Ademhaling De technieken die in dit hoofdstuk aan bod komen zijn nuttig voor zowel zangers als blazers, We halen ongeveer twaalf keer per minut adem en bij de meeste mensen vindt dit proces onbewust plaats. Een zanger moet zich echter bewust zijn van de manier waarop de ademhaling werkt. Om inzicht te krijgen in het ademhalingsproces moet je de ana- tomie kennen van het lichaamsdee! dat erbij betrok- kenis, strottenhoofd _ branchign De tong links i in doorsnede afge- beeld, zadat je de bbronchion kunt: zien, Het midélennf (road) ligt onder de longen, Hot strottenhoofd bevind 2ich boven aan de hichtpip. wks CVT ‘Anatomie De longen bevinden zich in de borstkas (thorax) en Gaaronder bevindt zich het middenrif. Het middenrif. 's een grote, platte spier in de vorm van een open Parachute die rondom vastzit aan het onderste stel ribben. Het scheidt de romp in een soort boven- en benedenetage: de bovenetage is de borstkas met daarin de longen, en de benedenetage is de buikhol- te met daarin de ingewanden. Het middenrit wordt ‘omgeven door ribben en spieren. De slokdarm (oe- Sophagus) ~ de ‘pijp’ waardoor het voedsel naar de ingewanden wordt vervoerd, loopt erdoorheen, — tong ridden 18 ‘Complote Zangtechniek © 2006 Cattrine Sadoin + wo.CompleteVocalTechnigue com _ —Een ongeboren baby ademt niet, maar heeft wel zuurstof nodig. Als de moeder ademt, komt er via de longen zuurstof in haar bloed; de zuurstof komt bij de baby via de navelstreng. Bij de geboorte moet de baby zelfstandig gaan ademhalen. Voor de geboorte is het middenrif van de baby ontspannen, als een open parachute. Het principe van elke spier is dat hij korter wordt op het moment dat hij in actie komt. Dus als het kind voor het eerst ademhaalt, spant het middenrif zich en verandert de stand van de open parachute in een viakkere stand. Daarbi beweegt het zich naar beneden, lager in de borstholte. Aangezien het middenrif vastzit aan de longen, trekt het aan de longen, waarbij deze worden uitgerekt en geopend. Er ontstaat dan een gedeettelik vacuiim, waardoor de baby automatisch de mond opent en lucht naar binnen zuigt. De lucht komt binnen via de mond of de neus, door het strottenhoofd, voorbij de stembanden, door de luchtpijp (trachea), die zich vertakt in de bronchién, en gaat dan verder tot in het weefsel van de longen. Als het middenrif zich eenmaal een moment heeft gespannen, ontspant de spier zich weer en komt terug in zijn aanvankelijke open-parachutestand in de borstholte. Zo wordt de ingeademde lucht weer uit het lichaam losgelaten en de eerste ademhaling is een felt Met het omiaag brengen van hot migdennt wordt in de langen een gedeettlik vacuim gecreserd en wordt er lucht naer binnen gezogon, Bowust versus onbewust proces Na de eerste ademhaling spant het middenrif zich opnieuw voor de volgende ademhaling. Het ademen is begonnen en zal vanaf dit moment hopelijk zonder problemen doorgaan. Het middenrif werkt als een piston (zuiger); het regelt onze ademhaling zonder dat we ons ervan bewust zijn, Het werkt in ziin eigen ritme. Een zanger moet zich echter bewust gaan bezighouden met dit onbewuste proces, wat vaak moeilijk is omdat de ademhaling jarentang haar eigen gang is gegaan, Middenri, riben en buc De buitenste rand van het middenrit is rondom het lichaam bevestigd. Aan de voorkant zit het vast aan het borstbeen (sternum), langs de zijkanten aan de ribben keraekboen: veersysteem — _—— ruggengraat = _—_ Ht middenrif zt vast aan de