ‪ .‬که این نقطه ( نقطه تعاد ( ‪ ))L –H-VL‬باه یاک‬

‫خط ( معاد ناضیه دو فازی در محدوده فازی ) تبدیل می شود ‪.‬‬

‫نمودار فشار‪ -‬دمای ناضیه ی پایدار هیدرات یک مخلوط‬

‫‪25‬‬
 ‫گازی‪:‬‬ ‫دالیل اهمیت هیدرات های‬

‫قابلیت زیاد هیدرات گازی در ذخیره سازی گازطبیعی‪ ،‬سبب ایجاد جذابیت درباره استفاده از آن‬

‫برای مقاصد ذخیره سازی و ضمل ونقل گازطبیعی و دیگر گازها به عنوان رقیبی برای روش های‬

‫مایع سازی و متراک کردن می شود‪.‬از دهه‪ ۰۶۹۱‬که هیدرات گازی به عنوان عاملی مزاض‬

‫درخطوط لوله گاز به وجود آمد‪ ،‬ایده انتقا گازطبیعی به وسیله هیدرات در ذهن بسیاری از‬

‫دانشمندان شکل گرفت‪ .‬به دلیل آن که دمای ضمل هیدرات باالتر از دمای ضمل گازطبیعی مایع‬

‫شده(ا ‪.‬ان‪.‬جی) است‪ ،‬هیدرات گازی را به آسانی می توان انتقا داد؛ از این رو فناوری ساخت‬

‫کشتی های ضمل هیدرات‪ ،‬پیچیدگی بسیارکمتری درقیاس با کشتی های ضمل ا ‪.‬ان‪.‬جی خواهد‬

‫داشت و تأسیسات تولید هیدرات بسیار ساده تر از تأسیسات ا ‪.‬ان‪.‬جی می توانند طراضی شوند‪.‬‬

‫اما مشکل اساسی‪ ،‬ضج کمتر گازمنتقل شده است‪ .‬براساس مطالعات انجام شده در این زمینه‪،‬‬

‫هریک مترمکعب هیدرات‪ ۰۷۱ ،‬مترمکعب گاز را درخود جای می دهد‪.‬درصورتی که درفناوری‬

‫ضج به یک ششصدم می رسد و این موضوع در اقتصادی بودن طرح های‬ ‫ا ‪.‬ان‪.‬جی کاه‬

‫انتقا گاز به خصوص فواصل دوردست بسیار با اهمیت است‪ .‬با وجود این‪ ،‬هنوز امیدهای‬

‫زیادی وجود دارد تا هیدرات به عنوان یک راه ضل کامال اقتصادی برای انتقا گاز به کار رود‪.‬‬

‫پترولیوم با همکاری مراکز علمی دیگر مانند دانشگاه گواسن درضا‬ ‫در این زمینه شرکت بریتی‬

‫ساخت یک واضد صنعتی کوچک است که توان تولید‪ ۰۱۱‬کیلوگرم هیدرات در روز را دارد‪.‬‬

‫هیدرات گازی را در فرآیندهای جداسازی نیز می توان به کاربرد‪ .‬هیدرات های گازی تنها با‬

‫تعداد محدودی از مواد تشکیل یافته است‪ .‬اگربخواهی ماده ای را از مخلوطی‪ ،‬شامل مواد‬

‫غیرقابل تشکیل هیدرات جدا کنی ‪ ،‬استفاده از ویژگی تشکیل هیدرات به عنوان یک فرصت تلقی‬

‫‪26‬‬
‫می شود‪ .‬برای مثا می توان به غلیظ کردن جریان های غنی از آب‪ ،‬تهیه آب آشامیدنی از آب‬

‫دریا و یا جداسازی جریان های گاز اشاره کرد‪.‬‬

‫توانایی های ناشناخته هیدرات های گاز طبیعی‪:‬‬

‫کشف مقدار زیادی هیدرات گاز در دامنه شمالی آالسکا و پایین خلیج جناوب شارقی ایااالت‬

‫متحده امریکا‪،‬این ایده را قوت می بخشد که هیدراتهای گاز‪،‬منبع بسایار مها انارژی در آیناده‬