ruggengraat, het onderste des! van de ribben en het borstbeen, Complete Zangtochnick ® 2006 Cathrine Sadoin - www: Complete ocalTechnique.com 19onderste ribben, en aan de achterkant neerwaarts via krachtige spiervezels naar de lagere ruggengraat, Het centrum van het middentif bestaat uit een pees- blad waaraan spiervezels zijn bevestigd. Deze spier- vezels wizen naar binnen, dus als de spieren zich samentrekken, beweegt het middenrif naar beneden en wordt het naar beneden en naar voren geduwd als een piston. Wanneer het middenrif zich spant en dus neerwaarts beweegt, vergroot zn cirkelomtrek (of perimeter) zich. Het zet zich rondom uit en duwt de ribben iets naar buiten. Aan de voorkant zitten de onderste ribben aan elkaar met kraakbeen in een soort veersysteem, waardoor de borstkas zich kan uitzetten. Aan de achterkant is echter niet zo'n veer- systeem; daar zitten de ribben vast aan de minder buigzame ruggengraat. Hierdoor kan het middenrif ich het beste uitzetten aan de voorkant en de zijkan- ten, en aan de achterkant maar minimaal. Het middenrif beweegt een paar centimeter op en neer bij het normale ademhalen en ongeveer 10-12 centime- ter bij een diepe ademhaling, ‘Ais het middenrif zich aanspant, duwt het ook op de bulk en ingewanden. Hierdoor gaat de buik iets bol staan, waardoor zangers vaak denken dat ze met de buik ademhalen. Het vinden van de beste ademtechniek Tijdens het zingen of spreken moet de lucht zo lang mogelijk in je longen blijven. Daarom dient het gevoel van lucht vasthouden zo comfortabel moge- lijk te zijn. Je moet de lucht beheersen bij het uitademen. Als je de lucht niet vasthoudt, zal deze snel ontsnap- pen — en dan is het moeilijk zingen. Het is essenti- eel dat de inademing en de opslag van de lucht zo comfortabel mogelik aanvoelen. Er zijn veel verschillende manieren om adem te halen. De meningen zijn verdeeld als het gaat over de vraag hoe een correcte inademing moet aan- voelen. Ik ste! voor dat je nagaat welk gevoel jij bij het inademen als optimaal ervaart. Aan de hand van die gewaarwording kun je je ademtechniek het beste leren beheersen. Inademing Het is belangrijk om snel en efficiént adem te halen. Bij het zingen is er zelden tijd om door je neus adem te halen, dus heeft het geen zin om dit te oefenen. Het heeft ook geen zin om klank aan de inademing toe te voegen, want gewoonlik moet deze julst zo geluidioos mogelik zn. Adem kalm en onbelemmerd in door je mond, zonder de lippen te tuiten Inatdeming waarbij de horstkas omhoog heweegt Bij sommige mensen beweegt de bovenkant van de borst omhoog bij het inademen. De ingeademde lucht vult het bovenste deel (apex) van de longen. Vergeleken met de onderste ribben ziin de bovenste ribben kleiner en minder buigzaam. Hier is weinig ruimte om uit te zetten. Dit onderrug (Om de housing te verbeteran du je het hoold, de schouders fen de onderrug tegen een muur Breng je voeten langzaam slchter bij de muur Probeer je knieén niet te overrekken, niet omdat dit het zingen belemmert, maar omdat het veel vergt van de kniegewrichten. ‘Oofoning voor een goede houting en ademesteun (Ga met je rug tegen een muur staan, zo dat de onderug, de schouderbladen en de achterkant van je hoofd de uur raken. Je mag je benen eventueel buigen, Zet je \oeten iets van de muur af om het je buikspieren makke- liker te maken. Als je hoofd naar voren steekt of de boven- kant van je rug te rond is, plaats je een kussentje tussen je nek en de muur. Probeer nu om je voeten en benen 20 dicht bij de muur te krigen als je buikspieren tootaten; zorg lervoor dat hierbj de onderrug steeds contact houdt met de mur. Hetis belangrik dat je deze positie kunt vasthouden ‘zonder te veel inspanning. Door je tidens het zingen te concentreren op de gebieden waar het ichaam in contact staat met de muur, word je je beter bewust van je houding en vooral de ademsteun die je ondervindt ‘Alle zangers zn verschilend. Neem altjd een houding aan die bij je lichaam past. Zorg ervoor dat je houding niet ‘onnatuurtik aanvoett, want dan kost ze te veel conoentra- tie en biift er geen ‘teserve' over voor het zingen. Samenvaiting + Bij het zingen is het zak om de uitademing tegen te houden, * Bij het inademen spant en veriaagt het middenrif zich, zetten de onderste ribben uit en verschiint een bolling bij de zonneviecht; de.buik rond de navel komt iets naar voren. + Bij het uitademen ontspant het middenrif zich, gaan de ribben terug, verdwijnt de bolting bij de zonnevlecht en wordt de buik rond de navel weer platter. + Alle zangers zijn verschillend. Sommigen ademen grag veel lucht in, anderen liever wat minder. * Osten je inademing tot je voelt hoeveel lucht je makkelijk kunt inademen en vasthouden. Blif efenen tot het vanzelf gaat + Aandacht voor de zangtechnische aspecten levert sneller resultaat op dan het corrigeren van de hou- ding. + Neem altijd een houding aan die past bij je lichaam; ze moet natuurljk aanvoelen, ‘Complete Zangtechniek © 2006 Cathrine Sadosn « war ComplateVocarTachnique.com 23Ademsteun De technieken die in dit hoofdstuk aan bod komen zijn nuttig voor zowel zangers als blazers. ‘Voordelen van een efficiénte atlemsteun ‘Ademsteun is een van de basiselementen in alle Zangstijlen. Om je zangtechniek te ontwikkelen heb je vaak een gedegen inzicht in het begrip ademsteun Efficiénte ademsteun heeft veel voordelen en is van holang voor: + langere tonen + een gelijkmatige toonproductie * een grotere stemomvang + het voorkomen van heesheid of slitage + meer volume + de beheersing van vibrato + de beheersing van de intonatie Het uitstellen van de uitadieming Veel zangers denken dat zingen een kwestie is van het naar buiten verplaatsen van lucht. Maar als je de lucht snel lostaat, duurt je zang niet lang. Bij het spre- ken of zingen moet de uitademing worden uitgesteld en de zanger moet een actieve rol spelen in dat uit- stel, een proces dat bij de meeste mensen onbewust ,gaat. De uitademing moet onder controle zijn en niet worden overgelaten aan het middenrif, dat zich gewoon zal ontspannen en de lucht snel zal laten ontsnappen. De beheersing van de uitademing heet ademsteun. Hiervoor is kracht en lichaamsbeheer- sing nodig. Voo! de uitatemi Houd een hand voor je mond en adem uit. Voel de lucht op je hand. Zing nu een toon tijdens het uitbla- zen van de lucht terwill je weer je hand voor je mond oust. Luister hoe zacht de toon is en hoor het adem- geruis. Zing nu een krachtige en volle toon, en je zult mer- ken dat je hand minder lucht opvangt. Dus om volle en krachtige tonen te zingen moet je de lucht tegen- houden in plats van hem in één keer te laten ont- snappen. Forceren Met pogingen om krachtige tonen te produceren en tegelikertid veel lucht los te laton, forceer je je stem. Dit is zwaar en erg vermoeiend. Je kunt geforceerde tonen herkennen aan het ademgeruis, ook als de toon krachtig Klinkt, Meestal kun je het ook op je hand voelen. Als een zanger