‫محسوب میشوند‪.‬گرچه‪،‬ابتدا مسائل بسیار مه تکنیکی و فنی باید ضل شود تا بتوان هیدرات های‬

‫گاز را به عنوان یک منبع انرژی مه در جهان‪،‬معرفی کرد‪.‬هیدرات های گاز به طاور طبیعای باه‬

‫شکل مواد کریستالی که از آب و گاز تشکیل شده‪،‬هستند‪.‬در هیادرات هاا‪ ،‬یاک شابکه جاماد‬

‫مانند در خود جای مای دهند‪.‬هیادرات هاای گااز‬ ‫آب‪،‬ملکو های گاز را در یک ساختار قف‬

‫بیشتر در نواضی یخ زده و قطبی و زیر دریاا در الیاه هاای رساوبی وجاود دارناد‪ .‬در ضاالی‬

‫مانند محبوس شوند‪،‬اما اضتما تشکیل‬ ‫که‪،‬متان‪،‬پروپان و دیگر گازها می توانند در ساختار قف‬

‫هیدرات متان بسیار بیشتر است‪.‬میزان متان محبوس شده در هیدرات های گاز بسیار زیاد است و‬

‫تخمین میزان آن بیشتر ضدسای و فرضای اسات و محادوده آن از ‪ ۰۱۱/۱۱۱‬تاا ‪۰۷۱/۱۱۱/۱۱۱‬‬

‫تریلیون فوت مکعب است‪.‬به نظر می رسد که میزان گاز در ذخایر هیدرات جهان بسیار بیشتر از‬

‫ضج منابع دیگر انرژی است‪.‬گرچه تا به ضا در مورد دسترسی و تولید این هیدرات های گااز‬

‫های مربوط به هیدرات هاای‬ ‫بسیاری صورت نگرفته است‪.‬هدف اولیه پژوه‬ ‫تحقیق و پژوه‬

‫گاز‪ ،‬بررسی پارامترهای زمین شناختی است که ایجاد هیدرات های گاز را در کنتر دارد‪.‬هادف‬

‫دیگر‪ ،‬ارزیابی ضج گاز طبیعی ذخیره شده‪ ،‬درون انباشته های جهانی هیدراتهای گاز اسات‪.‬این‬

‫مقاله نتایج آخرین ارزیابی ها در مورد منابع هیدرات گاز طبیعی را مطرح می کند و ساعی دارد‬

‫توانایی تولید ذخایر هیدرات های گاز را ارزیابی کند و فناوری الزم برای تولید اقتصاادی و باه‬

‫‪27‬‬
‫صرفه هیدرات های گاز در ‪ ۰۱‬تا ‪ ۱۱‬سا آینده را مورد بررسی قراردهاد‪.‬در پایاان‪،‬مروری بار‬

‫برنامه های تولید گاز از منابع هیدرات در ژاپن و هندوستان خواهی داشت‪.‬‬

‫تولید گاز از هیدراتهای گاز‪:‬‬

‫روشهای پیشنهاد شده بازیافت گاز از هیدراتها معموال شاامل تفکیاک کاردن یاا ذوب کاردن‬

‫هیدراتهای گاز به روشهای زیر است‪)۰:‬گرم کردن مخزن برای دمای تشکیل هیادرات ‪)۰‬کااه‬

‫فشار مخزن زیر موازنه هیدارت ‪)۳‬تزریق یک مهارکننده مثل متانو یا گلیکو درون مخزن برای‬

‫شرایط تثبیت هیدرات‪.‬البته در ضا ضاضر‪ ،‬بازیافت گاز از هیدراتها باه تعویاق انداختاه‬ ‫کاه‬

‫میشود چون هیدراتها معموال در نواضی خشن قطبی و نواضی عمیق دریایی گسترده شدهاند‪.‬اخیرا‬

‫از یک سری مدلهای تحریک گرمایی ساده ه برای ارزیابی تولید هیادرات گااز از آب گارم و‬

‫جریانهای بخاری استفاده شده است که نشان میدهد‪،‬گاز را میتوان از هیدراتها باه میازان کاافی‬

‫تولید کرد به صورتی که هیدراتهای گاز به یک منبع قابل بازیافت تکنیکی تبادیل شاوند‪،‬گرچه‬