forceert, is lang zingen gewoonlik niet mogelik zonder dat de stem ver- moeid raakt of pijn gaat doen. \Vermijd het forceren door te zingen en tegelik je adem vast te houden. Op je hand voe! je dat de lucht- stroom vermindert. Probeer je voor te stellen dat je ‘naar binnen zingt of dat je drinkt terwill je zingt. In het begin zullen de tonen vaak minder krachtig zijn, maar dit is een logisch aanvankelljk effect. Bif oefe- nen en al snel zul je krachtiger kunnen zingen zonder merkbare luchtstroom, ‘Ademsteun bij het spreken en zingen isin feite een uitbreiding van de natuurlike ‘steun’ die je in het dagelijks leven gebruikt, bijvoorbeeld als je op het Punt staat te hoesten of tegen iemand will uitvaren. Merk op hoe je je adem tegenhoudt alsof je extra ‘energie vergaart viak voordat je losbarst. Met andere woorden: bij het zingen en spreken houd je eerder je adem vast dan dat je uitademt Voe! de kracht van het midkenrit Ervaar de kracht van het middenrif, waar jij jo als zan- ger tegen verzet als het lucht wil loslaten, Adem in, houd je adem lang in en voel de enorme kracht die zich opstapelt terwill het middenrif probeert de lucht los te laten. Op zeker moment is het middenrif ‘ster- ker’ dan jouw wil en, hoewel je probeert het tegen te houden, zal het de lucht oslaten. Je kunt het midden- rif maar gedeeltelik beheersen en je kunt uiteraard niet je adem inhouden tot je doodgaat. Het is dus moeilijk om je adem tegen te houden en makkelijk om lucht los te aten, 24 Compete Zangtociiek © 2008 Cave Sadoin + worw.CompateVocaTechnigue.comOctening met een kaars Zangdocenten in Italié waren zich vroeger al bewust van het belang van ademsteun. Ze plaatsten een kears voor de mond van een leerling om te controle- ren of de ademsteun goed was. De via mocht niet flakkeren terwijl de leerling zong ~ zo weinig lucht mag er dus meekomen. Zo perfect moet een zanger de adem beheersen. Hoe minder lucht er meekomt, hoe beter de zang zal zijn. (Dit is ook het geval als je lucht toevoegt aan de stem, zie bladziide 182). Natuurljke ademsteun ontwikkelt zich langzaam tot aan de volwassenheid. Bij kleine kinderen bepaalt enkel het middenrif wanneer de ademhaling plaats- vindt. Wanner kinderen beginnen te praten, zijn ze ‘nog niet goed in het tegenhouden van hun adem: ze Klinken soms buiten adem en maken pauzes in woor- den op onlogische plaatsen. ‘dem niet te veo! lucht in Het middenrif werkt hard om lucht los te laten, vooral als je te diep hebt ingeademd. Je moet natuurljk sgenoeg lucht hebben voor een lange toon of frase, maar als je te vee! lucht inademt, profiteer je niet van de extra hoeveelheid, aangezien de druk van het middenrif in dezelfde mate toeneemt. Het is echter wel zo dat veel lucht het luider zingen vergemakke- lijkt, maar je moet erg sterk zijn om de druk van het middenrif te beheersen. Alleen bepaalde zangers (bijvoorbeeld Wagner-zangers) profiteren van het vullen van hun longen met veel lucht, want ze berei- ken zo een maximumvolume en ze hebben de kracht ‘om de lucht tegen te houden. Wees je bewust van de hoeveetheid lucht die je nodig hebt en de kracht die je beschikbaar hebt om de lucht tegen te houden. Weet ook dat verschillende songs of liederen ver- schillende ademsteunwaarden vereisen. Oefen het ademen met je EIGEN benodigde hoeveelheid lucht tot het vanzelf gaat. ‘Als een zanger problemen heeft met de ademhaling kan het ziin dat de lucht in de longen niet wordt opge- bruikt voordat er nieuwe lucht wordt ingeademd. Dit veroorzaakt vaak spanningen in de keel die te wijten zijn aan de toegenomen druk van het middenf, Zing een aantal frasen en adem uit als je het gevoe! hebt dat je moet inademen. Zo ontdek je of er hog een extra hoeveelheid lucht was die je niet hebt gebruik Spieren voor de ademsteun Midenrit en rien |Om de uitademing te beheersen, moet je controle hebben over het middenrif. Wanneer het middenrif zich spant en dus naar beneden beweegt, vullen de longen zich met lucht. Wanneer het middenrif zich ontspant, worden de longen weer geleegd. Het stre- ven is om het middenrif laag te houden en zo de lucht vast te houden. Het middenvif zit vast aan de onderste ribben. Bij de Inademing spant het zich en beweegt het omlaag, waarbij deze ribben opzij worden geduwd. Als het je lukt de ribben zo lang mogelijk in deze ‘brede’ stand te houden, kun je beter voorkomen dat het middenrif zich ontspant en alle lucht laat_ontsnappen. Verschillende spieren helpen de ribben hierbij. Om te weten om welke spieren het gaat, moet je enige ken- nis hebben van de anatomie van het lichaam, Builspieren AAs je je buik naar voren beweegt, gaan de ribben iets naar binnen. Als je je buik intrekt, zetten de ribben juist iets uit, Dus de buik moet ingetrokken zijn om de ribben in hun brede stand te houden. Als je je buik intrekt, gebruik je vier buikspieren. De buitenste buikspieren zijn de rechte spieren, die zich bevinden tussen de onderste ribben en het schaambeen. Horizontal over deze spieren lopen drie pezen, die ~ als je slank en goed getraind bent — de rechte buikspieren eruit laten zien als vierhoeken: het zogenaamde ‘wasbord’. ‘Achter de rechte spieren bevinden zich twee sets van schuine spieren aan beide zijden van het lichaam. De buitenste schuine spieren strekken zich ult tussen de ribben en het heupbeen. De binnenste schuine spie- ren daaronder liggen tussen de onderste rand van de ribbenkast en het schaambeen. Daarachter, dwars over de buik, bevindt zich de transversus abdominus. Complete Zagtocnik © 2008 Carine Sadlin = www.CongleteVocaechniave com 25de rechte buikspieren de rochts buikspieren de buitenste schuine spieren De spieren aan de voorkant van de buik (buitenste en binnenste lagen): de recht buikspieren mat die pezen er divars. ‘verheen, zijn verbonden ‘mot de buitenste schuine spieren, die verbonden ain met de binnenste schuine spieren, en daarachtar de binnenste bevindt zich de transversus abdominus. ‘schuine spieren De ilustraties links laten de spieren afzondenik zien, De grate ilustratie leat ze ten opzichte van elkear zien, Let op: in de ‘rte ilustratie zn de onderste twee lagen nit te zien, Ruyspieren De grote rugspieren lopen van de oksels naar pezen die vastzitten aan het heupgewricht. Ze heten latissi- ‘mus dorsi (zie de tekening). Deze spieren helpen de ribben aan de achterkant breed te houden. Als ze zich spannen, creéren ze de ‘vieugels' die je wel ziet ‘transversus abdominus bij bodybuilders. Londenspieren Spieren met de naam quadratus lomborum vinden we in de lende/onderrug (zie de tekening). Als deze spieren zich spannen, gaat de onderrug lets hol 26 Complete Zangtecanick © 2008 Catrina Sadoln - ww. CompeteVocaecnique.com j |staan. Dit kan alleen als de buikspieren ontspannen ziin. Als de bulkspieren ook aan het werk zi, ont- staat er een strijd tussen quadratus lomborum, die een bescheiden holle ronding van de onderrug ver- oorzaakt, en de buikspieren, die de