‫هزینااه زیاااد ایاان تکنیکهااای بازیافاات پیشاارفته گاااز‪،‬جلوی بازیافاات را میگیاارد‪ .‬اسااتفاده از‬

‫مهارکنندههای هیادرات گااز بارای تولیاد گااز از هیادراتها از لحاای فیزیکای امکاان پاذیر‬

‫است‪،‬گرچه‪،‬استفاده از ضجمهای زیاد مواد شیمیایی مثل متانو هزینه اقتصادی و زیست محیطی‬

‫باالیی دارد‪.‬از میان تکنیکهای مختلف تولید گاز طبیعی از هیدراتها‪،‬اقتصادیترین و به صرفه ترین‬

‫شمالی ضوزه غرب سیبری‬ ‫روش‪،‬طرح فشار زدایی است‪.‬ضوزه گازی ‪ Messoyakha‬در بخ‬

‫اغلب به عنوان یک مثا از تولید گاز از انباشته های هیدروکربن مورد استفاده قارار میگیارد‪ .‬از‬

‫تمامی اطالعات زمین شناختی برای تأیید ضضور هیدراتهای گاز در قسمت بااالیی ایان ضاوزه‬

‫استفاده شده است‪.‬پیشینه تولید گاز از هیدراتهای این ضوزه نشان میدهد که هیدراتهای گاز یاک‬

‫منبع تولیدی فوری از گاز طبیعی هستند و تولید را میتوان با روشهای همیشگی شاروع و ضفاظ‬

‫‪28‬‬
‫هیدرات گاز ضوزه ‪ Messoyakha‬با برنامه ساده فشارزدایی‬ ‫کرد‪ .‬تولید طوالنی مدت از بخ‬

‫پایینی گاز آزاد این ضوزه در سا ‪ ۰۶۹۶‬آغااز شاد‪.‬گرچه در‬ ‫قابل دسترسی است‪.‬تولید از بخ‬

‫سا ‪،۰۶۷۰‬فشار مخزن از میزان مورد انتظار انحراف پیدا کرد‪.‬این انحراف به آزادسازی گاز آزاد‬

‫از هیدراتهای تفکیک یافته گاز نسبت داده میشود‪.‬از این ضوزه تاا باه ضاا ضادود ‪ ۳۹‬درصاد‬

‫(ضدود ‪ ۰۸۳‬میلیارد فوت مکعب) گاز برداشت شده است‪.‬گرچه برخی محققان معتقدند که گااز‬

‫تولید شده از هیدراتها نبوده است‪ .‬نتایج بدست آمده آن است که‪ ،‬تکنولوژی استفاده از هیدرات‬

‫ها برای انبار کردن و ضمل و نقل گاز طبیعی توسعه پیدا کرده است‪.‬اساتفاده از هیادرات بارای‬

‫جمع کرد و محبوس کردن گاز در دکل های دریایی به خصوص در مواقعی که مخزن کوچاک‬

‫و پراکنده باشد‪،‬کاربرد )‪ (NGH‬است‪.‬ارزش و صرفه اقتصادی در پایان مشخص مای کناد کاه‬

‫استفاده از این تکنولوژی مقرون به صرفه است‪.‬تکنولوژی هیدرات در مقابل تکنولوژی )‪(GTL‬‬

‫بسیار به صرفه است‪.‬این امر گمان میرود که استفاده از تکنولوژی هیدرات با تکنولوژی )‪(LNG‬‬

‫در بازارها ی محلی به خوبی رقابت کند‪.‬‬

‫در تکنولوژی هیدرات بیشترین هزینه مربوط به مسایل ضاشیه ای برای واضد دوغااب بار روی‬

‫)‪(FPSO‬است که این یک مزیت ‪ ۷‬برای فاصله ی چند صد کیلومتری است‪.‬‬

‫هیدرات گازی در بر دارنده ی ‪sm3 150‬گاز در هر متر مکعب هیدرات است‪.‬که مای تواناد‬

‫برای انبار کردن و ضمل ونقل گاز استفاده می شود‪.‬فشار( ‪ )۶۱-۹۱‬میباشد‪(.‬بر مبنای دما)‬

‫‪29‬‬