onderrug juist recht trekken. Deze strjd is een belangrijk onderdee! bij de ademsteun en het voornaamste ingrediént van de inwendige ademsteun (zie bladzijde 29), Je vindt de lendenspieren door de rug te buigen en dan de buikspieren aan te spannen, zodat de onder- rug zich recht door het intrekken van de lenden- streek. Voel hoe de lendenspieren werken terwijl ook de buikspieren actief zijn. Zorg ervoor dat beide spiergroepen even actief ziin. letissimus dorsi quadrats lomborum De interactic tussen de drie splergroepen ‘Als we deze drie spier- groepen (van de buik, rug ‘en lendenen) tegelikertiid gebruiken, ondersteunen we de ribben bij hun ‘gevecht’ om het middenrif, ~“F lag te houden. De inter- actie tussen de drie spier- gtoepen noemen we ‘ademsteun' Hulpspieren ‘Aan het begin van een nieuwe en moeilike training spannen zangers vaak de verkeerde spieren. Opgetrokken schouders, gekrulde tenen, aange- spannen billen en gebalde vuisten zijn het gevolg. Ze spannen deze ‘hulpspieren’ in de hoop ook de goede in werking te zetten, onder het motto: ‘als het moeilijk is om een specifieke spier te isoleren, span ik ze alle- maal maar aan’. Hetzelfde zie je gebeuren als een minder sterke persoon gaat ‘armdrukken’ met een sterkere persoon. Deze spant dan zo veel mogelik spieren terwijl de sterke persoon alleen de arm spant. Bij het zingen helpt het vaak om deze ‘hulp- spieren’ te spannen tot er meer kracht is opgebouwd en de precieze spieren kunnen worden aangespan- nen. Daama is het zaak om het gebruik van hulp- spieren te vermijden. Complete Zangtactrick © 2006 Cathrine Sadan + new CompeteVocaTechrique.com 27Shlerhewustzin ‘Sommige zangers kriigen te horen dat ze hun spie- ren moeten voelen door zich op bepaalde lichaams- dolen te concentreren. Het spierbewustzijn verschilt echter van zanger tot zanger, dus in plaats van je te concentreren op een specifioke plaats is het beter je bewust te worden van welke spieren moeten werken en hoe je ze kunt lokaliseren. Je kunt dan misschien een andere plek vinden waar jij de spier makkelijker gewaarwordt. Het maakt niet uit op welke plek in de spier je je richt, zo lang je maar met de goede spier bezig bent. In het algemeen is het moeiliker voor lan- gere mensen om spieren ver van de aanhechtings- punten te voelen. Als een zanger het moeiljk vindt om een bepaalde spiersamentrekking te voelen, is het misschion makkeliker om het ‘hogerop’ in de spier te zoeken, dichter bij het bovenste aanhech- tingspunt. ADEMSTEUN - Samenvatting + Ademsteun betekent het tegenhouden van je uitademing, + Dit doe je door het middenrif laag te houden. + Dit doe je door de ribben uit te zetten, + Dit doe je door interactie tussen drie spiergroepen: 41) Trek de buik rond de navel in; 2) Span de rugspieren; 3) Zorg voor tegenwicht in de lendenstreek/onderrug. + De wisselwerking tussen deze drie spiergroepen ‘most plaatsvinden in een consistente, geleidelijke doorgaande beweging, alsof je steeds ‘werkt tegen een weerstand. + De ademsteun moet altijd flexibel zijn; als hij zich vastzet, ontstaan verkeerde spierspanningen in de keel. DE ADEM WASTHOUDEN DOOR HET MIDDENRIF LAAG TE HOUDEN DOOR DE RIBBEN BREED TE HOUDEN boOR RUGSPIEREN LENDENSTREEK NAVEL INTE AANTE TREKKEN ‘SPANNEH WOOR TEGENWICHT IN DE /ONDERRUG TE TORGEN IN EEN CONSISTENTE GELEIDELUKE DOORGAANDE BEWEGING ALSOF JE STEEDS WERKT TEGEN EEN WEERSTAND 28 ‘Complete Zangtechniak © 2006 Cathrine Sadoin - worw.CompleleVocatTechnique.com